Zasady określania rozmiaru trzebieży

Katedra Szczegółowej Hodowli Lasu
UR w Krakowie
Materiały do ćwiczeń kameralnych
Zasady określania nasilenia i rozmiaru trzebieży
W praktyce leśnej bardzo istotną rolę odgrywa zagadnienie ustalenia rozmiaru (intensywności) trzebieży.
Ponieważ wykonanie trzebieży ma charakter prac typowo hodowlanych, zatem niesłuszny wydaje się pogląd, jakoby
obliczanie rozmiaru trzebieży należało wyłącznie do prac urządzeniowych. Nie można oddzielnie traktować wykonania
trzebieży a oddzielnie obliczania jej intensywności.
Początkowo stopień intensywności trzebieży określono słownie jako: słaba, umiarkowana, silna (patrz:
Ilmurzyński - Szczegółowa hodowla lasu s. 409-411). Myśl regulowania trzebieży została następnie tak dalece rozwinięta,
że przydzielono do trzebieży nie tylko liczby drzew na jednostkę powierzchni (patrz trzebież duńska, Bohdanecky’ ego) ale
określano również docelowe odstępy pomiędzy pozostającymi drzewami (patrz trzebieże: Gerhardta, Wagnera).
Analizując rozwój tego zagadnienia stwierdzić można tendencję do uściślania bądź to liczby drzew, bądź miąższości
usuwanej czy wreszcie procentu usuwanych drzew i masy, itp.
II. Trzebież indywidualna K. Sucheckiego
Autorem tej trzebieży był K. Suchecki, profesor hodowli lasu w Politechnice Lwowskiej, a następnie w
Uniwersytecie Poznańskim. Wzorowana jest ona na innych trzebieżach, posiada jednak wiele cech oryginalnych. Celem jej
jest wyprodukowanie najdorodniejszych i najcenniejszych drzew oraz zwiększenie ilości i jakości użytków głównych. W
trzebieży swej posługuje się Suchecki klasyfikacją Burckharda z 1847 r. (wyróżniono w niej 6 klas według zasad podanych
do klasyfikacji Krafta). Usuwa w niej (podobnie jak i Michaelis) wszystkie drzewa, które nie rokują „nic dobrego w
przyszłości”, pozostawia natomiast wszystkie drzewa, które mają większą wartość, bez względu na ich przynależność do
którejś z klas. Wskaźnikiem rozpoczęcia trzebieży jest wysokość drzewostanu (takie same zasady przyjęto w trzebieży
duńskiej), ale nawroty nie zależą od wieku, ale od indywidualnych potrzeb drzewostanu. Rozmiar trzebieży powinien być
zrównoważony przyrostem. Do tego okresu (tzn. do 1928 r., kiedy opublikowane zostały zasady tej trzebieży) żadna
trzebież nie stawiała takiego warunku.
Trzebież wykonywana jest zarówno w drzewostanie panującym jak i podrzędnym, zatem jak stwierdza Suchecki
przy jej realizacji nie trzeba żadnego schematu. Do każdego drzewostanu należało podchodzić „indywidualnie”.
W praktyce masa pozyskiwana w tej trzebieży odpowiadała stopniom słabym i umiarkowanym. Cięcia rozpoczyna
się gdy drzewa osiągają około 7 m wysokości. Suchecki wyróżnia trzy okresy:
1 - silnego wzrostu na wysokość i rozrost koron w przypadku rozluźnienia zwarcia,
2 - okres silnego przyrostu na grubość,
3 - okres po kulminacji przyrostu miąższości
i podaje charakterystykę drzew, które w tych okresach wymagają usunięcia. Należy najpierw usuwać drzewa obumierające
i opanowane przez choroby, następnie wadliwe o ekscentrycznej budowie strzał i jednostronnie wykształconej koronie.
Należało tu przestrzegać: aby usunięte wadliwe drzewo miało „lepszego kwalifikowanego zastępcę”. Jeżeli go nie ma to
drzewa nie należy usuwać, ze względu na pielęgnacje gleby.
Trzebież tę stosował K. Suchecki w drzewostanach sosnowych i mieszanych Puszczy Sandomierskiej w okresie
przed II wojną światową. Wykonywana ma być ona stopniowo w nawrotach 3-5 lat, a jej rozmiar reguluje się według
formuły przedstawionej poniżej; jej wyprowadzenie przedstawił Suchecki w „Hodowli lasu” [1947].
  T1 
p  p1
p
, a  , T1  p1 * 
a
L
gdzie:
 - rozmiar trzebieży,
p - przyrost przeciętny miąższości w drzewostanie wzorcowym (z tabel),
p1 - przyrost przeciętny miąższości trzebionego drzewostanu,
 - współczynnik trzebieży,
L - bieżący okresowy przyrost drzewostanu wzorcowego.
Suchecki zestawił odpowiednie tabele, z których można odczytać współczynniki: a, p, .
Trzeba zauważyć, że koncepcja Sucheckiego pomniejsza rozmiar trzebieży o spodziewaną miąższość posuszu
(wielkość 0,2 L). W planowaniu jednak chodzi na ogół o całkowity rozmiar użytkowania przedrębnego, na poczet którego
powinien być również zaliczony posusz, gdy się pojawi. Wzór Sucheckiego ma ponadto tę wadę, że obliczenia przy
posługiwaniu się tym wzorem są bardzo skomplikowane i trudne. Warto więc ten wzór przekształcić, po pierwsze - pomijając
redukcję trzebieży o wielkość spodziewanego posuszu, a po drugie - uzależniając rozmiar trzebieży od wskaźnika
zadrzewienia Wz.
Przekształcenie wygląda następująco:
 = T1 ponieważ jednak
p
p  p1 V1
p  p1 V1
=
T - L (1 - 1 )
 T  L*
p
p
V
p
V
1
V1 p1

 Wz
V
p
V – zapas drzewostanu wzorcowego
V1 – zapas drzewostanu rzeczywistego
 = Wz T – L (1 - Wz)
Uwzględniając zastrzeżenia Sucheckiego co do ostatecznej wielkości , wyprowadzony wzór należy przedstawić w
następującej postaci (przekształcony wzór Sucheckiego):
 = Wz T - L (1 - wz)
jeżeli Wz *T > L (1 - wz)
=0
jeżeli Wz *T < L (1 - wz)
Przykład:
Dane: Sosna 80 lat, średnia wysokość 21,5 m, zasobność 270 m3/ha.
W drzewostanie wykonywano silniejsze zabiegi pielęgnacyjne. Do odczytania bonitacji i pozostałych danych należy
wykorzystać: „Tablice zasobności ...” Szymkiewicza [1968]. Odczytane dane: bonitacja II.
Tabelaryczna miąższość grubizny drzewostanu głównego wynosi 322 m3/ha (kolumna 8), a grubizny drzewostanu
podrzędnego 21 m3/ha. Miąższość tabelaryczna wynosi 322 + 21 = 343 m 3/ha.
Wskaźnik zadrzewienia WZ 
Vrz 270

 0,8
Vtab 343
T - tabelaryczny rozmiar trzebieży - czyli miąższość grubizny drzewostanu podrzędnego (podana jest ona na okres 5 lat i
wynosi 21 m3/ha (kol.11)).
L - bieżący okresowy przyrost całkowity miąższości i grubizny wynosi: 5 x 6,6 = 33 m 3/ha/5 lat; (wartość przyrostu w
tabelach (kol.22) podana jest na 1 rok i dlatego wymaga przemnożenia przez 5.
Ostatecznie potrzebne dane wynoszą:
Wz = 0,8
T = 21 m3/ha/5 lat
L = 33 m3/ha/5 lat
Korzystamy ze wzoru  = Wz x T - L (1 - Wz) i podstawiając odpowiednie wartości otrzymujemy
 = 0,8 x 21,0 - 33 (1 - 0,8) = 16,8 - 6,6 = 10,2 m3/ha/5 lat
Rozmiar trzebieży w analizowanym drzewostanie obliczony zmodyfikowanym wzorem Sucheckiego wynosi 10,2
m3/ha/5 lat.
L i t e r a t u r a:
Ilmurzyński E.: Szczegółowa hodowla lasu. Warszawa 1969, PWRiL.
Suchecki K.: Hodowla lasu. Warszawa 1947. Ex Libris.
Szymkiewicz B.: Tablice zasobności i przyrostu drzewostanów. Warszawa 1966, PWRiL.
2