docInforanek 2/2008
download 
Reklamacja Transkrypt
Inforanek 2/2008
Nr 2(2), 2008 KWARTALNIK Ocena rany oparzeniowej Leczenie zachowawcze oparzeń pośredniej grubości skóry Efektywna kontrola wysięku praktyczne wskazówki Kongres EWMA 2008 – Lizbona LIZBONA Wydawnictwo rekomendowane przez: Słowo przewodnie Spis treści Ocena rany oparzeniowej...................................... 4 Leczenie zachowawcze oparzeń............................. 7 Silnie sączące rany...............................................11 Profilaktyka i zapobieganie odleżynom...........................................................13 Kongres EWMA 2008 – Lizbona.........................16 Zakupy opatrunków przez Internet.........................17 Podróże po dyżurze – LIZBONA............................17 Jadło = / sadło . ................................................... 18 Specjalistyczne Centra Leczenia Ran.....................19 100% ConvaTec................................................... 20 Nr 2(2), 2008 KWARTALNIK Bezpłatny magazyn. Ukazuje się co 3 miesiące od marca 2008 r. Redaktor naczelny: Patryk Martynus Adres redakcji: ConvaTec Polska Sp. z o.o. Al. Armii Ludowej 26, 00-609 Warszawa Prenumerata: Bezpłatną prenumeratę można zamawiać, przesyłając pod adresem redakcji wypełniony kupon dołączony do numeru. Wydawca: onvaTec Polska Sp. z o.o. C Al. Armii Ludowej 26, 00-609 Warszawa tel. (22) 579 66 66, faks (22) 579 66 44 © 2008 Copyright by ConvaTec Polska Sp. z o.o. Wszelkie prawa zastrzeżone. Żadna część tego kwartalnika nie może być kopiowana ani odtwarzana w jakiejkolwiek formie i przy użyciu jakichkolwiek środków bez pisemnej zgody Wydawcy. bezpłatna infolinia: 0 800 120 093 e-mail: [email protected] www.convatec.pl 2 Drodzy Czytelnicy! Czas biegnie nieubłaganie, wydawać by się mogło, że zupełnie niedawno trafił do Państwa pierwszy, historyczny egzemplarz „Inforanka”, a tu już ukazuje się drugie, tegoroczne wydanie. Zanim zachęcę do lektury bieżącego numeru, pragnę podzielić się z Państwem informacją, że blisko tysiąc osób zdecydowało się już na stałą bezpłatną prenumeratę naszego kwartalnika. A jego nakład rośnie również bardzo szybko. Bieżące wydanie dystrybuujemy w ilości 6 000 egzemplarzy. Serdecznie dziękujemy za tak ciepłe przyjęcie i zapewniamy, że dołożymy wszelkich starań, aby „Inforanek” wciąż cieszył się tak dużym zainteresowaniem. W obecnym wydaniu skupiamy się na problemach ran oparzeniowych. Od lat w okresie wiosenno-letnim obserwuje się wzrost ilości tego typu urazów, chociażby ze względu na oparzenia powstałe w trakcie rozpalania ognisk, czy też w związku z tak obecnie popularnym w Polsce grillowaniem. Zwracamy również uwagę na problem powszechnie występujących odleżyn. Pokazujemy praktyczne sposoby wspierania pacjentów, aby ryzyko powstania odleżyn było jak najmniejsze. Cieszymy się, że możemy powitać w gronie autorów kolejnych, uznanych specjalistów. Jesteśmy przekonani, że wiedza, którą podzielą się oni z Państwem, okaże się bardzo przydatna w Państwa codziennej praktyce. Ponadto polecamy Państwa uwadze relację z Europejskiego Kongresu Leczenia Ran, który w tym roku odbył się w Lizbonie. Naszym celem jest poszerzenie dostępności nowoczesnych opatrunków dla pacjentów oraz rozwój specjalistycznych gabinetów, w których będzie można skorzystać z porad specjalistów. O tych naszych projektach przeczytają Państwo w częściach „100% ConvaTec” oraz „Zakupy opatrunków przez Internet” i „Specjalistyczne Centra Leczenia Ran”. W części relaksacyjnej przepisy kulinarne oraz zaproszenie na wycieczkę do uroczej Lizbony. Niezmiennie będziemy wdzięczni za wszelkie uwagi czy komentarze, które mogą Państwo przesyłać mailem: [email protected] lub w sposób tradycyjny, pocztą, na adres redakcji. Każdorazowo wykorzystamy je w celu podniesienia atrakcyjności naszego pisma. Życzę interesującej lektury. Patryk Martynus Szanowni Państwo! Z wielką przyjemnością chciałbym poinformować, że zainteresowanie pierwszym numerem „Inforanka”, który pojawił się na rynku 3 miesiące temu, przeszło nasze oczekiwania. Nie spodziewaliśmy się aż tak wielkiej akceptacji dla naszego pomysłu i zaskoczyły nas częste prośby o nadesłanie dodatkowych egzemplarzy naszego biuletynu. Z tego powodu musieliśmy dwukrotnie dokonywać dodruków „Inforanka”, a cały nakład zamknął się liczbą 4 tysięcy egzemplarzy. Nie ukrywamy, że tak wielkie zainteresowanie „Inforankiem” sprawiło nam ogromną satysfakcję. Udany start naszego kwartalnika pokazał, że rynek informacji na temat leczenia ran jest – z jednej strony – dużo bardziej otwarty i chłonny wiedzy o innowacjach, niż wynikało to z naszych wstępnych ocen – z drugiej zaś – cechuje się brakiem publikacji o charakterze popularnonaukowym, poświęconych tej tematyce. Co ciekawe, pierwszy numer naszego biuletynu z równym zainteresowaniem czytany był zarówno przez lekarzy, jak i pielęgniarki. Wygląda więc na to, że nie tylko trafiliśmy do odpowiedniego środowiska medycznego, ale możemy również wypełnić lukę wydawniczą, istniejącą w wymagającej dziedzinie medycznej, która – jeśli ma być skuteczna i profesjonalna – musi działać interdyscyplinarnie. Sukces pierwszego numeru naszego pisma to zachęta dla nas do dalszej, wytężonej pracy i realizacji kolejnych pomysłów. Drugi numer „Inforanka” poświęcamy ranie oparzeniowej. Oparzenia to ważki problem, dotyczący wszystkich: dzieci, dorosłych i osób starszych. Szybki postęp w poznawaniu patofizjologii ran oparzeniowych, a także rozwój nowych technik leczenia oparzeń oraz wprowadzanie nowych opatrunków i substytutów skóry powodują, że leczenie oparzeń to dziś jedna z najszybciej rozwijających się gałęzi medycyny. Powstające, wysoko wyspecjalizowane centra leczenia oparzeń spełniają swoje zadania w przypadku rozległych i ciężkich oparzeń, natomiast oparzenia mniejsze leczone są na poziomie lekarzy rodzinnych i przychodni regionalnych, gdzie posiadana wiedza na temat nowości w leczeniu oparzeń nie zawsze jest wystarczająca. Dlatego celem edycji drugiego numeru „Inforanka” jest dostarczenie wszystkim zainteresowanym najnowszych informacji dotyczących postępowania z raną oparzeniową. Wierząc, że – tak jak w wypadku poprzedniego numeru – znów sięgniecie Państwo chętnie do „Inforanka”, życzę miłej lektury. prof. Arkadiusz Jawień Prezes Polskiego Towarzystwa Leczenia Ran Nadchodzi przełom w gojeniu ran 3 Bezpłatna linia informacyjna: 0-800 120 093 Ocena rany oparzeniowej Oparzenie (combustio), jak każdy uraz, jest naruszeniem integralności ustroju, spowodowanym działaniem czynników zewnętrznych na tkanki. Dr n. med. Marcin Kaźmierski, Specjalista Chirurgii Dziecięcej 4 Specyfika, a z drugiej strony różnorodność oparzeń powoduje, że tak powszechne zjawisko chorobowe trudno jest wpisać w ramy jednoznacznie brzmiącej definicji. W odróżnieniu od innego typu uszkodzeń, uraz oparzeniowy nie kończy się bowiem w momencie zaprzestania działania czynnika sprawczego. Wręcz przeciwnie – chwila ta jest dopiero początkiem kaskady zjawisk patologicznych w ustroju, których konsekwencje mogą być dla niego bardziej niebezpieczne niż sam uraz. Efektem oparzenia jest powstanie rany oparzeniowej, która także nie mieści się w klasycznych chirurgicznych definicjach rany, gdyż nie towarzyszy jej rozejście brzegów (klasycznie opisywane uszkodzenie ciągłości tkanki). Rana oparzeniowa jest zatem specyficznym typem uszkodzenia, o odrębnej biologii i patofizjologii. Najczęstszą przyczyną oparzeń jest energia cieplna. Może to być ciepło wilgotne (gotująca się woda, para wodna, inne gorące substancje płynne lub półpłynne, jak tłuszcz, metal, parafina, wosk, itd.) lub też ciepło suche (oparzenia płomieniem lub kontaktowe, elektryczne, spowodowane np. przez urządzenia gospodarstwa domowego, jak np. piecyki, żelazka, itp.). W przypadku oparzeń elektrycznych czynnikiem uszkadzającym jest „przejście” przez tkanki prądu o wysokim napięciu, czemu towarzyszy wysoka temperatu- ra. W oparzeniach chemicznych przyczyną są zwykle kwasy lub zasady, zaś w przypadku oparzeń radiacyjnych czynnikiem sprawczym jest promieniowanie, najczęściej jonizujące lub ultrafioletowe. Każdy etiologicznie różny typ oparzenia jest urazem specyficznym, nieporównywalnym pod względem patofizjologii, diagnostyki i leczenia. Pomimo że oparzenie może dotyczyć każdej tkanki ludzkiego ciała, to jednak w przeważającej liczbie przypadków dotyka skórę, której naturalną funkcją jest odbiór bodźców ze środowiska zewnętrznego. Ciężkość urazu oparzeniowego zależna jest od kilku czynników, z których najważniejszymi są głębokość i rozległość rany oparzeniowej, a także wiek pacjenta i lokalizacja oparzenia. Na podstawie tych elementów podzielono oparzenia na lekkie, średnie i ciężkie. Rozległość oparzenia, podawana w procentach w stosunku do całkowitej powierzchni ciała (c.p.c.), obliczana jest najczęściej za pomocą „reguły dziewiątek” – dla dorosłych, oraz przy pomocy tablic Lunda i Browdera – dla dzieci. Najprostszą, choć obarczoną pewnym błędem metodą jest tzw. „reguła dłoni”. Według tej zasady, dłoń pacjenta wraz z palcami stanowi 1% jego własnej powierzchni ciała. Głębokość jest głównym parametrem decydującym o wyborze sposobu miejscowego leczenia rany oparzeniowej. Zakres zniszczeń tkankowych i stref martwicy wa- dr n. med. Marcin Kaźmierski runkuje bowiem możliwość (lub jej brak) samoistnego gojenia rany od dna. Klasyczny opis zniszczenia tkankowego powstałego w wyniku urazu termicznego wyróżnia w ranie oparzeniowej trzy strefy. W najbardziej powierzchownej strefie koagulacji dochodzi do całkowitej denaturacji białka i nieodwracalnej śmierci komórek, co w konsekwencji prowadzi do powstania martwicy oparzeniowej. W położonej głębiej strefie zastoju dochodzi do poważnego zaburzenia w mikrokrążeniu tkankowym, lecz większość obserwowanych komórek jest żywa. Przedłużone niedokrwienie tkanek w strefie zastoju może jednak w efekcie doprowadzić do wystąpienia zmian nieodwracalnych. Najgłębiej zlokalizowana strefa przekrwienia charakteryzuje się zwiększonym przepływem tkankowym, co jest wyrazem lokalnego stanu zapalnego pojawiającego się w odpowiedzi na uraz. W strefie tej początkowe zniszczenia są minimalne. W najczęściej cytowanym przez większość współczesnych autorów podziale głębokości rany oparzeniowej wyróżnia się trzy główne stopnie oparzenia. W stopniu I uszkodzeniu ulegają jedynie powierzchowne warstwy naskórka. Żywoczerwony rumień i bolesność są głównymi objawami rany, która goi się zwykle bez powikłań w okresie od 3 do 10 dni. Rany tego typu nie pozostawiają blizn. W stopniu II z badawczego i klinicznego punktu widzenia niezwykle istotne jest rozdzielenie na podtypy IIa i IIb. W stopniu IIa zniszczeniu ulega prawie cała warstwa naskórka i powierzchowne warstwy skóry właściwej. Niektóre źródła podają, że strefy zasto- Rana oparzeniowa stopnia IIa prawego barku ju i przekrwienia dochodzą w tym typie oparzenia do warstwy siateczkowej, zaś strefa koagulacji nie przekracza warstwy brodawkowej. Według innych opracowań, uszkodzony jest tu tylko naskórek. Rana jest żywoczerwona, bardzo bolesna samoistnie i przy dotyku, a cechą charakterystyczną są pęcherze, powstające w wyniku odwarstwiania się naskórka od błony podstawnej. Gojenie i naskórkowanie ma miejsce od dna rany. Oparzenia o tej głębokości mogą się zagoić – według jednych źródeł – po 10-14 dniach lub – według innych – po upływie 14-21 dni. Rany stopnia IIa pozostawiają niewielkie przebarwienia, a czasem blizny. W stopniu IIb zniszczeniu ulega naskórek i głębokie warstwy skóry właściwej. W tym typie strefa koagulacji dochodzi do warstwy siateczkowej, a strefy zastoju i przekrwienia dochodzą do tkanki podskórnej, przekraczając granicę skóry właściwej. Charakterystyczne jest przetrwanie w dnie rany wysepek naskórka z mieszków włosowych i gruczołów potowych, co – podobnie jak w stopniu IIa – umożliwia gojenie od dna rany. W oparzeniach o tej głębokości obserwuje się już obecność Rana oparzeniowa stopnia IIb okolicy obu ud u dziecka 4-letniego powierzchownej martwicy naskórkowo-skórnej, uniemożliwiającej rozpoczęcie procesów naprawczych przed jej usunięciem z powierzchni rany. Rana jest pozbawiona pęcherzy, blada lub różowa, intensywnie bolesna samoistnie i przy dotyku. Na skutek znacznego zniszczenia zakończeń nerwowych czucie w obrębie rany jest upośledzone. W oparzeniu stopnia IIb zniszczeniu ulega naskórek i 2/3 górnej skóry właściwej, na powierzchni rany niekiedy obserwuje się pęcherze, a jej kolor może być blady, szary, czerwony, ceglasty lub czarny. Gojenie od dna jest możliwe, lecz znacznie przedłużone i trwa ok. 25-35 dni. Według wszystkich źródeł ten typ oparzenia może prowadzić do powstania blizn przerostowych. Jeśli rozwinie się w nich zakażenie, rany stopnia IIb mogą łatwo ulec pogłębieniu do stopnia III. W stopniu III zniszczeniu i całkowitej martwicy ulega pełna grubość skóry właściwej. Rana ma barwę brunatną, Rana oparzeniowa III stopnia okolicy klatki piersiowej, barku i twarzy u dziecka 1,5-rocznego brązową, bladożółtą lub czerwoną. Jest nieczuła na ucisk, co nie oznacza, że oparzenie III stopnia jest niebolesne. Wrażenia bólowe pochodzą bowiem z ognisk oparzeń pośrednich, znajdujących się wokół rany martwiczej. Podczas samoistnego gojenia naskórkowanie następuje tylko od brzegów rany, a procesy gojenia przez bliznowacenie biorą górę nad regeneracją. Większość źródeł wyróżnia także stopień IV oparzenia, w którym dochodzi do zniszczenia tkanek leżących www.convatec.pl głębiej, pod tkanką podskórną – mięśni, ścięgien, kości, stawów. Rana oparzeniowa IV stopnia W celu opisu rany oparzeniowej próbowano stosować wiele różnych technik diagnostycznych: biopsję do oceny mikroskopowej, badania ultradźwiękami, barwienie przyżyciowe oparzonej tkanki, fluorometrię fluoresceinową, termografię, badania światłem podczerwonym i metody rezonansu magnetycznego. Zasadniczą wadą wszystkich wymienionych badań dodatkowych był fakt, że żadna z nich nie pozwalała na przeprowadzenie diagnostyki przed upływem 3. doby od powstania urazu, kiedy to często należy podjąć decyzję dotyczącą leczenia miejscowego. W ostatnich latach liczne prace przedstawiły zastosowanie metody laserowego przepływu dopplerowskiego w badaniu głębokości ran oparzeniowych. Metoda polega na badaniu przepływu w mikrokrążeniu tkankowym przy użyciu lasera o długości fali 633 nm (zakres widzialnego światła czerwonego). Komputerowo przetworzony obraz umożliwia otrzymanie dokładnych danych o głębokości uszkodzenia i strefach martwicy. Badanie jest łatwe, nieinwazyjne i powtarzalne, co umożliwia obserwację dynamiki rany i jej zmiany w czasie. Według doniesień niektórych autorów, badanie głębokości oparzeń przy użyciu laserowego przepływu dopplerowskiego jest dokładniejsze niż tradycyjna ocena makroskopowa. Metoda ta znajduje się jednak wciąż na etapie badań klinicznych. Dlatego rutynową metodą opisu rany oparzeniowej nadal pozostaje ocena kliniczna. 5 1 1 1 1 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 , 2 2 , 2 , ConvaTec Polska Sp. z o.o., Al. Armii Ludowej 26, 00-609 Warszawa ®/TM oznacza zarejestrowany znak towarowy ConvaTec Inc. Prawa autorskie – © 2008 ConvaTec. ConvaTec Polska Sp. z o.o., Al. Armii Ludowej 26, 00-609 Warszawa ConvaTec Polska Sp. z o.o., Al. Armii Ludowej 26, 00-609 Warszawa 1. World Union of Healing Societties (WUWHS) Principles of best practice: Wound Exudate and the role of dressings: A consensus document. London MEP Ltd. 2007. 2. Robinson BJ. The use of a Hydrofiber® dressing in wound management. Journal of Wound Care. 2000; 9: 32-34. 2 , 2 2 Leczenie zachowawcze oparzeń Leczenie oparzeń pośredniej grubości skóry Leczenie zachowawcze metodą otwartą (bez opatrunku) lub metodą zamkniętą (pod opatrunkiem) stosuje się w przypadku ran mogących samoistnie i efektywnie zagoić się z dobrym efektem kosmetycznym i czynnościowym. Dr n. med. Marcin Kaźmierski, Specjalista Chirurgii Dziecięcej Istotą leczenia zachowawczego jest niedopuszczenie do zakażenia mogącego powikłać gojenie oraz utrzymanie warunków optymalnych do gojenia rany. Wskazaniem do leczenia zachowawczego są oparzenia powierzchowne – I i IIa stopnia oraz niektóre nierozległe oparzenia IIb stopnia. Przed założeniem na ranę jakiegokolwiek opatrunku wykonuje się opracowanie rany. W warunkach sterylnych – należy oczyścić ranę z zabrudzeń, ewentualnie poszarpanych resztek pęcherzy. Pęcherze czyste i nieuszkodzone można nakłuć jałową igłą, odprowadzając zawartość pęcherza i pozostawiając jego ścianę jako naturalny opatrunek biologiczny na powierzchni rany. Oczyszczenie i dezynfekcję rany wykonuje się zwykle preparatami jodowymi, np. płynną postacią 10% jodowanego poliwinylopirolidonu – Povidone-Iodine®, bądź też 2-3% roztworem kwasu bornego, 0,05% chlorheksydyny. Zachowawcze leczenie rany oparzeniowej podzielić można na leczenie metodą otwartą – bez opatrunku, oraz metodą zamkniętą – pod opatrunkiem. Leczenie metodą otwartą przeprowadza się w przypadku oparzeń okolic specjalnych – twarzy, krocza, pach, niekiedy szyi. Zaletą metody otwartej jest łatwość pielęgnacji trudno dostępnych miejsc, jak również umożliwienie codziennej obserwacji rany. Leczenie na otwarto przeprowadza się za pomocą maści lub pod strupem. Zwykle stosuje się tradycyjne substancje, jak np. Polseptol® (maść z jodowanego poliwinylopirolidonu), itp. Gojenie pod strupem uzyskuje się przez koagulację rany 2, 5 lub 10% AgNO3. Nie zaleca się stosowania tej metody przez osoby niedoświadczone – ze względu na potencjalną toksemię preparatu. Leczenie metodą zamkniętą – pod opatrunkiem. Obecnie na rynku znajduje się spora ilość różnych typów preparatów i substancji służących do opatrywania ran. Strategia postępowania lekarskiego uzależniona powinna być od głębokości, rozległości, okolicy i stopnia wilgotności rany oraz ewentualnych objawów zakażenia. W przypadku ran suchych stosuje się innego typu opatrunki niż w przypadku ran sączących, z wysiękiem. Dlatego też zastosowanie na ranę któregokolwiek z nich powinno się odbyć po konsultacji z lekarzem, istnieje bowiem niebezpieczeństwo, że pokrycie rany dowolnym typem opatrunku, nieadekwatnie do rodzaju rany, może spowodować więcej złego niż dobrego i zamiast pomóc – skomplikuje gojenie rany. Opatrunki stosowane w leczeniu oparzeń można schematycznie podzielić dr n. med. Marcin Kaźmierski na opatrunki klasyczne oraz nowoczesne opatrunki aktywne. Opatrunki klasyczne to substancje od dawna stosowane w leczeniu oparzeń. Są one nadal użyteczne w wybranych typach ran, jednak w większości ośrodków światowych obserwuje się tendencję do zastępowania ich opatrunkami nowszych generacji. Do klasycznych opatrunków oparzeniowych należą między innymi: ■■ Neutralne gazy parafinowe, najprostsze opatrunki oparzeniowe, wykonane na bazie parafiny aptecznej, ewentualnie z dodatkiem środka przeciwbakteryjnego, produkowane przez wiele firm i łatwo dostępne na rynku (Jelonet ®, Bactigras ®, Grassolind®). Stosuje się je w przypadku niepowikłanych i niezakażonych oparzeń powierzchownych o niewielkim stopniu sączenia. Tłuste środowisko zapewnia właściwe warunki gojenia. Są łatwe i wygodne w użyciu, wymagają jednak dodatkowego zamocowania na ranie za pomocą jałowej opaski dzianej. Zmiany opatrunków najlepiej wykonywać codziennie, za każdym razem wykonując dezynfekcję rany. ■■ Substancją klasycznie stosowaną w leczeniu oparzeń jest sól srebrowa sulfadiazyny. Srebro pozostaje na powierzchni rany, zaś sulfonamid wnika w jej głąb. Lek przechodzi przez strup, opatrunek należy zmieniać co 12 godzin. Lek dostępny jest najczęściej pod postacią maści (Argosulfan®), dlatego wymaga zastosowania dodatkowych warstw: wchłaniającej oraz mocującej. ■■ Innego typu opatrunkami są opatrunki enzymatyczne (Fibrolan®, Bezpłatna linia informacyjna: 0-800 120 093 7 8 Iruxol mono®). Stosuje się je w przypadku oparzeń z towarzyszącą powierzchowną martwicą (martwica głęboka powinna być leczona chirurgicznie!). Aktywne enzymy będące składnikami takich preparatów powodują rozpuszczenie martwicy i oczyszczenie rany, którą przygotowuje się w ten sposób do samoistnego wygojenia. Zastosowanie maści enzymatycznych wymaga zamocowania dodatkowej warstwy wchłaniającej, opatrunek zmienia się zwykle co 1-2 dni. Nowoczesne opatrunki aktywne znacznie przyspieszają czas gojenia rany w porównaniu do powyżej opisanych opatrunków tradycyjnych, skracając tym samym czas leczenia. W większości przypadków są też znacznie bardziej wygodne dla pacjentów, minimalizują wrażenia bólowe w ranie i umożliwiają normalne funkcjonowanie chorego i wczesną rehabilitację. W przypadku większości z nich nie zachodzi też konieczność codziennych zmian opatrunków, które są procedurą bardzo nielubianą przez chorych oparzonych, poprawiają więc tym samym komfort pacjenta. Udowodniono też, że leczenie oparzeń opatrunkami nowoczesnymi jest o ok. 30% tańsze od metod tradycyjnych, pomimo że jednostkowa cena opatrunku nowoczesnego przewyższa koszt opatrunku tradycyjnego. Powyższy paradoks wynika z faktu, że opatrunki nowoczesne nie wymagają codziennych zmian i skracają okres leczenia rany. Do wybranych opatrunków nowoczesnych – aktywnych, należą: ■■ Opatrunki foliowe (OpSite Flexigrid®, Hydrofilm®, Bioclusive®), zbudowane z półprzepuszczalnej folii poliuretanowej, nieprzepuszczalnej dla bakterii i wody, lecz umożliwiającej swobodny dostęp powietrza i eliminację nadmiaru wysięku z powierzchni rany pod postacią pary wodnej. Przezroczysta struktura zapewnia swobodną obserwację przebiegu gojenia rany. Elastyczna budowa umożliwia dopasowanie opatrunku do kształtów ciała, a hypoalergiczny, akrylowy klej pozwala na dokładne dopasowanie folii. Wodoodporność daje pacjentowi możliwość swobodnej kąpieli i kontynuacji czynności higienicznych. Zatrzymując na powierzchni rany elementy wysięku zawierające szereg substancji aktywnych – pośrednio przyspiesza gojenie rany. ■■ Opatrunki hydrożelowe (GranuGEL® Aqua gel ®, IntraS ite G el ®, Hydrosorb®) zawierają duży procent wody, jednak nie są w niej rozpuszczalne. Po nałożeniu na ranę spontanicznie tworzą wilgotny mikroklimat, nie zaleca się jednak stosowania ich Leczenie oparzenia pośredniej grubości pod opatrunkiem AQUACEL® Ag w przypadku ran obficie wydzielających – ze względu na ograniczone właściwości chłonące. ■■ O p a t r unk i hydrokoloidowe (Granuflex®, Tielle®, Comfeel®, Hydrocoll®, Replicare®) są grupą szczególnie chętnie polecaną przez autora. Opatrunki hydrokoloidowe stanowią bardzo interesującą grupę środków stosowanych w przypadku ran oparzeniowych oraz innych trudno gojących się ran, np. odleżyn. Hydrokoloidy przyspieszają gojenie ran poprzez kontrolę wilgotności i ilości wysięku, poprawiają także mikrocyrkulację w obrębie rany, pobudzają neoangiogenezę, a także odtwórczą czynność fibroblastów, zaś w fazie reepitelializacji mają zdolność stymulowania keratynocytów do wzrostu i proliferacji. Poprzez utrzymywanie korzystnego pH – działają ograniczająco na rozwój zakażenia bakteryjnego. Występują one pod postacią płytek (pla- strów), żelu, pasty, pudru. Szczególnie polecaną w przypadku leczenia ran oparzeniowych jest łatwa i wygodna w zastosowaniu forma plastrów. Większość tego typu opatrunków składa się z warstwy zewnętrznej i wewnętrznej. Warstwa zewnętrzna pełni funkcję ochronną, będąc elastycznym zabezpieczeniem rany przed zabrudzeniem płynami, moczem, stolcem i dostępem bakterii. Warstwa wewnętrzna zapewnia idealne, wilgotne mikrośrodowisko do wygojenia rany. Tak skonstruowany opatrunek posiada szereg korzystnych cech dodatkowych: jest przyjazny dla pacjenta, gdyż łatwo utrzymuje się na ranie – nawet w miejscach trudno dostępnych, umożliwia nieupośledzone funkcjonowanie i codzienną higienę pacjenta, jest bezbolesny podczas jego usuwania, nie wymaga codziennych zmian. Zmianę opatrunku hydrokoloidowego należy przeprowadzić, gdy zaczynają się spod niego wydobywać nadmierne ilości wysięku, uniemożliwiające prawidłowe funkcjonowanie i higienę pacjenta. W zależności od stopnia wilgotności rany – następuje to zwykle pomiędzy 2. a 6. dniem od momentu założenia opatrunku na ranę. Płytki hydrokoloidowe można łatwo przycinać, dostosowując je do kształtu, wielkości i lokalizacji rany. Warstwa wewnętrzna opatrunku jest samoprzylepna, nie wymaga więc on dodatkowego mocowania na ranie. Należy zwrócić uwagę, że warstwowy wysięk gromadzący się pod opatrunkami hydrokoloidowymi przypomina ropienie rany, co może wprowadzić w błąd osoby rozpoczynające pracę z tego typu opatrunkami. ■■ O p a t r u n k i h y d r o w ł ó k n i s t e (AQUACEL®) są rodzajem hydrokoloidów, jednak dzięki nieco odmiennej budowie mają zdolność pochłaniania znacznych ilości wysięku; wskazane są szczególnie w przypadku ran z obfitym wysiękiem, także ran skażonych; ich niezwykle korzystną cechą jest możliwość utrzymania opatrunku na ranie bez konieczności wymiany przez bardzo długi okres czasu, niekiedy nawet do 2 tygodni, co może oznaczać, że jedna aplikacja opatrunku wystarcza na cały okres leczenia. ■■ Opatrunki ze srebrem (AQUACEL® Ag, Actisorb®, Acticoat®, Atrauman Ag®, Textus bioactiv®) stanowią połączenie różnych rodzajów nowoczesnych opatrunków z aktywnymi postaciami srebra (np. srebro jonowe, metaliczne lub pod postacią nanokryształów). Srebro nadal pozostaje jednym z najsilniejszych czynników przeciwdrobnoustrojowych, o bardzo silnym działaniu na bakterie i wirusy. Dlatego też opatrunki z dodatkiem srebra stanowią doskonałe połączenie wyżej opisanych korzyści dla gojącej się rany, wynikających z wyżej opisanych mechanizmów opatrunków aktywnych, z przeciwdrobnoustrojowym działaniem srebra. W ten sposób zapobiegają one rozwinięciu się zakażenia w ranie, co jest bardzo groźnym powikłaniem w jej leczeniu i może spowodować nieodwracalne komplikacje. Opatrunki ze srebrem są też stosowane w leczeniu tych ran, które już uległy zakażeniu. Powyżej opisane typy opatrunków stanowią jedynie przykład preparatów, które można stosować w leczeniu oparzeń. Farmakotechnologie rozwijają się obecnie bardzo intensywnie i nie sposób w tak krótkim opracowaniu przedstawić wad i zalet wszystkich dostępnych na rynku opatrunków. Firmy farmaceutyczne zajmujące się ich produkcją oferują szeroki wybór różnych opatrunków i co dzień powstają nowe, coraz to doskonalsze ich rodzaje. Wybór takiego a nie innego opatrunku podyktowany jest szeregiem powyżej wspomnianych czynników i decyzja o jego zastosowaniu powinna zawsze być podjęta przez osobę dysponującą odpowiednią wiedzą i doświadczeniem w leczeniu oparzeń. Pomimo relatywnie dużej liczby prac dotyczących miejscowego leczenia oparzeń powierzchownych oraz równie licznej grupy artykułów dotyczących chirurgicznego leczenia oparzeń bardzo głębokich, nadal stosunkowo niewiele jest doniesień omawiających problem standaryzacji leczenia oparzeń pośrednich stopnia IIb. Rzadkie są również opracowania na temat specyfiki postępowania z ranami o tej głębokości u dzieci. Rozliczne wątpliwości dotyczą zarówno klasyfikacji, rozpoznania, jak i leczenia miejscowego oparzeń stopnia IIb. Ten typ urazu znajduje się bowiem na diagnostycznym, morfologicznym i terapeutycznym pograniczu pomiędzy grupą oparzeń zdecydowanie powierzchownych i bardzo głębokich. W związku z pozostaniem w dnie rany oparzeniowej komórek rozrodczych naskórka, gojenie rany możliwe jest od dna, jak w przypadku oparzeń powierzchownych, lecz znacznie przedłużone i obarczone wysokim ryzykiem powstania blizn przerostowych. Oparzeniom stopnia IIb towarzyszy też powierzchowna martwica niepełnej grubości skóry, co niesie ze sobą wszystkie tego konsekwencje, charakterystyczne dla oparzeń głębokich. Stąd część autorów postuluje operacyjne leczenie oparzeń stopnia IIb, polegające na wykonaniu stycznego wycięcia martwicy i autogennego przeszczepu skóry. Wardrope i Smith zwrócili jednak uwagę na zależność pomiędzy rozległością tego typu oparzeń a wyborem sposobu leczenia miejscowego. Inna grupa autorów zasugerowała zatem leczenie zachowawcze nierozległych oparzeń stopnia IIb przez pierwsze 10-14 dni i dopiero po tym czasie podejmowanie decyzji o wykonaniu przeszczepu na miejsca nierokujące zagojeniem. Zwrócili oni uwagę na niekorzystne wyniki wczesne- www.convatec.pl go leczenia operacyjnego takich ran, zwłaszcza w przypadku specyficznych oparzeń gorącymi płynami u dzieci, cechującymi się specyficznym przebiegiem i patofizjologią. Problemem pozostał natomiast wybór odpowiedniej oszczędzającej metody leczenia, alternatywnej do wycięcia martwicy i położenia przeszczepu. Oszczędzające leczenie oparzeń stopnia IIb powinno spełniać warunek wykonania szybkiej i efektywnej demarkacji powierzchownej martwicy oparzeniowej metodami umożliwiającymi pozostawienie w dnie rany nieuszkodzonych komórek warstwy rozrodczej naskórka, warunkujących jej samoistne gojenie. Niektórzy autorzy zwrócili uwagę na korzystne wyniki takiej demarkacji w wyniku zastosowania metody mechanicznej dermabrazji. Inna grupa badaczy przedstawiła dobre wyniki leczenia opatrunkami enzymatycznymi. Zwrócono też uwagę na konieczność zachowawczego leczenia rany opatrunkami i substancjami umożliwiającymi przyspieszenie gojenia i regeneracji naskórka w stosunku do opatrunków standardowych. Istotne wydaje się także zapobieganie zakażeniu rany oparzeniowej, które może być przyczyną wystąpienia konwersji oparzenia stopnia IIb do stopnia III, co wykluczałoby dalsze leczenie zachowawcze. Dermabrazja rany oparzeniowej pośredniej grubości Według doniesień wielu autorów, opatrunki hydrokoloidowe są grupą leków znacznie przyspieszającą proces gojenia rany oraz skutecznie redukującą możliwość zakażenia. 9 Zawsze, kiedy chcesz chronić skórę i wspomagać epitelializację1,2 Ochrona Półprzezroczysty profil Cienki i elastyczny Uniwersalny - zaprojektowany do ochrony nowo powstałej tkanki i zapewnienia integralności skóry - chroni przed niepotrzebnymi zmianami opatrunku, które powodują dyskomfort Pacjenta i zaburzają procesy gojenia się rany - zapewnia maksymalny komfort Pacjenta i idealne dopasowanie do rany - może być użyty jako opatrunek pierwotny lub wtórny 1. Greguric S, Budimcic D, Soldo-Belic A, et al. Hydrocolloid dressing versus a conventional dressing using magnesium sulphate paste in the managment of venous leg ulcers. Acta Dermatovenerol Croat. 1994; 2: 65-71. 2. Heffernan A, Martin Aj, A comparsion of a modified from of Granuflex® (Granuflex® Extra Thin) and a conventional dressing in the management of lacerations, abrasions, and minor operation wounds in an accident and emergency department. J Accident Emerg Med. 1994; 11: 227-230. ®/TM oznacza zarejestrowany znak towarowy ConvaTec Inc. Prawa autorskie – © 2008 ConvaTec. ConvaTec Polska Sp. z o.o., Al. Armii Ludowej 26, 00-609 Warszawa, tel. (22) 579 66 66, fax (22) 579 66 44, e-mail: [email protected] www.convatec.pl Bezpłatna linia informacyjna: 0-800 120 093 Silnie sączące rany – praktyczne wskazówki do uzyskania efektywnej kontroli wysięku Roman Wydra sytuacja ma zwykle miejsce w przypadku ran przewlekłych (Ryc. 1.). Rola i znaczenie wysięku z rany są od pewnego czasu przedmiotem intensywnych badań i debat paneli ekspertów. Wokół tego aspektu procesu gojenia się ran narosło sporo mitów, ale dziś wiemy na temat wysięku wystarczająco dużo, aby pokusić się o zamieszczenie na łamach „Inforanka” krótkiego przeglądu tego tematu. Ilość wysięku jest zależna od szeregu czynników. W dużej mierze zależy ona od wielkości rany. Z reguły im większa powierzchnia rany, tym większa ilość wysięku. Poza samą raną, wpływ na to ma jeszcze wiele lokalnych, ogólnoustrojowych i praktycznych czynników. Wart podkreślenia jest fakt, że nieoczekiwana zmiana cech wysięku może wskazywać na zmianę stanu rany lub współistniejący proces zapalny. Powinno to stać się powodem do ponownej oceny stanu rany. Większość tez w tekście poniżej została zaczerpnięta z konsensusu Polskiego Towarzystwa Leczenia Ran „Wysięk z rany i rola opatrunków”, opracowanego w oparciu o zalecenia Światowej Unii Towarzystw Leczenia Ran (konsensus jest opublikowany na stronach internetowych PTLR www.ptlr.pl; wersja drukowana dostępna jest u przedstawicieli firmy ConvaTec). Roman Wydra, CEE Marketing Manager, ConvaTec Rycina 1. Wpływ wysięku na stan skóry wokół rany Na wstępie warto podkreślić, że wysięk z rany nie jest tylko zwykłym wewnętrznym płynem – zrozumienie jego składu i przyczyn powstawania pomaga poprawić opiekę nad pacjentem. Wysięk produkowany jest z płynu, który wyciekł z naczyń krwionośnych, i przypomina osocze krwi. Jest on elementem naturalnej odpowiedzi organizmu na powstawanie ran i wspomaga gojenie tych ostatnich poprzez: ■■ zapobieganie wysychaniu łożyska rany; ■■ wspomaganie migracji komórek naprawczych, biorących udział w odbudowie tkanki; ■■ zapewnianie podstawowych substancji odżywczych dla metabolizmu komórek; ■■ umożliwienie dyfuzji czynników immunologicznych i czynników wzrostu; Wysięk z rany Zmacerowana skóra wokół rany Żrące działanie wysięku na skórę Martwica Obszar rany ■■ wspomaganie demarkacji tkanek martwych i zniszczonych (autoliza). Wysięk może jednak stać się problemem, gdy jego ilość i/lub skład opóźniają lub uniemożliwiają gojenie się rany. Niekontrolowany wysięk może być przyczyną problemów fizycznych i psychospołecznych i/lub zwiększać zapotrzebowanie na środki ochrony zdrowia. Wreszcie, wysięk penetrujący skórę wokół rany może prowadzić do jej maceracji. Taka Wysięk może stać się źródłem cennych dla pielęgniarki informacji o procesie gojenia się rany. Aby je uzyskać i wykorzystać, należy obserwować kolor, konsystencję, zapach i ilość wysięku (Ryc. 2.). Z praktycznego punktu widzenia ogromnie ważnym aspektem gojenia ran jest efektywna kontrola wysięku. Aby ją osiągnąć, należy spojrzeć na ten problem szeroko, uwzględniając etapy oceny wysięku zaprezentowane na schemacie poniżej. Bezpłatna linia informacyjna: 0-800 120 093 11 Rycina 2. Przykłady wysięku o różnej konsystencji Schemat zintegrowanej oceny wysięku Postępowanie z wysiękiem i związanymi z nim problemami 1. Ocena pacjenta – Choroby współistniejące (etiologia rany i wysięku) – Leczenie – Współpraca przy leczeniu – Kwestie psychospołeczne – Stan odżywiania 6. Maceracja – Otarcie – Stan zapalny – Odbarwienie – Zmiany wypryskowe – Nadżerki Ocena Wysięku 5. Ocena łożyska i brzegów rany – Historia rany – Powierzchnia rany – Etap gojenia – Infekcja/stan gojenia – Przetoka sinusoidalna 12 4. Ocena wysięku – Kolor – Konsystencja – Zapach Jedną z ważniejszych decyzji w staraniach o zapewnienie efektywnej kontroli wysięku jest wybór opatrunku odpowiedniego do stanu rany. We wspomnianym konsensusie PTLR zdefiniowane są kryteria, jakie powinien spełniać opatrunek zapewniający optymalne warunki dna rany. Między innymi są to: 2. Ocena okolicy rany – Choroba miejscowa np: choroba żylna/ inne choroby skóry – Umiejscowienie rany terapii) i tym samym zmniejszanie ryzyka maceracji skóry wokół rany. Przykładem opatrunków spełniających wszystkie powyższe i pozostałe, sprecyzowane w konsensusie kryteria są opatrunki wykonane w technologii Hydrofiber®. Kończąc, warto zacytować jedną z praktycznych wskazówek konsensusu na temat kontroli wysięku: „Plan postępowania z raną, przygotowany po dokładnej analizie, może rozwiązać wiele problemów związanych z wysiękiem. Jeśli problemy nadal istnieją, nie akceptuj ich, lecz ponownie zastanów się nad ich rozwiązaniem”. Niewątpliwie, opublikowanie przez Polskie Towarzystwo Leczenia Ran polskiej wersji zasad kontroli wysięku przyczyni się do poprawy efektywności gojenia ran przewlekłych z korzyścią dla pacjentów i całego systemu opieki zdrowotnej. Konsensus WUWHS 3. Ocena aktualnego opatrunku – in situ i po zdjęciu – Wykorzystanie jako wskaźnika ilości wysięku ■■ zdolność do pochłaniania dużej ilości wysięku; ■■ zdolność do blokowania szkodliwych składników wysięku, w tym bakterii, w strukturach opatrunku; ■■ zdolność do zatrzymywania wysięku w obrębie opatrunku nawet podczas działania sił kompresyjnych (np. podczas stosowania kompresjo- Jeżeli chcesz otrzymać przedruk konsensusu, zapytaj naszego przedstawiciela handlowego, zadzwoń na infolinię lub pobierz ze stron www.convatec.pl lub www.mojarana.com Profilaktyka i zapobieganie odleżynom dr n. med. Joanna Rosińczuk-Tonderys Punktowe skale oceny ryzyka wystąpienia odleżyn W ciągu wielu lat badań wykazano, że najskuteczniejszą metodą walki z odleżynami jest ich prewencja. Co więcej, odleżynom można zapobiec. Dr n. med. Joanna Rosińczuk-Tonderys, Adiunkt w Zakładzie Chorób Układu Nerwowego, Kierownik Studium Kształcenia Podyplomowego Wydziału Zdrowia Publicznego Akademii Medycznej we Wrocławiu W przypadku odleżyn zadaniem pierwszoplanowym jest: ■■ określenie czynników przyczynowych, ■■ wyróżnienie pacjentów ze zwiększonym ryzykiem oraz ■■ stworzenie planu postępowania – pielęgnacji w ramach działań profilaktycznych w stosunku do pacjentów zagrożonych. Celem takiego działania jest zapobieganie i wczesne wykrywanie zmian, co pozwala na szybkie wdrożenie odpowiedniego postępowania. Podstawą profilaktyki odleżyn jest rozpoznanie pacjentów obarczonych ryzykiem i jak najszybsze wdrożenie postępowania zapobiegawczego według ustalonego planu. Od wielu lat starano się określić czynniki charakteryzujące pacjentów podatnych na rozwój odleżyn. W tym celu powstały punktowe skale ryzyka. Dlaczego powinno się stosować skale oceny ryzyka powstania odleżyn? ■■ Aby zminimalizować ryzyko powstawania odleżyn. ■■ Aby ułatwić efektywne przydzielanie i wykorzystanie materaców przeciwodleżynowych. ■■ Aby podjąć działania profilaktyczne dostosowane do indywidualnych potrzeb pacjenta. ■■ Aby zredukować długość hospitalizacji. ■■ Aby zminimalizować koszty leczenia. Skale punktowe różnią się znacznie pod względem zmiennych charakteryzujących czułość oraz precyzję. Wynika to prawdopodobnie z różnic w metodologii prowadzonych badań, warunków klinicznych i populacji pacjentów. Pewne pozwalają stwierdzić jedynie istnienie takiego ryzyka, niektóre oceniają jego stopień. Skale te oparte są na wskaźnikach liczbowych, charakteryzujących pacjenta podatnego na rozwój odleżyn. Stosowanie skal pozwala znacznie zmniejszyć zapadalność i chorobowość. Idealna skala oceny ryzyka powstawania odleżyn powinna charakteryzować się wysoką przewidywalnością, wysoką czułością i precyzją, a jednocześnie powinna być prosta w zastosowaniu. Idealna skala oceny ryzyka rozwoju odleżyn powinna być w 100% precyzyjna i w 100% czuła. W rzeczywistości jest to niemożliwe, ponieważ precyzja i czułość są odwrotnie proporcjonalne i jedna może być zwiększona tylko kosztem drugiej. Precyzja – jest definiowana jako procent pacjentów, u których nie doszło do powstania odleżyn i w przypadku których przewidywano, że nie dojdzie do ich powstania. Czułość – jest definiowana jako procent pacjentów, u których nastąpił rozwój odleżyn, w przypadku których przewidywano, iż dojdzie do ich rozwoju. Pomimo ograniczeń skale oceny ryzyka rozwoju odleżyn są bardzo użyteczną i praktyczną metodą pozwalającą na systematyczną ocenę indywidualnych czynników ryzyka. Z uwagi, że ogólna kondycja pacjenta nie jest statyczna, nie będzie statyczne również ryzyko rozwoju odleżyn. Dlatego ponowna ocena jest konieczna za każdym razem, gdy nastąpi zmiana kondycji pacjenta. Częstotliwość, z jaką powinna ona być prowadzona nie jest zdefiniowana i w praktyce będzie zróżnicowana. Dokumentacja oceny zagrożenia pomaga zapewnić właściwą opiekę dostosowaną do indywidualnych potrzeb pacjenta. Stosowanie skal oceny ryzyka rozwoju odleżyn ułatwia podejmowanie decyzji klinicznych i wybór sposobu leczenia. Chociaż nie istnieje metoda, która by w sposób precyzyjny i zarazem prosty, trafnie określała ryzyko rozwoju odleżyn, to stosowanie skal pozwala znacznie zmniejszyć zapadalność i chorobowość. Skale te oparte są na wskaźnikach liczbowych, Bezpłatna linia informacyjna: 0-800 120 093 13 charakteryzujących pacjenta podatnego na rozwój odleżyn. Podstawą profilaktyki odleżyn jest rozpoznanie pacjentów obarczonych ryzykiem i jak najszybsze wdrożenie postępowania zapobiegawczego według ustalonego planu. Osoby stale leżące w łóżku, osoby z upośledzoną zdolnością do samodzielnej zmiany ułożenia lub stale pozostające w wózku inwalidzkim powinny być oceniane pod względem czynników zwiększających ryzyko rozwoju odleżyn. Skale te opierają się na czynnikach usposabiających do rozwoju odleżyn (czynnikach ryzyka). Ryzyko to zawsze należy ustalić: –u wszystkich nowo przyjętych pacjentów; – u pacjentów narażonych na odleżyny z powodu szczególnego leczenia (np. zabieg operacyjny); – u pacjentów, których stan zdrowia pogorszył się w czasie pobytu w szpitalu. 14 Systematyczna ocena ryzyka powinna być realizowana przy przyjęciu na oddziały intensywnej opieki, oddziały rehabilitacyjne, oddziały opieki długoterminowej, do domów opieki dla przewlekle chorych, zespołów opieki domowej. Ocenę stanu chorego odnotowujemy raz na dobę. Skala może podlegać modyfikacji zależnie od oddziału i sytuacji, w jakiej zostanie zastosowana. Nie jest to gotowy przepis, lecz pomysł, który ma inspirować personel szpitala do wypracowania własnej metody pracy, pobudzić do systematycznych obserwacji w celu poprawy opieki. Stosowanie skal obiektywizujących postępowanie w efekcie wymusza pewien styl pracy, przyspiesza proces uczenia się personelu i wykształca poczucie obowiązku. Najczęściej stosowane skale to: 1. S kala punktowa oceny ryzyka rozwoju odleżyn Norton 2. Skala punktowa oceny ryzyka rozwoju odleżyn WATERLOW 3. S kala punktowa oceny rozwoju odleżyn wg DUTCH CONSENSUS PREVENTION OF BEDSORES CBO 4. Pięciopunktowa skala oceny ryzyka powstawania odleżyn wg Torrance’a Szczegółowe opisy skal oraz formularze oceny ryzyka i obserwacji odleżyn można pobrać ze stron www.convatec.pl lub www.mojarana.com 1. Należy szczególnie dbać o higienę pacjenta (regularne mycie gąbką lub – jeśli to możliwe – kąpiele w wannie albo prysznice). 3. Należy utrzymywać zdolność 4. Układać pacjenta w taki pacjenta do samodzielnego, sposób, aby łagodzić nacisk na kontrolowanego oddawania wypukłe części ciała (kości). moczu i kału. ≤ 30° ≤ 30° 30°30° Przewidywanie i zapobieganie odleżynom Główne cele profilaktyki przeciwodleżynowej to: 1. Zidentyfikowanie osoby zagrożonej, ≤ 30° ≤ 30° potrzebującej zabiegów prewencyjnych oraz specyficznych czynników, które powodują zagrożenie. 2. Zachowanie i poprawa tolerancji tkanek skóry na ucisk w celu zapobieżenia uszkodzeniu. 3. Rozpoznanie i unikanie istniejących czynników ryzyka. 4. O chrona przed niepożądanymi skutkami zewnętrznych sił mecha30° ≤ 30° nicznych: ≤uciskiem, tarciem i zginaniem. 5. Zmniejszanie częstości występowania odleżyn poprzez programy edukacyjne. Aby się powiodły, należy drobiazgowo przestrzegać procedur pielęgnacyjnych i dysponować odpowiednim sprzętem. Jak wynika z badań, prawidłowo pro≤ 30° ≤ 30° wadzona opieka profilaktyczna pozwala uniknąć odleżyn u 80% chorych. 2. Pacjent powinien się dobrze i zdrowo odżywiać, pić jak najwięcej wody i innych płynów. kość kość ogonowa ogonowa 5. Pacjent powinien siedzieć i leżeć w takiej pozycji, która nie wywołuje nacisku na pięty, łokcie, głowę lub uszy. 6. Należy zmieniać pozycję pacjenta co dwie godziny – jeśli leży, i co godzinę – jeśli siedzi. ≤ 30° ≤ 30° 30°30° kośćkość ogonowa ogonowa 7. W celu uzyskania stabilnej pozycji pacjenta, używać poduszek i podgłówków. Nie używać podkładek o spiralnych (nieregularnych) kształtach. 8. Nie należy układać pacjenta na biodrze ani bezpośrednio na zranionym obszarze ciała (jeśli pacjent ma ranę). ≤ 30° ≤ 30° 30°30° 9. Należy utrzymywać wezgłowie łóżka w możliwie najniższej pozycji, chyba że zalecenie lekarskie lub pielęgniarskie jest inne. 10. Przy unoszeniu pacjenta kość kość ogonowa ogonowa należy używać wyciągu (trapez na bloczkach nad łóżkiem) albo robić to przy użyciu prześcieradła. 11. Należy ćwiczyć mięśnie pacjenta. 12. Należy unikać pocierania obszarów zaczerwienionych, znajdujących się wokół kostnych wypukłości ciała. 1 1 2 2 2 1 ConvaTec Polska Sp. z o.o., Al. Armii Ludowej 26, 00-609 Warszawa ®/TM oznacza zarejestrowany znak towarowy ConvaTec Inc. Prawa autorskie – © 2008 ConvaTec. 1. Van Rijswijk. Ingredient-based wound dressing classification. JOWC 15: 1; 2006. 2. World Union of Healing Societties (WUWHS) Principles of best practice: Wound Exudate and the role of dressings: A consensus document. London MEP Ltd. 2007. Kongres EWMA 2008 – LIZBONA Patryk Martynus W dniach od 14 do 16 maja br. odbył się w Lizbonie osiemnasty Kongres Europejskiego Towarzystwa Leczenia Ran. Tematem spotkania były najnowsze osiągnięcia w leczeniu ran. Patryk Martynus, Group Product Manager, ConvaTec, Warszawa Obrady Kongresu dotyczyły odpowiedzialności i działań, które należy podjąć, aby sprostać wielkiemu wyzwaniu, jakim jest skuteczne, nowoczesne leczenie ran. W Kongresie uczestniczyło ok. 2400 osób, w tym ok. 240 przedstawicieli przemysłu wyrobów medycznych. Pozostali uczestnicy to pielęgniarki (blisko 80%) i lekarze. Tak liczna obecność przedstawicieli zawodów medycznych dowodzi, jak ważna na całym świecie jest rola pielęgniarki w procesie leczenia ran. W trakcie spotkania można było usłyszeć doniesienia, że w co najmniej dwóch europejskich krajach (Hiszpania i Francja) pielęgniarka ma już pełne uprawnienia do wypisywania recept na opatrunki i jest najważniejszą osobą odpowiedzialną za leczenie ran. Firma ConvaTec była jednym z głównych sponsorów Kongresu, organizu- 16 jąc między innymi panelowe dyskusje i wykłady. Sympozja zostały podzielone na 3 grupy tematyczne i obejmowały: ■■ Szanse w terapii Pacjentów z nietrzymaniem stolca ■■ Jak rozwijać umiejętności w efektywnej kontroli wysięku i poprawie jakości życia Pacjenta? ■■ Nowe osiągnięcia w zakresie efektywnego zarządzania terapią dla Pacjentów z przewlekłą niewydolnością żylną Każdy z paneli był niezwykle pozytywnie przyjęty przez uczestników, a rekordowe zainteresowanie wzbudziła sesja poświęcona efektywnej kontroli wysięku. Spotkanie prowadził profesor Keith Harding z Uniwersytetu w Cardiff, prezentujący praktyczne rozwiązania w zakresie kontroli wysięku. Możliwości nowoczesnego kontrolowania wysięku, na podstawie światowych wytycznych WUWHS, w interaktywnym wykładzie przedstawił Cortney Lyder z Uniwersytetu w Wirginii w USA. Jest on na co dzień wykładowcą i dyrektorem specjalistycznej szkoły dla pielęgniarek przy tej uczelni oraz prezesem organizacji zbliżonej do polskiej Naczelnej Izby Pielęgniarskiej. Wykładowca podkreślał, że prawidłowe kontrolowanie wysięku jest podstawą do osiągnięcia najlepszych wyników w procesie gojenia ran przewlekłych. Na zakończenie sesji praktyczne przypadki pacjentów zostały omówione przez Keitha Cuttinga z Uniwersytetu Buckinghampshire w Wielkiej Brytanii. Organizatorzy, podsumowując Kongres, uznali go za niezwykle udany i zapraszają już na kolejny, który odbędzie się w maju przyszłego roku w Helsinkach. Zakupy opatrunków przez Internet Wychodząc naprzeciw oczekiwaniom osób z przewlekłymi ranami, pragniemy poinformować, że uruchomiliśmy bezpośrednią sprzedaż naszych opatrunków z dostawą do domu. Państwa zamówienia realizujemy z należytą starannością i tak szybko, jak to możliwe, gwarantując kontakt naszego konsultanta najpóźniej w ciągu 24 godzin (dni robocze) od momentu wpływu zamówienia. Aby złożyć zamówienie, wystarczy wejść na stronę www.convatec.pl/sklep, wybrać właściwy opatrunek, przejść do finalizacji transakcji, wybierając odpowiednią formę płatności (pobranie przy odbiorze lub za zaliczeniem pocztowym). Ceny opatrunków są konkurencyjne w stosunku do cen aptecznych, jednak należy pamiętać, że ponoszą Państwo dodatkową opłatę za doręczenie pod wskaza- www.convatec.pl/sklep Formularz zamówienia Konsultacja telefoniczna nych adres. Opłata ta uzależniona jest od wybranej opcji i standardowo waha się od 10 PLN do 12 PLN, gdy wybiorą Państwo usługę pocztową, oraz pomiędzy 20 PLN a 25 PLN, gdy zechcą Państwo skorzystać z usługi kurierskiej. Przy zakupie o wartości powyżej 300 PLN przesyłka jest dostarczana BEZPŁATNIE. Dodatkowo mogą zakupić Państwo opatrunki, dzwoniąc pod numer infolinii: 0-800 120 093. Wierzymy, że możliwość zakupów przez Internet czy drogą telefoniczną oraz ich dostawa wprost do domu jest dla Państwa sporym udogodnieniem. Wybór form opłaty za przesyłkę: 1. Opłata pocztowa 10 PLN–12 PLN 2. Opłata kurierska 20 PLN–25 PLN 3. Wartość zamówienia powyżej 300 PLN – dostawa BEZPŁATNA Wybór formy płatności za opatrunki: 1. Przy zakupie lub 2. Za zaliczeniem pocztowym Realizacja zamówienia pod wskazany adres Podróże po dyżurze – LIZBONA Już samo położenie tego zjawiskowego miasta budzi zachw yt. Stolica Portugalii znajduje się na samym wybrzeżu Atlantyku, przy ujściu Tagu, na południowo-zachodnim skraju Europy. Patryk Martynus, Group Product Manager, ConvaTec, Warszawa Gdy do naszych uszu dotrą dźwięki wszechobecnej tu muzyki fado, a przyjazne, serdeczne podejście mieszkańców miasta uzupełni nasze pierwsze, pozytywne doznania, będziemy mogli w pełni docenić uroki Lizbony. Początki tego miasta sięgają czasów starożytnych, kiedy tereny te były zamieszkiwane przez plemiona Luzytanów, a istniejąca wówczas osada – co bardzo prawdopodobne – stanowiła ważny ośrodek handlowy m.in. dla Fenicjan. Nie ma jednak na potwierdzenie tej tezy żadnych archeologicznych dowodów. Pomimo to, jest w Lizbonie mnóstwo miejsc, w których natychmiast odczujemy powiew odległej historii. W oczy rzuca się górujący nad miastem Zamek św. Jerzego, położony w jednej z najstarszych dzielnic miasta. Zamek w XII wieku zbudowali Maurowie na fundamentach poprzedniej budowli, ale jego dzisiejsze rozmiary zawdzięczamy katolickim władcom Portugalii. Nieopodal zamku znajdziemy katedrę św. Antoniego, do której dotrzemy wąskimi, krętymi uliczkami. Stanowią one odrębny i charakterystyczny fragment miasta, współtworząc jego niepowtarzalny klimat. Spora część tych uliczek jest przystosowana do ruchu zabytkowych tramwajów, które są kolejnym symbolem Lizbony. www.convatec.pl Będąc w Lizbonie, warto również zajrzeć do klasztoru Hieronimitów w dzielnicy Belem (znajdują się tam dwa muzea: Muzeum Morskie i Muzeum Archeologiczne) czy też do Muzeum Karet. Nie sposób również nie zauważyć, dominującej z drugiej strony miasta, repliki statuy Chrystusa Króla z Rio de Janeiro. Wiele przyjemności sprawi zwiedzającym spacer po Lizbonie o zmierzchu, gdyż tutejsze życie towarzyskie – wizyty w restauracjach, w pubach czy w teatrach – odbywa się głównie późnymi wieczorami. Najwięcej atrakcji znajdziemy w pobliżu placu Marques de Pombal i w rejonie Restauradores. Tłumy turystów wraz z miejscowymi celebrują tam wieczorne spotkania, wsłuchując się w prezentowaną „na żywo” muzykę fado, koniecznie przy lampce wybornego porto. Jeżeli ktoś choć raz będzie miał okazję zwiedzić Lizbonę, z pewnością zapragnie szybko tam powrócić. 17 Jadło = sadło Słońce rozgrzewające coraz mocniej nasze ciała i długie, ciepłe, wiosenno-letnie dni to jednoznaczne sygnały, że czas rozpocząć sezon grillowania. Coraz częściej w powietrzu czuć zapach pieczonych na grillu mięs, ryb czy warzyw, a obłoki dymu rozpościerają się nad działkami letniskowymi, w przydomowych ogródkach czy też wszędzie tam, gdzie znajdzie się skrawek wolnego miejsca. Patryk Martynus, Group Product Manager, ConvaTec, Warszawa Grillowanie to przyjemność niezwykła, gdyż luźna atmosfera w trakcie spotkań „przy grillu” zbliża ludzi, zachęca do zabawy i relaksuje. Smakoszy skłania zaś do poszukiwań czegoś więcej niż „tradycyjna” kiełbaska turystyczna w zestawie z musztardą i kawałkiem chleba. Grillowana szynka w marynacie musztardowo-miodowej 18 ■■ Zacznijmy od sporządzenia marynaty do mięsa. Wykorzystamy ocet (100 ml), odrobinę czerwonego, wytrawnego wina (50 ml), oliwę z oliwek (100 ml), sok z jednej cytryny, musztardę (najlepiej Dijon, od 3 do 5 łyżek, w zależności od tolerancji na ostrość potrawy), 1 czosnek, roz- I choć zwyczaj grillowania stał się popularny w Polsce stosunkowo niedawno, tak naprawdę jedzenie „pieczystego” zawsze było obecne w naszej kulturze. W Polsce od wieków popularne były wyprawy na łono natury, aby tam po polowaniu, lub z innej okazji, upiec na ogniu jakieś mięsiwo. Grillować każdy może, a mnogość potraw przygotowanych dla współbiesiadników ograniczona jest tylko pomysłowością maryn, majeranek i w finale miód (ok. 100 ml). Dobrze jest sporządzić tyle marynaty, aby cała porcja mięsa mogła zanurzyć się w niej całkowicie. Podane powyżej ilości średnio przypadają na 1 kg mięsa. ■■ Mieszamy dokładnie powyższe składniki, a następnie w naczyniu układamy porcję mięsa. ■■ Zalewamy marynatą i odstawiamy do chłodnego miejsca na minimum 3 godziny przed pieczeniem. ■■ Pieczemy do momentu uzyskania miękkości i soczystości mięsa (pieczemy koniecznie nad tzw. „przepalonym grillem”, w żadnym wypadku nie nad ostrym i wysokim ogniem). ■■ W zależności od gatunku mięsa różny będzie czas potrzebny do upieczenia. Drób, cielęcina i wołowina dochodzą dość szybko (max. do 40 min), natomiast wieprzowina wymaga nawet powyżej 1 h, przy dużej porcji mięsa. mistrza ceremonii. Podstawowa wersja grillowego menu zazwyczaj wygląda następująco: pieczone kiełbaski, kaszanka, karkówka i ziemniaczki. Czy to jednak wszystko, na co nas stać? Pierwszą, bardzo prostą rzeczą, jaką możemy zrobić, jeżeli chcemy wzbogacić smak naszych potraw z grilla, jest wypróbowanie różnych marynat, które nadają kruchości naszym daniom, jeszcze przed ich przygotowaniem, a przy jedzeniu zachwycają charakterystycznym, niepowtarzalnym aromatem i smakiem. Stosowanie marynat to prosty zabieg, który gwarantuje unikatowość i niepowtarzalność serwowanych z grilla posiłków, zapewniając prawdziwe pieszczoty dla naszego podniebienia. Zatem do dzieła! ■■ Pamiętajmy, że wieprzowina zawsze powinna być dobrze wypieczona – „well done” nigdy „medium” czy „bloody”. ■■ Uspokajamy dbających o wagę, gdyż podczas takiego przyrządzania zawartość tłuszczu w mięsie może zmniejszyć się o 20%. Ci, którzy bardzo dbają o linię lub są wegetarianami mogą również z powodzeniem piec na grillu przeróżne warzywa lub owoce. ■■ Do naszej pieczonej szynki dziś rekomendujemy zaserwowanie kolejnej potrawy, prostej i łatwej do przygotowania na grillu. Grillowane papryczki miodowe z serem kozim Z dostępnych w naszych sklepach papryczek miodowych usuwamy wnętrza (uwaga: dostępne są papryki o różnej skali ostrości, jednak Jadło = sadło zawsze najbardziej ostre są wnętrza z nasionami), a następnie wypełniamy delikatnym serem kozim. Wcześniej roz- grzewamy na grillu specjalny metalowy półmisek (możemy też wykorzystać aluminiowe tacki do grilla), układamy na nim przygotowane wcześniej faszerowane papryki. Dla dekoracji przekładamy ząbkami pokrojonej w łódeczki cebuli i grillujemy do uzyskania miękkości skórek papryki. Podając na metalowym półmisku, zachowamy dłużej ciepło potrawy. Jeśli wybierzemy bardzo ostre papryki, należy przygotować również kwaśną, gęstą śmietanę lub też dip guacamole, które złagodzą ostry smak papryki. Pamiętajmy, że wiele ważnych rzeczy tego świata odbywa się przy stole. Stół i wspólny posiłek budują niezwykłe, trwałe więzi. W tej części „Inforanka” zamieszczamy nasze sprawdzone kulinarne specjały. Jeśli chcą Państwo podzielić się z nami przepisami, czekamy na propozycje, które można przesyłać na adres: [email protected] Specjalistyczne Centra Leczenia Ran W tym miejscu naszego kwartalnika chcielibyśmy z jednej strony przekazać informacje na temat miejsc, które w sposób specjalistyczny opiekują się pacjentami dotkniętymi problemami ran przewlekłych, z drugiej Stopa cukrzycowa i owrzodzenia kończyn dolnych Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej SEP-MED ul. Hoża 19, 00-521 Warszawa tel. (022) 628 01 70 pon. śr. i pt. 16.00-18.00 Poradnia Leczenia Ran Przewlekłych, LUX MED S.A. ul. Wadowicka 6, 30-415 Kraków tel. (012) 296 51 51, 296 52 50 wt. 15.00-18.00, czw. 15.00-20.00 zaś zachęcić lekarzy do współpracy w zakresie tworzenia nowych, profesjonalnych gabinetów leczenia ran. Jeśli zatem profesjonalne leczenie ran przewlekłych jest dla Państwa interesującym tematem, zachęcamy do kontaktu z nami (patryk. [email protected] lub na nr infolinii 0-800 120 093). Doradzimy w powstaniu takiego gabinetu, zarekomendujemy niezbędne wyposażenie do jego prowadzenia. Będziemy również informować o nowych miejscach w kolejnych wydaniach magazynu, jak i w niedalekiej przyszłości na stronach internetowych. Poniżej rekomendowane przez nas miejsca profesjonalnego leczenia ran: Katedra i Klinika Gastroenterologii i Chorób Przemiany Materii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego Poradnia Stopy Cukrzycowej Poradnia Diabetologiczna ul. Banacha 1a, 02-097 Warszawa tel. (022) 599 10 00 Owrzodzenia goleni Poradnia Leczenia Owrzodzeń Żylnych Goleni przy Katedrze i Klinice Chirurgii Ogólnej CM UMK Szpital Wojewódzki im. dr. J. Biziela ul. Ujejskiego 75, 85-168 Bydgoszcz tel. (052) 365 56 89 Czynna od poniedziałku do piątku w godzinach 7.00-14.00 Katedra i Oddział Kliniczny Chorób Wewnętrznych Angiologii i Medycyny Fizykalnej Śląski Uniwersytet Medyczny Owrzodzenia goleni i stopa cukrzycowa ul. Stefana Batorego 15, 41-901 Bytom tel. (032) 786 16 30 www.convatec.pl Odleżyny i owrzodzenia goleni Poradnia Medycyny Paliatywnej/Leczenie Ran SPSK nr 1 im. Przemienienia Pańskiego, Hospicjum Palium os. Rusa 25a, 61‑245 Poznań tel. (061) 873 83 32 pon. i pt. 9.00‑13.00 19 100% CvT 100% ConvaTec W tym miejscu „Inforanka” każdorazowo znajdą Państwo informacje o punktach, w których nasze produkty dostępne są w pełnym asortymencie. ConvaTec posiada w swojej ofercie produkty do zaopatrzenia stomii, opatrunki oraz system Flexi-Seal® FMS. W każdym momencie, aby zasięgnąć dalszej informacji, mogą Państwo skorzystać z naszej bezpłatnej infolinii 0 800 120 093 oraz porozmawiać z konsultantem. WOJEWÓDZTWO MaZOWIECKIE Sklep medyczny ORTOMAX Sklep medyczny MEDICA HUMANA ul. Dębinki 7 ul. Krochmalna 32a 80-211 Gdańsk 00-864 Warszawa tel. (058) 344 38 94 tel. (022) 890 03 01 Sklep medyczny ORTOMAX WOJEWÓDZTWO PODKARPACKIE ul. Legionów 165 Sklep medyczny Life+ 81-463 Gdynia ul. Lwowska 74a tel. (058) 622 12 19 35-301 Rzeszów Sklep medyczny ORTOMAX Sklep medyczny Life+ Szpital Specjalistyczny Pl. Dominikański 3 ul. Piechowskiego 36 100% produktów firmy ConvaTec oferują: 37-700 Przemyśl 83-400 Kościerzyna WOJEWÓDZTWO MałoPOLSKIE WOJEWÓDZTWO ŚLĄSKIE Sklep medyczny Life+ Sklep medyczny MEDICA HUMANA Sklep medyczny Medica Humana os. Złotej Jesieni 1 ul. Warszawska 36 ul. Rajska 14a-b 31-826 Kraków 40-008 Katowice 80-850 Gdańsk tel. (032) 256 82 35, 259 85 31 tel. (058) 309 10 71 tel. (058) 686 01 04 Sklep medyczny Life+ ul. Szpitalna 14 WOJEWÓDZTWO ŚWIĘTOKRZYSKIE 34-400 Nowy Targ Sklep medyczny Life+ ul. Artwińskiego 1 Sklep medyczny Life+ 25-734 Kielce ul. Matki Boskiej Fatimskiej 17 33-100 Tarnów WOJEWÓDZTWO pomorskie Sklep medyczny ORTOMAX Sklep medyczny Life+ ul. Leśna 10 ul. Batorego 77 89-600 Chojnice 33-300 Nowy Sącz tel. (052) 395 67 41 Nikt nie musi cierpieć w samotności Bezpłatna linia informacyjna: 0-800 120 093 www.mojarana.com www.ConvaTec.pl
