Pierwsze lata rządów Stanisława Poniatowskiego

Pierwsze lata rządów Stanisława
Poniatowskiego
„Aby mieć pewność, trzeba rozpocząć od wątpienia”
Stanisław August Poniatowski
1. Elekcja Stanisława Augusta
Poniatowskiego i pierwsze reformy






Kiedy w 1763 r. umiera August III Familia (Czartoryscy)
przygotowują się do elekcji swoje człowieka na króla
Zdają sobie sprawę, że kraj wymaga reform
Hohenzollernowie będą chcieli zająć polskie Pomorze, by się
połączyć, więc na pewno Rosja będzie naszym sojusznikiem
Caryca miała poprzeć Stanisława Poniatowskiego, by
mieć w Polsce sojusznika; ale te założenia były błędne;
Polska zbyt słaba
Po wojnie siedmioletniej pozostały w Polsce wojska
rosyjskie, które miały dbać o spokój w kraju
Familia prosi carycę, by zostały aż do czasu wyboru
nowego króla
Ostatni król Polski Stanisław Poniatowski
1764-1795



Stanisław Poniatowski,
stolnik litewski, herbu
ciołek
„Kolega” Katarzyny II
Elekcja w 1764 r. w
Warszawie koronacja
Reformy sejmu konwokacyjnego
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Nowy regulamin sejmu
Liberum veto nie obowiązywało w sprawach
skarbowych
Powołano Komisję Skarbową i Komisję Wojskową
Na sejmikach decyzje miały być uchwalane
większością głosów; instrukcje posłów nie miały być
wiążące
Uporządkowano system celny
Lustracja dóbr królewskich
Pozostałe reformy
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Utworzenia cła generalnego
Uporządkowano system monetarny i powołano do
życia mennice królewską
Wprowadzono jednolity system miar i wag
Zakładano nowe manufaktury
Powołano do życia tzw. komisje dobrego porządku
zajmujące się m.in. budowaniem kanałów, brukowaniem
ulic
1765 r. powstała Szkoła Rycerska (korpus
kadetów); pierwsza świecka szkoła w RP; kształci
w duchu oświeceniom i patriotycznym
2. Sprawa dysydentów




Polacy zaszaleli z reformami, więc się przyszli
zaborcy zaniepokoili
Potoccy i inni odsunięci od władzy też nie pocieszeni
tymże
Kaśka znalazła sposób na ingerencję; za czasów saskich
innowiercy (dysydenci) nie mogli np. kandydować
do sejmu
Pretekst bo: będzie mogła dzięki nim kontrolować
sejm oraz jawić się jako tolerancyjna obrończyni
swobody religijnej, a przy okazji opiekunką
prawosławnych w Polsce




Poniatowski w końcu godzi się na przywrócenie ich
praw wyznaniowych, ale nie politycznych
1766 r. sejm oskarżył króla o zdradę, że się sprzedaje
Rosji…
Kasiunia się złości i postanawia zadziałać w 1767 r.
wprowadzając do Polski nowe wojsko; szlachta dysydencka
zawiązuje konfederacje w Toruniu i w Słucku
W Radomiu zostaje zawiązana konfederacja katolicka
przeciw królowi i Familii; i oni proszą o pomoc Rosjan
w przywróceniu porządku, chcą też detronizacji króla
oraz nie dopuszczenia do równouprawnienia
dysydentów (zdziwili się niemało, gdy Kaśka nakazała zwołać
sejm, na którym dysydentom miano nadać prawa)
3. Sejm repninowiski (1767-1768) i prawa
kardynalne

1.
2.






Ambasador rosyjski Mikołaj Repnin wybiera
kilkudziesięciu posłów, którzy mieli
decydować w imieniu całości (sejm
decyzyjny)
Uchwalono prawa polityczne dysydentom
Uchwalono prawa kardynalne
(nienaruszalne zasady ustrojowe)
Wolna elekcja
Liberum veto
Unia z Litwą
Prawo do rokoszu
Monopol szlachty na posiadanie ziemi i
stanowiska urzędnicze
Gwarantem tych praw Rosja (zostało to
potwierdzone prawnie);
4. Konfederacja barska 1768-1772




Oburzona szlachta zawiązała
w Barze na Podolu
konfederację przeciw królowi,
dysydentom i Rosji, a w
obronie religii katolickiej i
wolności szlacheckiej
Na czele Michał Krasiński
Liczono na pomoc z zewnątrz brak
Walki na Podolu (tutaj m.in.
rzezie ludności żydowskiej i
ukraińskiej w Humaniu zwane
koliszczyzną); klęska
konfederatów





Gdy na Podolu się nie udało do
walki wzięła się szlachta
małopolska, wielkopolska,
litewska
Walki partyzanckie
1768 r. wojna Rosji z Turcją,
dodatkowo Francja zaczęła
wspierać konfederatów
1769-1771 kilka zwycięstw
(Częstochowa zdobyta)
1769 r. powołali generalność
(naczelny organ), który ogłosił
detronizacje Stasia
Porwanie króla







Październik 1771 r., król został porwany
słabo przygotowane to porwanie
Króla pilnował tylko 1 człowiek, którego król przekonał,
by go uwolnił
Schwytanych kidnaperów skazano na karę śmierci
Niektórzy uciekli (np. Kazimierz Pułaski)
Porwanie króla spowodowało odwrócenie się opinii
publicznej od sprawy konfederatów
1772 r. Rosjanie rozbili ich wojska
5. I rozbiór Polski 1772r.




Rosja nie chciała (początkowo) rozbiorów Polski, a już
na pewno nie chciała się nią dzielić z innymi
Ale konfederacja barska przekonała Rosję do podziału
„polskiego tortu”
Kaśkę zdenerwowało też to, że Poniatowski nie do
końca zgadzał się z jej polityką i dodatkowo
Francję traktował jako sojusznika/sprzymierzeńca
Rosja zaprasza do zabawy Austrię i Prusy
5 sierpnia 1772 r. Petersburg
Praca z tekstem s. 366
Uzasadnienie pierwszego rozbioru Polski
6. Sejm rozbiorowy 1773-1775






1773 r. by wszystko było zgodne z prawem miał się na
rozbiory zgodzić polski sejm
Marszałek – Adam Poniński
Zatwierdzono rozbiór
Zatwierdzono też niekorzystne dla nas traktaty handlowe
z zaborcami
Uchwalono też stały podatek
Ograniczono rolę ministrów-magnatów
Nowe rozwiązania ustrojowe


Król nie mógł już powoływać ministrów, senatorów i
oficerów
Powołano (1775r.) Radę Nieustającą – władza
wykonawcza




Przewodzi król, ale to RN kontroluje króla
Złożona z 36 członków (18 senatorów i 18 posłów)
5 departamentów: Interesów Cudzoziemskich, Skarbowy,
Sprawiedliwości, Wojskowy, Policji
RN działała sprawnie, Poniatowski dobrze nią zarządzał
Komisja Edukacji Narodowej 1773r.






powstała w roku 1773, podlegała bezpośrednio królowi; jej
prezesem został biskup Michał Poniatowski (późniejszy – od
roku 1784 – prymas)
jej działalność była finansowana z własności pojezuickiej (papież
skasował zakon w 1773 r.)
reforma systemu szkolnictwa w oparciu o dwa
uniwersytety: Akademię Krakowską i Akademię Wileńską
akademiom podlegały szkoły wydziałowe i podwydziałowe, tym
z kolei szkoły parafialne i prywatne szkoły dla dziewcząt; w
sumie powstały 74 szkoły średnie (wydziałowe i
podwydziałowe), mające ok. 17 tysięcy uczniów
Towarzystwo do Ksiąg Elementarnych opracowywało
nowe programy nauczania; jego pracami kierował
wybitny pedagog ksiądz Grzegorz Piramowicz
upowszechnianie osiągnięć myśli i nauki oświeceniowej