Hej! Gerwazy! daj gwintówkę!

Hej! Gerwazy! daj gwintówkę!
Hej! Gerwazy! daj gwintówkę! Sztuka rusznikarska XVI – XX wieku.
Wystawa pod powyższym tytułem, poświęcona głównie broni palnej, została przygotowana
przez Muzeum Wojska Polskiego i Muzeum Łowiectwa i Jeździectwa w Warszawie. Była
prezentowana już w sześciu polskich muzeach. W konkursie na Najciekawsze Wydarzenie
Muzealne 2003 roku otrzymała nagrodę Sybilli, będącą muzealnym Oscarem.
Wystawa ma układ chronologiczny, zgodnie z przemianami konstrukcyjnymi i zdobnictwem
charakterystycznym dla czasu powstania. Eksponaty zostały umieszczone w specjalnie
zaprojektowanych gablotach pionowych / 10 szaf / i sześciu gablotach poziomych. Prezentację
rozpoczynają przykłady myśliwskiej broni białej, drzewcowej i miotającej. W gablocie
wyeksponowano miecze myśliwskie, jeszcze o średniowiecznej proweniencji, kordelasy
myśliwskie / XVII –XIX w. /, oszczepy z przełomu XVII na XVIII wiek, kusze i łuki.
W drugiej gablocie zaprezentowano myśliwską broń palną, w której zastosowano wynaleziony i
udoskonalony w XV wieku zamek lontowy, a następnie jeszcze doskonalszy zamek kołowy /
XVI wiek /, dwa przykłady broni z zamkiem skałkowym. Na muszkietach i arkebuzach zwracają
uwagę bogate dekoracje o motywach myśliwskich.
Kolejna gablota zawiera przykłady myśliwskiej broni palnej powstałej w przeciągu XVII i XVIII
wieku, broni wielostrzałowej, ładowanej od tyłu, czy też specjalnie konstruowanej / arkebuz dla
strzelca praworęcznego – lewoocznego, przygotowany dla biskupa Adama Stanisława
Grabowskiego, Księcia Warmińskiego /.
W czwartej i piątej gablocie wyeksponowano myśliwską broń palną o zamku skałkowym,
strzelby i sztucery powstałe w XVII i XVIII wieku. Wśród innych - strzelbę skałkową używaną
przez traperów – kolonistów w Ameryce Północnej, o wyjątkowo długiej lufie, a także sztucer
skałkowy powstały w pracowni wrocławskiego rusznikarza Alberta Heinricha Nusbauma.
W latach 30 XIX wieku broń z zamkiem skałkowym została w Europie wyparta przez strzelby
kapiszonowe, dające początek rozwoju nowoczesnej broni palnej. Szósta gablota zawiera
sztucery, dubeltówki i strzelby kapiszonowe, broń myśliwską ładowaną od przodu.
W gablotach: siódmej, ósmej i dziewiątej zaprezentowano myśliwską broń palną - iglicową, w
większości ładowaną od tyłu. Wyeksponowana broń / sztucery, dubeltówki, kniejówki, karabinki
/, powstała w XIX i XX wieku, w wytwórniach niemieckich, śląskich – w Jeleniej Górze i Legnicy
/ sygn. „A. Bartsch in Liegnitz” /, belgijskich, francuskich, austriackich. Pod obrazem śląskiego
malarza „Ubite ptactwo i pies myśliwski” wystawiono trzy siedemnastowieczne przykłady broni /
dwie strzelby skałkowe i arkebuz kołowy / o bardzo długich lufach, efektownie zdobionych
łożach i kolbach.
Po środku sali zaprezentowano w przeszklonej z trzech stron gablocie „Rarytasy rusznikarskie”.
Każdy egzemplarz broni bardzo pięknie zdobiony, inkrustowany często srebrem, złotem, kością,
macica perłową. Na szczególną uwagę zasługuje puzdro z parą dubeltowych sztucerów
kapiszonowych, należących w XIX wieku do cara Aleksandra II, z niemal kompletnym
wyposażeniem / m.in. szczypce - kokila do odlewania kul, pudełeczko na kapiszony, kominki,
oliwiarka, kółka do pasa nośnego, szczoteczka, wycior /.
W pięciu gablotach stołowych zaprezentowano rogowe, kościane, skórzane, szylkretowe i
blaszane prochownice oraz kordelasy, tasaki i noże myśliwskie. Znaczną grupę stanowią tu
1/2
Hej! Gerwazy! daj gwintówkę!
prochownice z angielskich i francuskich wytwórni. Wśród kordelasów zwraca uwagę kordelas
myśliwski z pistoletem kapiszonowym i kordelas należący do marszałka Edwarda Rydza –
Śmigłego.
Prezentacji broni myśliwskiej towarzyszy katalog wystawy i płyta CD z ilustracjami i tekstami
Romana Matuszewskiego oraz Stefana Olecha, którzy są autorami ekspozycji.
Łucja Wojtasik - Seredyszyn
Otwarcie wystawy - 03.09.2004
Komisarz wystawy - Łucja Wojtasik - Seredyszyn
Autorzy wystawy - Roman Matuszewski z Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie i Stefan
Olech z Muzeum Łowiectwa i Jeździectwa w Warszawie
Czynna do - 09.01.2005
2/2