doc01 WrocStudia Polit 9.indd - Wrocławskie Studia Politologiczne
download 
Reklamacja Transkrypt
01 WrocStudia Polit 9.indd - Wrocławskie Studia Politologiczne
RECENZJE 240 Ogólnie struktura książki podporządkowana jest logice podręcznikowej i w konsekwencji jasność i klarowność samego układu pracy jest jej niewątpliwą zaletą. Po części wprowadzającej czytelnik może zapoznać się z teoriami i metodami aplikowalnymi w tym obszarze badań. Część trzecia składa się z rozdziałów opisujących, jak „europeizują” się poszczególne elementy składowe systemu politycznego (w skali państwa), np. parlamentu, systemu partyjnego, władzy wykonawczej, sądów, grup interesów. Kolejna część książki to analiza poszczególnych polityk (rolnej, ochrony środowiska, łączności, zagranicznej, gospodarczej). Wydaje się jednak, że cel, który stawiają sobie autorzy, jest osiągnięty w ograniczonym zakresie. Wystarczy zauważyć, że ta właśnie część książki, dotycząca analizy kolejnych obszarów wspólnych polityk europejskich, nie obejmuje wszystkich polityk sektorowych – a niewątpliwie pozycja podręcznikowa powinna zawierać pełen ich zakres, tym bardziej że autorzy we wstępie obiecują kompleksowe podejście do zagadnienia, a nie jedynie ograniczanie się do egzemplifikacji. Ponadto brak w opracowaniu np. tak kluczowego obszaru, jak polityka społeczna – w ramach której zachodzą jedne z najciekawszych procesów europeizacji (np. w związku z przyjętą w grudniu 2006 roku Dyrektywą Usługową, zawierającą zasadę kraju pochodzenia) – stanowi jedną z największych słabych stron tej książki, co należy przypisać oczywiście głównie redaktorom, wiadomo bowiem, że w każdej pracy zbiorowej, to oni odpowiedzialni są za kompletność publikacji. Mimo wskazanych mankamentów książka jest warta polecenia różnym kategoriom czytelników. Przede wszystkim, oczywiście, znajdzie ona uznanie w świecie akademickim, jednak w związku z tym, że nie jest napisana językiem zbyt hermetycznym, powinna być przystępna również dla szerszego grona odbiorców. Tak więc średnio wyrobiony czytelnik zainteresowany podejmowaną tematyką nie powinien mieć problemów z percepcją treści zawartych w książce. Publikacja adresowana jest na rynek międzynarodowy, jednak jej życzliwe przyjęcie byłoby wyjątkowo wskazane w Polsce i innych krajach naszego regionu, gdzie – jak się wydaje – nie mamy jeszcze do czynienia z w pełni wykrystalizowaną subdyscypliną czy z wyemancypowanym nurtem badawczym w szerszym kontekście rozważań nad integracją europejską, który bylibyśmy skłonni (wyodrębnić i) nazwać europeizacją. Tym bardziej, w związku z tym, należy polecić tę lekturę jako wartościową pozycję podsumowującą dorobek europejskich i amerykańskich autorów w tym obszarze badawczym. Rafał Riedel „Zarządzanie projektem europejskim” Michał Trocki, Bartosz Grucz (red.) Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2007, ss. 290 Poziom zobowiązań przyjęty w wyniku negocjacji akcesyjnych wyrażający wysokość europejskich środków pomocowych dla Polski nie oznacza rzeczywistego wymiaru udzielanej pomocy. Faktyczny transfer środków unijnych, w tym Funduszy Strukturalnych, warunkowany jest skutecznymi mechanizmami koordynacji i zarządzania systemem programowania na poziomie krajowej administracji. Z drugiej natomiast strony to, w jakim stopniu poziom potencjału społeczno-gospodarczego Polski zbliży się do uśred- Wrocławskie Studia Politologiczne 9, 2008 © for this edition by CNS 01 WrocStudia Polit 9.indd 240 2008-11-24 14:18:46 241 wania towarzyszącej wydatkowaniu Funduszy Strukturalnych. Oznacza to, iż projekty ujęto w szerszych ramach programowych, wyróżniając wspólnotowy (programy inicjatyw wspólnotowych) i krajowy (programy operacyjne) system ich wdrażania. Zasadnie poszerzono konotację znaczeniową kategorii „projektów europejskich”, odnosząc ją również do przedsięwzięć ujętych w kontekście programów wspólnotowych oraz Funduszu Spójności. Uzupełnieniem systemowego ujęcia stał się dla autorów opis siatki instytucjonalnej, tworzącej w latach 2004–2006 administrację wdrażania Funduszy Strukturalnych w Polsce. Wykazano tutaj jej strukturę i charakter poprzez opis najważniejszych zadań i kompetencji takich ciał, jak: instytucja zarządzająca, instytucja wdrażająca, instytucja płatnicza, instytucja pośrednicząca oraz komitet monitorujący. Istotną część publikacji autorzy poświęcają problematyce planowania i realizacji projektów europejskich z wykorzystaniem metodyki zarządzania Cyklem Życia Projektu (Project Cycle Management – PCM). W tym kontekście przedstawiono opis podejścia metodycznego matrycy logicznej (logical framework), zintegrowanej z takimi technikami, jak: analiza interesariuszy, drzewo problemów i celów, analiza strategii oraz matryca logiczna. Wykraczając poza techniki ściśle związane z metodyką PCM, autorzy publikacji wprowadzają rozdział poświęcony etapowi planowania projektu. Wyjaśnione są tu różne narzędzia wspomagające proces planowania, które pozwalają na określanie odpowiednio struktury projektu (listy strukturalne hierarchiczne lub kooperacyjne, wykresy sieciowe typu AON lub AOA, technika G. Schmidta), definiowanie czynności projektu (narzędzie pakietów roboczych), wyznaczanie przebiegu projektu (technika harmonogramów, technika sieciowa MPM), określenie kamieni milowych oraz wyznaczenie zasobów (technika wykresów list kompetencyjnych, RECENZJE nionego poziomu dla Unii Europejskiej, zależy od podmiotów uprawnionych do wsparcia. Szczególnego znaczenia nabierają tu kwalifikacje oraz umiejętności w zakresie przygotowywania oraz realizacji spójnych, adekwatnych programowo elementarnych jednostek interwencji środków pomocowych, tj. projektów europejskich. Takie kompleksowe podejście stało się celem zbiorowej publikacji autorstwa pracowników oraz współpracowników Zakładu Zarządzania Projektami Katedry Zarządzania w Gospodarce Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie. Autorzy publikacji są nie tylko teoretykami, lecz również doświadczonymi praktykami realizującymi projekty w różnych dziedzinach gospodarki, w tym również projekty współfinansowane ze środków pomocowych Unii Europejskiej. Przez pojęcie „projektu” autorzy rozumieją złożone przedsięwzięcie o charakterze niepowtarzalnym, określone w czasie, realizowane za pomocą konkretnych zasobów ludzkich, rzeczowych i finansowych; przy czym źródłem tych ostatnich częściowo lub całkowicie są środki budżetowe Unii Europejskiej. W związku z tym przedmiotem publikacji nie jest zagadnienie projektu w ogóle, lecz projektu europejskiego, którego specyfikę określają unijne wytyczne alokacji środków pomocowych. Autorzy pracy zasadnie wprowadzają czytelnika w zagadnienie stopniowo, poprzez przybliżenie podstawowej siatki terminologicznej i instytucjonalnej, przedstawienie kluczowej metodyki zarządzania projektami europejskimi, a w końcu zaprezentowanie różnorodnych technik planowania i kontroli jako uzupełniających podejście metodyczne. Pierwsze rozdziały sytuują projekty europejskie w szerszym kontekście systemowym. Przybliżono w nich podstawowe pojęcia i zasady zarządzania projektami europejskimi. Przedstawiono również projekty europejskie w strukturze osiągania celów Unii Europejskiej oraz w kontekście zasady programo- Wrocławskie Studia Politologiczne 9, 2008 © for this edition by CNS 01 WrocStudia Polit 9.indd 241 2008-11-24 14:18:46 RECENZJE 242 techniki szacowania oddolnego i odgórnego, inne). Obszerny blok tematyczny poświęcono w pracy zagadnieniu zasobów projektowych. Na podstawie Rozporządzenia Komisji Europejskiej nr 448/2004 z 10 marca 2004 roku przytoczono oraz wyjaśniono zasady kwalifikowalności (uznawalności) kosztów w projektach europejskich. W kontekście rachunku efektywności projektów europejskich przybliżone zostały również zasady analizy kosztów i korzyści CBA oraz analizy ekonomiczne, finansowe i ryzyka projektów europejskich. Zasoby ludzkie jako jedne z czterech podstawowych nakładów realizacji projektów są przedmiotem rozdziału dziewiątego. Zespół projektowy i jego struktura, członkowie – ich role, kompetencje i pożądane predyspozycje – oraz działania koordynacyjne i zarządcze w procesie wdrażania projektów europejskich stanowią kluczowe kwestie poruszane w tym rozdziale. Na uwagę zasługuje fakt, iż nie pominięto tu problemu partnerstw jako specyficznych struktur realizujących projekty europejskie. W pracy poruszono również problematykę procesów: ewaluacji, monitorowania i kontroli. Dokonano kategoryzacji tych pojęć poprzez wskazanie różnic między ich znaczeniami. W szczególny sposób potraktowano zagadnienie ewaluacji, któremu poświęcona jest znaczna część rozdziału przedmiotowego. Wskazanie na istotę tego procesu, przybliżenie jego klasyfikacji, poziomów realizacji oraz wymagań, jakie musi spełniać, jest próbą wyjaśnienia tego ważkiego, lecz niedocenianego w procesie zarządzania projektami zagadnienia. Pracę zamyka problematyka związana z formalnoprawnym kontekstem wdrażania projektów europejskich, tj. obowiązkiem stosowania prawa zamówień publicznych. Zasady udzielania zamówień publicznych oraz umiejętność prawidłowego stosowania procedur przetargowych stanowią kluczowe kwestie w procesie zarządzania finansami publicznymi w ramach projektów europejskich. Autorzy pracy sięgnęli do dokumentów źródłowych stanowiących podstawę wdrażania Funduszy Strukturalnych w Unii Europejskiej w latach 2000–2006 (rozporządzenia Komisji Europejskiej, rozporządzenia Rady i Parlamentu Europejskiego) oraz w Polsce w latach 2004–2006 (programy operacyjne, uzupełnienia programów operacyjnych, szczegółowe wytyczne programowe). Istotnym wsparciem stały się również podręczniki zarządzania w metodyce PCM publikowane przez Komisję Europejską DG EuropeAid oraz podręczniki wdrażania Funduszy Strukturalnych w Polsce. Pokaźną grupę wśród źródeł bibliograficznych tworzy również krajowa i zagraniczna literatura specjalistyczna, tj. wiele pozycji traktujących o projektach w ogóle, w szczególności zaś o problematyce zarządzania parametrami projektów – czasem, zakresem i kosztem. Z punktu widzenia postulowanego celu pracy czerpanie z literatury kierunkowej w obszarze metodyki PCM oraz uzupełnienie szerokim wyborem źródeł o profilu specjalistycznym wydaje się zabiegiem trafionym. Istotnym walorem pracy jest również kompleksowe ujęcie kwestii zarządzania projektami europejskimi zarówno od strony metodycznej, jak i praktycznej. Mimo iż pracę wydano w roku rozpoczynającym kolejny okres programowania Funduszy Strukturalnych (2007–2013), to za punkt wyjścia obrano założenia oraz doświadczenia z lat 2000–2006. Większa część pracy nawiązuje więc do regulacji, które obowiązywały do 2006 roku lub uległy od tego czasu nowelizacjom. Oznacza to, iż przedstawione w pracy zasady uznawania kosztów czy zarys prawa zamówień publicznych mają jedynie walor poznawczy. Mimo to starano się odnosić do wytycznych wspólnotowych oraz projektów krajowych regulacji przewidzianych na lata 2007–2013, przy czym opierano się tu na „wczesnych” wersjach dokumentów Wrocławskie Studia Politologiczne 9, 2008 © for this edition by CNS 01 WrocStudia Polit 9.indd 242 2008-11-24 14:18:46 243 cyfika projektów miękkich i twardych różni się znacząco (np. w zakresie oczekiwanych rezultatów czy doboru właściwych wskaźników). Stanowi to przesłankę wyraźnego wydzielenia prezentowanej tematyki pod kątem obu rodzajów projektów. Mało miejsca poświęcono też na przybliżenie kategorii wskaźników w ramach matrycy logicznej. Kwestia ta, sprawiająca istotne trudności początkującym projektodawcom, wydaje się jedną z kluczowych kwestii w procesie prawidłowego przygotowania projektu. Zabrakło tu rozróżnienia na wskaźniki jakościowe i ilościowe, jak również przybliżenia zasad poprawnego ich definiowania, zwłaszcza w kontekście zasady mierzalności. Wartością pracy jest dokładne przedstawienie metodyki PCM i podejścia metodycznego matrycy logicznej. Czytelnik krok po kroku jest wprowadzany w założenia poszczególnych technik metodycznych. Autorzy starają się wskazywać na praktyczne aspekty w procesie stosowania technik metodyki PCM. Na podkreślenie zasługują uwagi autorów natury semantycznej, niezwykle pomocne przy rozróżnieniu podstawowych kategorii (w praktyce często mylonych), np. takich jak „cele” czy „działania”. Takie podejście uwrażliwia na spójność logiczną matrycy logicznej, a przez to wpływa również na jakość przygotowywanych wniosków o dofinansowanie. Kontekst teoretyczny podparto przykładami matryc logicznych. Niestety, w świetle przedstawionego podłoża definicyjnego przykładowe zastosowanie narzędzia rozbiega się, np. na poziomie rezultatów. Warto jednak podkreślić, iż dobrą stroną jest dbałość o przedstawienie tego narzędzia jako użytecznego środka w procesie zarządzania projektami europejskimi. W tym celu autorzy zwracają uwagę czytelnika na kompleksowość tego narzędzia oraz wzajemne powiązania poszczególnych kategorii matrycy, tworzące tzw. spójność pionową i poziomą projektu. Takim przykładem jest m.in. RECENZJE (początek 2006 roku), co oznacza, iż kolejna perspektywa programowania została przedstawiona w sposób bardzo ogólny. Dobrym punktem wyjścia jest próba uporządkowania w pierwszych rozdziałach pracy podstawowej siatki pojęciowej. Dokonano próby wykazania różnic definicyjnych kategorii, które często są zamiennie stosowane, a w teorii i praktyce projektów europejskich ich utożsamianie rodzić może wiele trudności. Rozróżnienie „projektu” czy „programu” oraz zrozumienie konotacji znaczeniowej takich pojęć, jak: „beneficjent ostateczny”, „beneficjent końcowy”, „beneficjent” oraz „odbiorca ostateczny”, stanowią punkt wyjścia w procesie przygotowywania projektów europejskich oraz w procedurze ubiegania się o środki pomocowe. W pracy zabrakło jednak dokładnych definicji „projektów twardych” i „projektów miękkich” jako kategorii składających się na funkcjonalny podział projektów europejskich. Dookreślenie „projektów miękkich” jako „szkoleniowych i doradczych” wydaje się definicją niepełną, a przynajmniej nieprecyzyjną. Wyróżnienie to powinno być dokonane z punktu widzenia rodzaju infrastruktury będącej przedmiotem inwestycji, co oznacza wyjaśnienie specyfiki projektów miękkich poprzez przybliżenie charakteru kształtowanej infrastruktury jako niematerialnej (niefizycznej), w przeciwieństwie do projektów twardych, strukturyzujących się wokół infrastruktury materialnej (fizycznej). W tym kontekście zasadne wydaje się również przedstawienie metodyki PCM w obu projektowych kontekstach. Mimo iż w pracy zamieszczono dwa przykłady – każdy reprezentujący inny rodzaj projektu (projekt organizacji festiwalu folklorystycznego oraz projekt budowy ujęcia wody oligoceńskiej w gminie śląskiej) – wyróżnienia tego nie opatrzono odpowiednim komentarzem. Jak się bowiem wydaje, choć metodyka PCM ma charakter uniwersalny, dający się zastosować w każdym przypadku, to jednak spe- Wrocławskie Studia Politologiczne 9, 2008 © for this edition by CNS 01 WrocStudia Polit 9.indd 243 2008-11-24 14:18:46 RECENZJE 244 przedstawienie wagi i zależności między kategorią „założeń” i „działań” w matrycy logicznej. W praktyce związek ten jest często niesłusznie ignorowany, co rzutuje na problemy ujawniające się w procesie zarządzania ryzykiem w trakcie realizacji projektów. W tym kontekście zabrakło jednak wskazania użyteczności matrycy logicznej w odniesieniu do wniosku o dofinansowanie. Zaprezentowanie związków między poszczególnymi kategoriami matrycy logicznej a standardowymi elementami wniosku o dofinansowanie stanowiłoby doskonałe uzupełnienie przedmiotu pracy oraz wskazałoby na często niedocenianą funkcjonalność tego narzędzia. Kluczem do sukcesu w procesie ubiegania się o środki europejskie jest bowiem zrozumienie, iż projektodawca nie wypełnia wniosku o dofinansowanie, lecz planuje projekt, któremu następnie nadaje kształt wymagany standardem wniosku. Zaplanowanie spójnego projektu europejskiego jest natomiast możliwe dzięki prawidłowemu zastosowaniu technik zawartych w podejściu metodycznym matrycy logicznej. Skuteczne wdrażanie projektów europejskich zależy od zrozumienia przez projektodawców specyfiki projektów współfinansowanych ze środków pomocowych. W procesie tym kluczowa jest nie tylko wiedza w zakresie obowiązujących regulacji, lecz również umiejętność stosowania różnorodnych technik wspomagających zarządzanie projektem. W tym świetle cel postawiony przez autorów przedmiotowej publikacji, tj. „kompleksowe zaprezentowanie tematyki związanej z zarządzaniem projektem europejskim”, został w pełni zrealizowany. Pod tym względem praca stanowi doskonały materiał dydaktyczny przydatny zarówno na poziomie edukacji akademickiej, jak i edukacji podmiotów funkcjonujących na „rynku projektów europejskich”. Doskonałym uzupełnieniem jednak wydaje się wzbogacenie lub reedycja publikacji w kontekście regulacji obowiązujących wdrażanie środków pomocowych w latach 2007–2013. Barbara Walensa „Public relations. Znaczenie społeczne i kierunki rozwoju” Jerzy Olędzki, Dariusz Tworzydło (red.) Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006 W ostatnich latach ukazało się w Polsce wiele publikacji podejmujących tematykę public relations1. Spośród nich Public relations. Znaczenie społeczne i kierunki rozwoju pod redakcją Jerzego Olędzkiego i Dariusza Tworzydły wyróżnia się przede wszystkim tym, że jest zbiorem tekstów na temat PR polskich specjalistów: teoretyków i praktyków. Redaktorzy książki są profesorami wyższych uczelni, Jerzy Olędzki jest kierownikiem Zakładu Teorii Komunikacji Społecznej oraz kierownikiem Międzyzakładowej Pracowni Marketingu Medialnego i Public Relations w Instytucie Dziennikarstwa na Wydziale Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego oraz członkiem m.in. Rady Etyki PR, a Dariusz Tworzydło – kierownikiem Zakładu Public Relations w Wyższej Szkoły Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie, członkiem m.in. Rady Nadzorczej Polskiego Stowarzyszenia Public Relations. Redaktorzy są nie tylko pracownikami naukowymi, ale też konsultantami instytucji gospodarczych w zakresie public relations. Wszyscy autorzy tekstów zawartych w książce są pracownikami wyższych uczelni lub specjalistami public relations. Wrocławskie Studia Politologiczne 9, 2008 © for this edition by CNS 01 WrocStudia Polit 9.indd 244 2008-11-24 14:18:46
