Show publication content!

Transkrypt

•v
**•:
PRAIOZDANIE
Z DZIAŁALNOŚCI
„LIGI POMOCY PRZEMYSŁOWEJ
za czas od 15. sierpnia 1908, do 31. grudnia 1909.
t. j. za szósty rok istnienia.
LW ÓW
1910.
NAKŁADEM LIGI POM OCY PRZEMYSŁOWEJ.
DRUKARNIA. UDZIAŁOWA, LWÓW. KOPERNIKA 20.
E b M
5 3 lr b
iL M S i
SftU 95.ii
u>a\
eo. 5 ,
5®
„Liga pomocy przemysłowej” we Lwowie ul. Ctiorążczyzny 1. 27.
Lwów, w czerwcu 1910.
Sprawozdanie ogólne.
"Sprawozdanie obecne z działalności Ligi Pomocy przemysłowej obejmuje
>czas od 15 sierpnia 1908 do 31 grudnia 1909, a więc dłuższy okres czasu,
aniżeli poprzednie roczne sprawozdania.
Zawiera ono obraz działalności organizacyi „Pomocy przemysłowej" od
czasu wystawy przemysłu krajowego w Jarosławiu i odbytego podczas jej
trw ania V Krajowego Zjazdu Ligi Pomocy przemysłowej, aż do końca roku
1909.
W niektórych działach obejmuje sprawozdanie niniejsze dia ciągłości
i dla uzyskania pełnego obrazu dotyczących prac, także zdarzenia i czynności
.z pierwszych miesięcy roku 1910 — aż do oddania sprawozdania do druku.
Ogólny obraz prac Ligi Pomocy przemysłowej w tym okresie przedsta
wia przedewszystkiem znaczne r o z s z e r z e n i e d z i a ł a l n o ś c i o r g a
n i z a c y j n e j , — rozpostarcie sieci Towarzystw i wiejskich komitetów filialrnych Pomocy przemysłowej aż po najodleglejsze okolice i zakątki kraju.
Do tego wyniku przyczyniło się postanowienie powzięte w myśl żądań
.poprzednich krajowych Zjazdów Ligi P. p. — aby z robotą organizacyjną
ti dydaktyczno-agitacyjną p ó j ś ć w l u d — n a w s i e.
Plon tej nowej pracy wymagającej dużego wysiłku środków materyalnych
.i trudów — wynagrodził z nakładem podjęte starania.
Szeregi pracowników w kierunkach wskazanych ideą Ligi Pomocy prze
m ysłowej wzrosły w roku ostatnim o p ó ł t o r a t y s i ą c a ś w i e ż y c h s i ł
z p o ś r ó d l u d n o ś c i w i e j s k i e j , czującej najdotkliwiej brak przemy
słu i handlu swojskiego, brak warstatów pracy i chleba.
W pracy swojej po wsiach doznała Liga Pomocy przemysłowej życzli
wego poparcia ze strony Duchowieństwa, a przedewszystkiem ze strony całego
Nauczycielstwa ludowego, które ofiaruje czas i trud, tak przy zakładaniu ko
mitetów wiejskich, jak i przy wprowadzaniu w życie praktycznej, konkretnej
aroboty około uprzemysłowienia wsi.
1 *
Na 214 ogniw związkowych, jakie liczy obecnie Liga Pomocy przemy
słowej w kraju, istnieje 101 komitetów wiejskich, które choć niedawno zało
żone rozwijają pożyteczną pracę.
C e c h ą charakterystyczną d z i a ł a l n o ś c i w s z y s t k i c h T o w a
r z y s t w i filii pomocy przemysłowej, była w okresie sprawozdawczym jak
i w poprzednich latach ta sama różnorodność w działaniu i tu i owdzieobjawiający się zastój w pracy. Pierwszy objaw wypływa z zasady, którą_
icieruje się Zarząd organizacyi; nieograniczamy z umysłu programu prac dojakichś ściśle wskazanych kierunków i pozostawiamy poszczególnym ogniwom.
w pierwszych latach j a k n a j w i ę k s z ą s w o b o d ę w wyborze dróg;
I środków działania na rzecz uprzemysłowienia.
W ten sposób, z rozbieżnej na pozór pracy wynika w ogólnem zesta
wieniu usiłowań podejmywanych w różnych okolicach kraju duża ilość do
świadczenia i znaczna ilość studyów, które następnie służą Wydziałowi LigiPomocy przemysłowej jako doskonały drogowskaz do kierowania instytucji?
na najwłaściwsze, stosunkami realnymi wskazane tory.
Tu i ówdzie słychać zarzuty przeciw Lidze Pomocy przemysłowej, że=
2 'b y t w i e l e n a r a z obejmuje r o d z a j ó w r o b o t y i naraża poszczę-'
gólne działy na niemożność ich ścisłego wykonania. Objaw to jednak pozorny
a kierunek taki nie jest wypływem czego innego, jak-tylko skutkiem rzeczy
wistych potrzeb s p o ł e c z e ń s t w a , , które n a u c z y ł o s i ę u w a ż a ć
L i g ę P o m o c y p r z e m y s ł o w e j z a i n s t y t u c y ę p o w o 1a n ą
d o r a d y i p o m o c y we w s z y s t k i c h d z i e d z i n a c h
życia
p r z e m y s ł o w o - h a n d l o w e g o i p ot rz e b kraju tak r ó ż n o
rodnych i tak z dawna zaniedbanych.
Zastój w działalności niektórych naszych ogniw, który w myśl zasady
hołdowania szczerej prawdzie stwierdzamy bez żadnych względów, ani nasnie zniechęca do dalszej pracy, ani każe nam wątpić w przyszłość i widoki
poprawy W zaniedbanych okręgach.
Wierni naszej zasadzie n i e u s t ę p y w a n i a n i g d y z r a z z a j ę
t e g o s t a n o w i s k a , jesteśmy przekonani, że w tych okręgach, gdzie praca
organizacyjna mimo wysiłków i starań dotąd zostaje w uśpieniu, przy usiłnem
i cierpliwem nawoływaniu ożywi się ona przecież w korzystnie dobranej eh&ili
i da początek wzorowej organizacyi. — Stw ierdzić możemy na, przykładach,
że niektóre Towarzystwa, które zdawały się być pogrążone w beznadziejnej
bezczynności, nietylko że podjęły na nowo pracę, ale wynikami :jej zdołały
wybić s i ę d o szeregu naj czynniej szych! ■
r- 1 ,
. v
Kilkadziesiąt znakomicie zorganizowanych i niezmordowanie czynnych.
Towarzystw w różnych okolicach kraju, stanowi przykład, który nie może
pozostać beż wpływu na inne, mniej czynne ogniwa.
. Idąc dalej- raz obraną drogą; wymieniamy i w tem sprawozdaniu niektóre
Towarzystwa, i Komitety niedość czynne lub nawet w zupełnym zastoju bę
dące, jako istniejące ogniwa Ligi. Pomocy przemysłowej w tem przeświadcżeniu, że bieżący rok wspaniałej rocznicy grunwaldzkiej zapewne je ożywi,1 że-..
—
5
—
‘kierownicy tych organizacyi pomni na obowiązki obywatelskie i narodowe zdo
łają przełamać trudności i przeszkody.
W działalności Ligi Pomocy przemysłowej i związkowych Towarzystw
uwydatniły się w okresie sprawozdawczym tak jak w latach poprzednich,
następujące główne kierunki:
W dziale pracy około p r z y g o t o w a n i a m ł o d z i e ż y d o p r a c y
d l a i d e i u p r z e m y s ł o w i e n i a k r a j u , poszliśmy jeszcze dalej jak
w zeszłych latach, przez rozszerzenie akcyi na młodzież szkół wiejskich. Na
127 postojach W ystaw y Ruchomej urządziliśmy 508 godzin w y k ł a d ó w
p o p u l a r n y c h dla młodzieży szkolnej o przemyśle i handlu krajowym,
w których uwzględniamy przedewszystkiem zasadnicze pojęcia z dziedziny
przem ysłu i handlu, popularną geografię przemysłową i handlową, wiadomości
przystępne z zakresu towaroznawstwa, technologii, statystyki i t. p. — Obok
wykładów odbywanych dla młodzieży w dzień, urządziliśmy 285 godzin w y Ik ł a d ó w w i e c z o r n y c h z o b r a z a m i ś w i e t l n y m i , z frekwencyą
ogólną osób 55.772 w tej liczbie liczne zastępy młodzieży.
Utworzony dawniej już przy Wystawie Ruchomej o d d z i a ł t a b l i c
p o g l ą d o w y c h d o n a u k i o p r z e m y ś l e , przedstawiających plastycznie
powstawanie codziennych towarów, staramy się rozszerzać coraz bardziej, wpro
wadzając w ten sposób w życie r u c h o m ą n a u k ę i w y s t a w ę t o w a r o ż n a w s t w a.
W ubiegłym roku nabyliśmy dla celów dydaktycznych a p a r a t k i n e
m a t o g r a f i c z n y , który służyć nam będzie na postojach W ystawy Rucho
mej do wykładów dla młodzieży szkolnej i do przedstawiania wyłącznie na
ukowych o b r a z ó w r u c h o m y c h z z a k r e s u p r z e m y s ł u i h a n •d 1 u .
Spostrzegłszy, że obowiązkiem naszym jest dopomagać naszym związko
wym Towarzystwom w w y s z u k i w a n i u z d u i n y c h k a n d y d a t ó w
s t a n u r ę k o d z i e l n i c z e g o z p o ś r ó d m ł o d z i e ż y , w umieszcza
niu ich we wzorowych warstatach w miastach stołecznych i w dostarczaniu
tej młodzieży należytej opieki w czasie nauki i praktyki warstatowej — otwo
rzyliśmy w roku zeszłym w domu Ligi Pomocy przemysłowej I n t e r n a t
m ł o d z i e ż y p r z e m y s ł o w e j . — Pomieściliśmy w nim 23 chłopćÓ#
oddanych nam w opiekę przez poszczególne Towarzystwa Pomocy przemysło
wej, uczęszczających bądź to do lwowskiej szkoły przemysłowej, bądź też
pracujących w warstatach rękodzielniczych. — W tym samym kierunku sta
raliśmy się działać w ubiegłym okresie przez w y j e d n y w a n i e z a s i ł k ó w dla m ł o d z i e ż y k s z t a ł c ą c e j się w s z k o ł a c h i zakła,d a c h p r z e m y s ł o w y c h z a g r a n i c z n y c h , a niektóre z naszych
T ow arzystw związkowych nawet w małych miasteczkach dopomagały nam
.z niezwykle dodatnimi wynikami.
Młodzież szkół średnich, wciągnięta przez nas do współdziałania, obja
w iła w niektórych miastach (Lwów, Podgórze, Bochnia, Nowy Targ) szlachetnyzapał do pracy agitacyjnej na rzecz zbytu wyrobów krajowych i utworzyłaś
m a ł e śżk olne w y s t a w k i ' w y r o b ó w ' k r a j o w y c h w g a b l o
t ac h, p o m i e s z c z o n y c h za z e z w o l e n i e m w ł a dz s zkolnyc hw k u r y t a r z a c h g i m n a z y ó w i s z k ó ł r e a l n y c h . — W ystawki
te obejmują szereg towarów, z którymi młodzież szkolna styka się najczęściej)
w swojem życiu.
W a r s t a t y s t u d e n c k i e , o których zamiarze założenia wspomnie
liśmy w poprzedniem rocznem sprawozdaniu, otworzyliśmy w jesieni roku
1908. — Inśtytucya ta, przeznaczona do k r z e w i e n i a c z c i i z a m i ł o
w a n i a d l a p r a c y r ę c z n e j jv szeregach młodzieży szkół średnich?
choćby ona w przyszłości miała poświęcić się zawodom nieprzemysłowym,,
spotkała się zrazu z niedowierzaniem u ogółu.
Wątpiono, czy młodzież znajdzie dość ochoty, dość czasu, aby przy Obar
czeniu nauką szkolną oddawać się skutecznie pracy w warstatach. Po półtorarocznem istnieniu warstatów studenckich stwierdzamy, że rozwój ich, zapał
z jakim młodzież oddaje się pracy w dziale ślusarskim, elektrotechnicznym,
stolarskim, snycerskim i tokarskim, prześcignęły nasze oczekiwania, a ogół’
społeczeństwa odnosi się do warstatów studenckich z wielką życzliwością,
i uznaniem.
W kwietniu roku 1909 urządziliśmy wspólnie z Towarzystwem PolskiegoMuzeum szkolnego we Lwowie — W y s t a w ę p r a c W a r s t a t ó w s t u
d e n c k i c h , podczas której nastąpiło utworzenie Z w i ą z k u k r a j o w e g o W a r s t a t ó w s t u d e n c k i c h , których za przykładem naszej instytucyi,
powstało już 16 w rozmaitych miastach kraju.
Chcąc wpływać na umysły młodzieży trwale i ciągle, wydaliśmy dru
kowane na kartonach hasło młodzieży, nawołujące do pracy przemysłowej,,
wybrane i premiowane w drodze konkursu, w następującem brzmieniu:
„Przemysł rodzimy to siła, to broń!
Kształć z młodu myśl twórczą —
czcij pracę, ćwicz dłoń!"
Kilka tysięcy sztuk takich kartonów rozpowszechniliśmy po szkc łach.
ludowych wiejskich i w szkołach miejskich.
W dziale p r a c y a g i t a c y j n e j kierowaliśmy się tak jak poprzednio
wraz z naszemi Towarzystwami związkowemi zasadą wciągania do agitacyŁ
na rzecz uprzemysłowienia kraju, na rzecz zbytu wyrobów krajowych, roz
wijania przedsiębiorczości wytwórczej, i t d . — wszystkich sfer społecznych,,
wszystkich klas, zawodów, itd. — Główne zadanie roboty agitacyjnej spełniały
w Towarzystwach związkowych s e k c y e k o b i e t .
_
7
—
Zgromadzenia publiczne t. zw. w i e c e p r z e m y s ł o w e , wiece kobiet,
zgromadzenia kupców i przemysłowców,, stanowiły i w ubiegłym okresie
najważniejszy środek wpływania na ogół i; zainteresowy wania go sprawą
uprzemysłowienia kraju.
Nieocenionej pomocy i p o p a r c i a w naszej pracy agitacyjnej udzielała
nam jak zaw'sze prawie cała p'owrażna p r a s a c o d z i e n n a i z a w o d o w a ;
bez różnicy przekonań i kierunków politycznych, a to dzięki ściśle'przez nas
przestrzeganej zasadzie nie mieszania się w sprawy bieżącej polityki i par
tyjnych sporów.
1
Towarzystwa związkowe w Bochni, Buczacżu, Brżeżanach, Brzozowie,
Huśiatynie, Dębicy i w Żółkwi uzyskały w agitacyi dodatni wynik przez w y
dawanie agitacyjnych broszur,1odezw publicznych, rozrzucanych w tysiącach
egzemplarzy w poszczególnych okręgach ich działania.
Jako ważny czynnik agitacyjny uważały nasze Towarzystwa zwiążkowre
w y d a w a n i e m a ł y c h s k o r o w i d z ó w a d r e s o w y c h p r z e m y s łir
k r a j o w e g o . — Wzorowy taki skorowidz powiatowy wydało Towarzystwo
Pomocy przemysłowej w Bochni, a za tegoż przykładem pójdą zapewne inneTowarzystwa; w ten sposób powstanie z czasem zbiór doskonałych podrę
czników oryentacyjnych dla każdego powiatu, co ułatwi z czasem wypraco
wanie drugiego wydania ogólnego krajowego skorowidza przemysłu i handlu,
którego pierwszy nakład wydany przez nas w 30.000 egzemplarży jest już
wyczerpany a także w znacznej części już przestarzały.
1
W y s t a w a R u c h o m a stanowiła i w tym okresie doskonały środek
pracy agitacyjnej — dydaktycznej. i informacyjnej..: — W organizacyi W ystaw y
Ruchomej dokonaliśmy w okresie sprawozdawczym daleko idącego rozsze-,
rżenia i zmian.. — W . miejsce dawniej odbywranych 40 postojów rocznie po>
miastach i miasteczkach kraju, wstawiliśmy w p r o g r a m k a ż d o r o c z n y
12 p o w i a t ó w ; każdy powiat podzieliliśmy na 12—15 punktów węzłowych,
z pośród większych wsi i miasteczek. K a ż d y m i e s i ą c r o k u przezna
czamy w ten sposób na objazd i o p r a c o w a n i e p r z y p o m o c y w y s t a w y r u c h o m e j c a ł e g o j e d n e g o p o w i a t u , na „ rozoranie agitacyjne“ powiatu przy pomocy. W ystawy Ruchomej, i wykładów na niej. urzą
dzanych i przygotowanie w ten sposób gleby pod. ziarno praktycznej, realnej,
roboty.
W okresie sprawozdawczym W ystaw a Ruchoma odbyła 127 postojów,
ilość zwiedzających wynosiła 193.400, w czem około 95.000 młodzieży szkol
nej .wzięło udział w wykładach, które obejmywały 508 godzin.
Coraz częściej na postojach W ystawy Ruchomej przyłączają się do niej,
miejscowi i okoliczni wystawcy', fabrykanci, rękodzielnicy i przemysłowcy do
mowi, wskutek czego po s t oj e W y s t a w y R u c h o m e j zamieniają się na
—
8
:
—
ma ł e W y s t a w y p r z e m y s ł u mi e j sc o w e g o i okręgowego. — W ten
sposób budzi się do życia ambicya wytwórcza po stronie przemysłowców,
a znajomość i zainteresowanie dla przemysłu po stronie mieszkańców danego
okręgu.
Dzięki poparciu, jakie otrzymaliśmy ze strony krajii, wystawa ruchoma
dozna w najbliższych tygodniach nowego znacznego technicznego udoskonale
nia. —- Daliśmy jednej z fabryk krajowych zbudować i odpowiednio urządzić
specyalny w a g o n t r a n s por t owy, który w czasie zeszłorocznej sęsyi sej
mowej otrzymał popularną nazwę „WOZU DRZYMAŁY11.
W wwozie tym będziemy mogli pomieścić trzy razy większą kolekcyę wzo
rów przemysłu krajowego. — Przewożenie i urządzanie postojów W ystawy
Ruchomej przez w-prowadzenie w życie wozu transportowego i przez zamie
rzone nabycie własnego Wagonu kolejowego, będzie znacznie ułatwione.
W dziale w y s t a w p r z e g l ą d o w y c h obejmuje niniejsze sprawozda
nie dokładny obraz W y s t a w y p r z e m y s ł o w e j i r o l n i c z e j w J a r o s ł a
wi u , zainicyowanej przez Ligę Pomocy przemysłowej i przez związkowe To
warzystwo Pomocy przemysłowej w Jarosławiu —; a urządzonej w sposób
wzorowy przez komitet, na którego czele stanął jako prezes Witołd Książe
Czartoryski, a jako niestrudzony dyrektor i znakomity organizator, wybitny
przemysłowiec krajowy p. Stanisław Gurgul.
P a m i ę t n i k W y s f ą w y j a r o s ł a w s k i e j wydany przez komitet
tejże i obejmujący szczegółowe sprawozdanie z W ystawy, stanowić będzie
na długo, wyborny podręcznik, w^zór do naśladowania dla innych komitetów
wystawowych.
W y s t a w a p r z e g l ą d o w a okręgowa urządzona przez Towarzystwo
Pomocy przemysłowej w Z ło c z o w ie w pierwszej połowie października r.
1909, była W ystawą mniejszą, przygotowywaną zaledwie przez kilka tygodni,
ale mimo to przyniosła dodatnie wyrtiki dla pracy w całym okręgu ztoczowskim.
W bieżącym roku w miesiącu wrrześniu odbędzie się W y s t a w a p r z e
g l ą d o w a w Ż ó ł k w i i zapowiada się wobec ruchliwości tamtejszego To
warzystwa bardzo dobrze.
Na rzecz J a r m a r k u ś w i ę t o j a ń s k i e g o w Uł a s z k o w e a c h
W powiecie czortkowskim, owego zaniedbanego remanentu świetnych polskich
jarmarków na wschodżie, rozwinęliśmy energiczną akcyę jeszcze w r. 1908,
a w okresie ubiegłym ponowiliśmy starania u rządu i kraju aby uzyrskać ży
w sze ich zainteresowanie dla tego jarmarku.
W dziale W y s t a w z a.w od o w y c h f a ch o w.y ch, urządziliśmy w okre
Sie sprawozdawczym W y s t a w ę p r z e m y s i u l it u r g ie z n e g o, czyli W y
stawę kościelną, która miała na cąłu przedstawić w sposób poglądowy wszystko
go kraj wytwarza w zakresie: budowy: i. urządzeń, kościołów^ cęrkwi: i domów
_
9
_.
modlitwy. ■
W ystawa ta tm ająca przez dw'a miesiące letnie, roku 1909
■{czerwiec i lipiec) mimo krótkiego czasu przygotowania, wykazała udział 123
wystawców, frekwencyę osób 15.000, (w tem około 1000 duchowieństwa),,
4500 młodzieży szkolnej. Obroty towrarowe na tej W ystawie dosięgły cyfry
15.000 kor.
Wynikiem W ystawy kościelnej było z a ł o ż e n i e f a b r y k i d e wo c y o n a l i ó w i szkaplerzy, — jednej piekarni opłatków i uzyskanie dostaw
dla przemysłowców krajowych przy kilku wielkich budowach kościelnych
w kraju.
Powodzenie W ystawy kościelnej, zawdzięczamy życzliwemu poparciu
Ich Ekscelencyi Księży Arcybiskupów lwowskich wszystkich trzech obrząd
ków.
Wobec ofiarności ludu naszego na rzecz budowy i urządzeń Domów Bo
żych — za które krocie ciężko zapracowanego grosza idą jeszcze dotychczas
za granice kraju, wydawało nam się rzeczą bardzo pilną urządzenie tej facho
wej W ystawy.
Drugą W ystawą zaw-odową jakąsm y urządzili w ostatnim czasie, była
' W y s t a w a w y r o b ó w z e s ł o m y i s z u w a r u , urządzona w miesiącu
lutym 1910 r. we Lwowie.
Dział to bardzo ważny, wobec tego, że posługuje się surowcem u nas
bardzo obfitym i tanim i zatrudniać może tysiące rąk ludności wiejskiej i choć
w części powstrzymać emigracyę za zarobkiem. — Wynikiem wystawy prze
mysłu szuwarowego, w której wzięło udział 41 wystawców, którą zwiedziło
4890 osób, będzie zapoczątkowany już poważny e k s p o r t w y r o b ó w ze
s z u w a r u i s ło m y , a to koszyczków na figi, torb ręcznych, do Bawaryi,
■Smyrny i Wiednia. — W Iśypowcach, w powiecie tarnopolskim, które są naj
poważniejszym ośrodkiem szuwarowego przemysłu domowego, utworzyliśmy
■Spółkę produkcyjną.
W w y s t a w i e p r z e m y s ł o w e j w C z ę s t o c h o w i e wzięła udział
instytucya nasza przez urządzenie licznej, przeszło 100 osób liczącej wycie
czki przemysłowców i rękodzielników z całego kraju.
W czasie pobytu wycieczki w Częstochowie i Warszawie odbyły się
k o n f e r e n c y e Z a r z ą d u Li g i P o m o c y p r z e m y s ł o w e j z p r z e d s t a
w i c i e l a mi s f e r p r z e m y s ł o w o - h a n d l o w y c h K r ó l e s t w a p o ls k ie g o ,
któremi zapoczątkowaną została akcya nawiązania stosunków handlowych
ńiiędzy Galicyą a Królestwem.
W dziale, o r g a n i z a c y i - p r z e m y s ł u d o m o w e g o , , działalność Ligi
P. p. była i w ubiegłym okresie skierowaną głównie ku usiinieniu, gałęzi
p r z e m y s ł u domowego, przedewszystkiem w i e j s k i e g o , w działach już
-w kraju istniejących: tkactwie, koszykarstwie, przemyśle drzewnym, a nadto
Tpolegała na stwarzaniu nowych, brakujących gałęzi przemysłu.
—
'
10
-
Do tego celu służą k u r s y z -a w o d o w e ,' urządzane przez Ligę POmOcy
przemysłowej z uwzględnieniem przedewszystkiem w y k s z t a ł c e n i a n a
n i c h n a u c z y c i e l e k s z k ó ł w i e j s k i c h w takich gałęziach przemysło
wych, które mogą
Widoki rozwoju.
W okresie sprawozdawczym urządziliśmy w maju 1909 r. we Lwowie
sześciotygodniowy k u r s k o r o n k a r s t w a i r y j s k i e g o , na którym w y
kształconych zostało 22 instruktorek, tego przemysłu, głównie z pośród na
uczycielek szkół wiejskich. :— Celem i wynikiem tego kursu było stworzenie:
w porozumieniu z Państwowym Zakładem przemyslowc-domowej pracy kobiet
we Wiedniu, e k s p o z y t u r k o r o n k a r s t w a i r y j s k i e g o po wsiach
i małych miasteczkach, których założyliśmy dotychczas 7 — (Żółkiew', Prze
myśl, Zator, Nagawczyna, Chorkówka, Komarno, Wojnicz). — Zbyt na wy
roby wytwarzane przez „te ekspozytury zapewniony został w drodze eksportu,
za pośrednictwem wspomnianego zakładu wiedeńskiego.
Przemysł p l e c i e n n i c t w a k a p e l u s z ó w s ł o m k o w y c h i wyrób
bort fantazyjnych n a k a p e l u s z e d a m s k i e , uznaliśmy za dział bardzo
ważny, w kraju dotąd brakujący i mimo wielkich trudności zdobycia odpowie
dniej siły instruktorskiej, urządziliśmy w grudniu r. 1909, przy poparciu Hr.
Andrzejowej Potockiej 6 t y g o d n i o w y k u r s p l e c i e n n i c t w a s ł o
mianego w Krzeszowicach.
Na kursie tym wykształciliśmy 35 instruktorek, także głównie z pośród
nauczycielek szkól wiejskich, przy których pomocy powstały już w kilku oko
licach kraju pracownie plecionek do kapeluszy a Hrabina Andrzejewa Potocka
zajęła się z wielką ofiarnością utworzeniem g ł ó w n e g o o g n i s k a p r o dukcyi bort w samych Krzeszowicach.
Z inicyatywy Ligi Pomocy przemysłowej powstała w marcu 1910 r. we
Lwrowie na większą skalę zakreślona f a b r y k a k a p e l u s z ó w d a m s k i c h ,
f i l c o w y c h i s ł o m k o w y c h , której produkcya opartą będzie na konfekcyonowaniu plecionek wyrabianych w zakresie stworzonego przez Ligę P„
p. przemysłu domowego.
G u z i k a r s t w o n i c i a n e stworzone przez nasze filialne lwowskie To-warzystwo pomocy przemysłowej kobiet, rozwija się coraz lepiej, jak świadczy
zamieszczone poniżej sprawozdanie tego Towarzystwa. •— Niezmordowane
starania Zarządu tego Towarzystwa uwieńczone .zostały w ostatnich miesią
cach bardzo poważnym wynikiem, a mianowicie wskutek zyskania poważnych,
odbiorców na rynkach europejskich.
Niemal wszystkie nasze Związkowe Towarzystwa P. p. wskutek wido
ków dużego eksportu guzików nicianych — podjęły dalszą organizacyę tego
na pozór drobnego przemysłu — będącego praw'dziwem abecadłem pracy rę
cznej na wsi.
Towarzystwu Pomocy przemysłowej kobiet we Lwowie zawdzięczać bę
dzie także kiedyś p r z e m y s ł p o ń c z o s z n i cz y poważny rozwój i wpro
wadzenie tej ważnej gałęzi przemysłu domowego na prawidłowe tory. — To
—
11
—
warzystwo to skupiło drobne, rozproszone po kraju pracownie pończosznicze
utworzyło z nich Związek p. n. S e k c y i p o ń c z o s z n i c ż e j T o w a r z y s t w a
p o m o c y p r z e my s ł , k o b i e t we Lwowie i rozwija przemysł ten po wsiach.
Starania o rozwinięcie przemysłu domowego w y r o b u k w i a t ó w s z tu
c z n y c h — rozpoczęliśmy w miesiącu marcu 1910 r. urządzeniem k u r s u
w y r o b u k w i a t ó w s z t u c z n y c h w e ws i D a w i d o w i e k ó ł o L w o w a .
Mamy zamiar stworzyć tam ognisko produkcyjne dla tańszych gatun
ków kwiatów sztucznych dla celów kościelnych, dla wyrobu wieńców pogrze
bowych i t. d'.
*
Urządzane przez Ligę Pomocy przemysłowej, dotychczas sporadycznie,
k u r s y i n s t r u k c y j n e p r z e m y s ł u d o m o w e g o , mamy zamiar zamienić
z chwilą uzyskania większego budynku dla naszej iństytucyi -— na stały In
s t y t u t k u r s ó w p r z e m y s ł u d o n i o w e g o dl a n a u c z y c i e l e k s z k ó ł
w te j s ki ch.
Sympatya, z jaką sprawa ta spotyka się ze strony nauczycielstwa i władz
szkolnych, pozwala nam mieć nadzieję, że instytut ten wejdzie wkrótce w ży
cie i że będziemy mogli za pomocą kształconych w tym instytucie nauczycie
lek szkół wiejskich, rozpowszechnić brakujące w kraju gałęzie przemysłu ko
biecego, a mianowicie: pończosznictwo, rękawicznictwo, bandażownictwc, szmuklerstwo, parasolnictwo, wyrób sztucznych kwiatów i t. p.
W dziale o r g a n i z a c y i S p ó ł e k p r o d u k c y j n y c h wspomnieć
należy przeprowadzone przez nasze Związkowe Towarzystwa zorganizowanie,,,
bądź też zapoczątkowanie następujących wytwórczych Spółek i Stowarzyszeń
wspóldzielczych, a mianowicie:
1. Towarzystwo Pomocy przemysłowej w Bochni:
a) Spółkę komandytową dla wydawnictwa kart widokowych „Stella11,,
b) Spółkę dla, rozszerzenia fabryki konserw Różański i Sp.
2. Towarzystwo Pomocy przemysłowej w Dębicy:
Spółkę wytwórczą stolarską.
3- Towarzystwo „O własnych siłach11 w Gorlicach:
a) Spółkę surowcową szewców,
b) Spółkę wytwórczą szwaczek i hafciarek.
4. Towarzystwo Pomocy przemysłowej wT Leżajsku:
Spółkę wytwórczą zabawkarską Garbackiego i Szczepaniaka.
5. Towarzystwo kobiet „Pomoc Przemysłowa1* Lwów:
Spółkę wytwórczą pończoszniczą.
6. Towarzystwo Pomocy Przemysłowej w Piwnicznej:
Spółkę wytwórczą tkacką.
7. Towarzystwo Pomocy przemysłowej w Przeworsku, wspólnie z komi
tetem fil alnym miejscowym :
..
Spółkę koszykarzy w gminie Gać.
8. Liga :Pomocy przemysłowej:
Spółkę maszynową i kredytową we Lwowie.
—
12
,
—
D z i a ł a l n o ś ć h a n d l o w a Ligi Pomocy przemysłowej polegała
•dotychczas poza obszerną s ł u ż b ą i n f o r m a c y j n ą , s p e ł n i a n ą d l a
k r a j o w e g o k u p i e c t w a. na zakładaniu przy Związkowych Towarzy;
łstwach Pomocy przemysłowej A g e n c y i h a n d l o w y c h d l a p r z e
mysłu krajowego.
Agencyi takich wykazaliśmy w poprzedniem rocznem sprawozdania 18.
Myśl, jaka nami kierowała w akcyi zakładania tych Agencyi, polegała
ma przeświadczeniu, że rozwój i podniesienie przemysłu krajowego jest możli
wym tylko wówczas, jeśli się stworzy w kraju odpowiedni zastęp zdolnych,
uczciwych, nie na zysk tylko spekulujących p o ś r e d n i k ó w h a n d l o w y c h
między wytwórcą, fabrykantem, rękodzielnikiem, przemysłowcem a pomiędzy
kupcem. — Chcieliśmy zbliżyć fabrykanta krajowego do kupca krajowego,
chcieliśmy falandze obcych agentów podróżujących t, zw. „reisenderów" zale
wających kraj obcym towarem, lekceważących nasze uczucia narodowe i wy
zyskujących naszego kupca ,przeciwstawić zastęp naszych własnych należycie
uzdolnionych i z obywatelskiem poczuciem pracujących pośredników.
Agencye handlowe przy Towarzystwach Pomocy przemysłowej miały się
stać s z k o ł a m i a g e n t ó w ' h a n d l o w y c h pod opieką zarżądów Towa
rzystw Pomocy przemysłowej.
Zasady przyjęte w instrukcyi dla Stowarzyszeń naszych związkowych,
przepisujące sposób zakładania Agencyi — wskazują tym agencyom, wyszuki
wanie młodych, zdolnych sil ki p.eckich, wyjednywanie im zastępstw od fabryk
krajowych — powagą i wpływem Towarzystwa, ograniczanie prowizyi za to
zastępstwo jedynie do minimalnego wynagrodzenia, pozwalającego opędzić
najniezbędniejsze wydatki Agencyi.
Instrukcya dla Agencyi handlowych przepisuje dalej jak najtroskliwsze
czuwanie nad działalnością Agencyi, spełnianie także bezinteresownych usług
w zakresie informacyi i pomocy tak dla kupców jak i fabrykantów.
Mimo te wszystkie zastrzeżenia i mimo że cel, jaki postawiliśmy Agen
cyom handlowym Tow. Pomocy przemysł, uważamy zawsze za niezwykłe
doniosły i pożyteczny, niezadowala nas doświadczenie jakie poczyniliśmy
w tym dziale pracy. Albo cel Agencyi handlowych został niedostatecznie oce
niony i zrozumiany przez pewną część przemysłowców i fabrykantów krajo
wych, bądź też pewne chwilowe niedomagania i nie zawsze ścisłe przestrze
ganie udzielonych przez Zarząd związkowy wskazówek wywołały ujemne
skutki, a może wielki brak sil choćby na pół fachowych — nadających się
po miastach i miasteczkach do roboty- agencyjnej stanowił przeszkody dość
że wszystko to razem wziąwszy spowodowało,, iż w tym dziale pracy niemogliśmy osiągnąć oczekiwanych wyników.
Dlatego wstrzymaliśmy narazie akcyę zmierzającą dc>zakładania dalszych
Agencyi handlowych i nieoponowraliśmy przeciw dokonanemu zwinięciu agencyi
'handlowych, przy kilku Towarzystwach Pomocy przemysłowej.
Powstrzymując zawiązywanie dalszych- Agencyi handlowych -U- Li;ga Pomocy przemysłowej zapoczątkowała inny, danym warunkom odpowia
—
13
-
dający ś r o d e k w y t w o r z e n i a w a r s t w y p o ś r e d n i k ó w h a n
d l o w y c h , dl a p r z e m y s ł u h a n d l o w e g o .
W szczególności nasze ogniwo lwowskie, a mianowicie: T o w a r z y
s t w o L w o w s k i e j P o m o c y p r z e m y s ł o w e j u r z ą d z i ł o pier
wszy k u r s i n s t r u k c y j n y d l a a g e n t ó w h a n d l o w y c h w paździer
niku i listopadzie 1909 roku we Lwowie.
Na kurs ten, prowadzony przez najwybitniejsze siły fachowe gron na
uczycielskich -— lwowskiej Akademii i szkoły handlowej, uczęszczało 15 frekwentantów z pośród młodzieży handlowej i kandydatów innych' zawodów,,
mających zamiar poświęcić się zawodowi pośrednictwa handlowego.
Ogniwo nasze lwowskie ma zamiar powtarzać corocznie kursy agentów
handlowych i-doprowadzić z czasem do stworzenia formalnej s z k o ł y a g e n
t ó w h a n d 1 o w y c h.
Mamy nadzieję, że tą drogą cel, na jakim oparliśmy akcyę- zakładaniaAgencyi handlowych —: zostanie Osiągnięty w sposób bardziej korzystny.
A k c y a e k s p o r t o w a na rzecz wywozu wyrobów przemysłu fa
brycznego i domowego po za' granice- kraju i monarchii, stanowi naturalną-,
konśekwencyę głównego zadania i idei Ligi Pomocy przemysłowej.
Praca ta dla której uzyskaliśmy poparcie Ministerstwa-handlu — jest
jedną -z najtrudniejszych.
Przemysł-galicyjski posiada już na ogół sprawność, pozwalającą myśleć
0 wywozie na dalekie rynki zbytu, ale nie posiada albo całkiem, albo tylko
bardzo słabą o r g a n i z a c y o h a n d l o w ą , pózwalającą na hurtowny wy
wóz. — Dlatego działalność Ligi Pomocy przemysłowej polega na razie prze
dewszystkiem na spełnianiu służby informacyjnej, na wskazywaniu odbiorcom
zagranicznym naszych źródeł wytwórczych, a naszym wytwórcom poważnych
1 dobrych odbiorców za granicą, na łączeniu drobnych naszych wytwórców
w spółki mogące podjąć -się wywozu.
Praca ta, polega dalej na sprowadzaniu z zagranicy W z o r ó w , d o
s t a r c z a n i u ich naszym w y t w ó r c o m , na zamawianiu u nich k o n
t r a w z o r ó w itd. ■
W okresie sprawozdawczym uzyskaliśmy wyniki poważne w kilku g a
łęziach przemysłu domowego. Do nich zaliczamy w y w ó z w y r o b ó w ż e
s ł o m y i s z u w a r u , eksport' znaczny g u z i c z k ó w n i c i a n y c h , .
stworzony przez lwowskie Towarzystwo Pomocy przemysłowej kobiet — w y w ó z k o r o n e k i r y j: s k i c h za pośrednictwem- wiedeńskiego zakładu pracy
kobiet itp.
,
i '■■' ’■ ; A'l :: * " ; 1 ‘ ; '
;’
Udało nam się doprowadzić do- trwałego nawiązania stosunków ekspor
towych między Galicyą a Poznańskiem i Królestwem Połskiem — • a dla- uzy
skania dalszych w tym kierunku wyników wdrożyliśmy kroki o uzyskanie
m i a .n o w a n i a p r z e z M i n i s t e r s t vro h a n d l u s t a ł y c h s p r a w o z d a w ć (i w h a n d 1 o w y c łi w Warszawie i Poznaniu.
Z 'chw ilą' uzyskania nowego obszernego gmachu dla wszystkich irtsty-tucyi Ligi Pomocy przemysłowej1otworzymy na podstawie upoważnienia Mi
—
.14
-
nisterstwa handlu — s k ł a d w z o r ó w e k s p o r t o w y c h przemysłu
krajowego we Lwowie i rozszerzymy ramy oddziału naszego dla spraw eks
portow y ch.
A k c y a r u g o w a n i a z handlu wewnętrznego w y r o b ó w o b c y c h
■a zwłaszcza wyrobów pochodzących z Rzeszy niemieckiej, zwana popularnie
a k c y ą b o j k o t o w ą " posiada obecnie we Lwowie osobną organizacyę,
która prowadzi ją z wielką energią i wytrwałością. Liga Pomocy .przemysło
wej musi brać w tej pracy udział, z tytułu swojego celu i powołania, spełnia
jąc głównie zadanie informacyjne na podstawie bogatego materyalu i rozga
łęzionych stosunków w kraju i zagranicą.
W grudniu 1908 roku urządziliśmy we Lwowie w gmachu miejskim
,przy ul. Kamiennej — c z t e r o t y g o d n i o w ą w y s t a w ę p r z e g l ą d o w o - p o r ó w n a w c z ą — na której pomieściliśmy cały szereg towarów
pochodzących z Rzeszy niemieckiej, a obok każdego takiego okazu, wzór to
waru krajowego, mogącego w zupełności zastąpić import pruski.
W ystawa ta cieszyła się poważnem powodzeniem i pchnęła akcyę rugo■wania obcych towarów silnie naprzód.
Towarzystwa Związkowe Pomocy przemysłowej spełniają także przez
.swoje sekcye agitacyjne to samo zadanie, a trzymając się przytem ściśle środ
ków i dróg legalnych, dopomagają skutecznie do osiągnięcia tak pożądanego
wyparcia z kraju towarów pochodzących od wrogich naszemu społeczeństwu
'wytwórców.
D z i a ł a l n o ś ć w zakresie o r g a n i z a c y i k r e d y t u , rozpoczęła
X iga Pomocy przemysłowej przed trzema laty przez zainicyowanie i powo
łanie do życia pierwszej w kraju instytucyi kredytowej, mającej za zadanie
z a l i c z k o w a ć r a c h u n k i t o w a r o w e (faktury), otwarte pretensye
książkowe kupców i rękodzielników, recepisy na zaliczki kolejowe i papiery
z obrotu towarowego, zaliczać wadya licytacyjne, udzielać kredytu na dostawy
publiczne, itd.
Założona przez nas we Lwowie pierwsza w kraju S p ó ł k a f a k t u
r o w a , rozwinęła się dzięki poparciu Banku krajowego i dzięki doskonałemu
kierownictwu w potężną instytucyę, — obracającą rocznie kilkunastu milioi nami korort. — W ślad i za przykładem tej pierwszej instytucyi dla kredytu
fakturowego, założone zostały dalsze Spółki fakturowe w Stanisławowie,
Nowym Sączu, (przy Towarzystwie Pomocy przemysłowej,) Krakowie, Kro
śnie itd.
W e Lwowie powstały dalsze dwie analogiczne instytucyę, Towarzystwo
dyskontowe i Kasa fakturowa i mamy przekonanie, że powstawać będą co
roku w większych miastach kraju dalsze specyalne instytucyę kredytowe
nv tej tak niezwykłe ważnej dziedzinie organizacyi kredytowej.
—
15
—
Spełniając w ten sposób zadanie ciążące na Lidze Pomocy przemysłowej
•dawania inicyatywy, wskazywania dróg w zakresie pomocy dla handlu i prze
mysłu krajowego, podjęła Liga Pomocy przemysłowej w okresie sprawozdaw
czym drugą nie mniej ważną akcyę kredytową — stwarzając pierwszą
w kraju S p ó ł k ę m a s z y n o w ą i k r e d y t o w ą we Lwowie. — Instytucya ta ma na celu przez złączenie rękodzielników i przemysłowców w sto
warzyszenie współdzielcze, oparte na samopocy — dostarczać im z fabryk
krajowych, a w razie konieczności z fabryk pozakrajowych, n a j l e p s z y c h ,
n a j t a ń s z y c h m a s z y n i n a r z ę d z i i środków pomocniczych na kiłkoletnią spłatę ratalną.
Spółka maszynowa i kredytowa do której w chwili jej zawiązania przy
stąpiło 80 najwybitniejszych krajowych przemysłowców i rękodzielników —
weszła w życie w kwietniu 1910 roku.
Przywiązujemy do tej instytucyi dobre nadzieje, wnioskując z żywego
zainteresowania, jakie wzbudziła w całym kraju i z licznych zgłoszeń ze strony
rękodzielników całego kraju, o dostarczenie maszyn, — jakie od pierwszej
chwili zaczęły wpływać do spółki maszynowej.
W akcyi z a ł o ż e n i a k r a j o w e g o B a n k u p r z e m y s ł o w e g o
wzięła Liga Pomocy przemysłowej udział o tyle, iż Dyrektor instytucyi naszej
jako członek Rady miejskiej lwowskiej miał powierzony sobie referat, który
posłużył za podstawę do uchwały — co do wzięcia przez gminę miasta
Lwowa udziału w kapitale zakładowym tego banku w sumie 1,200.000 kor.
Pomoc przy zakładaniu większych p rz e d s ię b io rs tw
f a b r y c z n y c h w kraju, interwencye w tym kierunku u krajowych władz
i instytucyi, zdobywanie fachowych informacyi, wypracowywanie kosztorysów,
wyszukiwanie kapitałów zakładowych i obrotowych, wyjednywanie pożyczek
z funduszów publicznych itp., stanowiło w okresie sprawozdawczym również
zadanie naszej instytucyi.
W tym dziale pracy możemy się powołać na założenie f a b r y k i w y
r o b ó w d r o b n y c h z d r z e w a za rogatką gródecką we Lwowie, fa
bryki opłatków w Wadowicach, przygotowanie założenia cynkowarni blachy
we Lwowie, udział w pracach przygotowawczych dla założenia fabryki piór,
w sprawie rozszerzenia fabryki sukna, założenia fabryki kapeluszów słomko
wych i filcowych we Lwowie i cały szereg interwencyi przy założeniu śre
dnich i mniejszych przedsiębiorstw wytwórczych.
W dziale a n k i e t , s p e c y a l n y c h k o n f e r e n c y i , wspomnieć na
leży o przeprowadzonej w okresie sprawozdawczym ankiecie pisemnej w spra
wie wyrobu tektury patentowanej, której kraj nasz nie wyrabia, a potrzebuje
rocznie do najrozmaitszych konfekcyjnych przemysłów około 250 wagonów,
o udziale naszym W ankiecie pisemnej co do środków podniesienia stanu rę
kodzielniczego, urządzonej na mocy uchwał sejrriowych, o konferencyi w spra
wie instruktorów krajowych szkól koszykarskich, itp.
- i
;,fU
■■ ■ ,
C ‘"t
f-
’ o r .
.. r i z
—
1 3 ' u
: sri
V :
i-,'-.
-W.
W’ dziale o g ó l n y c h i n t e r w e n c y i i i n f o r m a c j i , który
obejmuje tak działalność informacyjną i pośredniczącą związkowych Towar
rzystw P. p. jak i działalność centralnego biura Ligi Pomocy przemysłowej,
jest praca różnorodną i rozpada się n a: u d z i e l e n i e i r i f o r m a . d y i
a d r e s o w y c h, dla którego to działu Liga Pomocy przemysłowej stworzyła
u siebie wyczerpujący obszerny materyał adresowy przemysłu i handlu całej
Europy kulturalnej, dużym nakładem kosztów, dalej na udzielaniu i n f o r m a c y i w z a k r e s i e t e c h n o l o g i i , s t a t y s t y k i, t o w a r o z n a w s tw a .
Drugi dział interwencyi obejmuje w y j e d n y w a n i e p o ż y c z e k
i s u bw e n c y i r ę ko dz i el ni ko m i p r z e m y s ł o w c o m z f u n d u s z ó w p u b 1i c z n y c h. — Tutaj należy także u d z i e l a n i e O p i n i i
władzom, udzielanie porady prawnej, zastępywanie członków organizacyi
wobec w ładz, zastępstwo ich przy dochodzeniach komisyjnych, itp.
■
Dział interwencyi i infórmacyi jest jednym z najtrudniejszych do speł>
nienia, bo obciąża w ogromnym stopniu siły biura-Ligi Pomocy przemysłowej1;,
chociaż dział ten stanowił w okresie sprawozdawczym ilość tysiąc kilkaset
wypadków poszczególnych interwencyi, nie może mimo to przedstawiać do
statecznej podstawy do oceny jakościowej tej żmudnej a jednak tak niezbę
dnej dla celów Ligi Pomocy przemysłowej — pracy, dla kogoś kto nie wglą.dnie w szczegóły tej roboty.
■4
W dziale w y d a w n i c t w ' p o p u l a r n y c h , k s i ą g a d r e s o w y e h , .
k a t a l o g ó w , itd. miało miejsce w okresie Sprawozdawczym wydanie ka
talogu W ystawy kościelnej, katalogu W ystawy wyrobów ze słomy i szuwaru.
Poza tem zbieraliśmy dalej materyały uzupełniające do' następnego w y
dania S k o r o w i d z a p r z e m y s ł u i h a n d l u k r a j o w e g o . — Nakład
pierwszego Skorowidza wydanego przez nas w roku 1906 w 30.000 egz.
został prawie w zupełności rozpowszechniony i Wyczerpany i w najbliższym,
czasie będziemy musieli przystąpić do prac około ' n a s t ę p n e g o w y d a n i a
t e j k s i ę g i , bez której rozejrzenie się w całokształcie całego naszego życia
przemysłowo-handlowego i akcya poparcia przemysłu i handlu nie da się po
myśleć;.-.
i •, ■li I
'> : rj ;; i
f; .. j ^ ;■ . jJ,
Sadzibyśmy jak najrychlej przystąpić do \v y d a w a n i a p o p u l a r ?
n y c h -p o d r ę c z n i.kó W:, d i a r ę Mo, d z i e l n i - k i ; w i d . r o b n egop r z e m y s ł u , do czego nawołują nas zewsząd sfery przemysłowe i ręk o
—
17
—
-dzielnicze. — Mamy nadzieję, że czynniki miarodajne jak rząd i kraj dopo
mogą nam do spełnienia tego ważnego zadania.
W publicystyce fachowej i w zadaniach prasy c o
d z i e n n e j braliśmy udział przez materyalne poparcie wydawnictwa „Odro
dzenie", organu Związku Stowarzyszeń zarobkowo-gospodarczych, przez zasiilanie tego czasopisma artykułami fachowymi, przez materyalne poparcie
„Kupca polskiego'1 w Krakowie, najpoważniejszego organu kupiectwa krajo
wego, a wreszcie przez z a s i l a n i e c a ł e j p r a s y k r a j o w e j a r t y
k u ł a m i i notatkami niemal codziennymi tak o objawach rozwoju naszej
organizacyi, jak i w ogóle wiadomościami z dziedziny przemysłu i handlu.
B i b l i o t e k a f a c h o w a , którą założyliśmy przed kilku laty, wzbo
gaconą została w okresie sprawozdawczym kilkudziesięciu kosztownemi dzie
łami i kilkuset mniejszymi podręcznikami.
Oddanie naszej biblioteki na usługi przemysłowców i rękodzielników
napotyka obecnie na trudności z powodu braku odpowiedniego lokalu w dzi
siejszym szczupłym domu Ligi Pomocy przemysłowej.
Mamy nadzieję, że po zamierzonem nabyciu wielkiej realności na instytucye nasze, stworzymy z biblioteki naszej nowy dodatni środek działania
'•w wytkniętym przez nas kierunku.
M a r k a 1 o c h r o n n a L i g i P o m o c y p r z e m y s ł o w e j , nosząca
nazwę naszej organizacyi, — uzyskała w okresie sprawozdawczym znaczne
rozszerzenie.
Wydział Ligi Pomocy przemysłowej uchwalił jeszcze przed trzema laty
z ni e ś ć w s z e l k i e o p ł a t y z a p r a w o u ż y w a n i a t e j m a r k i , które
miały służyć jako jeden z niewielu środków zbierania funduszów, jakie służyć
mogą Lidze Pomocy przemysłowej. — Woleliśmy się zrzec nawet tego środka,
ażeby naszą markę ochronną uwolnić od zarzutu protekcyonalizmu na rzecz
poszczególnych przedsiębiorstw.
W zamian jednak za to czujemy się w prawie żądać od przedsiębiorstw
•krajowych, ażeby dopomogły nam w akcyi na rzecz zastosowania naszej
marki ochronnej, i rozpowszechnienia jej na jak największą ilość towarów
krajowych, dla ochronienia społeczeństwa od oszukańczej praktyki nazywania
wyrobami krajowymi najrozmaitszych towarów wyrabianych specyalnie dla
‘Galicyi za granicą.
Zbi e r a ni e f u n d u s z ó w na cele d z i a ł a l n o ś c i Ligi P o
r n o c y p r z e m y s ł o w e j stanowi bezsprzecznie najtrudniejszy dział w pracy
2
—
18
—
naszej organizacyi. — W obec obarczenia społeczeństwa najrozmaitszemii
ofiarami pieniężnemi na rzecz pracy narodowej, oświatowej i społecznej, sta
ramy się unikać zbierania funduszów w formie ofiar prywatnych.
W k ł a d k i własne naszych z w i ą z k o w y c h T o w a r z y s t w P. p.
wymierzone w halerzowych kwotach, niemogą wystarczyć żadnemu z tych
Towarzystw na rozwinięcie jakiejkolwiek żywszej pracy. — Uwalniamy
przeto prawie z reguły Towarzystwa związkowe od opłat statutowych na
rzecz Ligi P. p.
Całe nasze istnienie przeto zniewoleni jesteśmy opierać na dotacyacb
publicznych rządu, kraju, na subwencyach Izb handlowych, powiatów i gmin
miejskich.
Mimo rosnących z każdym rokiem kwot tych dotacyi, jesteśmy w staniejedynie z najwyższym wysiłkiem pokryć potrzeby materyalne zwiększające
się z dnia na dzień z konieczności we wszystkich działach naszej pracy.
Niniejsze sprawozdanie powinno stanowić dla całego społeczeństwa do
wód, że Liga Pomocy przemysłowej stara się nie marnować dostarczanych
jej środków i że ma prawo wobec dużych i rosnących ciągle zadań swoich
domagać się od czynników miarodajnych i od społeczeństwa coraz wydatniej
szego poparcia.
N a b y c i e w i ę k s z e g o do mu d l a Li g i P o m o c y p r z e m y s ł o
w e j stanowi zadanie, które przeprowadzamy właśnie w chwili sporządzania
niniejszego sprawozdania.
Kiedyśmy w roku 1908 postanowili zakupić dzisiejszą realność Ligii
Pomocy przemysłowej we Lwowie przy ul. Chorąźczyzny L. 27. posiadali
śmy na ten cel bardzo skromne fundusze, ale mimo to dokonaliśmy kupna
z wiarą, że zdołamy przy pomocy życzliwych nam, do poparcia powołanych
czynników, przeprowadzić trudny plan sfinansowania tego kupna. — Tak się
też stało; spłaciliśmy całą cenę kupna, ale w tym czasie, powstało w łonie.Ligi Pomocy przemysłowej kilka nowych wyżej omówionych działów pracy,,
powstały nowe instytucyę, nowe zadania.
D o t y c h c z a s o w a r e a l n o ś ć o k a z a ł a s i ę z a s z c z u p ł ą , mu
sieliśmy przenieść część warstatów studenckich do gmachu Instytutu techno
logicznego, gdzie nam życzliwie udzielono tymczasowego pomieszczenia,
musieliśmy donająć w sąsiednich kamienicach lokale dla naszego Internatu
młodzieży przemysłowej, dla urządzania kursów fachowych i t d .
Nasze lwowskie ogniw a: „Towarzystwo Pomocy przemysłowej kobiet"
i „Lwowska Pomoc przemysłowa1*, a zwłaszcza to pierwsze, domaga się od
nas słusznie lokalu na swoje własne cele, na zakład guziczkarski, na sekcyę
pończoszniczą, szkołę pończoszkarstwa; potrzebujemy dużego lokalu dla stwo
rzonej przez nas Spółki maszynowej, na projektowany w najbliższym czasie
Iństyttit kursów przemysłowych dla nauczycielek wiejskich i t. d.
—
19
-
Wszystko to, skłania nas do sprzedania dotychczasowej realności, conam się uda prawdopodobnie doprowadzić do skutku z dość znacznym zys
kiem i zdecydowaliśmy się zakupić w bliskości dotychczasowego domu wielką
realność dwu piątrową z dużym dziedzińcem i oficynami, niezbędnymi na
potrzeby naszych instytucyi.
Jakkolwiek fundusze jakie nam pozostają ze sprzedaży dotychczasowej1
realności, wynoszą zaledwie kilkadziesiąt tysięcy koron, wierzymy, że uda
nam się, tak jak poprzednio, sfinansować to kupno po kilku latach, przy
pomocy rządu, kraju i innych czynników miarodajnych.
Mamy w tym kierunku już poważne przyrzeczenia, a gmina miasta.
Lwowa była pierwszą, która uchwaliła nam w tym roku specyalną subwencyę na kupno, względnie budowę nowej realności.
W realności tej oprócz wygodnego i obszernego pomieszczenia dla w ar
statów studenckich (oddziału stolarskiego, snycerskiego, tokarskiego, oddziału,
ślusarstwa, elektrotechniki, itd.), oprócz wygodnego pomieszczenia dla Inter
natu młodzieży przemysłowej, który będziemy mogli powiększyć na 40 wy
chowanków, obok pomieszczenia dla lwowskiego Towarzystwa Pomocy prze
mysłowej kobiet, dla mającego wejść w życie składu wzorów eksportowych,
uzyskamy obszerny lokal na zapoczątkowany już, a mający się utrwalić In
stytut kursów przemysłowych dla nauczycielek wiejskich, lokal na bibliotekę
rękodzielniczą, lokal na pomieszczenie W ystawy Ruchomej w czasie jej nie
zbędnego spoczynku we Lwowie, wreszcie salę na zebrania i obszerny lokal
na biura naczelnego Zarządu Ligi Pomocy przemysłowej.
Najlepiej choćby kierowana i podjęta działalność Ligi Pomocy przemysło
wej nie byłaby przyniosła dotychczas przedstawionych wyżej wyników, gdyby
nie p o p a r c i e , jakiego doznaliśmy i doznajemy trwale o d p o k r e w n y c h
S t o w a r z y s z e ń i I n s t y t u c y i o charakterze narodowym, społecznym
i gospodarczym.
Zawdzięczamy w szczególności bardzo wiele Stowarzyszeniom Sokolim,
Tow. Szkoły ludowej, Towarzystwu Kółek rolriiczych, Izbom handlowym*
Izbom rękodzielniczym lwowskiej i krakowskiej, Stowarzyszeniom rękodziel
niczym i kupieckim, których pracownicy działają także w naszej instytucyi,
które udzielają nam chętnie gościny w swoich gniazdach i siedzibach, poma
gają nam w pracy odczytowej i zachęcają ogół najbliższego sobie społeczeń
stwa do pracy pod naszym sztandarem.
Sejm krajowy corocznemi uchwałami potrzebnych dotacyi, Wydział kra
jowy jak najżyczliwszem wykonywaniem tych uchwał, Rząd centralny swojemś
wzrastającemi z roku na rok dotacyami, niemniej reprezentacye powiatów,,
gmin miejskich, Zarządy instytucyi finansowych, choć skromnemi, ale od nie
2
*
—
20
-
których corocznie płynącemi wkładkami, umożliwiają naszej organizacyi istnie
nie i rozwój, dodając w ten sposób zachęty tak Zarządowi organizacyi jak
i wszystkim jej członkom do coraz bardziej wytężającej i gorliwej pracy.
Jak się okazuje z powyższego rzutu oka na Sprawozdanie Ligi Pomocy
przemysłowej z 20 miesięcznej działalności, przedstawia się zakres działania
naszej organizacyi, jako obszar wymagający dużych sił, tak co' do ilości
ludzi chętnych do prowadzenia tej żmudnej choć wdzięcznej pracy, wyma
gający’ dużych sił materyalnych, a przedewszystkiem chętnego poparcia ze
strony całego społeczeństwa.
Przeświadczeni o wielkiej odpowiedzialności jaką nakłada na nas idea
pomocy przemysłowej i rozpoczęta na tylu polach działalność, na tem miejscu
uważamy za nasz obowiązek, złożyć wszystkim naszym dzielnym i szlache
tnym współpracownikom, których zastęp wzrósł do potężnej cyfry . . 11.200
za ich niezmordowaną pracę, ofiarność trudu i funduszów, wszystkim w ła
dzom, instytucjom, Stowarzyszeniom, pokrewnym naszym narodowym i spo
łecznym myślom, najgorętsze podziękowanie za wszystko, co uczynili dla
ułatwienia nam pracy.
Z wiarą i przeświadczeniem, że działalność Ligi Pomocy przemysłowej
musi przynieść z czasem upragnione owoce i lepszą przyszłość dla kraju
i narodu — p ó j d z i e m y ś m i a ł o naprzód! . . .
Sprawozdanie szczegółowe.
W szczegółach i cyfrach przedstawia się działalność „Ligi Pomocy prze
mysłowej" w okresie sprawozdawczym — jak następuje:
Organizacya Towarzystw Pomocy przemysłowej.
Według ostatniego naszego rocznego sprawozdania (Sprawozdanie z dzia
łalności „Ligi Pomocy przemysłowej" za czas od 15. września 1907 do 15.
sierpnia 1908. Lwów 1908:), istniało w dniu 15. sierpnia 1908.:
Towarzystw Pomocy p r z e m y s ło w e j...........................................64
Towarzystw „O własnych siłach“ ........................................... 2
Komitetów organizacyjnych „Pomocy przemysłowej"
. . .
37
Delegacyi ( f i l i i ) ..................................................................... ..... •
5
Razem ogniw „Ligi Pomocy przemysłowej
. . . . . .
108
—
21
-
W czasie od 15, sierpnia 1908 do 1. stycznia 1910 p r z y b y ł o : .
Towarzystw Pomocy p r z e m y s ło w e j ................................ . . .
22
Komitetów filialnych Pomocy przemysłowej . . . . . . . 101
Ubyło:
Komitetów organizacyjnych Pomocy przemysłowej . . . .
11
(wszystkie ukonstytuowały się w samoistne Towarzystwa Pomocy prze
mysłowej).
Towarzystwo „O własnych siłach" w Krakowie ........................ 1
(przekształciło się na Towarzystwo Pomocy przemysłowej.
Delegacyi ( f i l i i ) '........................................................................... .....
5
(przekształciły się w Komitety filialne Pomocy przemysłowej).
Liczebnie stan ogniw Ligi P. p. przedstawia się jak następuje.
W d n i u o d d a n i a S p r a w o z d a n i a do d r u k u i s t n i a ł o :
T o w a r z y s t w P o m o c y p r z e m y s ł o w e j ..................... 86
T o w a r z y s t w o , , 0 w ł a s n y c h s i ł a c h " ..................... 1
K o m i t e t ó w f i l i a l n y c h P o m o c y p r z e m y s ł . . . . 101
„
organizacyjnych Towarzystw P. p. . . • • 26
O g ó ł e m o g n i w Ligi P o m o c y p r z e m y s ł o w e j
. 214
W s z y s t k i e T o w a r z y s t w a P o m o c y p r z e m y s ł o w e j , Komi
tety organizacyjne i filialne i Towarzystwo „O własnych siłach" l i c z y ł y
w dniu 1. stycznia 1910 członków 1 1 .2 0 0 .
Jak wspomnieliśmy już wyżej w myśl zasady naszej nie ustępywania
bezwarunkowo z raz zajętego stanowiska — wymieniamy w wykazie niniej
szym także Towarzystwa i ogniwa mniej lub całkiem nieczynne, bo uważamy
ich bierność za objaw czasowych trudności i przeszkód, które poczucie oby
watelskie powołanych do ich kierowania osobistości potrafi z czasem prze
zwyciężyć.
1- Andrychów. Towarzystwo zawiązane 17. stycznia 1904. Członków
w czasie zawiązania 84.
Zarząd
Towarzystwa:
Prezes: Hr. Stefan B o b r o w s k i, burmistrz i właść. dóbr.
Zast. Prezesa: Franciszek H o r a k, notaryusz.
Skarbnik: Antoni C h l e b o w s k i , pocztmistrz.
Członkowie
Zarządu:
G r i i n s p a n Joachim, przemysł.
S t a m b e r g e r Ferdynand, przemysł.
Dr. H o m m - e Maryan, adwokat.
S t o k ł o s i ń s k i Władysł. pob. podat.
M a t l a k Ferdynand, kupiec.
S o w i ń s k i Józef, kupiec.
P a c h e l Ferdynand, nauczyciel.
S y p o w s k i Franc., Radca sądu kraj.
Za ostatni rok brak sprawozdania.
—
22
—
2. B slz Towarzystwo zawiązane w dniu 20. marca 1904. r. Członków
po zawiązaniu liczyło 42.
Reorganizacyą i ożywieniem Towarzystwa zająf się p. Bolesław K r o
k o w s k i , sędzia.
Brak wiadomości o postępie tej akcyi.
3. Biecz. Towarzystwo ukonstytuowane 24. lutego 1907. Członków 50.
Zarząd
Towarzystwa:
Prezes: Dr. Stanisław S t e i n , konc. notaryalny.
Zast. Prezesa: Andrzej P a ł y s , kierownik szkoły.
Sekretarz: Tomasz Z u z a k , nauczyciel.
Członkowie
Zarządu:
Dr. M a c i e j o w s k i Michał adw.
A u g u s t o w s k i Bronisław, urzędnik
krajowy.
magistratu.
G o l d b e r g Jakób, kupiec.
J a w o r s k i Stanisław, szewc.
K u r z Jakób, kupiec.
Ł o d w i ń s k a Zofia, kier. szkoły.
S a l a m o n Stanisław, ślusarz,
S o l e c k i Wojciech, szewc.
Walne Zgromadzenie dnia 14. stycznia 1909. — Posiedzeń Wydziału 10.
Towarzystwo podzielone na sekcyę: odczytową i agitacyjną.
Urządzono kilka odczytów i wiec publiczny w sprawie bojkotu towarów
pruskich.
Sekcya agitacyjna przeprowadzała kontrolę sklepów.
Zorganizowano przemysł guziczków nicianych.
Towarzystwo interweniowało w handlach miejscowych i krakowskich,
za zbytem guziczków do bielizny, przy wyrobie których jest zatrudnionych
40 dziewcząt pod kierownictwem nauczycielki p. Zofii Lewickiej.
Towarzystwo urządziło: 2 wycieczki do fabryk, a to: Rafineryi nafty
w Gliniku maryampolskim i do miejscowej fabryki świec „Polonia".
Stan kasy:
Pozostałość z roku 1908.
. . . . . .
68 kor. 78 hal.
Przychód w roku 1909 ........................... ........23 .. — „
Razem . . 91 kor. 78 hal.
Rozchód w roku 1909
........................... ........28 „ 48 „
Pozostałość na rok 1910 . . 63 kor. 3u hal.
Towarzystwo otrzymuje stałą subwencyę roczną od gminy m. Biecza
w wysokości 20 koron.
4.
Bóbrfsa. Towarzystwo zawiązane 28. marca 1904. — Członków we
dług ostatniego Sprawozdania 63.
Reorganizacyą i ożywieniem Towarzystwa zajął się p. Józef P e t k a ,
inżynier Rady powiatowej.
Dotychczas brak sprawozdania o postępie tej akcyi.
—
23
—
.
5. Bochnia. Towarzystwo zawiązane 18 (31) stycznia 1904 roku
Zreorganizowane, na nowo ukonstytuowane i czynne od 17. marca 1908.
Członków 470 (w tem wspierających 14).
Zarząd
Towarzystwa:
Prezes: J a r o s ł a w i e c k i Józef, st. inżynier regulac. Raby.
Zast. Prezesa: M i c h n i k Jan, przemysłowiec.
I. Sekretarz: B r o m o w i c z Ferdynand, kierownik sekcyi agita
cyjnej, Delegat Ligi P. p.
II.
„
S e r w i n Zygmunt, słuchacz praw.
III.
„
D o b o s z Józef, fryzyer,
Skarbnik: K o z ł o w s k i Józef, dyrektor szkoły lud. żeńskiej.
Członkowie
Zarządu:
F r e u d e n h e i m Samuel, przemyK o w a l s k i Wojciech, dyrektor szkoły
słowiec.
wydziałowej.
S z y m o n o w i c z Karol, aptekarz.
K i e r o w n i c y sekcyi:
B i e g a ń s k a Stefania, przewodn. Koła Pań.
H r. D ę b i c k i Józef, Kierownik sekcyi wystawowej.
H o r o w i t z Izydor, przemysłowiec, kier. sekcyi przemysłowej.
Dr. K ie r n ik Władysław, adwokat, kier. sekcyi odczytowej.
N i e d z i e l s k i Paweł, kierownik handlowy „Stelli", kierownik Agen
cyi handlowej.
Komisya
kontrolująca:
D r e z n e r Maksymilian, przemysłowiec.
T o m a s i k Jan, sekretarz magistratu.
Walne Zgromadzenie 17. maja 1909.
wozdawczym 16 posiedzeń.
— Wydział odbył w' roku spra
Towarzystwo podzielone na sekcye: agitacyjną, odczytową, dostawową,
przemysłową i wystawową i osobną sekcyę: „Koło Pań“, podzielone na dwie
komisye: koszykarską i pleciennictwa bort.
Działalność Towarzystwa w okresie sprawozdawczym posunęła się
znakomicie naprzód: po d o s k o n a l e n i z o r g a n i z o w a n i u c a ł e g o p o
w i a t u b o c h e ń s k i e g o , Towarzystwo świeci przykładem i rozwija pracę
agitacyjną i organizacyjną także na sąsiednie i dalsze powiaty w zachodniej
części kraju śpiesząc z pomocą słabszym Towarzystwom, oddając im na
usługi swe znakomicie wyszkolone lotne „ K o ł o p r e l e g e n t ó w 11 w celu
urządzania wykładów z obrazami świetlnymi, organizując wiece, itp.
24
—
W
stępuje:
szczegółach
działalność
—
Towarzystwa
KOŁO
przedstawia się
jak
na
PAŃ.
Zarząd:
Przewodnicząca: Radczyni B i e g a ń s k a Stefania.
Zast. przewodn.: M a c h n i c k a Wanda.
Sekretarki: J a w o r s k a Marya, L e w a n d o w s k a Jadwiga,
D z i e l s k a. Aurelia, K n a p i k ó w n a Elza,
G r ó d e c k a Kazimiera
Skarbniczka: C z a y k ó w n a Stanisława.
B a d a n o a r t y k u ł y s p o ż y w c z e i inne codziennego użytku w y
robu krajowego i rezultaty o g ł a s z a n o d r u k i e m . Rozwinięto akcyęw celu nakłonienia kramarzy do sprzedawania d e w o c y o n a l i ó w tylko
pochodzenia krajowego. Podjęto wydanie odezwy do Duchowieństwa z prośbą
0 z a k u p y w a n i e o b r a z k ó w w kraju i wpływano na Nauczycielstwo,
aby przestrzegało kupna a r t y k u ł ó w s z k o l n y c h przez młodzież tylko
pochodzenia krajowego.
Ponieważ skonstatowano, że w sklepach pojawiły się zapałki węgierskie
1 zaczęły z powodu cokolwiek niższej ceny wypierać nasze, z ogromnym
trudem wreszcie do handlu wprowadzone, wydano natychmiast odezwę do
kupców, aby usunęli obce zapałki.
D l a s p r a w d o m o w e g o k o b i e c e g o p r z e m y s ł u , powołano
dwie komisye, a to:
Komisya
guzikarstwa.
Zarząd:
Radczyni B i e g a ń s k a Stefania
C z a y k ó w n a Stanisława.
F u c h s ó w n a Stanisława.
D z i e l s k a Aurelia.
R y l s k a Franciszka.
Przy poparciu Rady szkolnej okręgowej i miejscowego Inspektora szkol
nego, który udzielił urlopu kilkunastu nauczycielkom wiejskim, urządzono
7 d n i o w y k u r s g u z i k a r s t w a . Na kurs wpłynęło 16 podań od nau
czycielek wiejskich, z których 12 uwzględniono. Absolwentki kursu rozpoczęły
już naukę guzikarstwa w wioskach i rokuje ona poważne wyniki, a o brak
zbytu na guziczki obawy nie ma, gdyż Lwowskie Towarzystwo Pomocy
przemysłowej kobiet, potrzebuje wielkich ilości guziczków na eksport do An
glii i Ameryki.
Komisya
pleciennictwa
bort.
Zarząd:
R y l s k a Franciszka.
L i p s k a Jadwiga.
G 1u z i ń s k a Janina.
S c h m i d t ó w n a Marya.
-
25
-
Poczyniono starania w celu otwarcia warstatu kapelusznictwa w miejscu...
Dwie panie z tej komisyi ukończyły k u r s p l e c i e n n i c t w a b o r t
do kapeluszów, urządzony przez Ligę Pomocy przemysłowej w Krzeszo
wicach.
W marcu r. b. urządzono w y s t a w k ę w z o r ó w b o r t i g o t o
w y c h k a p e l u s z y , która cieszyła się wielkiem zainteresowaniem publi
czności. — Zamówienia na borty napływają dość licznie.
Sekcya agitacyjna:
B r o m o w i c z Ferdynand, prof. gimn.
kierownik,
Ks. B i l i ń s k i Andrzej,
C h r o b a k Józef,
Fedyna K o s m a, naucz.,
Gi i n t n e r Rudolf, słuch, praw,
K o c i o ł e k Franc. słuch, praw',
M i c h a l i k , górnik,
P o r ę b s k i J,
P o r ę b s k i W ładysław, urz. kolej.
R o b a k , majster murarski,
S z c z e p a ń s k i Franc. naucz.,
C z a y k ó w n a Stanisława, naucz.,
G ii n t n e r Mieczysław słuch. praw,.
J a w o r s k a Marya, nauczycielka,
L e w a n d o w s k a Jadwiga,
N a k i e 1 n y Józef, nauczyciel
sztygar salinar.
Wydano p o w i a t o w y
Skorowidz
przemysłu
fabry
c z n e g o i d o m o w e g o w powiecie, oraz handli utrzymujących na skła
dzie towary krajowe w nakładzie 10.000 egzemplarzy.
Wydano 21 o d e z w ' i p l a k a t ó w a g i t a c y j n y c h w ogólnej liczbie
około 80.000 s z t u k.
Wdrożono energiczną akcyę przeciw k u p c o m i g n o r u j ą c y m dz i ał a i n o ś ć T o w a r z y s t w a , a jednego z nich, najbardziej opornego, który
posiadał zastępstwo poważnego aitykułu codziennego użytku z fabryk zagra
nicznych, zmuszono do zwinięcia tego interesu. — Wydano odezwę aby
w ciągu 2 miesięcy wszystkie handle wyrugowały o b c e m y d ł o , z a
pałki i c y k o r y ę .
Zwrócono się do pewnej miejscowej firmy, by przestała sprowadzać
c h l e b m o r a w s k i i do piekarzy miejscowych, by wypiekali lepszy chleb
razowy.
Zwołano w i e c s ł u ż b y w celu zainteresowania jej akcyą bojkotową,,
a także wiece rękodzielników, czeladLi i wyrobników.
Urządzono s k r z y n k ę - b o j k o t o w ą , do której publiczność składa
zażalenia na nięsumienność kupców i na zauważone b r a k i w t o w a r a c h
k r a j o w y c h , które należałoby usunąć. Spełnia ona jeszcze bardzo ważne
zadanie — czysto bojkotowe. Ponieważ badania sekcyi wykazały, że firmy
pruskie zasypują wszystkie urzędy, instytucyę prywatne i nawet prywatne
domy, stosami prospektów, ofert itp. w języku niemieckim, a po
nieważ niejednokrotnie takie korespondencye nieprzyjmowane przez adresata,
nie wracały do rąk nadawcy, tylko ginęły na poczcie, — zaapelowano do-
—
26
-
społeczeństwa, aby wszystkie d r u k i w r z u c a n o d o s k r z y n k i b o j
k o t o w e j , skąd po w 3',dobyciu sekcya wysyła je na koszt Towarzystwa
z p o w r o t e m d o P r u s , naklejając na zewnątrz znaną nalepkę „Refuse
H. K. T .“
Towarzystwo posiada w mieście 3 t a b l i c e d o n a l e p i a n i a w y
łącznie ogłoszeń i afiszów Towarzystwa.
W celu zasilenia funduszów Towarzystwa, urządzono przedstawienie
amatorskie w sali Sokoła.
Sekcya
Dr. K i e r n i k W ładysław, adwokat
krajowy, kierownik,
Radczyni B i e g a ń s k a Stefania,
G i i n t n e r Mieczysł., akademik,
W o j a s Michał, profesor,
G r a b o w i e c k i Leon, dyr. szkoły,
U r b a ń s k i , akademik,
B r o m o w i c z Ferd., prof. gimn.
Ł a s i ń s k i Edward, prof. gimn. zast.
kierownika,
P a ł k a Stanisław, prof.
- Sk o c z y ł a-sówna
Klementyna,
nauczycielka,
od c z y t o w a .
B i e l c z y . k Józef, prof gim.
K o c i o ł e k Fr., akademik
S z c z e p a ń s k i Fr. sekr. Rady szk.
okręg.
R y b k a Stanisław, akademik,
Ł ą c k i Sylwester, dyr. szkoły,
Radca L e w a k Antoni, c. k. insp.
szkolny,
Ks. N a l e p a Alojzy, katecheta gimn.
Bogusław S e r w i n , prof. gimn.
Z e c h e n t e r o w a Amalia.
Wygłoszono w Bochni 6 o d c z y t o w p o p u i a r n y c n , w ceiu oży
wienia akcyi agitacyjnej — na następujące tematy: „Jak usunąć nędzę wśród
klas pracujących" — „Podbój Europy przez Prusy za pomocą handlu i przem ysłu“ — „Przemysł fabryczny w Galicyi i znaczenie jego dla robotników“
i t. p.
Wygłoszono w p o w i e c i e
bocheńskim
90 w y k ł a d ó w
z o b r a z a m i ś w i e t l n y m i : w powiatach chrzanowskim, brzeskim, wieli
ckim, w Tarnowie i Krakowie 149 w y k ł a d ó w . Ogółem 239.
W okresach przedświątecznych i przed feryami letniemi wygłoszono
w celach agitacyi za krajowymi przyborami szkolnymi i innymi artykułami
codziennego użytku — 5 w y k ł a d ó w w m i e j s c o w e m g i m n a z y u m
oprócz tego w s z k o l e w y d z i a ł o w e j i s e m i n a r y u m n a u c z y
c i e 1 s k i e m ż e ń s k i e m . Prelegentami byli profesorowie i starsi studenci
gimnazyalni.
Sekcya uczestniczyła przez swoich delegatów w podróży odczytowej
prelegentów Ligi P. p. po powiecie bocheńskim i podczas p o s t o j ó w W y
s t a w ' y R u c h o m e j . Delegat sekcyi zbierał s t a t y s t y c z n e m a t e j - y a ł y i daty, odnoszące się do rozwoju przemysłu na wsi i zbytu towarów
pochodzenia krajowego w Kółkach rolniczych i innych handlach wiejskich.
—
27
—
Sekcya przemysłowa.
H o r o w i t z Izydor, przemysłowiec, kierownik sekcyi.
G o t t i n g e r Franciszek, aptekarz,
F r e u d e n h e i m Samuel, przemysłowiec,
K o w a l s k i Wojciech, dyrektor szkoły wydziałowej,
M i c h n i k Jan, przemysłowiec,
N i e w i a d o m s k i Maciej, inż. geometra,
Dr. P i e t r z y c k i Antoni, fizyk miejski,
R ó ż a ń s k i Jan, pens. dyrektor szkoły wydziałowej,
W o r o s z y ń s k i Z}-’gmunt, inżynier c. k. Starostwa.
B a d a n o s t o s u n k i m i e j s c o w y c h r ę k o d z i e l n i k ó w i prze
konano się, że s t o s u n k i w r z e m i o ś l e s z e w s k i e m s ą najgorsze.
Około 100 nieukwalifikowanych szewców traktuje swój zawód jako środek
zarobku ubocznego, dobrych majstrów jest zaledwie kilku.
W celu zastanowienia się nad poprawą tych stosunków, a co zatem- idzie
i polepszenia zbytu, zwołano w i e c s z e w s k i .
Komisya z łona sekcyi wyjeżdżała do Niegowici w celu zbadania
p r z y c z y n y u p a d k u s z k o ł y k o s z y k a r s k i e j i zajęcia się rozwo
jem tego przemysłu. — W związku z tą sprawą interweniowano w Radzie
szkolnej okręgowej, aby wysłała k i l k a n a u c z y c i e l e k z okolic nad
Wisłą i Rabą, n a k u r s k o s z y k a r s k i do Lwowa.
Urządzono następujące w y c i e c z k i :
W y c i e c z k a P a ń i członków Towarzystwa dla przyjrzenia się pra
com n a k u r s i e p l e c i e n n i c t w a b o r t do kapeluszów w Krzeszowicach,
urządzonym staraniem Ligi Pomocy przemysłowej.
W y c i e c z k a m ł o d z i e ż y g i m n a z y a l n e j do zakładów przemy
słowych bocheńskich, a mianowicie: młyna solnego, cegielni Michnika, zakładu
rzeźbiarskiego W. Samka i Browaru bocheńskiego.
Wzięto liczny u d z i a ł w wycieczce Ligi Pomocy przemysłowej n a
w y s t a w ę do C z ę s t o c h o w y .
Umieszczono miejscową siłę pannę Gluzińską na centralnym krajowym
kursie koszykarskim we Lwowie i wystarano się dla niej o subwencye od
Wydziału Krajowego i Ligi Pomocy przemysłowej.
Umieszczono Jana Omiatacza w szkole przemysłowej we Lwowie i uzy
skano dla niego pomieszczenie w bursie Ligi Pomocy przemysłowej.
Z a w i ą z a n ą przed dwoma laty staraniem Towarzystwa spółkę ko
mandytową dla w y d a w n i c t w a k a r t w i d o k o w y c h i r e p r o d u k c y i d z i e ł a r t y s t y c z n y c h „ S t e l l a 11 w B o c h n i, rozwinięto do
rzędu pierwszorzędnych podobnych przedsiębiorstw w kraju.
Komisya z łona Towarzystwa badała s t a n f a b r y k i k o n s e r w Ró
żańskiego i Sp. w Bochni, zajęła się akcyą ku jej podniesieniu, doprowadzając
sprawę do powstania prowizorycznej Rady nadzorczej i zbierania subskrypcyi
na kapitał zakładowy 250.000 koron.
Założono Spółki: S p ó ł k ę s p e d y c y j n ą bocheńską i Spółkę tram
wajów omnibusowych — lecz te wskutek złych dróg w powiecie i mieście
i wskutek braku wyszkolonego sumiennego personalu, upadły.
Oprócz spraw powyższych zajmowano się s p r a w ą u p a d k u g a r
b a r n i w K o 1 a n o w i e, sprawą założenia f a b r y k i s o d y i kąpiel so
lankowych, wyzyskania miejscowych pokładów gipsu, założenia f a b r y k i
k i s z e n i a k a p u s t y i o g ó r k o w i sprawą powstania mleczarni spółkowej.
Za inicyatywą Towarzystwa powstała w kraju fabryka automobilów
(filia szwajcarskiego Arbenza), która początkowo miała powstać w Bochni,
lecz ze względu na lepsze warunki otwartą została w Krakowie, początkowo
jako wielki warsztat przy fabryce maszyn M. Peterseima, a w przeciągu 2 lat
ma inwestować 2 miliony koron.
Sekcya
wystawowa.
Hr. D ę b i c k i Juliusz, kierownik sekcyi,
S e m k o w i c z Adam, inżynier,
S e r w i n ó w a Albertyna, nauczycielka,
S e r w i n Bogusław, profesor,
S k r z e p i ń s k i Stanisław, inżynier,
S t a s i a k Ludwik, literat i artysta malarz,
T a r c z a ł o w i c z Michał, artysta malarz,
U r b a n e k Józef, profesor,
Ż u ł k i e w i c z o w a Julia, dyrektorawa.
Urządzono w ę d r o w n ą g a b l o t k ę z o k a z a m i w y r o b ó w
k r a j o w y c h dla szkół bocheńskich. Gimnazyum posiada stałą gablotkę wi
szącą w westibulu.
Urządzono kilkudniową W y s t a w ę k u p i e c t w a i p r z e m y s ł u
b o c h e ń s k i e g o , którą bardzo licznie zwiedzała publiczność miejscowa.
Przygotowano wzorowy postój W ystawy Ruchomej w sali Sokoła przez
zainteresowanie miejscowych wytwórców i spowodowanie ich do wystawienia
własnych wytworów.
Sekcya
dostawowa.
D r e z n e r Maksymilian, przemysłowiec,
H o r o w i t z Izydor, przemysłowiec,
J a w o r s k a Marya, nauczycielka,
K o w a l s k i Wojciech, dyrektor szkoły,
L e w a n d o w s k a Jadwiga,
M i c h n i k Jan, przemysłowiec,
S z y m o n o w i c z Karol, aptekarz.
Spowodowano kilka większych dostaw krajowych, wpływano na urzędy
w drodze prywatnej przez Wydział Towarzystwa i „Koło Pań“ aby te
-
29
-
uwzględniały przy większych dostawach w pierwszym rzędzie fabryki kra
jowe.
Interweniowano na korzyść miejscowych rękodzielników przy zamówieniu
mebli i innych sprzętów dla nowopowstałych dwóch biur prywatnych.
Agencya
handlowa.
Z powodu niemożności znalezienia odpowiedniej siły fachowrej i wskutek
braku odpowiedniej ilości zastępstw znaczniejszych firm krajowych, na jednem
z posiedzeń Wydziału zapadła uchwała, aby Agencyę oddać na pryw:atny ra
chunek kierownikowi jednego z przedsiębiorstw powołanych przez Towarzystwo
do życia.
Towarzystwo uczestniczyło przez swych delegatów w zwrołanej przez
Wydział powiatowy, na zlecenie Wydziału krajowego, a n k i e c i e w s p r a
wi e
ekonomicznego
podniesienia
powiatu
bocheń
skiego.
Uchwałą uczestników ankiety wyrażono Towarzystwu Pomocy przemy
słowej w Bochni zupełne uznanie za skuteczną działalność w powiecie, a w y
brani z pośród grona uczestników delegaci na ogólną ankietę do Lwowa,
otrzymali od zebranych przedstawicieli powiatu polecenie względnie dyrektywę,
aby zażądali od Wydziału krajowego jak najsilniejszego tak moralnego jak
i materyalnego poparcia dla organizacyi Towarzystw Pomocy przemysłowej,
.pracujących tak skutecznie nad ekonomicznym rozwojem kraju.
Towarzystwo zamierza wydać w najbliższym czasie szczegółową m o
n o g r a f i ę p o w i a t u b o c h e ń s k i e g o i wr tym celu zbiera daty sta
tystyczne i prace fachowe z dziedziny rolnictwa, handlu, przemysłu, oświaty,
oro-hydrografii, fauny i flory. Dla pracy tej pozyskano dwie dzielne siły
w osobach miejscowych profesorów gimnazyalnych.
Towarzystwo wysłało swego delegata na W y s t a w ę w a r s z t a t ó w
s t u d e n c k i c h do Lwowa i przyjęło udział przez tegoż delegata w ankiecie,
podczas zjazdu kierowników warsztatów studenckich z całego kraju we
Lwowie.
Wszelkich informacyi stronom udziela biuro agitacyjne.
Towarzystwo posiada bibliotekę fachową składającą się z około 100
dziel treści przemysłowej i handlowej i prenumeruje pisma „Odrodzenie11
■i „Kupca polskiego
Towarzystwo uzyskało następujące
Od Rady miejskiej bocheńskiej
„
„
„
niepołomickiej
„ Banku kredytowego Schlossera
„ Ligi Pomocy przemysłowej
subwencye:
.
.
.
.
.
.
.
,
.
.
.
.
.
.
Razem
100 kor.
10 „
40 „
200 „
350 kor.
—
30
Zamknięcie
Przychód:
Pozostałość z r. 1908 221 kor. 22 h.
Sekcya agitacyjna
358 » 28 h.
Sekcya odczytowa . 3004 » 36 »
Agencya .
70 W
12
Koło Pań .(przedsta
wienia)
224 t) 30 »
Subwencya Rady m.. 100
— M
Subwencya Ligi P. p. 200 » — V
W kładki członków . 461
93 »
Pożyczka .
518 n 61 n
307
Administracya .
37 n
Różne
22
80 n
Niedobór .
228 jf 36 »
5659 kor. 93 h.
-
rachunkowe.
Rozchód:
Sekcya agitacyjna . 747 kor. 09 h.
„
odczytowa
3098
47 i*
„
wystawowa
28
48 JJ
„
dostawowa
1 >» —
Agencya.
—
489
Administracya
548 n 40 »
Koło Pań
228 V 88 r>
518
Dług
61 n
5659 kor. 93 h.
Towarzystwo bocheńskie posiada w następujących miejscowościach
K o m i t e t y f i l i a l n e zawiązane na wiecach przemysłowych, podczas po*
stojów W ystawy Ruchomej i Ligi Pomocy przemysłowej.
6.
Niepołomice. Komitet zawiązany w dniu 28. lutego 1909 roku.
Przewodniczący: W o j t o w i c z Fr, T r z o s Józef, gospodarz,
naczelnik stacyi Podlęże,
M l e k o Marcin, zast. burmistrza,
Ks. B y l i c k i Wojciech, wikary,
J a r z y n a Maciej, kier. szkoły,
K o w a l s k i W ładysław, inżynier,
K r ó l i k o w s k i Aleks., kupiec,
R e i c h e n b e r g Mieczysław, apte- K a s p e r o w s k i Aleks., kupiec,
karz,
B o r k o w s k a Marya, żona emeryta,
W a s s e r b e r g e r Emanuel,kupiec, W i m m e r Franciszek, dyr. fabryki'
M a d e y s k a Marya, żona radcy,
dachówek,
K ę p i a n k a Paulina, naucz.,
W a ś n i e w s k i Jan, gospodarz,
W i c h e r e k Józef,
T o m a s z Grochot, gospodarz.
M a t u c z Antoni, klucznik więzienny,
Sprawozdania jeszcze nie przedłożono.
7. IMiegoroiĆ. Komitet zawiązany w dniu 3. marca 1909. — Członków 12^
Przewodniczący Ks. Kanonik, Stanisław P i l c h o w s k i ,
K r a w i e c k i Michał, dyr. szkoły,
F e l i k s Wojciech, wójt,
D ł u g o s z Jan, serownik,
S z o s t a k Kazimierz, gospodarz,
G ą t e k Wojciech, wójt z Marszowic,
P r o t i w e ń s k a Walerya, kierowniczka szkoły w Cichawie,
M o r d a w s k a Eugenia z Wiatowic,
—
31
—
F i g u 1 a Józef, kier. szkoły w Pierzchowie,
J e l o n e k Piotr z Liplasa,
C h r o b a k ó w n a Klementyna, nauczycielka,
W ł o d e k Jan, dróżnik z Cichawy.
Sprawozdania za rok ubiegły jeszcze nie przedłożono.
8. Łapanów. Komitet zawiązany dnia 5. marca 1909 roku.
Przewodniczący Dr. Franciszek G a s i o r e k, lekarz,
K r z y ż a n o w s k i Stanisław, aptekarz,
S i e k i e r s k i Kazimierz, organista,
Z i ó ł k o w s k i Piotr, burmistrz,
G r z y w a c z Antoni, gospodarz,
W a d o w s k i Stanisław, kier. szkoły w Grabiu,
Z d e b s k i Stanisław, gospodarz,
S a ł a t a Józef, gospodarz,
R u e b e n b a u e r Zygmunt, właść. dóbr Kobylec,
Z d e b s k i Józef, gospodarz,
N o w a k Jan, gospodarz,
G a l a s Marcin, gospodarz,
S z e w c z y k Stanisław, gospodarz.
9. Lipnica murowana. Komitet zawiązany dnia 7. marca 1909 roku .
Przewodniczący Dr Adam S c h m i d t , lekarz okręgowy,
Ks. Kanonik, G a j e w s k i Stanisław,
P i o t r o w s k i Szymon, burmistrz,
K u c Wojciech, sekretarz gminny,
P i e n i ą ż k ó w n a Helena, nauczycielka,
W o j c i e c h o w s k i Jan, rewizor bydła,
Z n a m i r o w s k i Wiktor, stolarz,
P i s z c z k i e w i c z Piotr, rzeźnik,
P i s z c z k i e w i c z Ludwik,
K u s i a n o w i c z Wawrzyniec, kier. szkoły,
P r z y b y ł k o Stanisław,
P r z y b y ł k o Wawrzyniec,
C h m u r a Józef,
S t r u g a ł a Szymon.
10. 02iśniez nowy. Komitet zawiązany dnia 9. marca 1909 roku.
Przewodniczący Ks. Andrzej S ę k o w s k i , dziekan,
W a r m s k i Eugeniusz, emeryt, sekr. sądu,
W i ś n i c k a Antonina, nauczycielka,
—
32
—
Z a w i s z a Franciszek, kien szkoły,
B r z ę k o w s k i Jan, aptekarz,
Ś m i t k a Emil, dyr. więzienia,
Z y g ł o w i c z ó w n a , nauczycielka,
H o ł s z t Franciszek, krawiec,
. M i k u l s k i Walenty, burmistrz,
N e b e n z a h l Chaskiel, kupiec,
D y l ą g Jędrzej, naczelnik gminy,
B y r n a s Jan, emeryt, pułkownik,
K a l i c k i Franciszek, gospodarz.
Sprawozdania nie przedłożono.
11. Uście solne. Komitet zawiązany dnia 10. marca 1909 roku.
Przew. Ks. Franciszek B a l i ń s k i , kanonik i proboszcz,
K i s i e l e w s k i Ludwik, właść. dóbr,
K u c h a r s k i Michał, kasyer kasy Raiffeis.,
G d o w s k i Ignacy, kupiec,
K r u k o w a Marya, nauczycielka,
Z a k a s z e w s k a Tekla, żona lekarza,
B a r d e 1 Paweł, organista,
Ś c i e s z k o w s k i Stanisław, krawiec,
K u r n i k Franciszek, gospodarz,
G a d o w s k i Franciszek, burmistrz,
M i s i o r o w s k a Michalina, nauczycielka,
M o r o ń s k i Jan, kołodziej.
W roku sprawozdawczym odbyły się 2 pogadanki w Kółku rolniczem
i kancelaryi parafialnej.
Komitet zastanawiał się nad sprawą zorganizowania e k s p o r t u j a
r z y n , których hodowlą trudni się ludność miejscowa na wielką skalę, stara
nia te są w toku.
W sklepach, od czasu zawiązania komitetu, w sprawie zapotrzebowania
wyrobów krajowych widać zwrot na lepsze.
Komi t et y filialne
zawiązane przez Towarzystwo Pomocy przemysłowej w Bochni w czasie
podróży odczytowej delegatów.:
Zabierzów 12/11
Okulice 17/11
Siedlec 20/11
Królówka 23/11
Leszczyna 25/11
1909 r.
Grobla 15/11
Kłaj 19/11
Chełm 2 l/ll
Trzciana 24/11
Rzegocina 27/11
1909 r.
-
33
—
W yjazd Sekcyi agitacyjnej T. P. p. w Bochni z w ykładam i o przem yśle.
Borek 25/IV
1909, r.
Jodłówka Z/V
Ostrów 16/V
Zatoka 23/V
Rudy rysie 31/V
Krzyżanowice 6 /VI
Krzeczów 13/VI
Mikluszowice 20/V
Brzeźnica 29/VI
Pogwizdów 18/YII
Dziewin 25/VII
Wola zabierzowska 5/IX
Nieprześnia 8/IX
Proszów kiy12/IX
Damienice 12/IX
Książnice 19/IX
Marszowice 26/IX
Wiatowice 3/X
Brzezie 17/X
Rajbrot 24/X
J?
n
n
M
n
w
n
n
„
V
71
n
„
»
»
n
.
>
Cerekiew 25/IV
1909
Rzezawa 9/V
Maj ko wice 23/V
Borzęcin 30/V
Gdów 31/V
Wiśnicz stary 10/VI
Dobczyce 31/V
Bogucice 20/V
Lapczyca 2/VII
Wyżyce 25/VII
Wola Batorska 5/IX
Zawada 8/IX
Sobolów 8/X
Stanisławo wice 12/IX
Cikowice 12/IX
Nieznanowice 26; IX
Cichawa 3/X
Gawłów 10/X
Szarów 17/X
Łężkowice 21/XI
»
»
»
JJ
n
»
n
n
r>
n
»»
w
»»
»
M
3
—
Targowisko 21/XI
Łazy 6/II
1909 r.
1910 r.
34
—
Gorzków 6/II
1910 r.
Ogółem Towarzystwo posiada 59 komitetów filialnych.
12.
Bolechóro- Towarzystwo P. p. zawiązane dnia 21. września 1904
Do dnia zatwierdzenia przez namiestnictwo statutu 18. listopada 1908, istniało
jako komitet organizacyjny. — Członków zwyczajnych 40.
Zarząd
Towarzystwa:
Prezes: S c h i n d l e r Ignacy, aptekarz i hurm. m. Bolechowa.
I. zast. Prezesa: Mrozowska Paulina, dyr. szkoły ludowej.
II. „
„
S c h w a r c Michał, starszy geometra.
Skarbnik: S c h a n e k Franciszek, em. kasyer salinarny.
Zast. Skarbnika: K e j e w Teodor, stolarz.
Sekretarz: H a n k i e w i c z Stanisław, naczelnik sądu.
Zast. Sekret.: S k i b i ń s k i Zygmunt, oficyant sąd.
Komisya
kontrolująca:
1. B o c h e ń s k i Józef, c. k. oficyał sądowy.
2. P u c h a l s k i Stanisław, radca górniczy i naczelnik Zarząd, salin.
3. T y c z y ń s k i Michał, garbarz.
Członkowie
Zarządu:
G a w r o ń s k i Marcin, przełożony
K r o n Józef, fotograf.
korporacyi przemysłowej.
L u b a c z e w s k i Józef, garbarz.
H a n u s z Józef, przemysłowiec.
S c h i n d l e r Jan, budowniczy.
Walne zgromadzenie 23. stycznia 1910 roku. Posiedzenie Wydziału 29.
stycznia 1910.
Działalność na rzecz przemysłu miejscowego.
Towarzystwo wdrożyło starania:
a) w celu z o r g a n i z o w a n i a miejscowych g a r b a r z y w liczbie
12 w spółkę akcyjną;
b) w celu zorganizowania k o s z y k a r s t w a , które jako przemysł
domowy istnieje w okolicznych gminach i połączonego z tem kultywowania
wikliny;
c) w celu założenia k u r s u k r a w i e c t w a i s z y c i a b i e l i z n y
dla miejscowych dziewcząt;
d) w celu opracowania s t a t y s t y k i r ę k o d z i e l n i c t w a zbiera
Towarzystwo daty o rodzaju przedsiębiorstw, ilości zatrudnionych robotników,
czy i które prowadzone są maszynowo, itp.
—
35
—
Uchwalono zorganizować sekcyę odczytową i zająć się opracowaniem
seryi fachowych odczytów z dziedziny postępu przemysłu i rękodzieła.
Towarzystwo czyni starania w celu z a ł o ż e n i a S p ó ł k i o s z c z ę d
ności i pożyczek.
Towarzystwo prenumeruje „Odrodzenie".
Zamknięcia rachunkowego wobec niedawno dokonanego zorganizowania
Towarzystwa, jeszcze nie przedłożono.
13. Bofezowce- Komitet organizacyjny T. P. p. zawiązany w dnia 16imaja 1906 r.
Na czele Komitetu stoi radca sądu Feliks Orzelski.
Organizacya Towarzystwa do tej pory nie została przeprowadzona.
Członków liczy Komitet 39.
14. Borszczóro. Komitet organizacyjny T. P. p. wybrany po raz wtóry
na wiecu przemysłowym w dniu 9. marca 1908 r. po dziś dzień nie zdołał
przęprowadzić organizacyi Towarzystwa.
Na czele komitetu stoi p. Emilia Niemczewska, żona burmistrza.
Członkowie komitetu jak w sprawozdaniu zeszłorocznem.
Członków liczy komitet 46.
15. Brody. Towarzystwo P. p. zawiązane 27. listopada 1904 r. Zre
organizowane i ponownie ukonstytuowane w dniu 19. kwietnia 1909 r.
Członków zwyczajnych 53. — Walne Zgromadzenie 5. czerwca 1909
troku. — Posiedzeń Wydziału 6.
Zarząd
Towarzystwa:
Prezesowa: S c h i r m e r o w a Wilhelmina, żona Dyrektora gimnazyum,
-Zastępcy: M o r g e n s t e r n Norbertj urzędn. Izby handlowej.
G o l d b e r g P. właściciel młyna.
Sekretarka: L a n d a u ó w n a Teodora, nauczycielka.
Skarbnik: S i e s s Józef, oficyał pocztowy.
Członkowie
Zarządu:
H o ł u b Stanisł. notaryusz.
K ę d z i e r s k a , żona prez. Sokoła.
K r u s z y ń s k i Leon, Radca namiest. Mo 11et Bernard, krawiec.
i starosta.
W e s t Feliks, właść. księgarni i druW . F. S c h m i d t właść. państwa
kami nakładczej.
Brody.
Komisya
kontrolująca:
K a p e l u s z Józef, właściciel fabryki likierówi Lang Ernest radca Dyrekcyi skarbu.
3
*
—
36
Towarzystwo, mając na względzie koncentrujący się w Brodach handel
włosieniem,1czyniło starania celem założenia s z k o ł y s z c z o t k a r s t w a , .
która miała powstać przy projektowanej nowej szkole ludowej w Starych'
Brodach.
Ponieważ Rada szkolna krajowa na razie odmówiła kreowania tej szkoły,,
sprawa szkoły szczotkarstwa została na razie w zawieszeniu.
Wywierano moralny wpływ na kupiectwo, by je zachęcić do zastępy-wania towarów obcych krajowymi dotychczas z zadawalającym rezultatem.
Towarzystwo założyło p r a c o w n i ę p o ń c z o s z k a r s k ą z kilku
maszynami, którą prowadzi jedna z pań wyszkolona kosztem Tow arzystw a
w pracowni lwowskiej.
Kilka panien znajduje w tej pracowni stałe zatrudnienie i zarobek.
Wydano odezwy i plakaty w sprawie bojkotu towarów pruskich i w spra
wie przystępowania mieszkańców na członków Towarzystwa
Pozyskano na członków wspierających następujące urzędy i instytucyę r
Urząd gminy m. Brodów.
Radę powiatową.
Powiatową Kasę oszczędności,.
Izbę handlową i przemysłową.
.;
Towarzystwo otrzymało następujące subwencye :
’
Izba handlowa i przemysłowa
.
100 korRada powiatowa .
.
.
.
.
.
.
50 „
Liga Pomocy przemysłowej .
.
..
.
.100
„«
Stan
>
kasowy:
Przychód .
.
.
.
.
.
Rozchód .
.
.
.
.
Pozostałość na rok 1910.
.
.
.
.
kor. 620'62:
„ 493‘65'
kor. 126’97 h.
Towarzystwo posiada w następujących miejscowościach
K o m i t e t y filialne,
zawiązane na wiecach przemysłowych podczas postojów W ystawy Ruchomej
Ligi Pomocy przemysłowej:
16.
Załośce. Komitet filialny T. P. p. zawiązany dnia 4. listopada 1909*
roku — Członków 12.
Przewodniczący: M o j s e o w i c z Marceli, notaryusz,
Sekretarz: G ó r e c k i Apolinary, dyrektor szkoły,
Ks. J a r o s z Zygmunt, kanonik i
W o j c i e c h o w s k i Józef, dzierżaw..
proboszcz,
- stawów,
Ks. P i ą t k o w s k i Marceli, emeryt, M e t e 1s k i Grzegorz, nauczyciel,.
Z a j ą c Antoni, burmistrz,
S o c z y ń s k i Antoni, bednarz,
—
B a c z y ń s k a Róża, aptekarzowa,
P op p er ó w n a . Stanisława, naucz.
37
—
S c h w a d r o n Schaehna, kupiec,
O s t e r n Samuel, kupiec.
Komitet wdrożył starania celem podniesienia k i l i m k a r s t w a
t a r s t w a d r u c i a n e g o , które istnieją tu jako przemysł domowy.
i si -
17.
Podfsamień fs. Brodów (p. loco); Komitet filialny T. P. p. zawiązany
dnia 7. listopada 1909 roku. — Członków 16.
Przewodn.: K r u p n i c k i Michał,
dyr. szkoły ludowej.
K u n c e w i c z Jan, emer. wachmistrz
powiat;
K u n c e w i c z Paweł, obywatel,
B a r s z c z e w s k i Teodor, przełóż,
gminy,
I w a ń c i ó w n a -Olga, nauczycielka,
■Z a h 1e r Gustawa, żona rabina,
K r u p n i c k a Teodozya,
C h a r a p Salomon, kupiec,
S z a l e t Ozyasz, kupiec,
W r ó b l e w s k i Franciszek,
C z a p l e j Józef, wójt z Na‘kwaszy,
0 1e n d e r Jan, rolnik,
G e r s o n Reizer, przełożony gminy
wyznaniowej,
’
A I b u ś Onufry, szewc,
,
. S z c z e r b a Damian, z Nakwaszy,
A d a m s k i Jan, szewc.
Sprawozdania jeszcze nie nadesłana
18.
Koniuszków. Komitet filialny T. P .p . żawiązany dnia 14. listopaćfe
1909 roku. — Członków 12.
Przewodu.: Ks. Jan S u c h o r o w s k i, prob, gr. kat.
A n t o n i e w i c z Stanisława, kier.
szkoły,
K o t Iwan, gospodarz,
M a z u r e k Michajło,
B i d a Michał,
>Go ś.n i o w s k i Maksym,
M a z u r e k Andrzej, żast. naczelnika
gminy,
H i r s c h h o r .n Seweryn, kierownik
gorzelni,
J a c i j Stanisław,
G o l a n o w s k i Jakób,
S a w c z.u k Pawło,
B o r o w s k a Katarzyna.
Sprawozdania z powodu niedawnego utworzenia komitetu jeszcze nie
nadesłano.
19. Szezuroroice. Komitet fiiialny T. P. p. zawiązany dnia 16. listopada
Przewodn.: Ks. Z a w i s z a Józef,
proboszcz rz. kat.
Ks. S a w i c k i Ludwik, proboszcz
gr. kat.
Dr. Z a s a c k i Stanisław, lekarz,
L e s i e c ki Józef, organista,
A n d r z e j e w s k i Jan, sekr. gminy,
J a k u b o w s k i Emanuel, kierownik
szkoły,
B e m ą c z e k Maryan, pocztmistrz,
S t r o c z y ń s k i Konrad, nacz. gm iny,
L i t o w i ń s k i Antoni, gospodarz,
S t e r 1 i n g Leizer, kupiec,
—
z
38
—
Romanówki:
H o r o d y ń s k a Olimpia, właść. dóbr,,
K r ę k i e w i c z Piotr, rolnik,
J a w o r s k i Jan, dyrektor szkoły,
ze Sm arzow ej:
M a t w i j ó w Konrad,
S e m e n i u k Laurenty,
S o b e c k i Tomasz, włościanin,
z Leszniowa:
R o m a n o w Bazyli, kierownik szkoły,
O. M a n s u e t Majkut, gwardyan Bernardynów,,
P i ę k o s z Roman, pocztmistrz,
H
e r m a n Grzegorz, kierownik szkoły,
z G r z y m a ł ó w k i:
N_’a z a r e w i c z Grzegorz, kierownik szkoły,
z Zawidcza:
T a r n o w s k a Jadwiga, kierown. szkoły,
z Strzemilcza:
Sprawozdania jeszcze nie nadesłano.
20. Łopatyn. Komitet filialny T. P. p. zawiązany dnia 18. listopada;
1909. — Członków 15.
r
H o l c e r Leon, notaryusz,
L i p i ń s k i Stanisław, rolnik,
Ks. J a n o r Błażej, prob. rzym. kat. S t e t t n e r Józef,'
Ks. W o j t o w i c z Łukasz, proboszcz* Dr- M i c h e j d a Tadeusz, lekarz,
gr. kat.
J a k u b o w s k i Stan. sędzia,
M i c h e j d o w a Anna, żona lek.
C h o m i n Michał, naucz.
B r o c z k o w s k i Jakób, dyr. szk.
F r a n z ó w n a Feliksa,
B i 1i k Antonina,
B r o d z i a k Wojciech,
G a n s o w Kajetan,
‘ K o n o n o w i ć z Jan.
Komitet postanowił wdrożyć starania celem rozwoju miejscowego p r z e
mysłu koszykarskiego i wyrobu guziczków.
21. Toporów. Komitet filialny T. P. p. zawiązany dnia 20. listopada,
Przewodniczący Dr. Michał B e ł z o w s k i , lekarz i komis, rządowy,
Ks. Kanonik Józef T y m o c z k o ,
Ks. Kanonik Józef S z a n k o w s k i , z Czanyża,
Z g o r l a k i e w i c z Władysław, inżynier,
D ż e r o w i c z o w a Antonina, żona kanonika,
Z g o r l a k i e w i c z o w a Wanda, żona inżyniera,
D e m k o w i c z ó w n a Emilia, nauczycielka,
P o d g ó r s k a Marya, nauczycielka,
J a s t r z ę b s k i Stanisław, pocztmistrz,
S t a c h o w s k i Miłosław, kierownik szkoły,
S t a n i s ł a w s k i Jan, c. k. komisarz straży skarb.
E d e r Zdzisław, właść. dóbr.,
W o j c i e c h o w s k i Edmund, nauczyciel z Czanyża,,
—
39
K ę d z i e r s k i Albin,
B a b i j c z u k Mikołaj,
S c h a p i r a Eisig,
K o c u p e r Bazyli,
—
P o ź n i a k Marcin,
H a l p e r n Salomon,
R o z e n z w e i g Mechel,
C z u c z m a n Kłym.
Komitet uchwalił zająć się wyuczeniem kilku dziewcząt wyrobu guzi
czków w sąsiedniem Olesku, zachęcić włościan do z u ż y t k o w a n i a s z u
war u, (którego wiele znajduje się na miejscu) do wyrobu koszyków.
Postanowiono zająć się podniesieniem grzebieniarstwa, które . tu od lat
kilku istnieje.
22.
Brzesko. Towarzystwo P. p. zawiązane dnia 19. czerwca 1907. r.—
Zreorganizowane i czynne od 21. października 1908 roku.
Członków zwyczajnych 60.
Zarząd
Towarzystwa:
Prezes: S t a d n i k Aleksander, obywatel,
Zast, Prezesa i sekretarz: S z c z e p k a Henryk,
„
„
So j a ' Franciszek,
Skarbnik: L i b e r Abe.
Członkowie
B ę t k o w s k i Wiktor,
K l a p h o l z Henoch,
N a r z y m s k i Tadeusz,
R y b i c k i Jan Wojciech,
W a c h o w i c z Michał.
Zarządu:
F i s c h e l b e r g Józef Markus,
Dr. Mat aki e wi c z , '
Dr. P i o t r o w s k i Stanisław,
S i l b e r m a n Berisz,
Walne Zgromadzenie 21. października 1909!roku. Posiedzeń Zarządu 5.
Zarząd podzielony na sekcye: agitacyjną, odczytową i przemysłu miej
scowego.
Działalność agitacyjna polegała na zwiedzaniu miejscowych sklepów,
udzielaniu kupcom informacyi, jakiemi towarami krajowymi zastępywać obce
i gdzie takowe można nabywać.
Sekcya odczytowa przy współudziale delegatów bocheńskiego Towarzy
stwa Pomocy przemysłowej — urządziła cały s z e r e g o d c z y t ó w i wieców
przemysłowych, a to w następujących miejscowościach:
Tymowa, Czchów, Stróże, Zakliczyn, Grabno, Wojnicz, Łopoń, Dembno,
Okocim, Mokrzyska, Szczepanów, Strzelce, Szczurowa, Borzęcin, Marcinko
wice, Radłów.
Wszędzie zostały zawiązane komitety filialne Pomocy przemysł, oprócz
Wojnicza, który posiada samoistne Towarzystwo Pomocy przemysłowej —
w skład których wybrano po 6 wybitniejszych osób.
Ogółem zatem komitety filialne Towarzystwa Pomocy przemysłowej]
w Brzesku liczą 96 członków.
—
40
—
Dnia 9/ stycznia 1910 roku odbył się w Brzesku Staraniem Towarzy
stw a Pomocy przemysłowej, przy udziale delegatów z Bochni, wiec przemy
słowy ńa którym z ramienia Towarzystwa referował Dr. adwokat Stanisław
Piotrowski. ‘
Zamknięcia rachunków nie przedłożono.
/.
23. Radłów. Komitet zawiązany dnia 17. stycznia 1909. Członków 20.
Prezes: Mieczysław Ł a c h e c k i , Naczelnik Sądu powiatowego.
Członkowie: Piotr Ma z i a r s k i , Józef G a w e ł e k , Paweł J a c h n a , Jan
Marchewka.
Sprawozdania jeszcze nie nadesłano.
24. Brzeżany- Towarzystwo P, p. zawiązane dnia 12. października 1903
roku. Członków zwyczajnych 136.
Zarząd
T O w a r z y s t w' a : .
Prezes: P e t e r s c h Ignacy, nadtad-ca i dyr. t^ fę d u skarb., .
I. Zast. Prezesa: Z b o r o w s k i Józ^f, radea i naczeln. sądu powiat.
II. Zast.
„
F i l i p e k Jakób, prof. gimft.
Sekretarz: K a r d e 1a Aleksander, agent handlowy,
Zast. Sekretarza: B i l i ń s k i Stanisław, słuchacz pr^w,
Skarbnik: R o u b i n e k Otton-, kupiec,
Zast. Skarbnika : M i k i e t y n Jan, nożownik.
Członkowie
Narządu:
A r g a s i ń s k i Jan, przedsiębiorca lasowy,
B a ł a b a n Karol, radca sądu,
B a r z y k o w s k a Marya, żona nadinżyniera Wydz. kraj.
D o b r o w o l s k i Jan, nauczyciel szkoły wydział.
K o w a l s k i Paweł, prof. gimn.
S c h o 1z Józef, prokurator,
W i s z n i e w s k i Stan. właść. agencyi Tow. ubezp. i dyr. kasy kredyt.
W r ó b e l Jan, radca skarbu.
Walne Zgromadzenie dnia 16. kwietnia i 23. maja 1909: — Posiedzeń
Zarządu 12.
Zarząd Towarzystwa podzielony na sekcye: agitacyjną i odczytową.
Działalność
agitacyjna.
Towarzystwo w okresach przed świętami wydawało i rozlepiało stale
afisze z apelem do ludności, aby nabywała tylko wyroby krajowe, a bez
względnie bojkotowała pruskie.
Przeprowadzono l u s t r a c y ę s k l e p ó w i udzielano informacyi ku
pcom gdzie mogą zaopatrywać się w wyroby krajowe.
—
41
—
Urządzono w dniach 6., 7. i 8. grudnia 1908; r. J a r m a r k W y r o
b ó w k r a j o w y c h połączony z W y s t a w ą g w i a z d k o w ą obesłany
przez blisko 100 firm krajowych. Podczas jarmarku odbyła się tombola i uro•czystość św. Mikołaja dla dziatwy.
Przychód wynosił
.
.
.
. 1178 kor. 06 h.
Rozchód
„
. . .
. 1200 » 06 „ *
Niedobór .
! 22 kor. — h.
pokryto z funduszów Towarzystwa.
Działalność
odczytową.
Delegaci Towarzystwa wygłosili w roku ubiegłym 8 o d c z y t ó w
w miasteczkach i wsiach powiatu, a mianowie: w Buszężu, Narajowie, Kozowej, Podwysokiem i Rohatynie. — _Oprócz tego delegaci Towarzystwa ucze
stniczyli’ w objazdach W ystaw y Ruchomej w powiecie brzeżańskim zabie
rając głos imieniem Towarzystwa, na zwoływanych podczas postojów Wie
cach przemysłowych.
Towarzystwo zwołało z g r o m a d z e n i e . m i e j s c o w y c h f z e-"
m i e ś 1 n i k u w na którfem był obecny delegat c. k. Urzędu dla popierania
.rękodzieł przy Ministerstwie .robót publicznych w Wiedniu p. nadinżynier Tłll.
Celem podniesienia zawodowego wykształcenia rękodzielników urządziło
Towarzystwo Pomocy przemysłowej k u r s z a w o d o w y d l a m u r a r z y
i c i e ś l i , na którym-zupełnie bezpłatnie pobierało naukę około 80 rzemieśl
ników, a ukończyło kurs 42.'
Program nauk był następujący:
a) nauka o konstrukcjach i tnateryałach budowlanych inż, pa,Q K ą 1i;t y ń s k i.
b) rysunki zawodowe p. K u m a ń s k i ,
c) rachunki i geometrya, auskult. p. S c h o 1 z,
d) praktyczna nauka języka niemieckiego — prof. gimn. p. F i l i p e k ,
e) ustawy przemysłowe i budowlane — inżynier p. B a r z y k o w s k i
i auskult. p. J u ń s k i,
Kurs odbywał się w lokalu miejskiej szkoły ludowej i trwał trzy miesiące.
Towarzystwo w y s ł a ł o miejscowego rękodzielnika s z e w c a p. S a b ę na uzupełnienie wykształcenia fachowego do jednej z wielkich f a b r y k
obuwia w Pradze.
Staraniem Towarzystwa zostały przyjęte na kursy urządzane przez Ligę
Pomocy przemysłowej: p. M a z u r k i e w i c z ó w n a Jadwiga n a k u r s
k o r o n k a r s t w a i r y j s k i e g o i p. Zofia P a u l ó w n a na k u r s pl e c i e n n i c t w a b o r t d o k a p e l u s z ó w . Towarzystwo czyni usiłowania —
aby w Brzeżanach powstały pracownie w tych gałęziach pracy kobiecej.
G u z i k a r s t w o rozwija się bardzo pomyślnie. Do dnia 15. lipcą 1909
roku wypłacono dziewczętom za robotę 2419 kor. 42 hal. Niektóre wioski
w powiecie, np. Hucisko — zatrudniają do 80 młodzieży płci obojga przy
'W yrobie guziczków.
—
42
—
Powstała także przy Towarzystwie p r a c o w n i a k r a w a t ó w leczta z powodu braku środków nie może się należycie rozwijać.
Sprawa założenia W a r s t a t ó w s t u d e n c k i c h przy gimnazyum
jest w toku, zajmuje się nią A. F r ą c z k i e w ic z, dyrektor gimnazyum
i profesor F i l i p e k członek Wydziału Towarzystwa, który brał udział:
w zjeździe kierowników warstatów studenckich we Lwowie.
Towarzystwo posiada A g e n c y ę h a n d l o w ą założoną w roku 1907,która stoi pod nadzorem byłego prezesa, obecnie członka W ydziału Towa
rzystwa p. Wiszniewskiego, a którą kieruje p. Aleksander K a r d e l a .
Zamknięcie
Przychód
Rozchód
,
rachunkowe.
. . , . . . . . . .
. . . . . . . . . .
Pozostałość na rok 1910 .
. 1 6 4 kor. 20 hal.
. 154 „ 68 „
.
9 kor. 52 hal.
Komi tety filialne „ ,
zawiązane na wiecach przemysłowych podczas postojów W ystaw y ruchomej.*
Ligi Pomocy przem ysłow ej:
‘
25. Podroysoftis [p. Rurzany].. Komitet filialny T. P. p. zawiązany dnia.
5. grudnia 1909 roku. — Członków 13.
Przewodn. Ks. Dziekan Jan Z a g ó r z y ń s k i , . proboszcz,
Piotr Ś w i d z i ń s k i , naczelnik gminy,
.
F a n g o r ó w n a Helena, nauczycielka,
" ■
S z y m a ń s k i Ignacy,
K r u p a ń s k i Maryan, naczelnik kolei,
Demnia:
M a l o w a n y Józef, naucz.
R a w s k i Kajetan,
Hucisko:
D o m a r a d z k a Jadwiga, nauczycielka,
Ś w i d z i ń s k i Jan,
Łopuszna:
E i s e n b ‘e i s e r Lucyna,* nauczycielka,
S e n d e r Kimel, właść. wapiennika,
K a r c z e w i c z Antoni, wójt,
Z i e l e n i ó w k a : S z a t a n i k Jan, rolnik,
*
Komitet uchwalił podjąć starania około zaprowadzenia w miejscowej!
szkole ludowej nauki g u z i k a r s t w a .
26. Razowa. Komitet filialny' T. P. p. zawiązany dnia 7. grudnia 19091
roku. — Członków 12.
Przewodniczący: Ks. Kanonik K o n a r s k i Michał, proboszcz,
C h m i e l e w s k i Stanisław,
Z i e l i ń s k i Marceli,
sekretarz sądu.
Jan G r u b i a k, Jedynaków,
—
Ł u k a s i e w i c z ó w n a Paulina, nauczycielka,
T o m c z y k Karol, nauczyciel,
Z i e l i ń s k i Marceli,
B a j o r Jan, Wojciechów,
43
-
C h w a s t e k Marcin,
W ie r z b i c k i Jan,
G r u b i a k Paweł,
K r y m d a Wincenty,
27. rOarajÓW. Komitet filialny T . P. p. zawiązany dnia 8. grudnia 1909
roku.! — Członków 12.
Przewodniczący: Ks. B a u e r W ładysław, proboszcz,
N a r t o w s k i Franciszek, burmistrz, K i e c h e w k o Joachim, rolnik,
K o 1 b e k Alojzy,
.
C h m u r a Feliks,
Ł o z i ń s k i Aleksander,
B 1 e i b e r g Jucio, dzierż, dóbr,
Z a t y j Jan,
S t e p e k Jan,
F r o s c h Berisz, dzierż, dóbr,
P a s z k o w s k i Tomasz.
Komitet .postanowił zająć się p o p r a w ą b y t u m i e j s c o w y c h '
s z e w c ó w przez umożliwienie im otrzymywania materyału z pierwszej ręki.
28. KuropafniM (p. Brzeżany). Komitet filialny T. P. p. zawiązany
dnia 12. grudnia 1909 roku. — Członków 50.
Zarząd
Towarzystwa:
Przewodniczący: Ks.„ Stanisław K o s t o l o w s k i , proboszcz,
• Sekretarka:
C u p r y k ó w n a Emilia, nauczycielka,
- Cyryl R o m a c h, kierownik szkoły,
A d a m ó w Józef, naczelnik gminy,
M i c h a 1 i c k i Mikołaj, organista,
T e r n o w y Grzegorz,
B e 1 c a r s k i Eustachy,
S t e f i n i ó w Stefan,
O l e j n i k Marcin.
S o b u ś Wojciech,
Komitet uchwalił podjąć zabiegi celem e k s p l o a t a c y i k a mi e n i a - ^
w a p i e n n e g o i starać się o założenie na miejscu f a b r y k i d a c h ó w e k
cementowych.
29- Buszeze. Komitet filialny T. P. p. zawiązany
1910. r. Członków 36.
w dniu 29. stycznia.
Przewodniczący: Ks. S o ł t y s Wojciech, proboszcz,
M a n a c k i Stefan, właść, fabryki dachówek,
W i j a ł e k Ignacy,
Z a m o j s k i Stanisław,
S o w a Marcin,
D o b r z a ń s k i Józef,
Ż a k Ignacy,
B i e l Marcin,
Z a m o j s k i Ignacy.
44
_
—
Komitet odniósł się do Towarzystwa Pomocy przemysłowej w Brzeżanach, by Towarzystwo ułatwiło k o m i t e t o w i n ą b y c i ę d w ó c h w a r
s ta tów tkackich.
Posiedzenia odbywają się co miesiąc.
30Brzozów. Towarzystwo P. p. żawiązane 12. lutego 1905 roku. —
Członków zwyczajnych. 43.
Zarząd
Towarzystwa:
Prezes: F e l i k s Wojciech, c. k. sędzia powiatowy,
Zast. Prezesa: T r a c z e w s k i Stanisław, dyrektor Tow. zaliczk.
Sekretarz : K u m o r Konstanty, zarządca podatkowy.
Członkowie
Dr. B i a ł y Stanisław, radca sądu
i poseł,
. K o t o w i c z Tadeusz, aptekarz,
L i b e r s k i Bronisł., sefcr. Rady goW.
G a l i k Józefa, nauczycielka,
Zarżą-du:
D r . L i c Henryk,. £f. lekarz pow.
M a r c ią S ta n is ła w , burmistrz,
N a r a j $ w s k i Jó&ef, notaryusz,
G a l i i ; Watida, aauczyeielk.a.
W alne Zgromadzenia 24. stycznia 1909 i 11. lipca l-90ft. -•< Posiedzeń
Zarządu 4.
Działalność
agitacyjna.
Towarzystwo przeprowadzało badania w sklepach przy czeni Skonsta
towano, że w ostatnich czasach kupiectwo rozumiejąc swój interes, zaopatruje
się coraz częściej i w większych ilościach w towary krajowe.- A r t y k u ł y
s z k o l n e są w sklepach miejcowych tylko pochodzenia krajowego.
Wydano o d e z w y do ludności z wymienieniem kilkunastu artykułów
codziennego użytku pochodzenia krajowego i rozrzucono je W kilkunastu
tysiącach egzemplarzy po powiecie w czasie objazdu W ystawy Ruchomej.
D z i a ł a l n o ś ć na r z e c z p r z e m y s ł u m i e j s c o w e g o .
Towarzystwo wystarało się dla g r z e b i e n i a r z a tutejszego p. Fran
ciszka S k a r b k a od Wydziału Krajowego subwencyę w wysokości 600 koron
i pożyczkę bezprocentową tejże wysokości na zakupno maszyn i powiększenie
pracowni.
W ysłano na k u r s k o r o n k a r s k i do Lwowa p. Maryę J a k u b s k ą ,
nauczycielkę tutejszej szkoły ludowej żeńskiej.
P. J a k u b , s k a urządziła już pod egidą Towarzystwa Pomocy przemy
słowej jeden kurs dla miejscowych panien. Zapisało się dwadzieścia kilka,
ukończyło kurs dwanaście.
Towarzystwo wniosło podanie do Rady szkolnej okręgowej aby ta
udzieliła urlopu nauczycielkom ze szkół wiejskich powiatu, objawiającym chęć
45
—
—
do tej pracy i postanowiło urządzić w B r z o z o w i e s p e c y a l n y
k o r o n k a r s t w a i r y j s k i e g o dla nauczycielek wiejskich.
Towarzystwo prenumeruje pismo fachowe „Odrodzenie11.
kurs,
Stan kasowy.
Pozostałość z r. 1908
W pływy w r. 1909
.
.
Rozchody w r. 1909
Pozostałość na r. 1910
.
.
.
.
.
.
Razem
.
.
.
.
;
. 81 K 49 h.
. 48 „ 37 „
. 129 K 86 ,
. 67 K 38 „
. 62 K 48 h.
-'ii "■
i
K o m ite ty filialne
zawiązane na wiecach przymysłowych podczas postojów W /staw y Ruchomej;
Ligi Pomocy przemysłowej :
31. Domaradz. Komitet filialny T. P. p. zawiązany dnia 21. marca 1909
Przew odn.: K a s z u b s k i W ładysław, dzierżawca dóbr.
Ks. B a j e k Piotr, katecheta,
K r ę c i ń s k a Wiktorya, pocztmistrz
Ks. L i s i ń s k i Jan, prob. z Golcowej, W a n a t o w i c z Jan, kier. szkół.,
S e d l a c z k ó w n a Marya, naucz.,
N a b y w a n i e c Emilia, naucz.,
S t a c h Wincenty,
B u d z i a c k i Jan,
W i ę c h Józef,
K u r c o ń Mikołaj.
F ic Jakób,
Sprawozdania jeszcze nie przedłożono.
32. Jasienica. Komitet filialny T. P. p. zawiązany dnia 23. marca 1909
Przewodn.: W o j n a r o w s k i Maryan, kierownik szkoły,
S z u 11i s Izydor, poczmistrz,
S y m Emil, Zarządca dóbr,
S z c z e p a ń s k a Amelia, naucz.
C w y n a r Michał,
Ś n i e ż e k Jan,
K r z y s i k Wincenty,
Ż m u d a Piotr,
P o t o c z n y Józef,
K i e l a r Józef,
K r u p a Jan, naczeln. gminy,
K r z y s i k Szczepan, ślusarz,
P r e i n e r Józef,
S t o d o 1a k Józef,
S z e w c z y k Jędrzej.
N o w a k o w s k i Wojciech,
Sprawozdania z powodu niedawnego zawiązania komitetu jeszcze nie
przedłożono.
33. fiaezóro. Komitet filialny T . P. p. zawiązany dnia 25. marca 1909
Przęwod.: U r b a ń s k i Mieczysław, właść. dóbr i marszałek pow.
Ks. Kanonik F o r y ś Franc., prob.,
S t e p e k Piotr, kier. szk.,
—
“S z u b e r Michał, naucz.,
S z a j n a Jan,
S t e p e k Józef,
P o j n a r Gerard,
‘R y s z Jan,
46
—
B u r e k W ładysław, akademik,
R y m a r Jan,
W a w r z k o w i c z Józef,
M a t e r n a Józef,
W u 1w Michał.
Na posiedzeniu Komitetu uchwalono, aby mający się budować kościół,
.powstał wyłącznie siłami krajowemi.
34. Trześnióro (p. ‘W zdó®J, Komitet filialny T. P. p. zawiązany dnia 27.
marca 1909 roku. — Członków 15.
Ks. Józef U r b a n e k , prob.,
U r b a n e k Szymon, kier. szk.
S z m y d Andrzej, kier. szk. z Bzianki,
O c h ę d ó ż k o Michał, naucz, ze Zmienicy,
Ks. Kanonik B a r d z i k Jan z Jasionowa,
G o ł ę b i a n k a Ludwika, nauczycielka,
W o j n o w s k a Katarzyna, naucz.,
R y g i e l Stanisław,
K o ł o d z i e j c z y k Jakób,
K o ł o d z i e j Józef,
Z g r y c h Józef ze Wzdowa,
C e s a r z Władysław,
K a c z o r Stanisław,
S z a f r a n Józef.
Z i e m i a ń s k i Paweł,
35. Izdebki. Komitet filialny T. P. p. zawiązany dnia 30. marca 1909
roku. — Członków zwyczajnych 60.
Przewodn.: Ks. A n t o n i e w s k i Ignacy, proboszcz,
K w i a t k o w s k i Piotr, właść. dóbr,
Ks. K a ł u ź n i a c k i W ładysław, gr. kat. prob.
R a d w a ń s k i Maryan, kier. szkoły,
W i e c h Tomasz,
P o t o c z n y Franciszek,
H u ć k o A n d r z e j , naczeln. gm.
K a s z o w s k i Michał, bednarz,
W o j t a n o w s k i Wojciech,
P o t o c z n y Antoni,
W o j t a n o w s k i Jan,
B a r a ń s k i Jan,
F a 1 Dymitr,
W o j t a n o w s k i Jędrzej,
O w s i a n y Sebastyan,
G u z i k Tomasz.
Komitet odbył dwa posiedzenia, na których powzięto następujące uchw ały:
1) założyć w a r s z t a t w y r o b u k o s z ó w do wozów,
2) plantować wiklinę,
3) wysłać jednego chłopca na n a u k ę z a b a w k a r s t w a ,
4) założyć pracownię zabawek,
5) wysłać dwóch chłopców na n a u k ę do szkoły s u k i e n n i c z e j
• w Rakszawie.
Uchwały mają zostać wykonane w roku 1910.
—
47
—
Sklep Kółka rolniczego poddał się kontroli komitetu co do zaopatrywania
się w towary krajowe.
36. fiumnisfta (p. Brzozów). Komitet filialny zawiązany dnia 2. kwietnia
1909. Członków 14.
Przewodn.: Ks. Kan. B o r c z y k Józef, proboszcz,
F r o ń Adam, kierownik szkoły,
W r o n a Tadeusz, nauczyciel,
W o j n a r ó w n a Monika, nauczycielka,
G 1 a j o w a Wiktorya, żona kier. kopalni,
K o n i e c z k o Józef, naczelnik gminy,
K w i a t k o w s k i Franciszek,
S ł a w ę c k i Michał,
K ę d r a Szymon,
W ó j c i k Józef,
S a w i c k i Józef,
K ę d r a Piotr,
K ę d r a Wojciech,
K ę d r a Franciszek,
37. Grabownica starzeńsfta. Komitet filialny T. P. p. zawiązany dnia
4. kwietnia 1909 r. Członków 14.
Przewodn.: Ks. Prałat W i n n i c k i Edward,
Ks. W n ę k Adam, wikary,
K a c z o r Antoni, kierownik szkoły,
Z a r y ł k i e w i c z ó w n a Marya, nauczycielka,
C z e c h o w s k i Błażej, nauczyciel z Niebocka,
S u w a ł a Antoni, naczeln. gminy,
P e l c Wiktor,
K u r c Teodor,
T r z e ś n i o w s k i Piotr,
A d a m s k i Jan,
M a z u r Paweł,
R y c h l i c k i Jan,
•O1e n i a c z Antoni,
R a c h w a ł Wiktor,
38. Dydnia. Komitet filialny T. P. p. zawiązany dnia 6. kwietnia 1909
uroku. — Członków 12.
Przewodniczący: Ks. R a m o c k i Jan, proboszcz,
Ks. S z u r e k Jan, wikary,
B i e d a Franc. naczeln. gminy,
Z b i e g i e ń Franc.
P y t l o w a n y Adolf,
C z o p o r Józef,
S i w i e c k i Józef,
D m i t r z a k Pi o t r ,
B o k Sebastyan,
S e r w a ń s k i Jan,
S z e w c Walenty.
39. Dynów. Komitet filialny T. P. p. zawiązany dnia 27. października
Prezes: Dr. Ferdynand B en o n i, lekarz,
Zastępca Prezesa: Władysław B i e g a , kierownik szkoły,
TT .
48
—
.Członkowie: Janina B e n o n i o w a , żona lekąrza,
Stanisława B i e ż a n k a nauczycielka,
Ks. Kanonik Gabryel S a ł u s t o w i c z , proboszcz,
Józef P r o k o p , kierownik bednarni,
W ładysław S t a n k i e w i c z , dyr. Tow. handł;-przem., 00 1
■Antoni S t a n k i e w i c z .
>• \
Mimo usilnych ponagleń z naszej strony, Komitet nie przejawia intenzywniejszej działalności.
Sprawozdania za rok ostatni nie przedłożono.
40. Brzostek. Komitet organizacyjny T. P. p. zawiązany dnia 29. wrze
śnia 1909. Członków 15.
Prezes: Dr. Mikołaj hr. R e y , marszałek powiatu piłzneńskiego,
Zastępca: Andrzej T u ł e c k i, burmistrz m. Brzostka,
Sekretarz: Karol K w i a t k o w s k i , urzędnik notaryalny,
Członkowie: Dr. Wojciech C i o c h o ń , naczelnik sądu,
Dr. Witold L e w i c k i , właść. dóbr,
Józef S t a n i s z e w s k i, poseł do Rady państwa,
Józef Ł a b u d z i ń s k i, kupiec,
■>
W ładysław K u 1 b u s z, rolnik,
Z powodu niedawnego zawiązania komitetu sprawozdania dotychczasnie przedłożono.
41. Buczaez. Towarzystwo P. p. zawiązane 15. lutego 1904 roku. —
Członków 220.
Zarząd
Towarzystwa:
Prezes: Emil S c h u 11, emer. radca Namiestnictwa,
I. Zast. Prezesa: Stanisław O r s k i , sekretarz sądu,
II. „
„
W ładysław S e r w a t o w s k i , właść. dóbr,.
Sekretarz: Michał L e l i g d o w i c z , kupiec,
Skarbnik: Jan M in t i c z, nauczyciel,
Kontrolor agencyi: Antoni Z a r z y c k i , urz. kasy oszczędn.
Członkowie
,
Zarządu:
B r e s i e w i c z o w a Zofia, urzędn. kasy oszczędnością
H i r s c h l e r o w a Paulina, żona lekarza powiat.,
Z y c h o w a Zofia, żona dyrektora gimn.
Dr. B o r y s i e w i c z Wiktor, lekarz,
S t e r n Bernard, burmistrz miasta,
H e ł c z y ń s k i W ładysław, sekretarz skarbu,
S t o j o w s k i W ładysław, nadinsp. W ydział kraj.
F r e n k e l C-, dzierżawca dóbr.
M e e r e n g e l A., przedsiębiorca przemysł.
-
49
—
Mi i l l e r Józef, cieśla,
D o s z ł a Wincenty, przewodn. cechu,
A d a m c z u k S z y m o n , rolnik z Dźwinogrodu,
W ą s i k Jan, rolnik z Trybuchowiec,
Walne Zgromadzenia: zwyczajne 4. kwietnia 1909 roku. — Nadzwy
czajne w lipcu i grudniu 1909.
Posiedzeń Wydziału 12, nadzwyczajnych 3.
„
Sekcyi kobiecej zwyczajn.
12.
„
„
„
nadzwyczaj n.
2.
Zebrań kupców
.
.
.
.
.2 .
Działalność
agitacyjna:
Zorganizowano s e k c y ę p a ń dla akcyi bojkotowej i agitacyi za w y
robami krajowymi, podzieloną na 4 odrębne grupy według głównych gałęzi
przemysłu.
S e k c y a ta urządziła 2 j a r m a r k i z a b a w e k d z i e c i ę c y c h ,
w grudniu roku 1908 na św. Mikołaja w Buczaczu i Potoku złotym.
W dwóch dniach trwania jarmarków sprzedano ogółem zabawek za
590 koron.
Sekcya urządziła kilka i n f o r m a c y j n y c h z e b r a ń dla pań z miej
scowej inteligencyi, na których demonstrowano różne próbki towarów krajo
wych z działu gospodarstwa domowego i konfekcyi.
Sekcya przeprowadzała w dalszym ciągu kontrolę i lustracyę sklepów,,
udzielając chętnie kupcom informacyi gdzie i w jakie towary krajowe zaopa
trywać się powinni.
Interweniowano w instytucyach, urzędach i u osób prywatnych na rzecz
zbytu atramentu krajowego, świec, papieru i innych artykułów.
Sekcya była pomocną przy urządzeniu większego jarmarku w Buczaczu
w dniach 5—8 grudnia.
Działalność
agencyjna
i handlowa.
Towarzystwo posiada od lat 5 agencyę handlową, która w ostatnich
dwóch latach uzyskała zamówień dla fabryk krajowych na kwotę przeszło
98.000 koron.
Towarzystwo urządziło w dniach 5—8 września większy J a r m a r k
k r a j o w y p o ł ą c z o n y z f e s t y>n e m, tombolą pod protektoratem J. W .
Hr. Oskara P o t o c k i e g o i Maryana br. B ł a ż o w s k i e g o .
Podczas jarmarku odbył się Zjazd okręgowy Towarzystw Pomocy prze
mysłowejSprawozdanie szczegółowe z jarmarku i zjazdu podane pod: „Wystawy
okręgowe, zjazdy i jarmarki".
Towarzystwo opiekuje się w y r o b e m k a p e l u s z y s ł o m k o w y c h
w Dźwinogrodzie i uzyskało na ten cel bezzwrotną subwencyę w kwocie 50
4
-
50
-
kor. od JWP, Stanisława Henryka hr. B a d e n i e g o , a ze swrych funduszów'
udzieliło subwencyi 20 koron.
W a r s z t a t o w i t k a c k i e m u J. Róthbergera w Czortkowie udzielił©
Towarzystwo Pomocy przemysłowej subwencyi w kwocie 5 0'koron na rozsze
rzenie warstatu.
. . ’
I n n e d z i a ł y a k c y i.
Towarzystwo utrzymuje s t y p e n d y s t ę Stefana K u z d r o w s k i e g o
w internacie Ligi Pomocy przemysłowej we Lwowie oddanego na n a u k ę
ślusarstwa.
Udzielono poparcia miejscowemu kupcowi J. M u l l e r o w i w jego sta
raniach r o z s z e r z e n i a d r u k a r n i .
Towarzystwo przygotowało przez uprzednią agitacyę grunt pod objazdy
W ystawy ruchomej i uczestniczyło przez swoich delegatów w, wiecach prze
mysłowych.
Staraniem Towarzystwa przyjęto na kurs k o r o n k a r s t w a i r y j
s k i e g o we Lwowie — jedną z nauczycielek tutejszego powiatu^ Pod kie
rownictwem tejże nauczycielki odbędzie się w najbliższym czasie w /Buczaczu
k u r s k o r o n k a r s k i organizowany przez sekcyę pań Towarzystwa Pomocy
przemysłowej.
Towarzystwo interweniowało u odnośnych władz w sprawie d o s t a w y
m u n d u r ó w d l a s t r a ż y o g n i o w e j z sukna krajowego.
Zaniknięcie
Przychody
Rozchód
rachunkowe.
,
. . . 3713 K 22 hal.
. » . 3899 „ 23 „
Niedobór
. . .
186 K 01 hal.
Kom itety filialne
Ligi Pomocy przem ysłowej:
42.
Podzameczefs (p. Buczacz). Komitet filialny T. P. p> zawiązan
dnia 27-go kwietnia 1909 r. — Członków 12.
Przewodn.: C z y ż e w s k i Antoni, kierownik szkoły,
G ó r s k i Stanisł., naczeln. gminy
A d a m c z u k Szymon,
K a s o w s k i Jędrzej,
K'u ł a c z Kazimierz,
K u m a s z k a Jan,
L i c z n a r Tomasz,
S i w y Józef,
S t a b i s z e w s k i Antoni,
W ą s i k Stefan,
W i ą z e k Franciszek.
W i l k Michał,
• f
• '.■//■■c-j.-:
»
Sprawozdania z powodu niedawnego założenia komitetu jeszcze nie
przedłożono.: . _v
—
51
—
43> Petliftoroce (p. Ossoróce). Komitet filialny'T ł‘P. p. zawiązany dnia
.29. kwietnia 1909 r. — Członków 14.
1
.v s ft : -i ; 1
Przewodn.: Hr. Aleksander P o t o c k i ,
-i : i
'■>i 1 M
Zast. przewodn.: Ks. Jan G w o ź d z i o w-s k i. ; :
' ;:
Sekretarz: .K a r u s z k i e w i c z Józef, kier. szkoły, !
O s t r o w s k i Antoni, kier. szkoły z Ossowiec,
Bo k ł a k Tomasz, kier. szkoły
Bielaw-iniec
> \ ■R u d n i c k i Roman,
R y b i c k i Karol, '>
S k o t n i c k i Marcin,
Ł o t o c k i Antoni,
' ■
M u l a r c z u k Wojciech,
P a s i e c z n y D m y t r o, 1 . ' '
O s i a d a c z W acław,
L a s i e w i c z Aleksander:
1
Sprawozdania z powodu dłuższej nieobecności przewodniczącego jeszcze
■nie przedłożono.
■ r-i :
; uJ '
44. Try&uehoroce (p. Buczacz). Komitet filialny .T. P- ;.p. zawiązany
dnia 30-go kwietnia 1909 r. — Członków 12.
Przewodn.: R u d a w s k i Mikołaj, kier. szkoły.
Z d ż a ń s k i Henryk,
R u p r i c h Bernard,
,
iR u d e k Semen,
R u d e k Mykiia,
,
W ą s i k Jan,
F e r e n z y Roman.
A n d r z e j ó w Roman,
J a n k o w, s-ki Marcin,
;
- G r o c h m a l Michał,
B a h r i j Prokop.
,.;
P o t i u k Semen,
Nauczycielstwo miejscowe wpływa przez młodzież szkolną na miejscową
ludność, przypominając obowiązki popierania przemysłu krajowego. — Szerszej
akcyi jeszcze nie przedsięwzięto.
>■ 1
45. jazloroiee. Komitet/filialny T. P. p. zawiązany, dnia 2. maja 1909 r. —
■Członków 15.
,
-r
Przewodn.: T u r c z a n i e w i c z Michał, kierownik, szkoły,,
Ks. G r y g i e l Jan, proboszcz,
P r o r o k Stanisł. dzierż, młyn.
T u r k a l a Jan, dzierż, dóbr,
P r z y j e m s k i Wiktor,
1H a ł u s z y ń s k i Jakób,
K o w a 1s k i Mikołaj,
M a r c i n k o w s k i Franc.,
L e n d e c k i Kazimierz,
W ii r b e r g Dawid,
N i i r n b e r g Chaim, ,
S i n g - e r Boruch,
B i e l a k Adam,
S a w i c k i Aleksander,
S c h a p i r a Boruch.
Sprawozdania z powodu niedawnego zawiązania komitetu jeszcze nie
przedłożono.
46.
Potok złoty. Komitet filialny T. P. p. zawiązany dnia 4. maja 190
Członków 15.
Przewodn.: W i t k i e w i c z Bronisław,, notaryusz’, ?
S z n a j d e r Janusz, naczeln. sądu, ..Ry ż e w s k i Józef, kier. !szk. ' >
G n i e w o s z a n k a Helena,-Wł. dóbr S z n a j d r :o w a Emilia,
Toku.
4
*-
—
52
—
H a n k i e w i c z Janina,
K o r d y s Jan, asyst, podat..
O r k i s z e w s k i Karol,
O l e c h Jędrzej,
K r z e s i ń s k i Michał,
K o s t e c k i Michał,
S z a j n o w s k i Michał,
M a n d z a k Michał,
A n c z e ł Freiberg,
G e l b a r t Ozyasz Leib.
Komitet przyjmował udział w posiedzeniach Wydziału Towarzystwa*
Pomocy przemysłowej w Buczaczu przez swego delegata..
Komitet dokłada wszelkich starań aby rozwinąć s z k o ł ę k a p e l u s z n i c t w a s ł o m k o w e g o i g u z i k a r s t w a , prowadzone przez obywatelkętutejszą p. Helenę G n i e w o s z a n k ę .
Urządzono wspólnie z Towarzystwem Pomocy przemysłowej jarmark.,
gwiazdkowy, na którym czynności handlowe pełniły panie Helena G n i e w o s z a n k a i Magda K l e c z e w s k a .
47.
Koropiec. Komitet filialny T. P. p. zawiązany dnia 6. maja 1909/ r.
Członków 12.
Przewodn : H o l z e l h u b e r W iktor, Mer. szkoły,
Ks. Wład. J a c h i m o w s k i , prob.
Ks. Józef R y s z, katecheta,
Stefan Ma l e c z y ń s k i , adm. dóbr,
S t e f a n u s ó w n a Marya, naucz.
S t a r c z e w s k i Aug. naucz.
Dr. K r o m m e r Józef, lekarz,.
M i e l n i k Teodor, stolarz,
Ś m i e t a ń s k i Jan, kowal,
D u n a j e r Izaak,
K l e i n e r Berisz.
Ł u k o w s k i Antoni,
48. Barysz. Komitet filialny T. P. p. zawiązany dnia 8. maja 1909t . —
Członków 14,
Przewodn.: K o w a l s k a Helena, nauczycielka,
Ks. Z i g m u n d Adolf, kanonik,
Z i g m u n d ó w n a Julia,, naucz.
S o w a Antoni, wójt,
S o s z k a Jan, nauczyciel,
B o ć z a r Jan,
S o w a Stefan^
BuchertEmil,
K a m i ń s k i Jędrzej,
Z a m i e c h o w s k a Apolonia,
G a j d a Julian,
W ó j c i k Piotr,
B a r t k i e w i c z Jan.
F e r b e r Leib,
Staraniem Komitetu u m i e s z c z o n o chłopca Stefana Rajczakowskiegon a k u r s i e t k a c k i m w Krośnie i uzyskano dla niego zasiłek od Rady
powiatowej w kwocie 80 koron rocznie.
Komitet czyni zabiegi około założenia p r a c o w n i p o ń c z o s z n i c z e j , ,
w którym to celu wysłano jedną z dziewcząt na naukę pończoszkarstwa do*
Lwowa. — Ma być zaprowadzoną także n a u k a g u z i k a r s t w a .
49. Monasterzysfta. Komitet filialny T. P. p. zawiązany dnia 10. kwie
tnia 1909 r. — Od r. 1905 istniał jako delegacya Towarzystwa Pomocy
przemysłowej w Buczaczu. — Członków 38.
—
53
-
Przewodn.: Dr. B o r y s i e w i c z Wiktor, lekarz,
Zast. przewód.: E l e k t r o w i c z W incenty, dyr. szk. męsk.
!Ks. J o n i e c , prob. rzym. kat.
A u g u s t y n o w i c z W ładysław,
A u g u s t y n o w i c z Mieczysław,
B o r y s i e w i c z o w a Wacława,
BucheltW.
B e c k e r K.,
C i s a k o w s k i >M.
C h m i e'ł e w s k i K.,
J a s i ń s k i Leon, dyr. szk. żeńsk.,
K ł ę b k o w s k i W.,
iL a s k a Jędrzej,
M a t i a s Hugo,
N i e m e n t o w s k a Zofia,
O l s z e w s k i G.,
Oppenauerowa,
S ł o m i ń s k i Jan,
WitoszyńskiT.,
WołniewiczK.
.Z i a r k i e w i c z Leon,
Komitet współdziałał przy urządzeniu jarmarku wyrobów krajowych
i zorganizowaniu wielkiego wiecu, na którym z ramienia komitetu referowała
ip. Zofia N i e m e n t o w s k a .
Sprawozdania za rok ubiegły nie przedłożono.
50. Uście zielone. Komitet filialny T. P. p. zawiązany dnia 13. m aja
1909 r. — Członków 12.
Prezes: Andrzej N i e d z i e l s k i , sekr. gmin.,
Zast. ks. Ignacy R a k s z y ń s k i rz. kat.,
Zast. ks. Mikołaj T e m n i c k i gr. kat.,
Sekr. Ferdynand K u p k a ,
Członkowie: Czesław H o d o ł y , dyr. szkoły,
K i m m e l M o j ż e s z , kupiec,
Efroim G r o s s , dyr. banku,
Beri B r e t t s c h n e i d e r , kupiec,
Michał S a j e w i c z, burmistrz,
F e d y k Michał, ag. asekur.,
Łukasz A b r a m c i ó w , kowal,
Michał S m ó 1 s k i, asesor.
Sprawozdania za rok ostatni jeszcze nie przedłożono.
51. Busk. Komitet organizacyjny T. P. p. zawiązany w dniu 17. lutego
1909 roku.
Przewodniczącym Komitetu obrano miejscowego notaryusza p. St.
Górnickiego.
Mimo usilnych ponagleń z naszej strony Komitet nie zdołał przeprowa
dzić organizacyi Towarzystwa.
Sprawozdania nie nadesłano.
52. Chrzanów. Towarzystwo P. p. zawiązane dnia 4. września 1908.—
Członków 43.
54
—
—
Zarząd Towarzystwa:
Prezes:- Edward Hr. M y c i e l s k i , poseł na Sejm, wł. dóbr T żakł. przem..
I. Zast. Prezesa:: Ks. Jakób Kamiński, proboszcz,
II. „ ■ „■
Dr. Karol S m o le ń, adwokat kraj.,
Sekretarz: Dr. Kazimierz W o j n a r o w s k i , lekarz.
Towarzystwo rozpoczęło: pracę: :.w powiecie przez urządzenie całego
s z e r e g u w y k ł a d ó w ilustrowanych obrazami świetlnymi z dziedziny:
przemysłu krajowego, aby t ą . drogą uświadomić włościan i zachęcić, ich. do.
współdziałania z miastem w akcyi’ uprzymystawienia kraju.
Towarzystwo otrzymało, od Ligi' -'Pomocy przemysłowej subwencyę
Sprawozdania za rok ostatni nie nadesłano.
■<Oj ■;
.7- !• J ■/
'-i,
0
' .„/[.U ■ '
.!
'
1
53.!CfiyrÓOJ. ‘Komitet organizacyjny:.:T. P. p. zawiązany. 28. kwietnia.
1906 roku.
.
i
.
Przewodniczący Komitetu: Jan S t r z e l e c k i , burm. i kupiec. : ,
Organizacya mimo usilnych ponagleń zaniedbana.
.
. , ;
;
,
i
.L i j , ", \
. /• . . . . .
r ....j ;
54. Cieszanów. Towarzystwo P. p. zawiązane 17. listopada 1903 r. —
Członków w czasie zawiązania 50.
.
a
Z powodu ustąpienia przewodniczącego i zaniedbania bezzwłocznegowyboru następcy — Towarzystwo popadło' w zupełną bezczynność..
, ■
55. Czorthóro. Towarzystwo P. p. zawiązane 5. września 1904 r. —
Członków 182, (w tem 1 honorowy, burmistrz p. Ludwik N o s s. i 1 członek,.
założyciel, Bank zaliczkowy w Czortkowie).
Z a r z ą d T o w a r z y s t w a :;
;
Prezes: Bronisław K r u k ie wi e ż , inspektor szkolny,
Zast. Prezesa: Emilia N o s s, siostra burmistrza, ■
„
„
Marya M a k a r e w i c z o w a, żona kier. starostwa^
Sekretarz: Jan S z t u r c , rachmistrz synd. roln.,
■'Skarbnik: January P o l a n o w s k i , .dyrektor synd. roln..
Zast. Sekr.: Józef J a k u b o w s k i ,
"O * !
„ skarbn.: Marya B a s i ń s k a .
’
. ..
;,
Członkowie Zarządu:
B a r a n i u k Michał, kierownik tkalni kilim.,
B a s i ń s k i Stanisław, dyrektor gimn.
Dr. G r z y b o w s k i Ludwik, adwokat kraj.
Dr. K r o k o w s k i Stanisław, adwokat krajowy,,
N i k o d e m o w i c z Antoni, kier. poczty,
Posiedzeń Wydziału 2.
,7
—
55
—
Towarzystwo utrzymuje W a r s z t a t i s z k o ł ę k i 1i m a r s k ą przed
kilku laty staraniem Towarzystwa założone, a pozostające pod kierownictwem
p. Michała B a r a n i u k a . Czynią się zabiegi w celu uzyskania większej
pożyczki z funduszów krajowych na rozszerzenie pracowni do 20 warszta
tów kilimkarskich. Towarzystwo udzieliło ze swych szczupłych funduszów
temuż warsztatowi bezprocentowej pożyczki w wysokości 300 koron i wy sta
rało się od Wydziału krajowego subwencyę w wysokości 640 koron.
Dnia; 27. lutego 1910 r. odbył się wiec przemysłowy, na którym zapa
dły uchwały reorganizacyi Towarzystwa, wybrano nowy Zarząd (jak wyżej)
który zajął się gorliwie pracą nad ożywieniem działalności Towarzystwa.
56. Dą&rowa. Komitet organizacyjny T. p. p, zawiązany na wiecu prze
mysłowym w dniu 22. marca 1907, pod przewodnictwem prezesa Rady po
wiatowej p. Włodzimierza S r o c z y ń s k i e g o . — Członków 18.
Dnia 15. stycznia 1909 r. na wiecu przemysłowym podczas postoju
Wystawy Ruchomej — wybrano nowy komitet, któremu polecono przeprowa
dzić organizacyę Towarzystwa Pomocy przemysłowej.
Prezes: Włodzimierz S r o c z y ń s k i , marszałek pow.
Zast. Prezesa: Ks. Prałat Antoni W i c z k i e w i c z ,
Sekretarz: M a k s y ś Mikołaj, geometra ewidenc.
Skarbnik: Dr. G a r b u s i ń s k i Sabin, lekarz.
C z ł o n k o w i e Zar ząd. u:
B r a u n o w a Henryka,
K r a s i c k a Zofia,
Ł o ś Maciej,
K r z c i u k Marcin,
K o z a c z k a Piotr,
B u r g i e 1 Ludwik,
C h r i s t Albin,
S i e r o ń Jan,
Mimo wielokrotnych ponagleń komitet nie zdołał jeszcze przeprowadzić
organizacyi Towarzystwa.
57. Dę6iea. Towarzystwo P. p. zawiązane 23. października 1905 roku.
Cźłonków 85.
Walne Zgromadzenie 29. grudnia 1909 roku. — Posiedzeń Wydział 6.
Zarząd Tow arzystw a:
Prezes: R a d o m s k i Michał, prefesor gimn.,
Zast. Prezesa: F r i ę d b e r g o w a Walerya, żona adwokata,
Sekretarz: S z c z e r b i ń s k i Jan, słuchacz praw,
Skarbnik: Ks. K r z e m i e n i e c k i Stanisław, katecheta.
'
'!■
i.
:
■
B ;ro ;s s Juda, kupiec,
D i h m p w a Marya, żona sędz.
K a w a Izydor, krawiec damsk.
K 1 a m u t Kazimierz, nauczyciel,
—
56
K o z ł o w s k i Jan, prof. gimn.,
S e d n i k Emma, właść. realn.
-
P i e n i ą ż k o w a Janina, właść. dóbr,
W i ś n i e w s k i Stanisław, prof. gimn.
Zarząd podzielony na sekcye: agitacyjną i przemysłu miejscowego.
Działalność
agitacyjna:
Przeprowadzono badanie w sklepach, czy nie posiadają towarów obcych,
a zwłaszcza pruskich i udzielono informacyi o źródłach pobierania towarów
krajowych. Z inicyatywy Towarzystwa i pod kierownictwem jego prezesa
prof. gimnazyalnego pana Michała Radomskiego odbyły się d w i e w y c i e
c z k i p r z e m y s ł o w e , w których wzięło udział kilkudziesięciu studentów
gimnazyalnych, a to : w dniu 25. września 1908 na Wystawę przemysłową
do Jarosławia i w czerwcu 1909 w okolice Krosna dla zwiedzenia kopalń
i rafineryi nafty.
Postanowiono zwrócić się do wszystkich okolicznych Kółek rolniczych
0 współdziałanie w akcyi bojkotowej.
Poczyniono zabiegi celem stworzenia większej biblioteki fachowej. To
warzystwo prenumeruje „Odrodzenie".
Działalność
dla p r z e m y s ł u
miejscowego.
Staraniem Towarzystwa i pod kierownictwem jego członka p. Janiny
Pieniążkowej, właść. dóbr w Nagawczynie, zaprowadzono tamże w y r ó b g u
z i k ó w przyczem zatrudniono 46 dziewcząt z wiosek Zawady, Nagawczyny
1 Stobierny.
Sprzedano guziczków za 471 kor. 28 hal. — a za robotę wypłacono
274 kor. 26 hal.
W grudniu 1909 założono w Nagawczynie e k s p o z y t u r ę k o r o n
k a r s t w a i r y j s k i e g o , która bardzo dobrze się rozwija.
Towarzystwo o r g a n i z u j e miejscowych s t o l a r z y w spółkę udzia
łową, a dotychczasowe deklaracye na udziały wynoszą już 6000 koron.
Z inicyatywy Towarzystwa i przy gorliwem współdziałaniu Dyrekcyi
i miejscowego gimnazyum — założone zostały W a r s z t a t y s t u d e n
c k i e . — Na ten cel Towarzystwo urządziło festyn, który przyniósł czystego
zysku 419 kor. 59 hal.
Szczegółowe Sprawozdanie z działalności warstatów podajemy w dziale:
„Warstaty studenckie".
Na posiedzeniu wydziału Towarzystwa w dniu 20. marca 1900. Zapadły
następujące uchwały odnoszące się do działalności Towarzystwa na najbliższe
dni, a mianowicie:
Urządzić wystawę wyrobów rękodzielniczych w połączeniu z wystawą
prac terminatorów i w celu bliższego omówienia tej sprawy zwołać w naj
bliższych dniach posiedzenie stowarzyszeń rękodzielniczych. Miejscowy cech
przyrzekł tej Wystawie pomoc finansową.
—
57
-
Popierać starania ekspozytury koronkarskiej w Nagawczynie o zaliczkę
na płacę dla robotnic i przyjąć na siebie gwarancyę do wysokości 125 kor.,
a także zbadać stosunki w Dębicy czy i kiedy dało by się urządzić na miej
scu kurs koronkarski.
Urządzić w miejscowem gimnazyum gablotkę wystawową wyrobów kra
jowych.
W dniu 24. marca urządzić odczyt na tem at: „o galicyjskim przymyśle
mleczarskim" połączony ze zwiedzeniem miejscowej mleczarni.
Towarzystwo posiada lokal w udzielonej chwilowo bezinteresownie,
a potem za umiarkowaną opłatą ubikacyi przez Towarzystwo „Ojczyzna".
Towarzystwo otrzymuje subwencye od Rady powiatowej w Ropczycach
Zamknięcia rachunkowego nie przedłożono.
58.
■Członków 38.
Dobromil. Towarzystwo P. p. zawiązane dnia 8. maja 1904. —
Prezes: Radca Zdzisław N a n o w s k i ,
I. Zast. Prezesa: M a r k i e w i c z Maryan,
II. „
„
S a s z e w s k i Franciszek,
Sekretarz:
C w a k 1i ń s k i Stanisław, nauczyciel,
Skarbnik:
K i s i e l e w s k i Seweryn, emeryt.
o;
B l e m e r Joachim, naczeln. urzędu podatkowego,
• C h a n i k Karol.
G i e b u ł t o w i c z Józef, kupiec,
J a b ł o ń s k i Maksymilian,
K u r z e j a Piotr, emer. poborca podat.
P u c h a l i k Władysł. naucz.
W o j c i e c h o w s k a Karolina, naucz.
W roku ubiegłym Towarzystwo było pogrążone w zupełnej bezczyn
ności — dopiero odnowiony Wydział rokuje doprowadzenie Towarzystwa do
dawnej jego świetności.
Towarzystwo prenumeruje pisma: „Odrodzenie" i „Dźwignię" z któ
rych, oraz biblioteki fachowej korzystają miejscowi rękodzielnicy.
Towarzystwo posiada Agencyę handlową zastępującą 14 firm krajowych,
.•którą prowadzi miejscowy kupiec p. Józef Giebułtowicz.
Stan
W gotówce i na bonach
Wartość inwentarza
.
kasy:
.
.
.
.
Ogółem majątek Towarzystwa wynosi
532 kor. 37 hal.
350 „ — „
882 kor. 37 hal.
—
•58
—
59: Dolina. Komitet organizacyjny T. P. pi wybrany na wiecu prze
mysłowym w dniu 19. października. 1908. r. — Członków 25.
:
Członkowie
Zarządu:
Prezes : Ks. Hipolit Z a r e m b a, Prezes Rady powiat:,
Zast. Prezesa: Szczęsny P i e s t r ą k , st. inżynier górniczy,
Sekretarz: Leon H e i lm a nn,. dyrektor szkoły żeńskiej.
,
..
Mimo ponagleń z naszej strony, komitet do tej pory nie zdołał przepro
wadzić organizacyi Towarzystwa.
Projektowany na maj 1910 objazd' W ystawy Ruchomej w tym powie
cie doprowadzi, spodziewamy się, do ożywienia tego Towarzystwa.
60. Droho6ycz. Towarzystwo P. p. zawiązane dnia 25.. marca 1904.
Liczba członków według nadesłanego ostatniego sprawozdania wynosiła 181.
Po rezygnacyi prezesa p. Leonarda Wiśniewskiego, sprawę- ożywienia
Towarzystwa ujął w swoje ręce Dr. Maryan Rosenberg, adwokat krajowy. —
Do dnia dzisiejszego brak wiadomości o postępie akcyi.
61. Dufila. Komitet organizacyjny T. P. p. zawiązany 11. grudnia 1906.
Przewodniczący Komitetu: Ks. Stanisław J a r e k , rz. kat. prob.
Organizacya zupełnie zaniedbana
62. Gliniany. Towarzystwo P. p. zawiązane dnia 31. marca 1908 roku.
Członków 28.
Zarząd
Towarzystwa:
Prezes: Emila T o k a r s k a , żona rejenta,
Sekretarz: Jan J . u r a j d a , kier. szkoły tkackiej,
Skarbnik*• Jerzy M o k r z y c k i , sędzia.
Członkowie
Zarządu:
B a ł t a r o w i c z Jędrzej, dyrektor kasy zaliczkowej,
G l i ń s k a Celina, nauczycielka,
H u t k o w a Marya, żona sędziego,
K o r k i s o w a Bronisława, żona adwokata,
P r o d z i e w i c z o w a Marya, nauczycielka,
R a t u s z y ń s k i Michał, funkcyon. szkoły tkackiej,
Ks. R e s z e t y ł o w i c z Filemon, prob. gr. kat.
Z e m b r o n i o w a Julia, żona sekr. sądu.
W roku ostatnim posiedzeń Wydziału 3.
Przemysł guzikarski zorganizowany przez Towarzystwo w ostatnich
czasach podupadł.
—
59
—
Towarzystwo krzątało się około wprowadzenia tamże p r z e m y s ł u
p o ń c z o s z n i c z e g o i rozszerzenia już istniejącego t k a c t w.a k i l i m ó w .
63.
Gorlice. Towarzystwo „O własnych, silach" zawiązane w grudniu
1902 roku. Członków 163. Posiedzeń Wydziału 6.
, - ,
Zarząd
Towarzystwa:
Prezes: G r o b l e w s k i Henryk, właść,. dóbr,
I. Zast. Prezesa: Jan M a y e r , dyrektor szkoły wydziałowej,
II. „
„
Józefa, W i n k 1 e r, dyr. szkoły wydz,, żeńskiej,
Sekretarz: Emil M e t z g e r, radca skarbu,
Skarbnik: Tadeusz K r y n i c k i , oficyał podatkowy.
'
Członkowie
>
,
.
Zarządu:
B a r t o s z y ń s k i Wincenty, st. geometra ewidenc.,
B o c h e n k i e w i c z Rafał, właść. odlewami metali,
D ł u g o s z W ładysł. Poseł na Sejm,, właść. kopalni ropy,
G ą s i e c k i Bazyli, instruktor szkoły tkackiej,
K o s i b a Franciszek, szewc,
S z c z e p a ń s k i Wincenty, dyrektor gimnazyum*
W i e r z b i c k a Aniela, nauczycielka.
Zarząd jest podzielony na sekcye: organizacyjną, agitacyjną, odczytową,
dla przemysłu domowego i sekcyę kobiet z osobnym regulaminem.
, .;
Działalność
a g i t ac y j n a.
Zwołano 6 zgromadzeń agitacyjnych w powiecie. Zwrócono uwagę wło
ścian na dział maszyn rolniczych prowadzony przez Agencyę handlową To
warzystwa.
Wydano kilka odezw do ludności z wezwaniem licznego przystępowania
na członków Towarzystwa.
Rozwinięto silną akcyę bojkotową przy współudziale sekcyi kobiecej.
Działalność
przemysłowa
i handlowa.
Rozszerzono działalność. Agencyi handlowej na wsie głównie d l a s p r z e~,
d ą ż y m a s z y n r o 1n i c z y c h.
Zawiązano S p ó ł k ę s u r o w c o w ą s z e w c ó w dla otrzymywania.)
bezpośrednio skór i innych materyałów z pierwszej ręki.
Uchwalono z dniem. 1. marca 1910. r. otworzyć s k l e p t o , w a r ó w
M a w a t n y c h p o d f i r m ą : . . B a z a r l u d o w y 11.
.
, Zawiązuje ,się , s - t o w a r z y s z e n i e s z w a c z e k i hafciaręk, które ,
swoje towary; zbywać będzie, w Bazarze ludowym.*, W najbliższym, czasie zamierzono otworzyć s p ó ł k o w ą l u d o wą . , ,
piekarnię.
—
60
Zebrano szczegółowe m a t e r . y a ł y dotyczące p r z e m y s ł u t k a *c k i e g o i uchwalono współdziałać z Krajowym Związkiem przemysłowym
w przeprowadzeniu organizacyi tkaczy. — Sprawa ta rokuje najlepsze nadzieje.
W sprawie otworzenia S p ó ł k i f a k t u r o w e j , porozumiewano się
z Towarzystwem zaliczkowem w Gorlicach, które okazało skłonność dla
i-tej akcyi.
Zamknięcie
rachunkowe.
P r z y c h ó d ...................................... 436 kor. 63 hal.
Rozchód
.
.
. . .
.
428 „ 38 „
Pozostałość na rok 1910
•
8 kor. 25 hal.
Członkami wspierającymi Towarzystwa są:
Rada miejska w Gorlicach,
Rada powiatowa
„
Towarzystwo zaliczkowe w Gorlicach.
Towarzystwo posiada bibliotekę przy Muzeum i prenumeruje pisma
„Odrodzenie“ i „Dźwignię11.
64. Gródek Jagielloński. Towarzystwo P. p. zawiązane w kwietniu
1905 roku. —- Członków 54.
Członkowie
Zarządu:
Prezes: Henryk B r o m i l s k i , insp. szkolny,
I. Zast. Prezesa: Tomasz K r z y w o r ą c z k a , budowniczy,
II. „
„
Szczepan H a p k a, kowal i wiceburmistrz,
Sekretarz: W ładysław M a t u s z k i e w i c z , nauczyciel,
Skarbnik: Adela M o s z k ó w n a .
KOŁO
PAŃ.
Przewodnicząca: Aleksandra W e r e s z c z y ń s k a ,
Członkowie
naucz.
Zarządu:
B a d a r y c z W ładysław, kupiec,
K o s o w s k i August, sędzia,
B o b o w s k i Franc., właść. realności, D r. P o d s o ń s k i W ładysław, lekarz,
B o g d a n o w i c z Jan, sekr. Rady
S z p o n d r o w a Seweryna, żona lekapowiatowej.
rza.
Walne Zgromadzenia 7/II, 28/11, 28/01, i 25/lV 1909 roku.
Towarzystwo widząc przykre p o ł o ż e n i e m i e j s c o w y c h r ę k o
d z i e l n i k ó w s z e w c ó w , dokładało wszelkie starań i zabiegów aby utwo
rzyć s p ó ł k ę s z e w s k ą — lecz z powodu niezrozumienia korzyści z tego
wynikających i oporu tych ostatnich sprawa nie mogła być do skutku do
prowadzoną.
—
61
—
Utworzono przy miejscowej szkole żeńskiej k u r s n a u k i w y r o b u i
guzików.
W najbliższym czasie zostanie otworzonym w sąsiedniej wiosce Rodatyczach W a r s t a t k i l i m k a r s k i , dla którego lokal i kierownictwo uzy
skało Towarzystwo bezpłatnie.
Uchwalono zająć się poprawą wyrobu i organizaeyą zbytu p a s ó w k o
b i e c y c h tak zwanych k r a j e k.
Towarzystwo wydało odezwy agitacyjne do kupców i społeczeństwa,
nawołujące do popierania przemysłu krajowego i bojkotowania wyrobów
pruskich.
Zamknięcie’rachunkowe.
Przychód
. . . .
342 kor. 20 hal.
Rozchód
.
.
.
. 1 4 8 kor. 22 hal.
Pozostałość na r. 1910 . 193 kor. 98 hal.
Towarzystwo uzyskało subwencye od:
Rady miejskiej
.
.
.
.
kor. 50
Kasy oszczędności
.
.
■
„ 5 0
Ligi Pom. przemysł. .
.
.
„150
65. (jrybóro. Towarzystwo P. p. zawiązane 4. listopada 1906 r. —
Członków 28.
Na czele Zarządu stoi p. hr. Ignacy B o b r o w s k i .
Towarzystwo pogrążonę w zupełnej bezczynności. Sprawozdania nie
przedłożono.
66. fiaiicz. Komitet organizacyjny T- P. p. zawiązany pod przewodni
ctwem Ks. Mikołaja W i n n i c k i e g o w dn. 15. maja 1906. — Członków 18,..
nie zdołał przeprowadzić organizacyi Towarzystwa.
Dla ożywienia akcyi Komitetu urządzono w dniach 19. i 20. listopada
1908 r. postój W ystawy Ruchomej.
W dniu 20. odbył się wiec przemysłowy, na którym wybrano ponownie
komitet organizacyjny, na czele którego stanęli:
Karol K r a u s s , emeryt, major, jako przewodniczący
i Ks. Mikołaj Winnicki, jako zastępca.
Brak wiadomości o postępie akcyi.
67. fiorodenka. Towarzystwo P. p. zawiązane 29. czerwca 1904, ukon
stytuowane w lipcu 1906 r. — Członków 126.
Prezes: Marcin K a l i s z c z a k , naczeln. sądu,
I. zast. Prezesa: Dr Ignacy B a r a n , adwokat krajowy,
II. „
„
Tytus Z u 1a u f, dyrektor kasy oszczędn.
Sekretarz: Feliks Ż u p n i k , kancelista,
Skarbnik: Jona K r a m e r , kupiec.
/
-
;
62
—
Dr. Czesław Niewiadomski, sekr. Rady powiat.,
K o b y l a ń s k i Ignacy, mieszczanin,
...
S z l o m a Abraham Schorr, kupiec,
Izrael S c h e r r e r ,
„
Hersz S e i d m a n n.
„
Walne Zgromadzenie 1, posiedzeń wydziału 5.
Przeprowadzono badanie w sklepach i udzielano informacyi, w jakie
i gdzie towary krajowe zaopatrywać się należy.
Interweniowano w Namiestnictwie na korzyść Szl. S u c h e r a w spra
wie uzyskania koncesyi na z a ł o ż e n i e f a b r y k i m y d ł a w Horodence.
Staraniem Towarzystwa u'm i ć s z c z o n o ł c h t o p c a w szkole prze
mysłu drzewnego w Kołomyi.
Czynią się starania celem założenia w miejscówem gimnazyum prywatnem warsztatów studenckich.
Towarzystwo prenumeruje organ handlowo-przemyslowy „Dźwignię".
68. fiusiatyn.
■Członków 69.
Towarzystwo P. p. zawiązane 21. kwietnia 1906 r. —
Prezes: Hr. Adam G o l u c h o w s k i , poseł na sejm i marsz. pow.
Zast. P r e z e s a : Marya Z a w a d z k a , żona starosty,
Skarbniczka: Helena R a k o w i e c k a , dyr. szkoły,
Zast. skarbn.: Józef W o ł o s z y n, inżynier,
Sekretarką: Emilia K a n d e l k ó w n a , nauczycielka,
Zast. Sekr.: Jan D o m i s z e w s k i , dyr. szkoły.
G o d e k Jan, sekretarz podatkowy,
P o d w i ń s k i Maryan, sędzia,
C h l a m t a c z Jan, radca Sądów}',
Ś w i r s k i Czesław, dyrektor dóbr,
K a w e c k a Jadw, żona sekr. Rady pow. Z a w a d z k i Michał, starosta,
K r u c z k o w s k i August, sędzia,
Z g 1 i n n i c k i Aleksander.
Ks. K r u c z k o w s k i Jan, katecheta,
Walne zgromadzenie 5. września 1908 r. — Posiedzeń Wydziału 9.
Działalność
agitacyjna.
Zwołano w i e c bojkotowy p a ń, na którym wygłoszono referat o stano
wisku jakie winny zająć kobiety w gospodarstwie ekonomicznem kraju.
Licznie zebrane panie uchwaliły jednogłośnie bojkot towarów pruskich i po
pieranie przemysłu krajowego.
Wydano 3 odezwy do kupców i publiczności z wymienieniem artykułów
krajowych codziennego użytku.
—
63
-
Założono b i u r o i n f o r m a c y j n e d l a k u p c ó w , zaopatrzone w kolekcye cenników i próbek towarów krajowych.
W y s ł a n o 1 c h ł o p c a na n a u k ę s z e w s t w a do Lwowa i umie
szczono go w bursie Ligi Pomocy przemysłowej.
D z i a ł a l n o ś ć , h a n d l o w a i dla p r z e m y s ł u m i e js co w e g o .
Staraniem Towarzystwa powstał n o w y s k l e p w y ł ą c z n i e w y r o
b ó w k r a j o w y c h , i udziela mu się stale pomocy i opieki. Dla sklepu
uzyskano bezpłatny lokal od Ks. Kanonika Marcina P o d r a z y.
Zajmowano się sprawą zorganizowania k o s z y k a r s t w a , dla której
prezes Towarzystwa hr. G o ł u c h o w . s k i okazał wielkie zainteresowanie
i zaofiarował pomoc — udzielając kilka-morgów gruntu na plantacye łoziny
koszykarskiej.
Towarzystwo uzyskało następujące subwencye:
od hr. Adama G o ł u c h o w s k i e g o 100 kor.
od Kasy zaliczkowej
. . .
45 kor.
Zamknięcie
rachunkowe.
Przychód . .
Rozchód
. . . . .
Pozostałość na 1910 r.
307 kor. 88 hal.
81 „ 34
226 kor. 54 hal.
69- Janów. Komitet organizacyjny T. P. p. zawiązany na wiecu przemy
słowym dnia 24. października 1903 r. — Towarzystwo ukonstytuowało się
dnia 14. marca 1909 r. — Członków 34.
Zarząd Towarzystwa: ,
P r e z e s : Jan G d u l a emer. ofic. sądu
Sekretarz: Andrzej C h m u r a , emer. żandarm.
Członkowie
Zarządu:
Dr.Adam N i e s i o ł o w s k i , nacz. sądu Dr. Józef M a r k ę 1, lekarz okręg.
Ks. Leopold Ni e d z i e l s k i , kau. i prob. Aleks. D o b r o w o l s k a naucz.,
rz. kat.
Helena P i o t r o w s k a, żóna nadleśn.
Karolina K i s z c z a k o w s k a , naucz. Józef C z a b a n , murarz,
Michał W a c ł a w s k i , nauczyciel,
Bartlom. S t a s z o w s k i , stoi.
Ludwik S k o w r o ń s k i, naucz.
Walne Zgromadzenia dn. 21. marca i 28. listopada 1909 r. — Posiedzeń
Wydziału 2.
Staraniem Członka Towarzystwa p. Pauliny Sobottowej i pod opieką
T . P. p. założoną została w dniu 1. lutego 1908, p r a c o w n i a p o ń c z o s z n i c z a. Praca odbywa się na 4 najnowszego systemu maszynach, przy
których pracuje: 4 maszynistek, 2 wykańczarki, i trzy pomocnice — razem
9 . pracownic.
—
64
—
Pracownia dostarcza wyrobów różnych od najtańszych począwszy, donajwykwintniejszych.
Towarzystwo czyni zabiegi w celu założenia w Janowie p r a c o w n i
w y r o b ó w ze s ł o m y i s z u w a r u .
Zamknięcie rachunkowe.
P r z y c h ó d ..............................48 kor. — hal.
R o z c h ó d ..............................36 „ 50 „
Pozostałość na r. 1910 .
.1 2
kor. 50 hal.
70. Jarosław. Towarzystwo P. p. zawiązane 5. listopada 1905 r. —
Członków według ostatniego sprawozdania 70.
Zarząd
Towarzystwa:
Prezes: (ustąpił),
Zast. Prezesa: Stanisław G u r g u l , właść. fabryki,
Sekretarz: Wiktor O s t r o w s k i , prof. szk. realnej,
Zast. sekr. Józef Ko b a , przemysłowiec,
Skarbnik: Izaak G a s c h g e, kupiec.
Ida K o p e c k a
Ludwik W i s z n i e w s k i .
Działalność Towarzystwa w okresie sprawozdawczym zaznaczyła sięgłównie przez urządzenie W ystawy przemysłowej i rolniczej w Jarosławiu.—
Dokładny opis tej W ystawy podajemy osobno w dziale „W ystawy okręgowe“..
Za rok ubiegły sprawozdania nie przedłożono.
Towarzystwo posiada komitet filialny T. P. p.
71. TO Pruchniku zawiązany dnia 23. lutego 1908 roku. Członków 24Na czele K o mi t e t u stoją:
Dr. Samuel S c h o r r, adwokat,
Dr. Stanisław P r z y b y l s k i , lek.,
Ks. Daniel B o d r e w i c z, gr. kat.
proboszcz.
72. Jasło. Towarzystwo Pom. p. zawiązane 15. października 1904. —
Członków 230.
Zarząd
Towarzystwa:
Prezes: Dr. B a r a n o w s k i Franc. adw. kraj., prezes Sokola,
Zast. Prezesa: Stanisław P a j ą k , prof. gimn.
„
„
Stanisław K a n i e w s k i , dyr. szkoły,
—
65
—
Sekretarz: Mieczysł. D rz y m u c h o w s ki, naczeln. rach. kasy oszczęd.
Skarbnik : -Emanuel J a r y m o w i c z, budowniczy.
Członkowie
B e r n a c k i Jan, krawiec,
J a c h i m s k i Henryk, sekr. sąd.
R a w s k i Michał, starosta,
P o l a k Franciszek, kupiec,
Zarządu:
G o r h 1e Pankracy, blacharz,
P a s i o n e k Rudolf, stoi.
S z a f a r z Wojciech, kasyer kolej.
Z powodu rezygnacyi prezesa obciążonego pracą w innych Towarzyr^ystwach - i przeniesienia Wiceprezesa, Towarzystwo popadło w zupełny
zastój.
73. Jaworów. Komitet organizacyjny T. P. p. zawiązany w dniu 8.
września 1907 na Zjeździe okręgowym Towarzystw Pom. przemysłów. —
Członków 27.
Na czele Komi tetu
sftją:
Prezes: Hr. Franciszek Colonna W a l e w s k i , . :
Sekretarz: Rudolf J a r o s z , inżynier powiatowy.
Mimo usilnych ponagleń — organizacya Towarzystwa zaniedbana,
74. Jordanów. Towarzystwo P. p. zawiązane 28.. kwietnia 1906 r. —
Członków 30.
Przewodniczący Towarzystwa i: jego zastępca zostali przeniesieni. —
.Nowych wy borów jeszcze nie przeprowadzono..'
Tymczasowo agendy To
warzystwa, załatwia: skarbnik p. Stanisław T o u r n e 11 e, zarządca podatkowy.
»V j
-; ( {
; j
;
-./
'i.
Członkowie
Eliasz B u n d u r, kancelista,
Kwiryn P n i a c z e k ,
0 b V J '^
!
' ‘I
Zarządu:
Romuald O b a c z e k , kupiec,
Kazimierz M a r f i a k .
Działalność Towarzystwa ograniczała się głównie do agitacyi w sklepach
i przy okazyach w urzędach i instytucyach aby te sprowadzały tylko wyroby
krajowe i na udzielaniu informacyi tak kupcom, jak i rękodzielnikom —
w sprawach zakreślonych regulaminem działalności zarządu Towarzystw P. p*.
Towarzystwo posiada a g e n c y ę h a n d l o w ą , która nie rozwija się
tak jak inne w kraju, z powodu braku odpowiedniego kierownictwa.
75.
Ralwarya zebrzydowska. Towarzystwo p. p. zawiązane 18. wrze
śnia 1905. — Członków 34.
5
—66 —
Zarząd
Towarzystwa:
Prezes: W ładysł. N i e m c z y n o w s k i , dyr. szkoły przem. stoi.
Sekretarz: Stanisława R o z w a d o w s k a ,
Skarbnik: Marya G o d l e w s k a ,
Członkowie
Leśniakowa
K u n z e Józef,
Ludmiła,
Zarządu:
L i s o w s k a Karolowa,
S z p u n a r Antoni, radca sąd.
Walne Zgromadzenie dnia 19. lutego 1909 r. — Posiedzeń W ydziału 3.
Towarzystwo zwołało Wielki w i e c b o j k o t o w y , na którym zebrano
119 podpisów na deklaracyach bojkotowych i powołano do życia komisyę
specyalną do przeprowadzenia badań sklepów i prowadzenia stałej agitacyi
na rzecz zbytu wyrobów krajowych. — Komisya odbyła 3 posiedzenia i 2
konferencye z kupcami.
Towarzystwo posiada małą s t a ł ą w y s t a w k ę w y r o b ó w k r a j o
w y c h w specyalnym lokalu, oddanym bezpłatnie na ten cel przez Zarząd
szkoły stolarskiej.
Towarzystwo utrzymuje b u r s ę d l a u c z n i ó w k r a j o w e j s z k o
ł y s t o l a r s k i e j — na opłacanie lokalu której, otrzymało subwencyę od
Rady powiatowej w wysokości 100 kor. rocznie.
W bursie mieści się 17 uczniów.
W łonie Towarzystwa powstał projekt ujęcia w swoje ręce h a n d l u
d e w o c y o n a l i a m i na znanych odpustach kalwaryjskich.
W tym celu proponowano:
Wydzierżawić od klasztoru 0 0 . Bernardynów dom schroniska i tereny
podklasztorne.
Założyć s p ó ł k o w ą h u r t o w n i ę d e w o c y o n a l i ó w i innych arty
kułów znajdujących zbyt na odpustach — wyłącznie pochodzenia krajowego.
Zorganizować s z k o ł ę w y r o b u d e w o c y o n a l i ó w , potem o ile
to da się przeprowadzić, fabrykę i sprzedawać te wyroby przez handlarzy,
którym poddzierżawiać kawałki terenu pod stragany z warunkiem, że każdy
z nich będzie udziałowcem hurtowni i z tej towary pobierać się zobowiąże.
Projekt ten na razie nie mógł przyjść do skutku, z powodów od To
warzystwa niezależnych, — jednak nie został zaniechany i przy odpowiedniej
chwili Towarzystwo do niego powróci.
76.
Kałusz. Towarzystwo P. p. zawiązane 21. grudnia 1904 roku. —
Członków 56.
Zarząd
Towarzystwa:
Prezes: R y b c z y ń s k i Mieczysław', st. inż. namiestn.
I. Zast. Prezesa: B a r t u ś Jan, star. Zarządca salin,
II. „
„
Dr. K a l m u s Maks. sędzia,
—
67
—
"Sekretarz: M a j e w s k i Stanisław, inż. górniczy,
Zast. „ J a s i ń s k i Józef, kontr, magistr.
Skarbn.: S z u 1 m a n Marya, kier. szkoły,
Zast. „ Maks B e r n , sekretarz cechu.
F u s s o w a Wanda, żona burm.
P a l u s z y ń s k a Zof., żona radcy las.
Dr. W i e s e n b e r g Jonasz, adw.
S z u s t o w Jan Henryk, m agist farm.
M o n d s c h e i i n Józef, blacharz,
Wałne Zgromadzenie dnia 26. lutego 1910 r. — Posiedzeń W ydziału 4.
Powzięto uchwałę, aby na wzór skorowidza bocheńskiego, wydać w naj
bliższym czasie spis handli posiadających na składzie wyroby krajowe.
Towarzystwo posiada a g e n c y ę h a n d l o w ą
Józefa J a s i ń s k i e g o , buchaltera Magistratu.
Pozostałość kasowa na rok 1910
.
.
.
.
pod kierownictwem p.
153 kor. 37 hal.
77. Kamionka strumiłoroa. Komitet organizacyjny T. P. p. zawiązany
17. października 1907. — Członków 23.
Na c z e l e K o m i t e t u stoi:
dr. Maryan K r ó w c z y ń s k i , adwokat krajowy.
Komitet do te j, pory nie zdołał przeprowadzić organizacyi Towarzystwa.
78. Fiańczuga. Towarzystwo P. p., zawiązane 16. stycznia 1908. —
Formalnie ukonstytuowane 6. kwietnia 1908. — Członków 38.
Prezes: Br. Magdalena C z e c h o w i c z ó w a, wł. szkoły koronk.
I. Zast. Prezesa: Marya T o k a r z e w s k a , żona aptekarza,
II. „
„
Edward S i e r p n i e w s k i , dyr. szkoły,
Sekretarka: Witołdowa Ł o z i ń s k a , żona wł. dóbr,
Zast. „
Marcin P i e s t r ą k , kupiec,
Skarbn.: Izaak Z e l l e r k r a u t , kupiec.
D y m n i c k a Aniela,
Dr. Sawicki Antoni, lekarz,
P o g o n o w s k a Marya,żona wł. dóbr, Ks. Karol Materna, prob. rz. kat.
■Brucha Wo l k n e i r , kupcowa.
Towarzystwo podzielone na sekcye: agitacyjną, odczytową, wystawową
ii dla przemysłu miejscowego.
'
5
*
—
68
-
■; D z i a ł a 1 n o ś ć a g i t a c y j n a. .
Przeprowadzono badania w miejscowych sklepach co do zbytu wyrobów
krajowych i skonstatowano, że za rok ubiegły wiele obcych rzeczy wyrugo
wano — zastępując je krajowymi.
Towarzystwo zorganizowało w y c i e c z k ę d z i a t w y s z k o l n e j n a
W y s t a w ę do J a r o s ł a w i a .
,.W wycieczce, wzięło udział 61 młodzieży pod przewodnictwem dyr..
szkoły p. S, i e r p n. i e w s k i e g o.
Młodzież odniosła ze zwiedzenia W ystawy poważną korzyść, co dało się
zauważyć-w napisanych przez nią opracowaniach. z» wycieczki.
Na wycieczkę uzyskano .zapomogi od: Urzędu gminnego 10 K? z fun
duszów Towąrzystwa P. p. 12 K i od pp. Kellermanów właść. dp.br bezpłatne,
pod wody. W pływy od dzieci 37 kor. 50 h.
f>ó opłaceniu Wszystkich rozchodów w ogólnej kwocie 58 kor. 50 hal..
pozostała reszta kor. 1.
Dnia 5. gi-udnia 1909 urządziło Towarzystwo J a rm a r k g w i a z d k o w y,
który nie był obliczony na zysk, a miał cel czysto ideowy-agitacyjny, zapo
znania zwiedzających z wyrobami krajowemi. Zwiedziło jarmark około 400
osób. Sprzedano towarów za kwotę 134 kor. 28 hal. — Czysty zysk 6 kor..
40 hal.
D zi ała lnoś ć, prz.emys ł ow a i handlowa.
.
Staraniem Towarzystwa została umieszczona n a k u r s i e k o r o n k a r
s t w a i r y j s k i e g o we Lwowie p. Zofia Nowosielecka, była uczenica miej
scowej szkoły koronkarskiej.
Żona dyrektora szkoły
nauczycielka p. S i e r p n i e w s k a, prowadzi,
w miejscowej szkole żeńskiej, n a u k ę g u z i k a r s t w a.
Towarzystwo założyło próbną A g e n c y ę h a n d l o w ą dla kosmetyków
polskich fabryki Pulsa w Warszawie. Przez 6 miesięcy trwania agencyi,.
. s p r z e d a n o mydełfek i. perfum za, kwotę 175 kor. 81 bal. — Kasa Towarzystwa,
została, zasilona czystym zyskiem, w kwocie 48 kor. —- Agencye zwinięto na
mocy uchwały. Wydziału Towarzystwa, by popierać , tylko wyroby krajowe,,
a z Królestwa polskiego Ł Poznańskiego tylko w tych ' gałęziach, których
kraj nie wytwarza.
,
Towarzystwo zjednało 3 członków wspierających z wkładką po 5 kor.
rocznie.
Zamknięcie
j
.
rachunkowe;
Przychód ; . ,, .
Rozchód
.
.
.
.
,
105 K 42 h.
. 58 K 83 ,h. .
46 K 59 łi.
Towarzystwo poniosło dotkliwą stratę przez śmierć czynnego członka
skarbniczki Tow arzystw a p. Zofii F u s e k o w e j , — osoby prawej i szła-
—
69
—
•chetnej nie żałującej czasu dla. pracy, społecznej i dobroczynnej — Cześć Jej
ipamięci!
79. Ręty, Towarzystwo P. p. zawiązane 25/3. 1906. Członków 28.
Zarząd
Towarzystwa:
Prezes: Eustachy S o k a i s k i, aptekarz,
I. Zast. Prezesa: G e b h a r d t Józef, dyrektor seminaryum,
II. „
„
D w o r z a ń s k a Bronisława, żona lekarza,
Sekret.: W o ź n o w s k i Stanisław, nauczyciel,
Zast. „ Ł u s z c z y ń s k i Bohdan, prof. seminSkarbnik: Z a j ą c z e k Edward, współwłaść. fabryki,
Zast. „
B a c z a k Julian.
C h o d o r o w s k a Leokadya kier. szk. Dr. D z i e w o ń s k i W ład, lekarz okręg-.
Ć w i e r c z y k Michał, piekarz,
K o ł o d z i e j c z y k J a n Kanty szewc- ■
B e r a n e k Stanisław, sędzia,
Walne Zgromadzenie 14. marca 1909. — Posiedzeń Zarządu 2. ,
Towarzystwo wywierało moralny wpływ na kupiećtwo, by je źaehęcić
do zastępowania towarów obcych krajowymi, dotychczas z zadawalającym
■rezultatem.
•' 1'
Towarzystwo współdziałało przy wizytacyi radcy ministeryalnegb Dra
W a v g a r t a, w sprawie organizacyi rękodzielników.
.i;
Udzielano stale informacyi potrzebującym kupcąm i rękodzielnikom,
także interweniowano w Namiestnictwie na rzecz dopuszczenia do egzaminu
majsterskiego dwóch miejscowych rzemieślników.
Udzielano poparcia u władz krajowych w sprawie uzyskania pożyczki
dla miejscowych pracowni wytwórczych.
Staraniem Towarzystwa została przyjęta na kurs koronkarstwa iiyjskiego
we Lwowie, miejscowa nauczycielka p. Teresa L a n k o s z ó w n a córka
■właściciela tabryki.
Towarzystwo uzyskało stalą roczną subwencyę od Rady gminnej w.wy-;
sokości 10 koron.
.
80.
Kolbuszowa. Komitet organizacyjny T. P. p. zaw iązany na wiec
(przemysłowym 17. marca 1907 r. — Członków 18.
Na czele k o m i t e t u s tanął :
ks- Jan M a r k i e w i c z , rz. kat. Dziekan i proboszcz.
D o ; dnia dzisiejszego mimo usilnych ponagleń z naszej strony komitet
mie zdołał przeprowadzić organizacyi Towarzystwa. ,
.,
,. , , j :.
—
70
—
81. Kołom yja. Towarzystwo P. p. zawiązane 10. stycznia 1904 r. —Członków 55.
Zarząd Tow arzystw a.
Prezes: Aleksander K l i m a s z e w s k i , kier. szkoły garncarskiej.
Zast. prezesa: Marceli S c h i n d l e r , dyrektor szkoły wydział.
Skarbnik: W ładysław S o z a ń s k i , poborca podatk.
C z ł on k ow ie Za r z ą du :
G o g e l a Zygmunt, aptekarz,
G r u s z e c k i Stanisław, sekr. skarbi
H a m m e r Aba, kupiec,
M a t c z y ń s k a Kazim., wlaść. realn.
T u r z a ń s k i Eustachy, właść. drogueryi.
Posiedzeń W ydziału 8.
Towarzystwo występowało przeciwko agentowi fabryk obcych sprzeda
jącemu piece w Kołomyi, czem bardzo podkopał egzystencyę miejscowych
kaflarzy. W wielu wypadkach udało się sparaliżować działalność agenta. Na
żądanie Tow arzystw a Liga Pomocy przemysłowej poparła w Namiestnictwie
wniesiony przez tamtejsze Stowarzyszenie garncarzy sprzeciw z powodu udzie
lenia przez Starostwo w Kołomyji karty przemysłowej temuż agentowi.
Na dzień 12. marca 1909. r. zwołało Towarzystwo konferencyę kupców
i przemysłowców miejscowych dla omówienia spraw bojkotowych i poparcia
przem ysłu krajowego.
Urządzono 2 odczyty dla młodzieży w miejscowej sali Sokoła na temat
„Patryotyzm przemysłowy" — prelegował prezes Towarzystwa dyrektor Kli
maszewski.
Czyniono kilkakrotne zabiegi celem zorganizowania miejscowych ręko
dzielników w spółki produkcyjne — dotąd jednak bezskutecznie.
'Zamknięcie rachunkowe;
Przychód. ...................................................... kor. 190' —
R o z c h ó d ...........................................................
„ 260'—
Niedobór pokryty pożyczką wekslową .
kor.
70’—
82. Ropyczyńce. Komitet organizacyjny T. P. p. zawiązany na wiecu
przemysłowym dnia 14. grudnia 1904 r. — Członków 25.
Na czele Ko mitetu stoi:
Ks. W ładysław L i b r e w s k i, rz. kat. proboszcz.
Mimo ponagleń z naszej strony komitet nie zdołał dotąd przeprowadzić
83. KossÓTO. Towarzystwo P. p. zawiązane dnia 23. października 1904.
Członków 35.
Z powodu zupełnej’ bezczynności Towarzystwa, wybrano na wiecu prze
mysłowym w dniu 30. września 1906. r. Komitet mający się zająć reorgani
zacyą i ożywieniem działalności Towarzystwa.
—
71
—
Ne cżele komitetu składającego się z 14 wybitniejszych osób miejsco
wego społeczeństwa — stanął
Dr. Apolinary T a r n a w s k i .
Towarzystwo Pomocy Przemysłowej wspólnie ze stowarzyszeniem ręko
dzielników „Gwiazda14 czyniło starania w celu urządzenia w czasie od 1— 24
grudnia 1909. jarmarku gwiazdkowego, wskutek jednak niesprzyjających oko
liczności —■ odłożono ten projekt do roku 1910.
84.
Kraków. Towarzystwo „O własnych siłach“ zawiązane w r. 1902,
z dniem 20. października 1909. zmieniło nazwę na T o w a r z y s t w o p o
m o c y p r z e m y s ł o w e j “ i przyjęło wzorowy statut dla wszystkich Towa
rzystw Pomocy przemysłowej w kraju.
Członków 79.
Zarząd T o w arz y stw a:
P rezes: K a r ł o w s k i Stanisław, dyrektor filii Banku krajowego,
Sekretarz: L o m b a r d o Jan, inżynier i profesor krajów, kursów dla
przemysł, ceramicznego,
Skarbnik: R o l l e Karol, inżynier i dyrektor kraj. kursów dla przemysłu
ceramicznego.
Członkowie
Zarządu:
O s t r o w s k i Witołd, instruktor dla stow. przemysł, z ramienia Minist.
handlu.
H a 1s k i Ludwik, kupiec,
G o t t l i e b Zygmunt, właść. zakładu dla reprod. „Zorza“.
L i s s y Jan, właść. biura technicznego,
S i e d l e c k a Marya,
S t e c z k o w s k a Wanda,
K o s t e c k i E. Profesor wyższ. szkoły przemysłowej.
B i l i ń s k i Stanisław, dyr. urzędu pocztowego.
Walne zgromadzenie dnia 20. października 1909 r. — Posiedzeń W y
działu 11.
Działalność Towarzystwa w okresie sprawozdawczym przedstawia się •
następująco:
Towarzystwo wyszukiwało sposoby zasilenia funduszów świeżo powsta
łego, a tak wielce pożytecznego T o w a r z y s t w a b u r s i o p i e k i n a d
m ł o d z i e ż ą r ę k o d z i e l n i c z ą i h a n d l o w ą w K r a k o w i e . W tym
celu Towarzystwo zainicyowało i l u m i n a c y ę k a r t k o w ą w dniu jubi
leuszu cesarskiego 4. grudnia 1909 r. i osiągnięty z tego źródła, czysty zysk
kor. 906.56 przelało do kasy Tow. burs, przyczyniając się tem do powstania
w Krakowie pierwszej bursy rękodzielniczej imienia śp. Andrzeja Potockiego,.
W miesiącu grudniu 1908 r. urządziło Towarzystwo VI W y s t a w ę
g w i a z d k o w ą i w tym samym czasie r. 1909 takąż VII W ystawę gwiazd
kową, w lokalu Nieustającej W ystaw y budowlanej. Celem tych d o r o c z n y c h
—
72
—
W y s t a w g w i a z d k o w y c h jest zaznajamianie szerszej publiczności ze
swojskietn wytwórstwem tych przedmiotów, które nadają się na upominki
gwiazdkowe i ułatwienie wytwórcom zbytu tych wyrobów.
Oprócz W ystaw gwiazdkowych — Towarzystwo urządziło 2 W ystawy
fachowe, a to: W y s t a w ę h a f t ó w M a k o w s k i c h i W y s t a w ę w i
d o k ó w e k artystycznych — w celu poparcia tych dwóch gałęzi przemysłu
krajowego.
Towarzystwo czyni starania celem objęcia pod własne kierownictwo
fachowe — W a r s z t a t ó w s t u d e n c k i c h założonych przez śp. Dra
Henryka Jordana, a obecnie zostających pod Zarządem gminy m. Krakowa.
W sprawie tej Zarząd Towarzystwa wniósł do Prezydyum krakowskiego
Magistratu memoryał, w następstwie czego toczą się rokowania, które nieza
wodnie zostaną uwieńczone pożądanym skutkiemTowarzystwo posiadając lokal swój przy Nieustającej W ystawie budo
wlanej — miało niejednokrotnie sposobność wywarcia dodatniego wpływu na
usunięcie obcej konkurencyi z korzyścią dla przemysłu swojskiego.
Towarzystwo wydało drukowaną o d e z w ę z e s p i s e m w a ż n i e j
s z y c h a r t y k u ł ó w codziennego użytku pochodzenia krajowego w ilości
30.000 egzemplarzy.
Zamknięcie rachunkowe:
P r z y c h ó d ............................... kor. 2951'80
R o z c h ó d ..................................... ........ 2843‘82
Saldo na r. 1910 . kor. 107'98
Zaległości w wkładkach członków
za rok 1909 ...........................kor. 140'—•
Towarzystwo otrzymuje od Ligi Pomocy przemysłowej stałą roczną
subwencyę w wysokości 600 kor. na częściowe pokrycie kosztów biura, speł
niającego funkcye filii Biura Ligi pomocy przemysłowej.
Towarzystwo krakowskie posiada w następujących miejscowościach
Komitety filialne
85.
Zabierzów. Komitet filialny T. P. p. zawiązany dnia 13. lutego 1910
Członków. 12.
Prezes: H o d u r Jakób, kierownik szkoły,
Ks. Franc. G r a c a , proboszcz,
B u j a k Magdalena,
L u b o w i e c k i Jan, kier. szk.
K o d u r a Jakób, włość.
z Bolechowie,
K o l e g o w i c z Jan, dzierż, dóbr,
R ą p ó w n a Zofia, naucz,
K o r z e n i a k Józef, kupiec,
S t ę p i ń s k i Tomasz,
D ą b r o w a Wojciech,
W ó j t a c h Kasper,
D u d a Antoni.
Sprawozdania z powodu niedawnego zawiązania Komitetu jeszcze nie
przedłożono.
86. Morawica p. Balice. Komitet filialny T. P. p. zawiązany dnia 14.
lutego 1910. Członków 12. .
Prezes: Ks. Dziekan Józef P a j ą c z e w s k i ,
R u d e k Arnold, zarz. dóbr,
W ó j c i k Antoni, wójt,
L i p i a r z Jan, wójt gm. Cholerzyn, T a r n o w s k i Kazimierz,
K u c z ę r a Franciszek,
W ó j c i k Wojciech,
U r b a ń c z y k Jan,
B ł e s z y ń s k a Tekla, kier. szkoły,
N o w a k Maciej, kapelusznik,
S i k o r s k i Mikołaj, stolarz,
I d z i k Jan, gospodarz,
Komitet podjął starania celem podniesienia przemysłu kapeluszów słom
kowych — wyplatanych przez miejscową ludność. — W tym celu ma też
powstać szkoła pleciennictwa w Morawicy.
87. biszfci. Komitet filialny T. p. p. zawiązany dnia 17. lutego 1910.—*
Członków 12.
Prezes: N i e d z i e l s k i Stanisław, kier. szkoły,
Ks. Maciej J a c a s z e k , wikary,
Piotr W l a z ł o , nacz. gminy,
D u r b a s i e w i c z Stan. naucz.
Z o l l n e r Zdzisi., nacz. poczty,
B u d z i a s z e k Józef,
R o s p o n d Wojciech,
M a d e j Jan,
R o s p o n d o w a Franciszka,
W i ę c k o w s k i Jan,
B a ń s k i Michał,
Ż e l a w s k i Leon.
Sprawozdania z powodu jak wyżej nie przedłożono.
88. Czernichów. Komitet filialny T. P. p. zawiązany dnia 19. lutego
Prezes: Z a w a d z k i Józef, prof. szkoły rolniczej,
Ks. J e l o n e k W ładysł., kapelan,
S i k o r s k a Ant., żona dyr. szkoły
F i g a Stanisł., kupiec,
rolniczej,
Ś w i ą t k o w s k a Bronisł., naucz.
G ó r a t o w s k i Ignacy, kier. szkoły,
C i c h o ń Paweł, organista,
M a c z e k Stefan,
B a l w i e r z Antoni,
Dr. M a l i n o w s k i Gustaw, lek.
Ks. F a r y ś Andrzej, wikary,
M a r x e n Ant., nauczycielka.
‘ F i g u ł a Jan, wójt,
Komitet czyni zabiegi w celu uzyskania od kraju urządzenia przewozu
promem na linie przez Wisłę, co może mieć bardzo dodatni wpływ na rozwój
handlowy i przemysłowy gminy Czernichowa i okolicy.
89.
Rybna (p. Przeginia). Komitet filialny T. P. p. zawiązany dnia 20,
lutego 1910. — Członków 15.
Prezes : S ę d e r a Stanisław, dyrektor szkoły,
Ks. Ferd. W i d 1a r z, proboszcz,
R o m a n o w s k i Szym., kier. mlecz.
■ Ga l o s Andrz., sekr. gminy,
P y t e l Jan,
-
74
-
,
T e m s Izydor,
S t r o j e k Filip,
W e s o ł o w s k i Franciszek,
M a l i k Kazimierz,
M a c h Kazimierz,
G a 1 o s Piotr,
C z e k a j Franciszek,
K a s p e r k i e w i c z Marya,
Z i o m e k Wojciech,
T e k i c h Jakób,
Sprawozdania z powodu jak wyżei nie przedłożono.
90.
KaszÓW p. kiszki- Komitet filialny T. P. p. zawiązany dnia 23. lu
tego 1910 r. — Członków 13.
Prezes; Ś l ó s a r z Wojciech, dyrektor szkoły,
Ż m u d a Andrzej,
P a r a Jan, wójt,
C i u b a Franciszek,
B o r o ń Mikołaj, sekr. gminy,
C i u b a Andrzej,
T y r a ł a Mikołaj,
T y r a ł a Hipolit,
U r b a n i e c Stanisław,
K a d u 1a Piotr,
N o w a k Mikołaj,
B a t o r o w a Apolonia,
P o p r a w a Anna,
91. Mogiła. Komitet filialny T. P. p. zawiązany dnia 1. marca 1910.—
Członków 13.
Prezes: S t a s z c z y s z y n Jan, kupiec,
Ks. Prał. Wojciech S i e d l e c k i , prob. K l e c z k o w s k i Adam, nacz. stacyi
Ks. Teobald K a j u t , Przeor 0 0 . CyCzyżyn
stersów,
K e m p l e r Leon, urzędn.
S a m i e c Michał
S t r y c h a l s k i Jan,
M a l i n o w s k i Jędrzej,
M a r c i n e k W ładysław,
B r o ś Jan,
R y cz k i ew ic z Franc.
K o ł o d z i e j c z y k Władysł.
O r m i a ń s k i Dawid, właść. fabr. farbSprawozdania z powodu jak wyżej nie przedłożono.
92. Prądnik czerwony. Komitet filialny T. P. p. zawiązany dnia 3 marca>
Prezes: M ię t k a Wojciech, kier. szkoły,
D e t t l o f Karol, inżynier,
T a b o r Kaz., nauczycielka,
R o m a n o w s k i Ludwik,
K a s p r z y k Jan,
G a w l i k Józef,
S o b i e r a j Mikołaj,
K o w a l c z y k Piotr,
M a c h o w i a k Witold,
R o t w e i n Marek,
S i t k o Andrzej,
H a ł a t e k Olga,
K r u k Markoli.
93.
Łobzów. Komitet filialny T. P. p. zawiązany dnia 5. marca 1910
Członków 12.
—
75
Prezes: L a z a r Ludwik, kupiec,
B u c z a k Franc., wójt,
0 1a s Szymon, dyr. szkoły,
K o w a l c z y k Stanisław, adjunkt
K o ł o d z i e j c z y k Ludwik, kier.
podatkowy,
szk. z Nowej wsi,
M a c h o w i e z Franciszek,
C z a pik Wincenty,
P a p r o c k i Wincenty,
Ko n i k Jan,
B u d k o w s k i Filip,
N i e d z i e l s k i Jan,
D e l k o w s k i Jan,
94.
Krosno. Towarzystwo P. p. zawiązane 23. listopada 1904. Zarządi
ukonstytuowany 19- listopada 1906. — Członków 60.
Zarząd
Towarzystwa:
Prezes: Wiktor S i k o r s k i , przemysłowiec,
I. Zast. Prezesa: Jędrzej K r u k i e r e k , kupiec,
II. „
„
Józef B e r g m a n n, piekarz,
Sekretarz: Włodzimierz G e i g e l , dyrektor fabryki,
Skarbnik: Dr, Feliks C z a j k o w s k i , burm. i adw.
Wobec tego że Towarzystwo nie przejawia spodziewanej szerszej akcyi,.
reorganizacyę i ożywieni i tegoż powierzono p. W ładysławowi Górskiemu,
właścicielowi domu bankowego w Krośnie.
Towarzystwo zorganizowało „ S p ó ł k ę f a k t u r o w ą 11 pod przewodni
ctwem p. posła Jabłońskiego, która niebawem ma wejść w życie.
Towarzystwo posiada lokal przy Banku handlowo-przemyslowym, zao
patrzony w poważną b i b l i o t e k ę f a c h o w ą , zawierającą liczne dzieła
techniczne, przemysłowe i handlowe udzielone przez dyrektora p. Górskiego.
W najbliższym czasie Towarzystwo urządza w lokalu własnym n i e u
s t a j ą c ą w y s t a w ę w y r o b ó w k r a j o w y c h.
Staraniem Towarzystwa została przyjętą na k u r s k o r o n k a r s t w a
i r y j s k i e g o miejscowa nauczycielka p. Julia Kostecka, która wkrótce za
kłada pod egidą miejscowego Towarzystwa Pomocy przemysłowej — kurskoronkarstwa w Krośnie.
95.
Krynica. Towarzystwo P. p. zawiązane dnia 22. grudnia 1904. —
ukonstytuowane w roku 1905. — Członków 27.
Prezes: Jan P u d ł o , dyrektor szkoły,
Zast. Prezesa: Dr. Franciszek K m i e t o w i c z,
Sekretarz: Antoni L i t w o r a ,
Skarbnik, Ferdynand Ma l l y .
(Zresztą jak w sprawozdaniu zeszlorocznem).
Mimo usilnych ponagleń Towarzystwo w zupełnym zastoju.
—
Ib
—
96. Ruty. Komitet organizacyjny T. P. p. zawiązany na wiecu przemy
słowym 1. października 1906. — Członków 28.
Na czele
Komitetu
stoi:
Ks. Mikołaj M o j ż e s z o w i c z, kononik i proboszcz orm. kat.
(Zresztą jak w sprawozdaniu zeszłorocznem).
W ostatnich czasach organizacyą i ożywieniem Towarzystwa z ramienia
miejscowych rękodzielników zajął się nauczyciel miejscowy p. Wiktor Migocki.
97. beżajsfo. Towarzystwo P. p. zawiązane 17. stycznia 1904.— bardzo
czynne i ruchliwe. — Członków 69.
Zarząd
Towarzystwa:
Prezes: Albina B e e r o w a, żona kontr, lasów,
Zast. Prezesa: Antonina K a r a s i ń s k a , żona wieeburm. i przem.
Sekret.: Dr. Arnold B e r g e r , adwokat krajowy,
Skarbn.: Henryk K i s i e l e w s k i , urzędnik podatk.
Członkowie
Zarządu:
N o w i ń s k a Zofia, żona burm., notaryusz, i właściciel dóbr,
N o w i ń s k i Bronisław, burmistrz, notaryusz, i właść. dóbr.,
D e c o w a E.,
B a u e r Antoni, kupiec,
Walne Zgromadzenie dnia 28. marca 1909. — Posiedzeń Wydziału 2.
Działalność
agitacyjna.
Sekcya agitacyjna Towarzystwra przeprowadza stałą agitacyę między pu
blicznością i w sklepach i udziela adresów źródeł nabywania towarów kra
jowych.
Urządzono d w i e w y c i e c z k i do sąsiednich zakładów przemysło
wych, dla zaznajomienia członków Towarzystwa z pracą fabryczną.
Pomoc
dla
młodzieży.
Towarzystwo dokłada wszelkich starań, aby rozpoczętą pomoc w umie
szczaniu młodzieży w różnych wzorowych zakładach przemysłowych w kraju
i za granicą, prowadzić dalej ze zdwojoną energią i zdołało osiągnąć w tym
dziale pracy poważne rezultaty.
Umieszczono następujących uczniów w .zakładach przemysłowych:
K wr i e c fń s k i e g o, w szkole. zabawkarskiej,
K w i e c i ń s k ą , w zakładzie krawieckim w Krakowie,
M a j e w s k i e g o i S a w i c k i e g o , w zakładzie siodlarskim na Śląsku.
C h ł o d n i c k i e g o i G a w &l e wi c z a, w. zakł. powroźniczym „
K r a c h a w pracowni szewskiej w kraju,
G i e l e c i ń s k i e g o , w zakł. lakierniczym na Śląsku,
D z i e d z i c a , w zakładzie malarstwa pokojowego na Śląsku,.,.
S t r y c h a r z a i S e r k i z ę , w zakł. rymarskim „
D o m a ń s k i e g o i P e t k ę , w zakł. kowalskim „
„
D ą b r o w i e c k i e g o , w zakł. kołodziejskim
„
„
K u l ę Ignacego, w zakł. stolarskim
„
„
Ogółem umieszczono 15 uczniów.
D z i a ł a l n o ś ć n a r z e c z , p r z e m y s ł u m i e j s c o w e,g o.
S t y p e n d y s t a Towarzystwa Maryan Garbacki, który kształcił się
przy pomocy uzyskanego od Wydziału krajowego zasiłku w kwocie 500 ko
ron, w p r z e m y ś l e z a b a w k a r s k i m zagranicą w Katbarinaberg, DeutschNeudorf, Olbernhau, Sonneberg, Schneeberg i Eppendorf — naukę ukończył
i powrócił dó Leżajska.
Towarzystwo Pomocy przemysłowej nie pozostawiło go samemu sobie—
ale w dalszym ciągu służy mu pomocą i opieką i w celu wyzyskania dla
dobra przemysłu krajowego jego fachowego wszechstronnego wykształcenia
zawiązało S p ó ł k ę w y t w ó r c z ą z a b a w k a r s k ą — łącząc Garbackiego
z drugim młodym fachowcem pod firmą: Garbacki i Szczepaniak, która w naj
bliższym czasie zostanie urządzona maszynowa.
Zamknięcie
Przychód
Rozchód
. . ,
>.
.......................' '.
rachunkowe.
.
.
.
330 kor. 70 hal.
; 286. . 80 „
.
. 43 kor. 90 hal.
98.
bimanoroa. Towarzystwo P. p. zawiązane 4. grudnia 1904 — Człon
ków 12. Na czele Zarządu stał w tym czastó:
.
p. Kazimierz C z a ł c z y ń s k i , . n a c z e l n i k sądu.
Towarzystwo mimo usilnych ponagleń z naszej strony zupełnie nie
czynne. W ostatnich czasach zajął się gorliwie ożywieniem Towarzystwa
i wyjednaniem mu poparcia w powiecie u ludu p. Jerzy Ż u k S k a r s z e
w s k i , sekretarz. Syndykatu rolniczego.
9,9. bisfto. Towarzystwo Pomocy przemysłowej zawiązane w dniu 6.
sierpnia 1905. — jako delegacya Towarzystwa Pomocy przemysłowej w Sa
noku. — Członków 32.
’:
‘
Zarząd
Towarzystwa:.
Prezes : August hr. K r a s i c k i, właść. dóbr,
Sekretarz: A. Ś 1i ż y ń s k i, przemysłowiec,
—
78
C z ł o n k o w ie
B a r a ń s k i Robert,
M o s z c z e ń s k a Anna,
M a k o w i e c k i Andrzej,
Dr. Jan S t r u t y ń s k i.
—
Zarządu:
D o b r z a ń s k a Jadwiga,
M o s z c z e ń s k i, Ferdynand,
Dr. Jan P o r a j e w s k i ,
Mimo ponagleń z naszej strony Towarzystwo zupełnie nie czynne.
W ostatnich czasach zajął się reorganizacyą i ożywieniem działalności
Towarzystwa, miejscowy przemysłowiec p. Aleksander Śliżyński. Do tej pory
.brak wiadomości o postępie tej akcyi.
Towarzystwo posiada filię zawiązaną
100. w U s t r z y k a c h d o l n y c h .
101. Lubaczów. Towarzystwo P. p. zawiązane dnia 24. września 1906.
‘Członków 25.
Prezes: Gustaw S z o p i ń s k i , dyr. kasy zaliczkowej.
Towarzystwo mimo usilnych z naszej strony ponagleń — w zupełnym
rzastoju.
W ubiegłym roku ożywieniem działalności Towarzystwa zajmował się
p. Zygmunt Wolski, słuchacz praw, który kończąc gimnazyum w Bochni miał
■-możność poznać działalność racyonalnie zorganizowanego Towarzystwa Pomocy
przemysłowej,
Do tej pory brak wiadoihości o postępie taj akcyi.
102. Lwów. Stowarzyszenie kobiet „Pomoc przemysłowa" we Lwowie,
■ul. Miłkowskięgo ł. 1. zawiązane 23. czerwca 1903. — Najstarsze ogniwo
.„Ligi Pomocy przemysłowej". — Członków 250.
Zarząd
Prezesowa:
Zast. „
Sekret.:
Towarzystwa:
T w a r d o w s k a Malwina,
S t a r z y ń s k a Amalia,
Wanczarowska.
K r ó 1i k o w s k a Kazimiera,
K u l c z y c k a Olga,
K u c e Marya,
D e m b o w s k a Zofia,
S c h o n h u b e r o w a Alina,
S z y d ł o w s k a Marya,
T w a r d o w s k a Marya,
P i e p e s P o r a t y ń s k a Zofia,
!R y 1 s k i Tomasz, profesor.
Walne Zgromadzenie w czerwcu 1909. — Posiedzeń Wydziału 8.
Towarzystwo rozszerzyło w ostatnim okresie sprawozdawczym granice
swej działalności organizując obecnie w kraju nietylko p r a c o w n i e g u z i k a r s k i e , który to przemysł zawdzięcza temu Towarzystwu powstanie i roz
b ó j , lecz także p o ń c z - o s z n i c t w o i inne gałęzie pracy kobiecej.
_
79
—
Towarzystwo posiada delegacye:
w Kołomyi, Olesku, Beremianach, Rudkach, Leżajsku, Winnikach, Staszkówce,
'•Ciężkowicach, Rawie ruskiej, Handzlówce, Zarzeczu i delegacyę włościańską
„Kółko robocze11 w Krotoszynie.
W okresie sprawozdawczym powstało 104 nowych pracowni guzikarskich
z czego 12 w KRÓLESTWIE POLSKIEM i na LITWIE.
Towarzystwo pozyskało wielkie rynki zbytu na guziczki: w Anglii
i Ameryce i eksportuje już za dość poważne sumy.
Towarzystwo posiada własną maszynę do wybijania kółek, które stąd
-są pobierane przez wszystkie pracownie z prowincyi. Towarzystwo uzyskało
dostawę guzików dla wszystkich szpitali krajowych.
Staraniem Towarzystwa odbył się pod kierownictwem p. Dudrewiczowrej
k u r s h a f t ó w a r t y s t y c z n y c h — na który uczęszczało 35 uczennic.
Bardzo ważnym krokiem w działalności Towarzystwa w ubiegłym okre
sie sprawozdawczym było — zawiązanie S e k c y i p o ń c z o s z n i c z e j
z osobnym regulaminem, do której jako członkowie przystępować mogą wszyst
kie luzem istniejące pracownie pończosznicze w kraju. W e wspólnej organi
zacyi nabiorą one więcej siły, mogą korzystać z otrzymywania jednolitego
wyborowego materyalu, z pośrednictwa w zbywaniu swoich wyrobów, z nauki
pończosznictwa w specyalnie na ten cel urządzonej szkole zostającej pod
kontrolą Towarzystwa, itp.
Na ten cel udzieliła Liga Pomocy przemysłowej Towarzystwu subwencyi
w wysokości 50 kor.
Zamieszczony na str. 80. wykaz rozwoju guzikarstwa, świadczy o w y
trwałej i pożytecznej działalności tego Towarzystwa.
103.
hccóro. „ T e c h n i c k i e K o ł o P o m o c y
zawiązane 27. czerwca 1904. — Członków 200.
Skład
p r z e m y s ł o w e j 11
Zarządu:
Prezes: Kazimierz Ż e g i e s t o w s k i , słuch. Politechniki (Delegat do
Wydziału Ligi Pom. przemysłowej).
Zast. Prezesa: Mieczysław G r a b o w s k i , słuch. Politechniki,
Sekretarz: W ładysław P i e l a ,
„
„
Skarbnik: Hipolit K w i a t k o w s k i ,
„
„
Członkowie
■ C i e l e n k i e w i c z Stanisław,
M o s i e w i c z Edward,
O 1 e k s i ń s k i Roman,
S k i b i c k i Zygmunt,
Starzyński,
W y ż y k o w s k i Hipolit.
Zarządu:
F ie b e rg ,
N e u g e b a u e r Mieczysław,
S ł o w i k Karol,
S t e f a ń s k i Ignacy,
T o m a s z k i e w i c z Roman,
W ykaz statystyczny
rozwoju guzikarstwa jako drobnego przemysłu domowego na podstawie rocznych bilsnsów Stowarzyszenia Kobiet
„POMOC PRZEMYSŁOWA" we Lwowie.
W roku 1903 (23/6) Towarzystwo objęło z rąk prywatnych zapas guzików w kwocie K 508-19 i gotówkę K 77-58
:• . ,
... . . . . .
•’
. ------ h
...
,
.
. '
Cj -
Roli
Liczba
członków
zw y
czajnych
Liczba
. Liczba
Subw enczłonków ;S .2 w : cye
^ ^ CJ W ydziału wfobotnic
T ow a
w spieraO ES!
' iącyoh
% P krajowego rzystw ie
1902 ' 190
171
1905
139
Kw ota
Liczba
Liczba
otrzym ana
załatw i o- zam ów ień
ze sprzedaży
nych pism na guziki
.g u z ik ó w .
K oszt
m ateryalu
na guziki
tsj bc
-
1904
Ilość
zap o trzeb o
w anych kółek
Za robotę
w ypłacono
5
]|
"s'ś -Jt
Rocznj^
obrót
kasow y
o
79-98
500 K
. 76
2125-73
133820
961-75
2648-77
112
121
—
118
2559 25
347-852
1075'-—
2877-97
-- 372
373
51 1872
1274733
2152-—
5815/97
529
529 ■ 12-971
.120
610750
1909330
1671-—
588669
447
•639
10-940
156
5889'40
1981/20')
2341-—
. 6235'—
447
651
10-596
1 70
587963
2206-325
2448-69
8761'98
330
800
27*587
169 f
6119-35
3464-469
>
3782 89
11086-35
481
860
3614-2-62
:
.:
99 -
600 K
6488
—
£ ■-)
1906
160
190?
210
1908
109
:t
'
~
.
' 500 K
1
— ■ - 57
-
1909
250
.r
:
'
*) sub. państw ow a.
146
800*
!
1
.
.
v
!'
i
1
.
!
1
1
—
81
—
Walne Zgromadzenie 31. października 1909. Posiedzeń Wydziału zwy
czajnych 9, nadzwyczajnych 1.
Technickie Koło Pomocy przemysł, mówi o działalności swojej w osta
tnim roku jak następuje:
„Społeczeństwo polskie, rzuciwszy po wypadkach wrzesińskich hasło
negatywne bojkotu towarów pruskich, w stopniowej ew'olucyi doszło do po
jęcia walki o przemysł własny. Idei tej służy szereg Towarzystw, tworzących
silną już armię ekonomiczną, związaną w spólną organizacyę Ligi Pomocy
przemysłowej. Ciekawą i ze wszechmiar zasługującą na uwagę, jest ewolucya
dokonana przez nasze kolo w ciągu jego istnienia. Założone 5 lat temu sta
nęło ono od razu z energią do wszystkich prac, jakiemi młodzież zajmować
się może w tej dziedzinie: widzimy je i w oświatowej działalności u robo
tników i zajęte praktycznem wykształceniem młodych techników.
Kolo nasze pozbawione zdolnych pracowników, osłabło mimo usiłowań
swych przewodniczących i niektórych szczerych pracowników idei ekonomicz
nej wolności kraju. Zdaje się jednak, że nie mylimy się, twierdząc, że przy
chodzą czasy odrodzenia „Technickiego Koła Pomocy przemysłowej", pchnięcia
go na tory pracy systematycznej i rzetelnej. A pracy tej ma Koło wiele przed
sobą. M ł o d z i e ż n a s z a t e c h n i c k a m u s i s t a ć s i ę p r z e d e w s z y
s t k i e m p r z y s z ł y m i p r z e m y s ł o w c a m i . Dziś trzeba być techni
kiem fachowcem, dziś trzeba mieć dużo inicyatywy i energii, a niemniej wia
domości o przemyśle polskim i jego potrzebach. Oto naczelna idea naszej
pracy. Z drugiej strony technik fabryczny pamiętać musi, że bez inteligentnego
robotnika, bez jego walki o lepsze warunki bytu i nauki fachowej, przemysł
nasz zawsze w powijakach będzie- Do techników więc w pierwszym rzędzie
należy, dać robotnikowi wiedzę fachową i ułatwić mu zdobycie tejże. Te za
sady powinne więc być wprowadzone w życie przez nasze Koło.
Podział pracy między nasze sekeye przedstawia się następująco:
Sekcya wycieczkowa ma zapoznawać nas z fabryką przez urządzanie
wycieczek do naszych fabryk i zakładów przemysłowych ; sekcya odczytowa
ma pracę obszerną w obu tych działach ; wydawnicza i biblioteczna powinna
nieść pomoc w wykształceniu technicznem kolegów. Trzebaby jednak stworzyć
i nowe placówki, jak seminaryum ekonomiczne; dalej obowiązkiem naszym
jest, dać robotnikowi wiadomości podstawowe i faktyczne o kooperatywie
i związkach zawodowych, tych głównych orężach walki robotników o lepszy
byt. To idealny program naszej pracy, a wykonanie tego programu w roku
sprawozdawczym — niestety nie odpowiada w zupełności naszym życzeniom.
Brak odpowiednich pracowników, dalej zbyt wiele sił młodzieży technickie]
absorbujące wiece i t. zw. wielka polityka akademicka, zmusiły nas do zre
zygnowania z pracy na obszerną skalę. Pierwszorzędnym punktem trosk na
szych były praktyki wakacyjne i rzeczywiście, jak z przytoczonego poniżej
szczegółowego sprawozdania skonstatować można, udało się nam nieźle wy
konać ten obowiązek.
6
—82 Dalej komisya wycieczkowa, dzięki swemu kierownikowi, w drugiej
połowie roku administracyjnego umiała sobie zdobyć odpowiednie stanowisko
między naszemi agendami. Niestety, dorocznej większej wycieczki przemysło
wej zmuszeni byliśmy zaniechać z powodu braku odpowiedniego kierownika.
Komisya odczytowa, pozbawiona praw a zapraszania prelegentów z poza
grona PP. Profesorów i asystentów politechniki i uniwersytetu, nie mogła się
odpowiednio rozwijać. Pomocą jej było seminaryum ekonomiczne, prowadzone
przez JW P. Prof. Dra Pazdrę, przerwane jednak przed wakacyami z powodu
terminu egzaminowego. W roku bieżącym mogliśmy przez wydanie ogólnie
życzliwie przyjętej przez krytykę fachową pracy kol. Jana Halucha Brzozow
skiego: „Opalanie ropą i ostatnie na tem polu usiłowania11, rozpocząć naszą
pracę wydawniczą na szerszą skalę. — Nie udało nam się jednak zorganizo
wać, mimo rozpoczętych kroków przedwstępnych, pracy oświatowo-ekonomi
cznej. Położyliśmy jednak fundament pod pracę naszą w tej dziedzinie w przy
szłości, porządkując naszą bibliotekę i dając jej możność, chociaż powolnego,
ale za to stałego rozwoju. Kram T. K. P. P., dzięki energicznemu kierowni
ctwu rozwija się coraz silniej, a nawiązawszy stosunki z większemi firmami,
konkuruje śmiało z cenami innych kupców. — Komisya wydawnicza wreszcie
przystępuje do coraz to nowych wydawnictw, powiększa powoli ale statecznie
fundusz na zakupno książek do biblioteki. Pod względem finansowym „Te
chnickie Koło Pomocy przemysłowej “ rozwijało się nieźle. — Subwencyi
otrzymaliśmy nieco mniej niż roku zeszłego, jednak mimoto umożliwiły nam
one subwencyonowanie kolegów, wyjeżdżających na praktyki wakacyjne.
Przyszłość Koła musi się oprzeć, w wykonaniu naszych planów, na wzajem
nym kontakcie z kółkami naukowemi, wspólnie bowiem tylko można zorgani
zować dobre wycieczki, odczyty i uzyskać pożyteczne praktyki wakacyjne.
Zbliżenie jest nawet w interesie tak naszym jak i kółek naukowych, choćby
z tego powodu, aby usunąć mimowolną nieraz konkurencyę w dziedzinie wy
cieczek i praktyk wakacyjnych.
Niniejszem złożyć musimy serdeczne podziękowanie tym instytucyom,
które udzieliły nam subwencyi na praktyki wakacyjne, jak: Wysokiemu W y
działowi krajowemu, Świetnemu Rektoratowi Szkoły Politechnicznej, Świetnej
Radzie miasta Lwowa, Centralnemu Związkowi fabrycznemu, Izbie handlowoprzemysłowej lwowskiej, Bankowi zaliczkowemu oraz Bankowi hipotecznemu.
Praktyk wakacyjnych uzyskaliśmy w roku bieżącym dość znaczną ilość i to
zawdzięczamy w pierwszym rzędzie opiece Centralnego Związku fabrycznego
a następnie PP. Właścicielom i Dyrektorom zakładów fabrycznych, przedsię
biorstw technicznych, za co składamy Im również na tem miejscu serdeczne
podziękowanie.
-
83
—
W Y K A Z
praktyk wakacyjnych, odbytych w r. 1909.
Wydział i nż y niery i:
Rzeszów, regulacya Wisłoki
.
.
.
.
.1
2Żywiec, regulacya S o ł y .......................................................... 1
Bochnia, regulacya iRaby .......................................................... 1
Dołobów, kolmatacya bagien .
.
.
.
,
. I
■Kraków, miejski zakład wodociągowy
,
.
.
.2
W y d z i a ł b u d o w y maszyn.
'Lwów, i fabryka maszyn ks. Lubomirskiego
.
>
.2
Kraków, êlektrownia miejska .
,
•
.
.3
P rag a,:fabryka maszyn Ringhoffera .
.
.
.
.
1
'Praga,
„
Breitfeld i Danek
.
.
.1
-Biała, odlewarnia
. . . . . . . . . .
1
Poznań, fabryka maszyn Cegielskiego
i
.
.
. 1
Witko wice, walcownia żelaza .
.
.
.
.
.
2
W arszawa, fabryka maszyn Bormann i Szwede
.
. I
Friedrichshutte, hut yd w a l c o w n i a ...................................... I
Leobersdorf,. fabryka maszyn .
.
.
.
- 1
■Lublin, fabryka maszyn Wolskiego .
.
.
. 1
VWarszawa, przedsiębiorstwo inż. Marszewskiego
.
. 1
Wydział chemii technicznej:
Rzeszów, mleczarnia-ks. Lubomirskiego .
(.Borysław, kopalnia wosku inż. Wolskiego
Krosno, kopalnia nafty inż. Stawiarskiego
: Morawska Ostrawa, kopalnia węgla .
.
.Żywiec, browar Arcks. Stefana
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
i
1
1
3
1
W .y d z i a ł a r c h i t e k t u r y :
'W arszawa, biuro budowlane: Drzewiecki-Jeziorański
., 1
Nadto około 10 praktyk z działu budowy maszyn odstąpiliśmy „Kółku
.'Mechaników11.
Jak ważna rzeczą dla techników jest uzupełnianie studyów teoretycznych
■praktyką, świadczy o tem fakt, że w Niemczech, gdzie kwitnie przemysł, w y
maganą jest roczna praktyka do drugiego egzaminu technicznego.
Uwzględniając w naszej działalności tę nadzwyczajnie ważną gałęź pracy,
pozwalamy sobie na poparcie tego przytoczyć w krótkości sprawozdanie nie
których praktyk, żałując, że dla braku miejsca nie jesteśmy w możności
.wykazać przy pomocy całego materyału sprawozdawczego, jakie doniosłe, koirzyści odnoszą technicy, korzystający z praktyk.
<&
*■
84
-
-
Sprawozdanie kom isyi wycieczkowej.
W dzisiejszych czasach ogromnego rozwoju techniki na każdem polu,,
nie można sobie wyobrazić przyswojenia wiedzy technicznej, bez praktycznego'
zaznajomienia się z jej postępami. Dokładne poznanie warunków pracy, naj
szersze zaznajomienie się ze szczegółami urządzeń fabrycznych tak w dziale
administracyi jak i samej techniki, ciągłe śledzenie rozwoju przemysłu i twór
czości, daje nam dopiero możność pogłębienia swych wiadomości teoretycznych
a co zatem idzie odpowiedniego przygotowania się do przyszłej pracy na polu
technicznem. Posiąść to jedynie można przez częste zwiedzanie fabryk, zakła
dów przemysłowych, technicznych. Mając te rzeczy na uwadze, urządza ko
misya wycieczkowa szereg wycieczek o programie czysto naukowym do
miejscowych zakładów przemysłowych, do fabryk, warstatów itd.
W wycieczkach brało udział średnio 30 kolegów.
Sprawozdanie biblioteki.
Normalna praca w komisyi bibliotecznej rozpoczęła się z powodu zm iany
bibliotekarza z końcem maja. W tak krótkim czasie nie mogła się rozwinąć
działalność równie owocnie iak w latach poprzednich. Przedewszystkiem zajęto'
się uporządkowaniem i skatalogowaniem książek istniejących, a następniepoczyniono starania celem uzyskania darów do biblioteki, skutkiem tego otrzy
m ała biblioteka zupełnie bezpłatnie czasopisma „Naftę" i „Przegląd hutniczogórniczy", zaś „Ekonomista “ po zniżonej cenie do połowy. Dalszemu skom
pletowaniu biblioteki stanął na przeszkodzie koniec roku administracyjnego^
Niech rozpoczęta robota nad rozszerzeniem naszej biblioteki, tak potrzebnej,
kolegom skupiającym się koło prac Technickiego Kola. Pomocy przemysłowej,,
rozwinie się tak pomyślnie jak tego żąda dobro Towarzystwa.
Zamknięcie rachunkowe
Przychód
Rozchód
.
.
.
.
biblioteki.
.
.
44 kor. 14 hal.
18 „ 82 „
Saldo d. 31. października 1909 r.
25 kor. 32 hal.
Sprawozdanie komisyi przedsiębiorstw.
W yniki pracy i zabiegów komisyi przedsiębiorstw nie należą do pomy
ślnych- w tym roku. Pragnęliśmy zasilić fundusze Towarzystwa poważniej
szymi dochodami, jakie mógł nam był przynieść festyn i koncert urządzony
ne korzyść naszego Koła. Ponieważ nie jesteśmy humanitarnem Towarzystwem,,
więc odmówiono naszej prośbie, wniesionej o odstąpienie placu na festyn. N a
—
85
-
^koncert nie mogliśmy również uzyskać auli na Politechnice. Tak więc rozbiły
się nasze zamiary, więc zmuszeni byliśmy ograniczyć się tylko do drobnych
przedsiębiorstw.
Zamknięcie
rachunkowe
komisyi
Dochód
.
.
.
Rozchód
.
.
..
przedsiębiorstw.
182 kor. 78 hal.
131 ■„ 86 „
50 kor. 92 hal.
Sprawozdanie komisyi wydawniczej.
Wśród licznych agend naszego Koła, zajmuje komisya wydawnicza
^bardzo poważne miejsce. Powołano ją do opracowywania i wydawania skryp
tów naukowych, by w ten sposób ułatwić studyowanie pewnych przedmiotów.
'To też dzięki opiece JWP. Profesorów: Dra Hubera i Dra Matakiewicza,
mogliśmy ich cenne wykłady z największą starannością wydawać. Uzyskany
dochód z tego przedsiębiorstwa obraca Koło na subwencyę dla biblioteki,
gromadzącej dzieła z zakresu ekonomii ścisłej, handlu i przemysłu w dziel
nicach Polski. Na tem miejscu poczuwamy się do głębokiego obowiązku
■złożenia najserdeczniejszego podziękowania JWP. Huberowi i Dr. Matakiewiiczowi za ich życzliwość dla naszego Towarzystwa.
Zamknięcie rachunkowe
Przychód
Rozchód
.
.
.
.
komisyi wydawniczej.
.
.
685 kor. 76 hal.
465 „ — „
220 kor. 76 hal.
Sprawozdanie kom isyi odczytowej.
Doniosłe znaczenie w naszem Towarzystwie ma sekcya odczytowa,
tembardziej, że w życiu akademickiem daje się odczuwać brak dysput i od
czytów, poświęconych sprawom ekonomicznego rozwoju naszych stosunków.
Sumiennie opracowane odczyty wywoływały zawsze obszerną dyskusyę,
pobudzając szersze grona uczestników tych zebrań do rozbierania tematów,
celem późniejszego obrobienia na całym szeregu odczytów. W spomniana
sekcya oddala wielkie korzyści całemu szeregowi wycieczek, które Koło nasze
zapoczątkowało. Przed wycieczkami odbywały się odczyty informacyjne, po
powrocie omawiano to wszystko, co spostrzeżenia uchwyciły.
Z pośród wygłoszonych odczytów i pogadanek na silniejsze podkreślenie
zasługują:
WP. Rosinkiewieza: „O slojdzie" z demonstracyami warsztatu własnego
.pomysłu: kol. Jana Hałucha Brzozowskiego cykl odczytów: „Opalanie ropą
-
86
—
ostatnie na tem polu usiłowania" — tegoż: „Radyoaktywność ropy jakojeden z przypuszczalnych powodów pożarów piorunowych, szybów naftowych*
w B orysław iu"; kol. Augustowskiego: „Jak powinni odbywać praktyki w ar
kacyjne słuchacze budowy m aszyn".
Sprawozdanie kramu.
Kram, jako agenda zarobkująca Towarzystwa* miał wiele trudnością
w ubiegłym roku do zwalczenia. Myśl zerwania z pośrednikami,, a nawiązania,
bezpośrednich stosunków kupieckich z fabrykami i producentami, była wy
tycznym punktem prowadzącego. Lecz cel ten, z przykrością stwierdzić należy,,
tylko w części osiągnięty został. Po długich dopiero pertraktacyach nawiąza
liśmy stosunki ściślejsze, kupieckie z paru fabrykami krajowemi i pozagalieyjskiemi (Wiedeń, Praga, Budapeszt).
Nie szczędziliśmy też zabiegów, by popierać i forsować jedynie wyroby
fabryk krajowych, o ile te korzystnie co do jakości i ceny mogły konkurować*
z zagranicznemu W celu odpowiedniego zaopatrzenia Kramu w towar dobo
rowy, kierowaliśmy się uwagami chętnie nam udzielanemi przez WPP. Profe
sorów i PP. Asystentów, za co Im na tem miejscu imieniem Towarzystwa.!
składamy serdeczne podziękowanie. Mając należycie zaopatrzony kram, reklamą;
cennikową staraliśmy się zjednać jak najszerszą klientelę wśród kolegów,,
oferując towar bezsprzecznie doborowy po cenach znacznie niższych niż.,
w sklepach. Nadto by uprzystępnić kolegom mniej zamożnym nabycie cyrkli —
tak niezbędnych każdemu technikowi, rozłożyliśmy na raty miesięczne24 sztuk cyrkli (czeskich Streyc’a z Pragi) na ogólną kwotę około 709 koron.
Wspomnieć również wypada, że w celu lepszego zareklamowania Tow ar
rzystw a i samego Kramu, urządziliśmy dwa, losowania towarów, które cieszyły
dię wzięciem u kolegów, a były nadzwyczaj ożywione, przynosząc pewiendochód Towarzystwu.
W ten sposób, dzięki energicznemu prowadzeniu, osiągnęliśmy to, żeobrót miesięczny kramu wzrósł niemal dwukrotnie, a oferowaniem doborowych,
i tanich towarów, zjednaliśmy sobie szeroką klientelę nietylko wśród słucha
czów, ale także wśród Towarzystw akad. i kółek naukowych w Politechnice..
Z a m k n i ę c i e r a c h u n k o w e Kramu.
Przychód
Rozchód
Pozostaje
Nadto w kwitach .
Saldo d. 31. października 1909-r.
104.
techniki".
IjtoÓOT.
4611
3916
695
795
.
K
„
K
„
65
—
65
86
h.
„
h.
„
1491 K 51 h.
„Kółko chemików Tow. Bratniej Pomocy słuchaczów Poli
87
—
—
Kółko chemików zgłosiło przystąpienie do Ligi Pomocy przemysłowej
jako Związku Towarzystw Pomocy przemysłowej w dn. 1. lipca 1909.
Uchwałą W ydziału Ligi Pomocy przemysłowej na posiedzeniu odbytem
w dn. 10. grudnia 1909. r. przyjęto „Kółko chemików Tow. Bratniej Pomocy
słuchaczów Politechniki14 w poczet członków Ligi Pomocy przemysłowej.
Kółko liczy 100 członków.
Skład Zarządu;
Prezes: W i e r z c h o w s k i Zenon, słuch. Politechniki
Zast. Prezesa : Ś w i ą t e c k i Józef,
„
„
Skarbnik : G r o b e r s k i Feliks,
„
„
S ekretarz: M a r k i e w i c z Roman,
„
„
Bibliotekarz : J o s z t Adolf
„
„
Zarządca k r a mu : G ó r s k i Jan Kazimierz, słuch, politechniki
Zast. skarbnika: P a l a s i ń s k i Romuald,
„
„
„ bibliotekarza: B u d r e w i c z Zygmunt, „
„
„ sekretarza: S i e r o s ł a w s k i Mieczysł. „
„
Stojąc na stanowisku, że zwiedzanie fabryk przyczynia się w wysokim
stopniu do praktycznego wykształcenia technika-chemika, urządzono kilka wy
cieczek tak do zakładów w obrębie miasta, jakoteż i zakładów zamiejskich.
Większość tych wycieczek poprzedzoną była odczytami odnoszącymi się do
odpowiednich gałęzi przemysłu. Wycieczki były następujące: do huty szkła
w Żółkwi, do browarów lwowskiego Towarzystwa akcyjnego, do zakładów
Pierwszej Galicyjskiej rafinery i spirytusu (dwie wycieczki), do rafinery i nafty
firmy Landesberg i Sp. i wreszcie do Miejskich zakładów gazowych. Odczyty
wygłosili: „O analizie tłuszczów11 kol. Dittersdorf Leon, „O fabrykacyi i rafineryi spirytusu" kol. Knybel Oktawian, „O maszynach oziębiających'1 kol.
Piwoński Emil, „O fabrykacyi piwa11 kol. Knybel Oktawian, i „O hutnictwie
szkła“ kol. Dittersdorf Leon. Również zaznaczyć musimy, że wskutek uprzej
mego zaproszenia zarządu „Kółka Chemików Wszechnicy lwowskiej “ człon
kowie naszego „Kółka11 korzystali z całego szeregu odczytów urządzonych
przez wyżej wymienione „Kółko".
W końcu naszego sprawozdania podnieść musimy, bardzo doniosły fakt,
na który i przyszły zarząd baczną musi zwrócić uwagę, a mianowicie, faktem
tym jest to, że „Kółko11 w ostatnich czasach zaczęło nawiązywać stosunki na
zewnątrz w sferach przemysłowych. Zdaniem naszem powinniśmy w tę stronę
skierować usiłowania i starać się, by „Kółko" nasze poza murami techniki
uzyskało pewne ustalone znaczenie tak pod względem naukowym jak i prak
tycznym.
Przychód
Rozchód
.
.
.
.
Pozostałość .
.
.
.
kor. 573"22
„ 512-77
.
.
kor.
.
60'45
—88 —
105.
broóro. Stowarzyszenie » L v v o w s k a P o m o c p r z e m y s ł o w a " '
zawiązane 20. lutego 1904. — Członków 268.
Prezes: L e w i c k i Aleksander, Radca ces., Radny miasta i t. d.
Zast. Prezesa: D z i e ś l e w s k i Walery, inżynier, Koralnicka 2.
„
M a j e r s k i Stanisław, DyrektorTiceum król. Jadwigi,.
„
„
S c h i r m e r Józef, Prezes Izby rek., ul. Torosiewicza 11.
Sekretarz: H o f l i n g ę r Tadeusz, właść. fabryki, ul. Teatralna L. 8.
Zast. Sekr. O l s z e w s k i Józef, dyrektor Ligi Pomocy przemysłowej.
Członkowie
Wydziału:
Ba r t oń Angelo, Dyr. Tow. Wzajem, kredytu, Radny miasta, ul. Teatralna
L. 1.
' C h a u e r Henryk, właść. pracowni kowalskiej, Zielona L. 37.
C h o ł o d e c k i Józef, c. k. emer. st. Radca poczt.
C h o m i e ki Karol, profesor Seminaryum, Kadecka 4.
F i 1o w i c z Klemens, przemysłowiec, Podlewskiego 10.
F r i i a u f f Józef, właść. pracown. tapicerskiej, Piekarska 14.
G a r c z y ń s k i Franciszek, Dyr. Spółki fakturowej, Wronowska 3.
G ó r s k i Tadeusz, kupiec, pl. Maryacki L.-7.
G r e f n e r Janusz, ofieyał Magistratu.
K u b i s z Jan, przemysłowiec.
K w i e c i ń s k i Stanisław, przemysłowiec.
M a k o w ic z Michał, budowniczy, ul. 29. listopada, 56.
M a l e w s k i Leonard, właść. fabr. korków, Ormiańska 12.
N o w o r y t a Jan, budowniczy, ul. Sapiehy 101.
O h l y Ferdynand, Naczelnik Izby rękodzieln., Radny miasta.
P a t r o n o w i c z Kazimierz, Urzędn. Tow. Wzajemnego kredytu.
Dr. P i e p e s P o r a t y ń s k i , właść. apteki, pl. Bernardyński L. 1.
.Dr. S c h o n e t t Józef, Instr. dla Stow. przemysł, z ramienia Minister
stwa handlu, Jabłonowskich 42.
' S t a n k i e w i c z Jan, właść. fabryki wag. Franciszkańska 11.
T e i c h m a n Franciszek, urzędn. poczt. Podzamcze.
W e n t z e l Karol, przemysłowiec, Zielona 32.
W ostatnim okresie sprawozdawczym działalność Towarzystwa zazna
czyła się następującemi pracami:
Wydział Towarzystwa brał udział w u r z ą d z e n i u W y s t a w y k o
ś c i e l n e j — jako sekcya przemysłowo-handlowa ogólnego komitetu. Sekcyę
tą podzielono na 5 grup fachowych kooptując do każdej znawców odnośnej
grupy z pomiędzy członków Towarzystwa.
Staraniem Towarzystwa został urządzony „ K u r s a j e n t ó w h a n •d 1o w y c h “^
—
89
—
Kurs ten odbywał się przez dwa miesiące, a to od potowy października
do drugiej połowy grudnia 1909. .
Na prelegentów kursu pozyskano najwybitniejsze siły handlowe.
Zapisało się na kurs 52 słuchaczy, uczęszczało zaś stale około 30.
Sprawozdanie szczegółowe z przebiegu kursu podajemy w osobnym,
dziale pod: „Kursy zawodowe". .
Towarzystwo urządziło wycieczkę na W ystawę złoczowską i do fabryki
bibułki cygaretowej w Sassowie.
Towarzystwo wzięło udział w zjeździe okręgowym Tow. P. p. w Zło
czowie, który odbył się podczas trwania tejże W ystawy.
Agencyę handlową,
istniejącą przy tem Towarzystwie zwinięto wobec osiągniętego dzięki tejże za
mierzonego skutku, t. j. powstania kilku prywatnych poważnych domów agen
cyjnych dla przemysłu krajowego.
przychód.
Zamknięcie rachunków za rok 1908,
Saldo z roku 1907 . . K 638'40
% za II. półr. 1907 i I. 1908,, 21-85
W pływy zaległych wkła
dek z r. 1907
. . „ 126-—
W kładki człon, za 1908 „ 266.16
\
Koron 1052-41
Rozchód.
Odezwy, druki i t. p.
. Iv 80-—
Umeblowanie lokalu . „ 119-50
Przeniesieniebiura i adaptaoye w nowym lokalu „ 16T63
Wydatki kancelaryjne „ 70-56
Subwencye dla Agencyi
handlowej
. . . . „ 300"—
Subwencya dla pracowni
Koniecznego
. . . „ 50.—
Saldo na rok 1909
. „ 270'72
Koron 1052-41
Zaniknięcie rachunków za rok 1909.
Saldo z roku 1908 . K 270-72
Wkładki zaległe z r. 1908 „ 114-—
„
za rok 1909 „ 303-54
Dar prezesaTowarzystwa
Radcy Lewickiego .
570'—
Dr. Piasecki
. . . „ 16'80
P. Pfiitzner
. . . „
10'—
Inne wpływy za r. 1909 „ 182-40
°/„ za rok 1909 - . „ . 42-39
Koron l»uy85
Saldo z r. 1909
.
.
K 446 05
Druki, książki i t. p. . K
Płaca urzędników
. „
Za kupione krzesła . „
Inne wydatki . . . „
Lokal na kurs agentów „
Szyldy dla kursu agentów
Honorarya prelegentów „
Prenumerata „Odrodzenia"
Saldo na rok 1910 . 9
Koron
43-40
242"—•
45 —
119-40
8 0 -~
13-~
513- —
8-—
446-05
1509-85
-
90
—
K o m i t e t y filialne,
zawiązane na wiecach przemysłowych podczas postojów W ystawy RUcfoomej
Ligi Pomocy przemysłowej.
106. Zniesienie. Komitet filialny T. P. p. zaw iązani dnia 15. stycznia
Przewodniczący: R a f i ń s k i Bronisław, nauczyciel,
D r. B a c z e w s k i Henryk, Radny miasta, właść. fabryki,
Ks. Kan. B i 1 i n k o w i c z Aital,
Z b a r a ń s k i Wojciech, przedsiębiorca,
M e i s s n e r Henryk,
J a g u t k o Józef,
K o g u t Mikołaj,
L u b 1 i n e ir Henryk,
B a l t a r o w i c z Jan,
G r u n b e r g o w a Zofia,.
S z m i n Tomasz.
Sprawozdania z powodu niedawnego założenia Komitetu jeszcze nieprzedłożono.
107. Dublany. Komitet filialny T. P. p. zawiązany dnia 16i stycznia
1910 — Członków 14.
Przewodn.: Bolesław W i e l e ż y ń s k i , sekr. Akademii w Dublanach.
Jan P r o f i c , dyrektor niższej szkoły rolniczej,
Kazimierz T u r k o w s k i , słuch, akademii rolniczej,
Szczepan W i e c z o r k o w s k i , włościanin,
Franciszek K r ó l , włościanin,
Marcin Ba r , włościanin,
Iwan T u s z n i c k i ,
„
Grzegorz S z c z u r , włościanin*
Iwan S z c z u r ,
„
Stefan T u s z n i c k i ,
„
Jan K r z y ż o w s k i ,
„
Wojciech M a l i n a
„
Sprawozdania z powodu niedawnego zawiązania Komitetu dotychczasnie przedłożono.
108. jaryczóro nowy. Komitet filialny T. P. p. zawiązany dnia 11.. sty
cznia 1910. — Członków 13.
Przewodniczący: Ks. Jan W o j t o w i c z , dziekan,
Waleryan K r z e c z u n o w i c z , właść. dóbr,
Szymon M a ś l a k i e w i c z , naczelnik gminy,
Edmund D i e r 1, dyrektor szkoły,
Stefan Ż u ł a w a ,
Michał R y b i e c ,
Leon B o r o w s k i ,
Feliks K o c i a k ,
Antoni C i e ś l a k ,
Józef O r ł o w s k i ,
Antoni G o r y c k i,
Marya B r a t a s z o w a ,
Marya W i e r z b o w s k a .
Z powodu jak wyżej sprawozdania nie przedłożono.
-
91
-
109. Barszczoroice. Komitet filialny T. P. p. zawiązany dnia 22. sty^~
cznia 1910. — Członków 12.
Przewodn.: Ks. Edward T i c h'y, próboszcz, rz. kat.,
Ks. Ilarion Paczowski gr.-kat. prob. z Pikułowic,
Stanisław Z i o ł e c k i, kierownik szkoły,
Dawid B o n g, naczelnik stacyi,
Eliasz S o c h o r , naczelnik gminy,
R a w i c k a Aleksandra, nauczycielka,
C z a b a n o w s k i Jan, kier. szkoły z Pikułowic,
Jan O l e a r c z y k ,
Piotr O l e a r c z y k ,
Piotr K o w a l ,
Franciszek L e ż e m t o w s k i ,
W asyl F r i c h w a 1.
110. \Sinnifci. Komitet filialny T. P. p. zawiązany dnia 23. styczniai
1910. — Członków 12,
Przewodn.: Dr. Stanisław G ą s i o r o w s k i, lekarz,
Ks. Antoni S ą c z y ń s k i, proboszcz,
Wilhelm N e s s e l t u c h , ofic. sądu,
Kazimierz Z d y b k i e w i c z , ofic. sądu,
Franciszek T r o j a n o w s k i , werkm. fabr. tytoniu,
S c h.e r f Leon, poborca podatkowy,
B a r t e l m u s Franciszka, nauczycielka,
K a r w o s i e c k a Wanda,
M a n s Juliusz,
F l o r c z y k i e w i c z Eugeniusz,
W o w k ó w Dymitr, dyr. szkoły,
111. Dawidów. Komitet filialny T. P. p. zawiązany dnia 26. stycznia,
Przewodn.: B i e ń k o w s k i Józef, kier. szkoły,
Ks. W o j t o wr i c z Wojciech, administrator,
K o k o c i ń s k a Leontyna, nauczycielka,
S z e r e m e t a Tomasz, naczeln. gminy,
K o n o p n i c k a Eugenia, nauczycielka,
Stanisław Ś 1i w a k,
Piotr C h i r o w s k i ,
Jan K o r z e n i o w s k i ,
Jan M a c i e j a k ,
Jan G u l e w i c z,
Franciszek G u l e w i c z .
Wojciech K u b o w i c z ,
Z inicyatywy jednego z członków komitetu został urządzony we Lwowie
przez Ligę Pomocy przemysłowej k u r s w y r o b u k w i a t ó w s z t u c z
n y c h dla miejscowych chętnych dziewcząt.— Kurs ten trwał przez przeciąg,
czterech tygodni, poczem odbywała się dalej nauka wyrobu kwiatów sztucz
nych, na miejscu w Dawidowie, przez nauczycielkę przysłaną przez Ligę P. p.
W najkrótszym czasie wyrób kwiatów sztucznych zostanie rozszerzony
na całą okolicę i w tym celu została wprowadzona nauka wyrobu kwiatów
—
92
—
■sztucznych w miejscowej szkole ludowej, tudzież zorganizowaną zostanie
Spółka produkcyjna wyrobu sztucznych kwiatów.
112. Siemianówka (p. Szczerzec). Komitet filialny T. P. p. zawiązany
.dnia 28. stycznia 1910 roku. — Członków 14.
Przewodn.: Ks. Jan B i l i ń s k i , proboszcz,
Stefan R ó ż y c k i , kier. szkoły z Miłoszowie,
F u t a k Ferdynand, kier. szkoły w Siemianówce,
B o c h n i a Joanna, nauczycielka,
M a l i c k i Mikołaj, przemysłowiec,
M e n d r y c h o w s k i Wojciech, instruktor pszczelarstwa,
W o j t o w i c z Marcin,
S a m b o r s k i Michał,
W u c z k o w s k i Jan,
C z u c h n o w s k i Andrzej,
J a n i c k i Wojciech,
B a l i c k i Karol,
C z u c h n o w s k i Tomasz,
H u n i ń s k i Mikołaj.
Sprawozdania z powodu niedawnego zawiązania komitetu nie przedłożono.
113. Rleparóro. Komitet filialny T. P. p. zawiązany dnia 1-go lutego
Przewodn.: G r e f n e r Janusz, oficyał Magistratu,
'Ks. Antoni G a z d a , proboszcz,
K ł y s z Stanisław, monter gazowni,
K o r c z y ń s k i Łukasz, emer. ofic. rząd. S z p e l a Wojciech, naczeln. gminy,
K u l a s Piotr,
H u d y Maryan,
Z i c h Józefa,
J ó z e f e k Michał,
• C h o r o s z Maciej,
Ś l e d z i o n a Karol,
114. ZamarstynÓTO. Komitet filialny T. P. p. zawiązany dnia 2. lutego
Przewodn.: K r y k i e w i c z Zygmunt, budowniczy,
S k l e p i ń s k i Michał, nacz. gminy,
S i w i e c Leopold, pocztmistrz,
Z a r z y c k i Jan, urzędnik,
M a c h Kazimierz, nauczyciel,
„H o p f e n Stanisław,
S z a n d r o w s k i Stanisław,
A s m a n Jan,
P o l a ń s k i Szczepan,
S y d o 1 Józef,
L a n g n e r Julian, kupiec,
S y d o r W ładysław, stelmach,
K w i e c i ń s k i Stanisław.
Komitet odbył dwa posiedzenia przy udziale delegatów Ligi Pomocy
przemysłowej, na których zapadły uchwały: pierwsza co do poczynienia
wszelkich starań aby uzyskać zmianę przynależności miejscowych stolarzy
zamiast do Cechu w Jaryczowie, jak to obecnie ma miejsce do Izby ręko
dzielniczej lwowskiej i druga, co do założenia' w Zamarstynowie zapomogowej
4casy rękodzielniczej.
—
115.
Członków 54.
faańcuf.
.93
-
Towarzystwo zawiązane dnia 7. grudnia 1903 roku. —
Prezes: Stanisław I l l a s i e w i c z , komisarz Starostwa,
I. Zast. Prezesa: Zygmunt S u l i m i r s k i, nacz. stacyi kolej.
II. Zast. Prezesa: Józef W r ó b l e w s k i , aptekarz,
Sekretarz: Wincenty H o r o d y s k i , urzędn. Starostwa,
Skarbn.: W anda D z i e r ż y ń s k a , nauczycielka,
Członkowie
Zarządu:
Franciszek S z m a t e r , krawiec,
Czesław M e d u s k i urz. banku,.
Adolf P a s t e r z , urzędn. bankowy,
Josel R o s r a a r i n , kupiec,
Alojzy B o d e ń s k i , sędzia,
Bronisław J e l o n e k , sędzia.
Mieczysław K r o k o w s k i , urz. banku,
Walne zgromadzenie dnia 10. grudnia 1908. Posiedzeń Wydziału 4.
Po dość długim zastoju w jaki popadło Towarzystwo z powodu prze
niesienia dawnego przewodniczącego starosty p. Noela, po wyborze nowego-'
zarządu ożywiło nieco swoją działalność.
Zajęto się rozwojem g u z i k a r s t w a w całym powiecie i poczyniono'
starania celem nabycia maszyny do wybijania kółek i form blaszanych na
guziczki.
Kom ite ty filialne
zawiązane na wiecach przemysłowych podczas postojów W ystawy Ruchome]*
116. Albigoroa. Komitet filialny T. P. p. zawiązany dnia 11. paździer
nika 1908. — Członków 24.
Przewodn.: Ks. Kanonik T y c z y ń s k i Antoni, proboszcz,
G o s t k o w s k i M. kierownik szkoły gosp.
M a z a n e k Andrzej,
„
„
ludowej,
K u ź m i a r Jakób, w ójt,.
Sprawozdania z działalności dotychczas nie przedłożono.
117. Żołynia. Komitet filialny T. P. p. zawiązany dnia 5. lutego 1909.
Członków zgłoszonych na wiecu 70.
Przewodn.: S a d o w s k i Klemens, kierownik szkoły,
Zast. przew.: R u t o w s k i Michał, burmistrz,
S z p e t n a r Andrzej,
C i s e k Antoni,
O l s z e w s k i Mikołaj,
K w i a t e k Jan,
D e c o w s k i Marcin,
N i e m i e c Franciszek,
M a c h Wojciech,
T r o j n a r Antoni,
D o b r z a ń s k i Julian,
W a w r z a s z e k Szymon.
—
94
-
Staraniem komitetu uzyskano d o s t a w ę w i t r a ż ó w do miejscowego
ikościola dla firmy krajowej.
Komitet zajął się ó r g a n i z a c y ą s p ó ł k i s z e w s k i e j , do której
zgłosiło przystąpienie kilkudziesięciu miejscowych szewców.
118. Grodzisko. Komitet filialny T. P. p. zawiązany dnia 7. lutego
i.1909. Członków 15.
Przewodn.: Ks. Feliks Ś w i e r c z y ń s k i , kononik,
Zast. przew. T u c z y ń s k i J., dzierżawca dóbr,
Ks. T a r k o w s k i M. wikary,
Dr. T r y n i e c k i Bolesław’,
C h r z a n Szymon,
H o s p o d Józef,
D e c Franciszek,
R ó ż y c k i Alojzy,
P a ł y s Franciszek Stanisław”,
K l i n Jan,
B u c z y s z y n Stanisław,
S c h a y e r Michał,
H a n a s Antoni,
C h m i e l Szymon,
P y s z Antoni.
119. [Haftów. Komitet organizacyjny T. P. p. zawiązany dnia 22. lutego
i 1909. Członków 26.
Komitet na czele którego stoi:
P. Józef N i e d z i e ł s ki, kontrolor podatkowy, czyni gorliwe przygoto■wania do W ystawy ruchomej -— postój której odbędzie się w Makowie,
w końcu lata 1910 r.
Podczas postoju będzie zwołany wiec przemysłowy, na którym zamierza
komitet przeprowadzić wybory Zarządu Towarzystwa i spowodować ukonsty■tuowanie się tegoż.
Komitet przeprowadza agitacyę w sklepach i rozpowszechnił między
■kupiectwem kilkanaście egzemplarzy broszury „Bojkot11.
120. Mielec. Komitet organizacyjny T. P. p. zawiązany dnia 30. kwie*
*tnia 1905. Członków 24.
Na czele Komitetu stoją:
Przewodnicząca: JW P. S ę k o w s k a , żona Prezesa Rady powiat.
Sekretarz: p. P o c i e j Józef, kierownik szkoły.
Do tej pory nie przeprowadzono organizacyi Towarzystwa.
121. M ościska. Komitet organizacyjny T. P. p. zawiązany dnia 30'
i kwietnia 1905.
Na czele Komitetu stał burmistrz miasta, pan Ignacy J a b ł o ń s k i . —
- Z powodu zaniedbania akcyi zorganizowania Towarzystwa — zwołano na
—
95
—
•dzień 17. października 1909. zgromadzenie obywatelskie, które odbyło s:ę przy
udziale delegata Ligi Pomocy przemysłowej.
Wybrano na tem Zgromadzeniu nowy komitet organizacyjny z następu
jących osób:
Ferdynand H e r d e g e n , sędzia powiatowy,
P. S k a r ż y ń s k a , żona komisarza powiatow.,
A l f o n s Korol, geometra cywilny,
M a s i u k Leopold, dyrektor Towarzystwa zaliczkowego.
P. P s z o n o w a , żona komisarza straży skarbowej,
J a b ł o ń s k i Ignac}', radca ces. i burmistrz,
D o ł h u n łan, stolarz,
L a n z Konrad, kandydat notaryalny,
Dr. D r ob o c k i adwokat krajowy,
K r ó l P.., sekretarz Kółek rolniczych,
Dr. Józef L a n g e r , lekarz.
Uchwalono aby członkowie komitetu zbierali się co dni 14 dla omawia
nia spraw bieżących, aż do chwili zorganizowania Towarzystwa Pomocy prze
mysłowej.
Brak sprawozdania o postępie tej akcyi.
122. Myślenice. Towarzystwo P. p. zawiązane dnia 29. listopada 1903.
Członków 32.
Na c z el e Z a r z ą d u stoi:
Dr. A d e l m a n n Emil, adwokat krajowy,
Mimo usilnych ponagleń z naszej strony Towarzystwo zupełnie za
niedbane.
123. IMadroórna. Towarzystwo P. p. zawiązane dnia 4. maja 1905. —•
Członków 36.
Zarząd Tow arzystw a:
P r e z e s : Józef M u l l e r , burmistrz,
Zast. Prezesa: W a s y l Swyszcz, kupiec,
Sekretarz: Eugeniusz H a m m e r , sekr. Starostwa,
Skarbnik : Samuel M e i s e 1s, fabr. nici.
Członkowie
Zarządu:
Dr. C i e s z e w s k i W ładysław,
Dr. M a r k i e w i c z Wincenty,
R o w i ń s k i Franciszek,
S k u r e w i c z Józef,
Ł ę k a w a Aleksander,
H u b e r t Kazimierz.
Mimo usilnych ponagleń z naszej strony działalność Towarzystwa w zu
pełnym zastoju.
—
96
—
124. Pfliemiróro. Towarzystwo P. p. zawiązane dnia 10. października
N a c z e l e Z a r z ą d u stoi:
p. Jadwiga D ą b r o w s k a , emerytka.
Mimo ponagleń z naszej strony — Towarzystwo zupełnie zaniedbane.
Projektowane jest urządzenie wiecu przemysłowego w maju 1910 r., na
który wysłany będzie referent Ligi Pomocy przemysłowej i delegat Towa
rzystwa Pomocy przemysłowej w Żółkwi.
Na wiecu zostanie przeprowadzona reorganizacya Towarzystwa i wybór
nowego Zarządu.
125. Wisfro.
Członków 22.
Towarzystwo P. p. zawiązane dnia 18. lutego 1906 r. —
P rezes: Hr. Fryderyk R e s s e g u i e r , właść. dóbr,
Zast. Prezesa: ks. Ignacy A n t o n i e w s k i , prob. w Kamieniu,
Sekretarz: Jan M a g e n h e i m e r , wł. realności.
Z powodu zupełnego zaniedbania działalności Towarzystwa, urządzono
po raz wtóry postój W ystawy ruchomej, zwołano wiec przemysłowy w dniu
17. października 1908 r., na którym zapadła jednogłośna uchwała ożywienia
działalności Towarzystwa.
Mimo tej uchwały i mimo bardzo częstych ponagleń z naszej strony —
akcya wcaie naprzód nie postąpiła.
126. Nowy Sąez. Towarzystwo P. p. zawiązane 28. listopada 1903. —
Członków 150.
Zarząd
Towarzystwa:
P rezes: Dr. Roman S i c h r a w a, adwokat,
Zast. Prezesa: N o w a k o w s k i Stanisław, aptekarz,
Sekretarz: N o w a k Jan, nauczyciel,
Zast. sekr.: G d e s z Roman, inżynier,
Skarbnik: K u p c z y k Józef, komisarz skarb.
Zast. skarbnika Fijałkowski Józef, kupiec.
D u d z i ń s k a Helena, żona lekarza,
P. C z e r n y , stolarz,
K r y c z y ń s k i Bronisław, prof. gimnazyalny,
B r o d e c k i Jan, auskultant sądowy,
R o s m a n i t h Józef, właść. fabryki,
T y r a n Wincenty, profesor gimnazyalny,
K w i c i ń s k i Tadeusz, aptekarz i przemysłowiec.
—
97
—
W alne zgromadzenie w październiku 1909. Posiedzeń 9.
Towarzystwo, podzielono na. sekcye; bpjkotową, agitacyjną i prowincyonalną.
:
Działalność
agitacyjna:
Towarzystwo wydało o d e z w y d o o g ó ł u m i e s z k a ń c ó w z we
zwaniem do popierania przemysłu rodzimego i bojkotu towarów obcych,
a głównie pochodzących z Rzeszy niemieckiej.
Sekcya bojkotowa Towarzystwa odbywa posiedzenia 2 razy na miesiąc,
na których omawiane są sprawy bieżące.
Urządzono w y c i e c z k ę
wym Sączu.
Inne
do
warstatów
działy
kolejowych
w No
akcyi.
Staraniem Towarzystwa została założona w lutym 1908 roku „ S p ó ł k a
f a k t u r o w a " . Spółka rozwija się prawidłowo. (Sprawozdanie z jej działalno
ści podajemy osobno w dziale „Spółki fakturowe“.)
Agencya handlowa
na sumę 991 kor. 38 hal.
zrobiła obrotu w okresie sprawozdawczym
(Sprawozdanie z jej działalności w dziale „Agencye handlowe11.)
Wdrożono starania co do założenia przy miejscowem gimnazyum W a r
statów studenckich.
Towarzystwo czyniło zabiegi w celu zawiązania w Nowym Sączu s p ó ł
k i s z e w s k i e j — z powodu jednak braku zrozumienia, a co zatem idzie
i opofu samych szewców — akcya ta uległa rozbiciu. -— Obecnie Towarzy
stwo dokłada starań wr celu zorganizowania miejscowych s t o l a r z y w s p ó ł k ę wytwórczo-handlową.
Zamierzono utworzyć w Nowym Sączu n i e u s t a j ą c ą W y s t a w ę
w y r o b ó w k r a j o w y c h połączoną ze sprzedażą tychże i w tym celu
członek W ydziału Towarzystwa inżynier miejski p. Kazimierz Górski wy
jeżdżał do Rzeszowa — dla zbadania podobnej nieustającej W ystawy przy
tamtejszem „Muzeum przemysłowem11.
Wdrożono starania w celu założenia k u r s ó w
k o b i e t — jako to: guzikarstwa, koronkarstwa itp.
pracy
domowej
Sekcya prowincyonalna Towarzystwa powstała w celu zaopiekowania
się wszystkimi komitetami filialnymi, przeprowadzania organizacyi tychże,
niesienia im pomocy, itp. Do tej pory sekcya pracowała przez delegata swego
p. Kryczyńskiego Bronisława profesora gimnazyalnego, w Starym Sączu, Pi
wnicznej i Łącku, wszędzie z dodatnimi wynikami.
Członkami wspierającymi Towarzystwa są:
Gmina m. Nowego Sącza, która także subwencyonuje Towarzystwo,
Rada powiatowa i Kasa zaliczkowa.
T
98
—
Zamknięcie
Przychód
Rozchód
.
.
rachunkowe.
.
.
Pozostałość kasowa
—
.
.
.
. 9 1 1 kor. 85 hal.
847 kor. 43 hal.
.
64 kor. 42 hal.
Komi tety filialne
zawiązane na wiecach przemysłowych podczas postoju W ystawy Ruchomej
Ligi Pomocy przemysłowej:
127. Tylicz. Komitet filialny T. P. p. zawiązany dnia 19. sierpnia 1909.
Członków 15.
Prezes: Ks. Józef K u m o r , prob. rz. kat.
Zast. prezesa: Ks. Dziekan W ę g r z y n o w i c z ,
S e k r e t a r z : Stefan D ż u g a n , kier. szkoły w Tyliczu,
II k o Seńko, wójt,
S y n o w i e c Teodozy,
N e s t e r a k Apolinary,
B r u n a r s k i Piotr,
T r u s k a w i e c k i Piotr, naucz.,
D z i a d y k Dymitr,
H u s s a k Ant., kier. szkoły,
C u . ż y d ł o Franciszek,
M o c h n a c k i Teodor,
H o n i g Izaak, kupiec,
K r y n i c k i Piotr.
Komitet uchwalił zwrócić się do urzędu gminnego z żądaniem pomocy
w formie udzielenia z obszarów gminnych kawałka gruntu p o d p l a n t ac y ę wikliny.
Komitet czyni starania aby zwrócić uwagę czynników miarodajnych na
mnóstwo ź r ó d e ł s z c z a w y ż e l a z i s t e j , identycznej co do składu i mocy
z wodami sąsiedniej Krynicy — eskploatacya których przyczyniłaby się do
podniesienia miasteczka.
128. Nowa wieś [p. Łabowa). Komitet filialny T. P. p. zawiązany dnia
22. sierpnia 1909. — Członków 12.
Przewodn.: M a r k o w i c z Grzegorz, zarządca Kółka roln.
H o r n i k Szymon, kier. szkoły,
R e p i e t a Bazyli, wójt,
D z i e j ą Stefan,
P a n k i e w i c z Jan,
M a r k o w i c z Piotr,
O l e ś n i e w i c z Jurko,
S ty r a n k a Jurko,
Ż y l i c z Szymon,
M a ś c i u k Michał,
R e w a k Hillar.
M y r n a Filip,
Sprawozdania z działalności jeszcze nie przedłożono.
129. Nawojowa. Komitet filialny T. P. p. zawiązany w dniu 26. sierpnia
Przewodniczący: K o z ł o w s k i Stanisław, dyrektor tartaku.
Adam Hr. S t a d n i c k i , właść. Nawojowej 1 zakł. przemysł.
—
>99
—
Ks. Kanonik Jakób Ż a b e c k i , proboszcz,
R a d z i s z e w s k i Kazimierz, kasyer dóbr,
O le s i e w i e z Stanisław, kier. szkoły w Homrzyskach,
P r z y b y ś Alfred, kierownik szkoły R i t t e r s t e i n Benjamin,
w Czaczowie,
S k r z y p i e c Antoni,
B o c h e ń s k i Stanisław,
S i e d l a r z Wojciech,
D u t k a Józef,
C z o h a r a Jakób,
K l i m c z a k Franciszek,
M a s z e w s k i Kazimierz.
Sprawozdania z działalności jeszcze nie przedłożono.
■
; ./
t 'A
130. USielogłowy. Komitet filialny T. P. p. zawiązany dnia 29. sierpnia.
1909 roku — Członków 15.
,
Przewodniczący: Ks. Jan S t a s i ń s k i , proboszcz,
,, \
• C z a j k a Adam, kier. szkoły,
W y s o c k i Roman, dzierż, dóbr,
K o s t e r k i e w i c z A . , obyw. ziem. B a r a n Józef, wójt,
. M i c h a l i k Piotr,
W o j s Piotr,
K o s t e r k i e w i c z Anna,
F a t o w s k i Józef,
Z a j ą c Józef,
W y s o c k a Stefania,
.
C z o p Stanisław,
T o k a r s k i Jacenty,
R ó ż o w a Michalina,
S ł a b y Jan,
Staraniem Komitetu, miejscowi włościanie przed każdem poważniejśzem
zakupnem, zwracają baczną uwagę na pochodzenie danej rzeczy i tak, obecnie
wiele narzędzi rolniczych i nasiona kupują tylko pochodzenia krajowego.
Nauczycielstwo wywiera dodatni wpływ na młodzież i przestrzega, aby
-zeszyty kupowano tylko zaopatrzone w markę ochronną Ligi Pomocy prze
mysłowej.
131. Rożnów. .Komitet filialny T. P. p. zawiązany dnia 1-go września
tL909 roku. — Członków 12.
Przewodniczący: H a j d u k Jan, dzierż, kółka roln.
Ks. S t a s z a ł ę k Franc. prob.,
W o l a k Tomasz, włość.
K r z y ż a k Jakób,
D o m i n i k Jan,
K w o k a Ferdynand,
F e d k o Filip,
M a l i s z Tomasz, kier. szkoły,
P a w ł o w s k a Marya,
M a 1i s z Anna,
G ó r s k i Józef.
H a j d u k Wawrzyniec,
Komitet odbył 1 posiedzenie — na którem zapadła uchwała skierowy
wania młodzieży do zawodów przemysłowych.
132. Tęgoborze. Komitet filialny T. P. p. zawiązany dnia 3. września
1909 roku. Członków 12.
Przewodniczący: W y s o c k i Karol, właść. dóbr,
Sekretarz: Oskar Benkowicz S i t t a u e r , kier. szkoły roln.
K o w a l c z y k Szymon,
Ks. Jan W i l c z y ń s k i , prob. ze i
M i s i e w i c z Kazim. pocztmistrzynL,
Zbyszyc,
-
100
—
K u r m a Wojciech, rymarz,:
. ; ; M e n d e ł Franciszek,
S z e w c z y k Karol,
.
\> ■... .1 W i e c z o r e k W alenty,
W i ś n i e w s k i Michał,
Połomski Gabryel,
K r ę ż e l Walenty, i;', ;
O p o k a Ludwik. ;
Staraniem -i dzięki wpływowi- komitetu sprowadzono do sklepów,- miej
scowych na sezon bieżący wszystkie nasiona pochodzenia .krajowego.
, , j133. Chełmiec polsfti.Komitet filialny T. P. p. zawiązany dnia 5:-gp
września 1909 r. — Członków 12.
Przewodniczący: M ę ż y k W ładysław, kier. Szkoły,
K u m o r Jan,
J u r c z a k Józef, starszy,
M a j c h o r Józef,
C z u b Jakób,
K I i m e k Józef,
S z k a r ł a t Józef,
P o t o c z e k Jędrzej,
B u g a j s k i Franciszek,
B a s t a Jan,
M i g a c z Wojciech,
J a n u s z Feliks,
134. Stary Sącz. Komitet filialny T. P. p. zawiązany dnia 7. września»
1909 r. -^7-Członków 15.
D ą b r o w s k i Stanisław, lustrator dóbr państwowych,
- Ks. P a b i s Jan, dyrektor szkoły klasztornej,
D ł u g o s z e w s k i Feliks, prof. semin. nauczycielsk.
P a w l i k o w s k i Aleks., burmistrz,
K a m i ń s k i Jan,
Dr. Edward S z a y e r , adwokat,
K u n i e l a Wojciech,
K o p e r a Wojciech, urzędnik,
K m i e t o w i c z Ludwik,.
W a l i g ó r a Antoni, mech.
C i ą g ł o Wojciech,
L a m p e l Chaim, kupiec,
M a j e w-s k i Wincenty,
D a t r o w s k i Franciszek
G o t t m a n Adam.
W dniu 28. lutego 1910 r. odbyło się posiedzenie komitetu w obecności
delegata W ydziału Towarzystwa Pomocy przemysłowej w. Nowym Sączu prof.
Bronisława Kryczyńskiego, na którem uchwalono ukonstytuować się w nastę
pujący sposób:
Prezes: D ą b r o w s k i Stanisław, lustrator dóbr państw.
Zast. Prezesa: P a w l i k o w s k i Aleksander, burmistrz.
Sekretarz: K o p e r a Wojciech, urzędnik kasy zaliczkowej.
Komitet ukonstytuował się czasowo jako filia Towarzystwa Pomocy
przemysłowej w Nowym Sączu.
135. Jazowsko. Komitet filialny T.. P. p. zawiązany dnia 8rgo września.
1909 r.
Członków 15.
— 101 —
Przewodniczący: B a z i e l i c h Wawrzyniec, kier. szkoły,
Ks. prałat M a r y n i a r c ż y k Maciej, proboszcz,
.
A d e r Michał, w ł.fa b r. mebli giętych i dóbr Jazowsko,
B a z i e 1 i c h o w a Anna, żona kier. szkoły, '
-M a j k r z a k W ładysław,
J a m e k Wojciech,
W a r z e c h a Józef,
S z c z e p a n i a k Wojciech,
- S t e c Jan,
Ł a b u d a Szymon,
T o k a r z Jan,
K l i m e k Andrzej,,
B o r a t y n k i Feliks,
CiapałaJan.
K o z i ń s k i Jan,
136. Łącko. Komitet filialny T. P. p. zawiązany dnia 11-go września
Przewodniczący: L e n a r t o w i c z Pantałeon, burmistrz,
Dr. C h w a 1 i b ó g Henryk, lekarz okręgowy,
Ks Jan P i a s k o w y , proboszcz z Łącka,
Ks- Józef W i 1k o w i c z, „
z Tylm anow ej,
W i 1k o w i c z Stanisław, kier. szkoły,
M y j a k Wincenty, poseł na Sejm,
"S o p a t a Stanisław,
B a to w s k i Jan, pocztmistrz, ,
Z y g a d ł o Józef,
K o s i k o w a Aniela,
G r i i n b e r g Majer,
K r u m h o 1z Fryderyk,
Komitet przy współudziale dyrektora Kraj owego Związku przemysłowego—
-doprowadził kilkudziesięciu miejscowych t k a c z y do zorganizowania się
w s p ó ł k ę w y t w ó r c z ą.
■-/ t K
V, _
..
.
-ć
,
",
137. rdoroy Targ. Towarzystwo P. p. zawiązane dnia 9. kwietnia 1905.—
■Członków 66. .
Zarząd
Towarzystwa:
Prezes: Anna S t y s i o w a, żona adwokata,
Sekretarz: Włodzimierz S. P o p i e l , urzędnik podatkowy.
Członkowie
Zarządu:
' M a s a t s c h ó w n a Bron., wł. księg.
K r o t o s k i Kazimierz, dyr. gimn.
. R a j s k i Józef, burmistrz,
Ks. Jan B u ł a t , katech. gimn.
JE n g e 1 Kazimierz, inżynier,
D u d z i ń s k i W ładysław, kapitalista,
B e ł t o w s k i Franciszek, Grzegorz, artysta-rzeźbiarz,
i H a b u r a Jakób,
‘
J a ń c z y Józef.
Z e m b r z y c k i A.
— 102 —
W alne zgromadzenie dnia 28. marca 1909. Posiedzeń Wydziaiu 8'.
Towarzystwo przeprowadzało oględną kontrolę sklepów i udzielało kup
com informacyi skąd i jakie krajowe towary sprowadzać należy.
N i V. Krajowy Zjazd Ligi Pomocy przemysłowej do Jarosławia Towa
rzystwo wydelegowało członka Zarządu p. Franciszka Beltowskiego, który p a
powrocie ze Zjazdu zdał obszerne sprawozdanie.
Towarzystwo prenumeruje czasopismo fachowe „Odrodzenie11.
Rada powiatowa udzieliła Towarzystwu subwencyi w wysokości 50 K..
Przychód
.
. -.
.
.3 2
J R o z c h ó d .............................. 14
kor. 94 hal.
„ 36 ..
Pozostałość w gotówce .
. 1 8 kor. 58 hal.
Na książeczce powiat, kasy oszczędn. . 50 „ — Razem majątek Tow.
,
68 kor. 58 hal.
K o m i t e t y filalne
zawiązane na wiecach przemysłowych podczas postojów W ystawy Ruchomej}
138. Krościenko. Komitet filialny T,. P. p. zawiązany dnia 12. września
1909- Członków 12.
Przewodniczący: Ks. Antoni Ł ę t k o w s k i , proboszcz,
Ć w i e r t n i e w i c z Karol, burmistrz,
C e p u c h Franciszek,
D z i u b a n Feliks, kierownik szkoły,
H r y c Andrzej,
W ó j c i k Antoni,
Sprawozdania z działalności z powodu niedawnego zawiązania komitetu,,
nie przedłożono.
139. Szczawnica. Komitet filialny T. P. p. zawiązany dnia 12. września
1909. Członków 12.
Przewodn.: Ks. Jan S a w i ń s k i , proboszcz,
Zast. Przewodn.: W i e c z o r k o w s k i Jan, burmistrz,
Sekretarz: Ks. Bernard O r z e c h o w s k i , katecheta,
M a n i e c k i Jan, zarządca dóbr i zdrojowiska,
M a l i n o w s k i Łukasz, budowniczy,
M r o c z k o w s k i Franciszek,
Z g u t W incenty, kierownik szkoły,
Ks, Hilary G e t a, proboszcz ze Szlachtowej,
Ks. Aleksander D u r k o t, proboszcz z Jaworek,
Tomasz L i g a s , wójt w Tylmanowej.
Sprawozdania z powodu jak wyżej jeszcze nie przedłożono..
—
103
—
140. Oświęcim. Komitet organizacyjny T. P. p. zawiązany dnia 8.
marca 1906. — Członków 26.
Na czele Zarządu stoją jako:
Prezes: Ks. Karol S z a ł a ś n y , kanonik, rz. kat. proboszcz,
Zast. Prezesa: Marceli G o r ą c z k o , notaryusz.
Mimo licznych ponagleń — Towarzystwo zupełnie nieczynne.
141. Peczeniżyn. Komitet organizacyjny T. P. p. zawiązany dnia 28.
września 1906 r.
Na czele komitetu stoi:
p. Ludwik S z y d ł o w s k i , radca sądu.
Komitet nie zdołał przeprowadzić jeszcze organizacyi Towarzystwa.
142. Piwniczna. Towarzystwo P. p. zawiązane dnia 15. września 1909.
Członków 18.
Formalnie ukonstytuowane i czynne od dnia 23. października 1909.
Zarząd
Towarzystwa:
P rezes: Dr. Karol S z o s t k i e w i c z , lekarz,
Zast, Prezesa: B o r k o w s k i Włodzimierz, emer. nauczyciel,
Sekret.: M i l ó w k a Franciszek, nauczyciel,
Skarbnik: M i s c h k e Antoni, słuchacz praw.
K i n s n e r Franciszek, kier. szkoły, S o k a i s k i Jan, sekr. magistratu,
J e ż o w s k i Michał, burmistrz,
Ż y c z k o w s k i Franciszek, kupiec,
M i 1 ó w k o w a Karolina, naucz.
Z d z i e ń s k i Jan,
Z a s a d z k i Henryk, kolejomistrz,
M i e c h u r s k i Stanisław.
Walne Zgromadzenie dnia 23. października 1909. r. — Posiedzeń W y
działu 2.
Wprowadzono za zezwoleniem Rady szkolnej krajowej w miejscowej'
szkole ludowej n a u k ę g u z i k a r s t w a , której udziela p. Karolina Milówkowa nauczycielka i członek zarządu Towarzystwa Pom. przemysł.
Uchwalono w zasadzie wprowadzić przy miejscowej szkole n a u k ę
k o s z y k a r s t w a dla chłopców i wysłać w tym celu jednego z nauczycieli,
na kurs koszykarski.
Aby jednak wykształcona fachowo młodzież mogła rentownie swój zawód
uprawiać, p o s t a n o w i o n o z a c z ą ć p l a n t a c y ę w i k l i n y na szerszą
skalę i w tym celu wniesiono petycye do Rady gminnej i do Kierownictwa
regulacyi Popradu o pozwolenie używania pod kulturę wikliny wolnych grun
tów wilgotnych miejskich.
—
104
—
Na skutek podania wniesionego przez Towarzystwo Pomocy przemysło
wej — Rada miejska powzięła jednomyślną uchwałę co do budowy wielkiej,!
fabryki cegły maszynowej.
Towarzystwo nawiązało pertraktacye z‘ miejscowym przemysłowcem p.
Reiehem, który zamierza założyć w Piwnicznej f a b r y k ę o ł ó w k ó w . —
Decydujących uchwał jeszćze nie powzięto.
Towarzystwo przeprowadziło o r g a n i z a c y ę m i e j s c o w y c h t k a
c z y w s p ó ł k ę w y t w ó r c z ą i wniosło do Wydziału krajowego podanie
o uzyskanie patronatu.
W : przyszłości zamierza Towarzystwo dołożyć starań o uzyskanie dla
Spółki kilku postępowych warsztatów tkackich.
143. Podgórze. Towarzystwo P. p. zawiązane dnia 9. września 1905.
Członków 32..
,
;
Na czele Zarządu stoi inżynier Karol R o 11 e, dyrektor szkoły cera
micznej i członek Wydziału Ligi P. p.
(Zresztą jak w sprawozdaniu zeszłorocznem),
Dnia 27. lutego r. 1910. podczas postoju W ystawy Ruchomej odbył się
bardzo licznie reprezentowany przez miejscowych obywateli Wiec przemysło
wy — na którym omawiano sprawę ożywienia działalności Towarzystwa.
Sprawozdania za ostatni okres sprawozdawczy dotychczas nie prze
dłożono.
Towarzystwo posiada komitet filialny w Świątnikach górnych, zawiązany
podczas postoju tamże W ystawy Ruchomej Ligi Pomocy przemysł.
144. Świątniki górne. Komitet filialny T. P. p. zawiązany dnia 11. marca
1910. r. — Członków 12.
Przewodniczący : Ks. Józef M i g d a ł e k , proboszcz,
Dr. Edward M i z i u r a, lekarz,
B 1a r o w s k i Stanisław, dyrektor szkoły,
K l i m k o Maryan, dyrektor szkoły ślusarskiej,
D ę b s k i Jan, auskultant sądowy,
K o t a r b a Tadeusz, ślusarz,
C h o 1 e w a Ludwik, słuchacz praw,
S ł o m k a Józef, ślusarz,
D z i e w o ń s k i Franciszek, kupiec,
K o t a r b a Stanisław, naczeln. gminy,
U n g e h e u e r o w a Marya,
N e i d r o w a Daniela.
Sprawozdania z działalności z powodu niedawnego zawiązania komitetu
jeszcze nie przedłożono.
145. Podhajce. Towarzystwo P. p. zawiązane dnia 11. stycznia 1905.
Członków 38.
—
105
—
Z powodu zupełnej bezczynności w jaką Towarzystwo w ostatnich
czasach popadło — Zarząd Towarzystwa zwołał na dzień 21. listopada 1909
walne zgromadzenie członków przy udziale .delegata Ligi Pomocy przemy
słow ej.
-■■'■ ■ '<->
: Wybrano nowy zarząd, który ukonstytuował się następująco :
Przewodnicząca: T o r o s i e w i e ż o w a Zofia, żona starosty,
Zast. Przewodn.: T u r s k i Maryan, dyrektor kasy zaliczkowej,
Sekretarz: S t e f a n c i ó W Mikołaj, dyrektor szkoły,
Skarbnik: J u r k i e w i c z Maryan, buchalter Tow. zaliczk.
C z ł o n k o wi e ; Z a r z ą d u :
“K a s z o w s k a Kazimiera,
Z a j ą c z k o w s k a J., nauczycielka,
L a u f e r Abraham, kupiec.
Na wiecu przemysłowym podczas postoju W ystawy Ruchomej w dniu
15. grudnia 1909. zapadła uchwała licznego zgromadzenia, przyjść Towarzy
stw u z moralną i materyalną pomocą.
Sprawozdania ż działalności za rok ubiegły jeszcze nie przedłożono.
komitety filialne
.zawiązane na wiecach przemysłowych podczas postojów W ystawy Ruchomej
146. Zawałów. Komitet filialny T. P. p. zawiązany dnia 16 grudnia 1909.
•Członków 16.
Przewodniczący: C h ł o p i c ki Stanisław, pocztmistrz.
Ks. T r y c h t a Stanisław, prob. rz. kat.
Ks. K o c i u b a Dyonizy, prob. gr. kat.
S ł o b o d z i a n y k Jan, kier. szkoły,
S z c z e p a ń s k i Julian, emeryt,
Ś l i w i ń s k i Włodzimierz,
B a s y k Izrael,
S o b o t k i e w i c z Michał,
M a s ł o w s k i Adolf,
K l u b ą Władysław,.
Z a l e s k i Michał,
K i e f o r Klimko,
M a r k Binka,
Ś w i d e r s k i Wiktor,
B a r t o s i e w i c z Wojciech,
K ó ł k o r o l n i c z e z Wolicy.
Z powodu niedawnego zawiązania komitetu ważniejszej akcyi jeszcze
inie rozpoczęto.
147. ftorożanha. Komitet filialny T. P. p. zawiązany dnia 17. grudnia
1909. — Członków 15,
Przewodniczący: Ks. Antoni R o k o s z , proboszcz rz. kat.
Sekretarz : Kazimierz L i s i k i e w i c z, kier. szkoły,
I<s. Jan K o c z e r z u k , proboszcz gr. kat.
t
-
106
-
R o m a n o w s k i Aleksander, właść. dóbr.
Z a j ą c z k o w s k i Mieczysław „
»
W o r o b i e c Dmytro, wójt,
S m u k Aleksy,
G e r u t a Paweł,
H o ł u b i a k Onufry,
S k a l s k i Józef,
M o s z y ń s k i Jan,
L i p i ń s k i Józef,
Z ł o t n i c k i Józef,
B r o d y Marcin,
H o r b e 1 Ilko.
Komitet przedsięwziął badanie sklepów i udzielanie kupcom informacyii
na podstawie skorowidza handl. przemysł. Ligi Pomocy przemysłowej, skąd,
i jakie towary krajowe sprowadzać należy.
148. Dobroroody p. flfianasterzysfca. Komitet filialny T. P. p. zawiązany
dnia 18. grudnia 1909. — Członków 12.
Przewodniczący : K o r e w i c k i Zygmunt, właść. dóbr,
Sekretarz, S p i a ł e k Franciszek, kierownik szkoły,'
Ks. W a w s z c z a k Józef, proboszcz z Kowalówki,
Ks. Adam Ł a ń c u c k i ,
„
ze Szwejkowa,
Maryan br. B ł a ż o w s k i , właść. dóbr Czeremków,
Marya G r z ą d z i e l ó w n a , nauczycielka ze Szwejkowa,
C z a j k o w s k a Sabina, nauczycielka,
P a w 1 i s z a k Jan,
P a d e w s k i Wawrzyniec,
G r y ń Poźniak,
S z c z e p a ń s k i Jan, kier. szkoły
O z n a r o w i c z Jakób, wójt,
w Szwejkowie.
Z powodu niedawnego zawiązania komitetu — sprawozdania jeszcze nie:
przedłożono.
149. OZiŚnioouczyft. Komitet filialny T. P. p, zawiązany dnia 19., grudnia
1909. r. — Członków 10.
Przewodniczący: Ks. Dziekan N i e d ź w i e c k i Piotr, prob.
Ks. Lubomir B i l i ń s k i , proboszcz gr. kat.
Michał R a d e c k i , sędzia,
D u r d e l a Jan, wójt,
Ś w i e r z k o Józef,
L e m b e r g e r Jakób,
T e n n e n h a u s Abraham,
R a s z Jan,
S k i b i ń s k i Józef,
B o c z a n Bazyli.
Komitet uchwalił zająć się organizacyą spółki szewskiej z prawem do
staw dla armii.
150. Biało&ierniea p. KJoroosiółPia. Komitet filialny T. P. p. zawiązany
dnia 20. grudnia 1909 r. — Członków 13,
Przewodnicząca: Siostra Rudolfa K a ł u s k a , kler. szkoły,
i
D r o z d o w ic z Andrzej,
G r y m.n i a k Bazyli,
M a ł y Marcin,
K r o s n o w s k i Grzjgorz,
S z t o g r y n Mikołaj,
R ó g Błażej,
—107 —
B v b e r k a Szczepan,
N i c p o ń Józef,
Ł o m n i c k i Jan,
K u ł a k o w s k i Maciej,
S z u m o w s k i Tomasz,
, F r i d b e r g Meier,
Z powodu niedawnego zawiązania Komitetu — sprawozdania jeszcze nie
przedłożono.
■
■: '
.i
151. rfloojosiółtta. Komitet filialny zawiązany dnia 21. grudnia 1909- —
Członków 12.
Przewodniczący: K a m i a ń s k i Bazyli, kierownik sokoły,
Ks. Kanonik Grzegorz S o d o m o r a ,
Ks. Kanonik W i n n i c k i Michał,
S t r a w i ń s k i Władysław, administrator dóbr,
H a l k a Paweł,
Ł u b k o w s k i Juliusz, dzierżawca dóbr,
Jan E m e r i c h ,
P i 1a w s k i Mikołaj,
H u s a k Piotr,
K u b a j Iwaś,
K u c z m a Iwaś.
P i ó r k o Pawło.
Komitet uchwalił zająć się rozwojem już istniejącego p r z e m y s ł u
w y r o b ó w z s z u w a r u i k o s z y k a r s t w a , a także wprowadzić inne
gałęzie pracy domowej.
Komitet postanowił urządzać zebrania raz na tydzień w miejscowe]
czytelni.
152. Podroołoczyska. Komitet organizacyjny T. P. p. wybrany na wiecu
przemysłowym dnia 21. stycznia 1906 r.
Na czele
Komitetu
stoją:
Przewodniczący: Dr. Salomon D a w i d , burmistrz,
Zast.
„
K a t z^n e r N,, właść. biura komis.
Mimo usilnych ponagleń z naszej strony — organizacya Tow arzystw a
zaniedbana.
153. Przemyśl. Towarzystwo P. p.
1904 r. —• Członków 360.
Zarząd
zawiązane dnia 16-go kwietnia
Towarzystwa:
Prezes: Inż. Bronisław R ó ż a ń s k i , st. kontr. tech. kom. str. skarb..
Sekretarz: Jan B a r a n i e c k i , inżynier miejski,
Skarbnik: Józef S t y f f i, właść. drukarni i realn.
Członkowie
Leon G a n s, wł. fabryki bielizny,
Jan K o p a c z , budowniczy,
Wydziału:
Julian S z a n c e r , kupiec,
Ludwik S i r o w y , kupiec,
108
—
'Stanisław M aj e r s k i, inżynier-archit-,
N i k o d e m o w i c z , budowniczjY
Emil P i s k o r z, kupiec,
—
Franciszek Stupnicki, wł. fabr. wyrób.
bronzowniczycb,
Dr. Apolinary T a r n a ws k i , adwokat.
Towarzystwo przeprowadziło agitaćyę na rzecz zbytu krajowych towarów,
a także na rzecz większych dostaw dla elektrowni miejskiej, chłodzarńi i t. p.
umieszczając artykuły w „Gazecie przemyskiej".
Komitet młodzieży „Znicz11 oparty o Towarzystwo Pomocy przemysło
wej przeprowadził skuteczną walkę z kalendarzami obcokrajowymi i działał'
■skutecznie' na rzecz zbytu zeszytów krajowych i innych artykułów szkolnych.
Towarzystwo umieściło jedną' kandydatkę na kursie koronkarstwa iryj
skiego we Lwowie, która po powrocie do Przemyśla odbyła sześciotygodniowy
kurs nauki koronkarstwa z 5 -miejscowemi uczennicami przy Towarzystwie
..„Związek Polek11.
Staraniem Towarzystwa umieszczono w bursie Ligi Pomocy przemy
słowej jednego ukończonego ucznia szkoły wydziałowej; który poświęcił się
zawodowi elektrotechnicznemu.
Inicyatorka szkoły koszykarskiej w Krasiczynie księżna Elżbieta Sapieżyna, zwróciła się do Towarzystwa Pomocy przemysłowej z propozycyą
•objęcia przez Towarzystwo tej szkoły i pokierowania jej dalszymi losami —
na dogodnych warunkach.
Z powodu szczupłych funduszów Zarząd Towarzystwa mimo najszczer
sz e j chęci był zmuszony zaniechać na razie wykonania tej myśli.
Towarzystwo prenumeruje pismo fachowe „Odrodzenie11.
Zamknięcie
rachunkowe:
Przychód .
.
.
Rozchód .
.
.
Pozostałość'na r. 1910
.
.
.
244 K 21 h.
161 K 35 h.
82 K 86 h.
154. Przemyślany. Towarzystwo P. p. zawiązane 22. lutego 1905. —
Od chwili zgonu ś. p. Starosty Winiarskiego, gorliwego zwolennika idei
uprzemysłowienia kraju, Towarzystwo zupełnie nieczynne.
155. Przeworsk. Towarzystwo P. p., zawiązane dnia 26-go września
*1903. — Członków 60.
Zarząd
Towarzystwa
Prezes: Dr. Ignacy S m y c z y ń s k i , lekarz,
W iceprez.: Michał P r e t o r i u s, piekarz,
Skarbnik: Stanisław W i t k o w s k i , urzędn. Ordynacyi przeworsk.
Sekretarz: Stanisław A n a s z k i e w i c z, kupiec.
—
109
-
C z l o n k o . w i e -Z a r z ą d u :
A r v a y o w a Stan., żona urzędn. bank.
K o p e c k a Olawia, żona adwokata,
Ks. G o n d e l o w s k i Leon, kanon.
J u n g Ignacy, kupiec,
K r o g u l e c k i Kazimierz, rzeźnik,
M o t y l Karol, kupiec,
H a s s Jakób, kupiec,
P i ł e k Michał, majster szewski,
W o j d a ł o w i c z Adarń, kier. szkoty...
Walne zgromadzenie dnia 2. czerwca 1909. Posiedzeń wydziału 6.
Towarzystwo podzielone na sekcye: obchodową, odczytową, dostawową,
przemysłu miejscowego i wystawową.
Sekcya obchodowa przeprowadzała ciągłą kontrolę sklepów i udzielała,
kupcom dokładnych informacyi skąd i jakie towary krajowe sprowadzać
należy.
.
Sekcya odczytowa powzięła uchwałę co do zwoływania lokalnych zgro
madzeń w poszczególnych miejscowościach powiatu, na których wygłoszone
być mają odczyty i referaty, na temat uprzemysłowienia kraju.
Sekcya dostawowa wydała odezwę do wszystkich gmin powiatu, Kółek
rolniczych i Rad szkolnych miejscowych, w sprawie używania przy wszystkich:,
zamierzonych budowach — materyałów budowlanych tylko pochodzenia kra
jowego.
Wydano osobne odezwy do Kółek rolniczych — zachęcające do kupo
wania tylko wyrobów krajowych a głównie węgla krajowego.
Badano przemysł koszykarski w sąsiedniej wsi Gać i mając na wzglę
dzie rozwój tegoż, poparto starania miejscowych koszykarzy o urządzenie
tamże krajowego kursu koszykarskiego.
Wniesiono petycye do Rady miejskiej o urządzenie wieczornych kursów
przemysłowych.
Postanowiono zwołać w najbliższym czasie wiec kobiet.
Sekcya wystawowa współdziałała w urządzeniu w dniach 12. i 13. gru
dnia 1908 postoju W ystawy ruchomej Ligi Pomocy przemysłowej.
Towarzystwo prenumeruje pismo fachowe „Odrodzenie1*.
Zamknięcie
Przychód
Rozchód
rachunkowe.
........................... 98 kor. — hal.
........................... 76 „ 54 „
Pozostałość . . 21 kor. 46 hal.
Komitetyfilialne
Ligi Pomocy przemyłowej :
156.
Markowa. Komitet filialny T. P. p. zawiązany dnia 31. stycznia
—
1 1 0
—
Przewodniczący: Ks. Aleksander T r y c z y ń s k i, kan. i proboszcz,
H o m a Wojciech, wójt,
H o m a Jakób,
B y t n a r Michał,
F l e i s z a r Józef,
K u d Jakób
K u d Józef,
T r ą d Wojciech,
S a d l e j a Franciszek, ,
KI u z Antoni,
S z y l ą r Andrzej,
R o w e r Franciszek,
H o m a Kasper,
K o c h m a ń s k i Jan
Sprawozdania z działalności komitetu jeszcze nie przedłożono.
157. Bać. Komitet filialny T. P. p. zawiązany dnia 2. lutego 1910. —
■Członków 20Przewodn.: Ks. Marcin S a n o k o w s k i , proboszcz,
Sekretarz : S k W a r c z y ń s k i Władysław”,
K u l a Jakób, kier. szkoły
R y z n a r Apolonia,
P u d e ł k o Józef,
F o 11 a Andrzej,
B r o ż b a r o w a Marya,
P o l a k Ignacy,
A d a m c z a k Michał,
B o m b i c k a Karolina,
T r o j n a r Jakób,
S o w a Ignacy,
B r o ż b a r Jan,
P a c u ł a Józef,
A d a m c z a k Marcin.
Komitet odbył kilka zgromadzeń na których powzięto uchwały: co do
poczynienia starań w sprawie założenia kursu koszykarskiego, co do zorgani
zowania wspólnej sprzedaży wyrobów koszykarskich, a także w sprawie
bojkotu towarów pruskich i popierania przemysłu krajowego.
158. Radymno. Towarzystwo P. p. zawiązane dnia 21. stycznia 1906 r.
Członków 36.
Zarząd
Towarzystwa:
Prezes : P o p k i e w i c z Marcin, burmistrz,
I. Zast. Prezesa: P a w ł o w i c z Eugeniusz, notaryusz,
II. „
„
Dawid Me - i s l e r , właść.- realn.
Sekretarz: Jan S o l a k , weterynarz miejski. - Zast. „
Dr. Józef M a l i k , lekarz,
Skarbnik: W ładysław H a y d u k i e w i c z , czł. Dyr. Tow. powroźn.
Zast. „
K n o t a Henryk, sekretarz Magistratu.
Mimo usilnych ponagleń z naszej strony Towarzystwo zupełnie nie
czynne.
Za ostatni rok sprawozdania nie przedłożono.
159. Rawa Ruska. Towarzystwo P. p. zawiązane dnia 16. października
1903. r.
111
—
Na c z e l e Z a r z ą d u T o w a r z y s t w a s t o i :
p, Jadwiga P o d o b i ń s k a , żona aptekarza.
Towarzystwo pogrążone w zupełnej bezczynności.
Stan majątkowy Towarzystwa przedstawia się — wedle ostatniego spra
wozdania jak następuje:
gotówka .
.
. . .
.
.
. kor. 20' 17
na książeczce kasy oszczędn. .
.
.
„ 202’91
Razem .
. kor. 223"08
16). Pnfiatyn.
Członków 34.
Towar ystwo P. p. zawiązane w maju 1903 ro k u .—
Zarząd
Towarzystwa:
Prezes: Mikołaj T o r o s i e w i c z , poseł na Sejm i właść. dóbr.
I. Zast. P u z e s a : Seweryn M o n a s t e r s k i , burmistrz,
II. „
„
Franciszek B i e s i a d e c k i , właść. dóbr,
Sekretarz : Grubski Jan.
Staraniem Zarządu Towarzystwa i przy współudziale delegatów Ligi
Pomocy przemysłowej i Towarzystwa Pomocy przemysłowęj w Brzeżanach —
•odbył się w dniu 22. listopada 1908 r. w sali „Sokoła“ odczyt w sprawie
popierania przemysłu krajowego i bojkotu pruskich towarów.
Sprawą wprowadzenia działalności Towarzystwa na szersze tory realnej
ipracy, zajął się gorliwie miejscowy starosta p. Kazimierz Rettinger.
Za rok ostatni sprawozdania nie przedłożono.
161.
Ropczyce. Towarzystwo Pomocy przemysłowej zawiązane w- dniu
14. czerwca 1907 r. — Ukonstytuowane dnia 23. kwietnia 1909 r. — Człon
ków 142 w czem 16 założycieli.
Prezesow a: Zofia M i t s c h k o w a , żona starosty,
Zast. P rez.: Matylda Ś c i b o r o w a , żona Radcy sąd.
Skarbnik: Kazimierz R i e s s , aptekarz,
Sekretarz: Jerzy M u s z y ń s k i , komisarz starostwa,
Zast. skarbn.: W ładysław T y s z k o w s k f, st. komisarz starostwa,
„ se k r.: Jadwiga K r i s o w a , żona adwokata.
M arya N o w a k o w a , żona sędziego
W ładysław B u r s z t y n , burmistrz,
K u r z a w a Stanisław.
P a w ł o w s k i Kazimierz, sędzia,
S e i d e r Aron, propinator,
Walne Zgromadzenie dnia 23. kwietnia 1909. Posiedzeń Zarządu 5
—
112
—
Towarzystwo Pomocy przemysłowej wspólnie z Towarzystwem rolniczem okręgowem w Dębicy, urządziło w dn., 25. i 26. września 1909 roku
w salach Rady powiatowej — W y s t a w ę r o l n i c z o - p r z e m y s ł o w ą .
Przez cały czas trwania W ystawy delegaci Ligi Pomocy przemysłowej
odbywali wykłady tak dla młodzieży miejscowych szkół ludowych, jak też.,
i dla szerszej zwiedzającej publiczności. W drugim dniu W ystawy odbył się
w sali Sokoła — Wiec przemysłowy.
Towarzystwo otrzymało subwencyę od Ligi Pomocy przemysłowej w wy
sokości 50 kórcn.
Zatnk nięcie
rachunkowe.
Przychód . . . . .
Rozchód
. . . ...
Pozostałość na 1910 r.
,,
114 kor. 90 hal.
79 „ 23 „
35 kor. 67 hal.
k o m i t e t y f i li a l n e
zawiązane na wiecach przemysłowych podczas postojów W ystawy Ruchomejj
162.
fflagoszyn. Komitet filialny T. p. p. zawiązany dnia 19. września
1909.— Członków 12.
1
,
,
Przewodniczący : Ks. Błażej P o t o c z e k , proboszcz,
Ignacy K r o g u l s k i , kier. szkoły,
B a b c z y n Zygmunt, kier. szkoły w Bobrowej,
Henryk B r a n d t , oby w. ziemski,
■ Józef K o ł o d z i e j ,
Andrzej W ę g r z y n , wójt,
Marya K o z i n a ,
Józef Ł ą c z a k,
Stanisław C h o l e w a ,
Maciej W ę g r z y n ,
Wawrzyniec G r z y b .
Jakób D y d o ń.
Sprawozdania z działalności z powodu niedawnego zawiązania komitetu—
163- bubzina. Komitet filialny T. P. p. zawiązany dnia 24. września*.
Przewodn.: S k o ł u b a Tadeusz, właść. dóbr,
Sekretarz: S t a c h n i k Jan, kier. szkoły,
Ks. Kanonik M i ę t u s Maciej, proboszcz,
G r z e g o r s k i W alenty, wójt,
M i ę t u s Wincenty,
K i s i e l Antoni, sekretarz gminy,
J a w o r Piotr, wójt z Brzozówki,
K o ł o d z i e j Jan,
—
113
—
J e d y n a k Michał, poseł na sejm z Paszczyny,
S i w u 1 a Jan, poseł do parlamentu z
„
Sprawozdania z powodu jak wyżej jeszcze nie przedłożono.
104. Brzeziny. Komitet filialny T. P. p. zawiązany dnia 1. października
Przewodniczący: R a d ł o w s k i Jan, nauczyciel,
K o t o w s k i Ludwik, kupiec,
W o j n a r o w s k i Jan,
C y r u l i k Stanisław,
G ą s i o r Józef,
B a k o t a Szymon,
Jakób A n d r e a s i k C i e r n i k,
Marcin G ą s i o r ,
L a c h m a n Paulin,
S i k o r a Józef,
Ś w i ę c h Ludwik,
W a r c h o ł Józef,
1
W o j n a r o w s k i Józef.
W o s k o w i c z Aleksander,
165.
Członków 96.
Rudki.
Towarzystwo P. p. zawiązane dnia 6. marca 1904. —
Zarząd
Towarzystwa:
Przewodnicząca: Felicya hr. S k a r b k ó w a, właść, dóbr,
Zast.
„
Witołd W a ś k o w s k i , sekr. W ydziału Rady pow.
Skarbnik: Bohdan Z b r o ż e k, prak. Wydziału Rady powiat.
Sekretarz: Karol S u r ó w k a , dyrektor powiat, kasy oszczędności.
G ó r s k i Franciszek,
T r i 11 e r Henryk,
T u r s a Franciszek,
A n g i e l s k i Józef,
M a z u r o w a Leokadya,
S u r ó w k o w a Emilia.
W alne Zgromadzenia dńia15. marca i 20. września 1909 roku. —
Posiedzeń wydziału 6.
Towarzystwo podzielone na następujące sekcye:
a) Sekcya dla szkoły koronkarskiej w Rudkach,
b)
„
„
„
„
w Komarnie,
c)
„
guzikarska
d)
„
agitacyjna.
Działalność dla p r z e m y s ł u k o r o n k a r s k i e g o w ubiegłym okre
sie sprawozdawczym wzmogła się w dwójnasób. Na państwowy kurs koronr
karstwa klockowego w Rudkach uczęszcza 50 uczennic.
Dla u c z e n n i c z a m i e j s c o w y c h , Towarzystwo założyło przy
kursie b u r s ę , w której znajduje pomieszczenie 7 uczennic.
Ludność sąsiedniego miasteczka Komarna i okolicy, wnosiła kilkakrotnie
do Tow arzystw a podania — o kreowanie filii tego kursu w Komarnie.
W ydział Towarzystwa pragnąc przyjść z pomocą tej okolicy, mając na
względzie także dwie wielkie wsie koło Komarna, Chłopy i Buczały, sko8
—
114
. —
rzystał z mającego odbyć się wówczas we Lwowie staraniem Ligi Pomocy
przemysłowej k u r s u k o r o n k a r s t w a i r y j s k i e g o i umieścił na nim
p. Helenę Krzeczkowską, która po ukończeniu kursu podjęła naukę dla dziewcząt
w Chłopach, stwarzając tamże e k s p o z y t u r ę k o r o n k a r s t w a i r y j
s k i e g o , dla której otrzymuje zamówienia z państwowego zakładu domowoprzemysłowej pracy kobiet w Wiedniu.
G u z i k a r s t w o rozwija się równie pomyślnie.
Towarzystwo podjęło żywą działalność w celu podniesienia p r z e m y
s ł u k o s z y k a r s k i e g o w powiecie rudeckim.
Sekcya agitacyjna urządziła 3 odczyty w Rudkach i w 8 okolicznych
wsiach powiatu, na temat popierania przemysłu krajowego i bojkotu pruskich
towarów.
Towarzystwo przeprowadziło dokładne badanie istniejącego przemysłu
w powiecie i wyniki swych badań wniosło w formie memoryału do Rady po
wiatowej w Rudkach.
Postępując za przykładem lat poprzednich, Towarzystwo i w ubiegłym
okresie sprawozdawczym położyło wielką wagę na sprawę z a w o d o w e g o
w y k s z t a ł c e n i a m ł o d z i e ż y w przemyśle, rękodzielnictwie i handlu.
I tak w ubiegłym roku Towarzystwo umieściło:
10 uczniów w szkole przemysłowej we Lwowie,
1 ucznia w szkole ślusarskiej w Świątnikach,
1 ucznia w szkole chmielarskiej w Brodach,
1
„
na kursie handlowym kół. roln. w Czernichowie.
Razem w ubiegłym okresie sprawozdawczym u m i e s z c z o n o w od
powiednich do zamiłowania zawodach 14 u c z n i ó w , z których dla 5 uzy
skano pomieszczenie w internacie Ligi Pomocy przemysłowej.
Towarzystwo interweniowało na rzecz wytwórców krajowych przy do
stawach do Rady powiatowej w Rudkach.
Towarzystwo prenumeruje pismo fachowe „Odrodzenie".
Uzyskano subwencye:
od Wydziału Rady powiatowej
.
.
kor. 200
od
„
krajowego .
.
.
.
„ 500
Przychód
. . . . . . .
kor. 1653'33
R o zch ó d ..................................... „ 1639'79
.
kor.
13'54
166.
Rymanów. Komitet organizacyjny T, P. p. wybrany jako delegacya
Towarzystwa Pomocy przemysłowej w Sanoku.
Zarząd:
Michał D a n e k , kierownik kółka rolniczego,
Dr. Ignacy B i e l e c k i , lekarz,
—
115
—
-
Ks. Antoni K o l o ń s k i, rz. kat. proboszcz,
Michał N o w i c k i , przemysłowiec.
W ostatnich czasach zajął się gorliwie sprawą organizacyi Towarzy
stw a — p. Adam Ż m u d z i ń s k i , naczelnik sądu w Rymanowie.
Do tej pory brak sprawozdania o postępie tej akcyi.
167. Rzeszów. Towarzystwo Pomocy przemysłowej, zawiązane w roku
1904, rozwiązało się i przekształciło w Towarzystwo „M u z e u m p r z e m y
słowe" w Rzeszowie.
'Chociaż to ostatnie nie należy formalnie do „Ligi Pomocy przemysło
wej uważamy je jednak za ogniwo organizacyi Ligi P. p. na okręg rzeszo
wski, wychodząc z założenia, że lepiej współdziałać z Towarzystwem, z którern łączy nas wiele wspólnych zadań, niż zakładać tamże drugie Towarzy
stw o i narazić akcyę na rozpraszanie sił.
Towarzystwo liczy członków 205.
Zarząd:
Prezes: Dr. Roman K r o g u l s k i , adwokat krajowy, wiceburm. miasta,
Zast. Prezesa: Stanisław B a r t y n o w s k i , inżynier chemik,
Sekretarz: Bronisław W i 1u s z, kand. adwokacki,
.
Skarbnik: Józef S z a y n o k, inżynier-mechanik, właść. fabr.
Członkowie
Zarządu:
Adolf S u m p e r , inżynier Rady powiatowej,
■Stanisław P i o t r o w s k i , naucz, szkoły wydziałowej,
Antoni B a r o w i e z, przemysłowiec,
Ludwik B i e ń k o w s k i , profesor gimn.,
Kazimierz G o r 1i ń s k i, rzeźbiarz,
‘Dr. Samuel R e i c h , adwokat,
W ładysław S z a y n o k, inżynier cywilny,
-Antoni S z c z u r o w s k i , naczelnik filii Banku austr. węg.
Zastępcy:
A r c i s z e w s k i W ładysław, zast. naczeln. krak. filii T. W z. Ub.,
R y l s k i Franciszek, rymarz,
Dr. P e l z l i n g Marek, adwokat krajowy,
S k o c z y ń s k i W ładysław, inż. nacz. reg. Wisłoka,
Dr. W i l u s z Kazimierz, .kandydat adwokacki,
- Z i e m i ń s k i W ładysław, inż. Wydz. kraj.
W alne Zgromadzenie-dnia 18. kwietnia 1909. Posiedzeń Wydziału 88
*
116
—
—
Zarząd podzielony na następujące komisye:
I. Komisya Nieustającej W ystaw y okazów przemysłu krajowego,.
II. ■ „
koszykarska,
III.
„
przemysłowa,
. .
IV.
„
redakcyjna,
V.
„
odczytowa.
Nieustająca
Wystawa
wyrobów
krajowych.
Zaraz w pierwszej chwili powstania Towarzystwa urządzono Nieustającąi
W ystawę wyrobów krajowych. Na żądanie niektórych wytwórców podejmujesię Zarząd W ystaw y pośrednictwa między wytwórcami a publicznością.
Dla uprzystępnienia zwiedzania tej W ystaw y najszerszym masom —
postanowiono za zwiedzanie W ystaw y nie pobierać żadnej opłaty.
Ogólny ruch obrotowy na W ystawie od 1. października roku 1905 do
końca rokul908 — przedstawia się następująco:
W ystaw ców
Rok
„ :t
„
„
1905
1906
1907
1908
.
.
.
.
54.
60
49
53
N adesłało tow . za
Sprzedano za.
kor. 5.448’74
„ 15.924-94
„ 11.362-64
„
8.648-59
kor. 565-17
„ 4.38609
- „ 5.673-76
„ 6.738.37
Z przedstawionego zestawienia okazuje się, iż Nieustająca W ystawa cie
szy się coraz większem zaufaniem.
Staraniem tejże komisyi było przygotowanie postoju dla W ystawy Ru
chomej Ligi Pomocy przemysłowej, podczas trwania której odbyły się w ykłady
dla młodzieży i wojska i Wiec przemysłowy.
Szkoła
koszykarska.
Prowadząc od przeszło trzech lat Szkołę koszykarską w Przewrotnemu
doszło Tow. Muzeum przemysłowe do przekonania, że trudno marzyć o racyonalnej gospodarce, jak długo nie spłaci zaległych długów oraz nie będzie
miało kapitału obrotowego na zakupno materyału. Subwencye jakie Tow a
rzystwo otrzymuje na prowadzenie szkoły, są zbyt małe, przeto gospodarkę,
prowadzi się w ten sposób, aby dochody ze sprzedaży wyrobów pokrywały
niedobór.
Przy sprzedaży atoli wyrobów — odczuwa Towarzystwo dotkliwie zna
czne wachania cen, a także nader niską wogóle cenę tychże — z powodu,
olbrzymiej konkurencyi krajowych szkół koszykarskich, które posiadając za
pewnione pokrycie niedoborów z funduszów krajowych sprzedają wyroby po
cenach niepokrywających nawet czasami kosztów materyału i robocizny.
Mimo to wszystko wyniki działalności szkoły w roku 1908 nie są gor
sze od lat poprzednich.
— 117 —
Sprawozdanie kasowe
Dochód:
i
z u t r z ym a n i a
Gotówka w kasie z
55 K 43 h
1907 r ..................
Ze sprzed, wyrobów 1561 ł> 09 W
Pożyczki od Tow.
Muzeum przem.
112
42 W
Ze sprzedaży mate90 »
ryałów . . . .
8
Subwenc. Wydziału
kraj. z r. 1907 . 600 W —
Subwenc. Wydziału
—
kraj. z r. 1908 . 600
W ydział kraj. na
plantacyę wikl. . 400 77 — W
Procent od lokacyi
10 77 81 w
chwilowych . .
66
— »
Różne .....................
3414 K 65 h
• Razem.
71
11
11
77
11
s z k o ł y w r o k u 1908.
Rozchód:
Koszta admin.
•
Płace
. . . .
Zakupno materyał
Robocizna . . .
Spłata długów. .
Procenta. . 1 . .
Urządzenie praco
wni . . . .
Plantacya wikl. . .
Konserwacya bu
dynku . . . .
Pozostałość kasow.
na rok 1908
Razem
379 K 46 h
877
50
515
74
64
508
24 »
731
225
61 77
77
91
n
17
17
71
11
6
105-
77
70
22
32
11
44
77
M
17
11
32 „ 10 *1
3414 K 65 h
ii
Bilans koszykami z dniem 31. grudnia 1908.
wykazuje obustronnie kwotę .
. 4939 kor. 38 hal.
a w stanie czysto-czynnym .
. 1756 kor. 57 hal.
Komisya
redakcyjna.
W ydawany przez Towarzystwo od dwóch lat „Kwartalnik11 nietylko
pokryw a wydatki, ale daje pewien dochód. W ubiegłym roku czysty zysk
użyto na zbiorowe obesłanie W ystawy w Jarosławiu.
Pierwotnie zamierzano nawet wystawienie osobnego rzeszowskiego pa
wilonu, lecz wobec tego, że Rada miasta nie przychyliła się do tego projektu,
ograniczono się do skupienia rzeszowskich wystawców w jedną grupę, w ogól
nym przemysłowym pawilonie.
Niedobór z urządzenia tej W ystawy pokryło Muzeum przemysłowe.
Komisya
odczytowa:
Aby przygotować ludność miasta do zakrojonej na szerszą metę akcyi
bojkotowej, zorganizował komitet 3 odczyty.
Referowali: p. Bieńkowski Ludwik na tem at: „Stosunki handlowe i prze
m ysłow e w Polsce w ciągu XV. wieku," p. Pęckowski Jan na temat: „Ro
zwój handlu i przemysłu w Polsce w ciągu XVI. XVII. i XVIII wieku-', p.
Bieńkowski Ludwik na tem at: „Handel i przemysł galicyjski w XIX. wieku".
•Czwarty odczyt odbył się podczas Wiecu przemysłowego Ligi Pomocy prze-
— na —
mysłowej — mówił p. Bieńkowski na tem at: „Przemysł galicyjski w świe
tle cyfr“.
Komisya
przemysłowa.
Czynności tej komisyi prowadzi założony w zeszłym roku „Związek
stowarzyszeń przemysłowych w Rzeszowie". Dlatego też poniżej podajemy
kilka) cyfr i faktów działalności tegoż Związku.
Zajmowano się w y k s z t a ł c e n i e m m ł o d z i e ź y r ę k o d z i e 1 n ic z e j , zastanawiano się nad przyczynami niskiego poziomu nauki w rzeszo
wskiej szkole przemysłowej uzupełniającej i obmyśliwano środki zaradcze.
Zorganizowano k u r s b u c h a l t e r y i dla rękodzielników jako kurs
wstępny całego szeregu projektowanych k u r s ó w z a w o d o - w y c h jako
to: towaroznawstwa, zastosowania maszyn w warsztatach rękodzielniczych itp..
|
Zastanawiano się nad o r g a n i z a c y ą k r e d y t u r ę k o d z i e l n i
c z e g o i wysłano w tej sprawie memoryał do władz z prośbą o poparcie..
U t w o r z o n o S t o w a r z y s z e n i e w y t w ó r c z e z a b a w e k pod
g o d ł e m „ W ł a s n ą p r a c ą " liczące już w dniu 31. grudnia 1908 ro k u .—
67 członków.
Na czele Stowarzyszenia stoją Pp.: B a r t y n o w s k i , B i e ń k o w s k i ,
i S z a y n o k . Do wyrobu zabawek powołano siły dotąd u. nas nie używane,,
a to uczącą się młodzież i terminatorów. — Liczba pracującej młodzieży wzra
sta stale, i tak w sierpniu 1908 pracowało 8, we wrześniu 17, w paździer
niku 19, W listopadzie 24, w grudniu 29-. Ponadto oddawano wykonanie zaba
wek miejscowym rzemieślnikom. Do wyrobu mundurków — używano miejc
scowych krawców.
Za sumienność w wykonywaniu wyrobów otrzymało stowarzyszenie
„srebrny medal" na W ystawie przemysłowo-rolniczej w Jarosławiu w r. 1908..
Towarzystwo posiada własny lokal w gmachu „Kasy oszczędności11.
168.
Sąd o w a Wisznia. Komitet organizacyjny T. P. p. wybrany n a
wiecu przemysłowym w dniu 19. września 1905.
Przewodniczący: Szymon T o r s k i , burmistrz,
Sekretarz: Włodzimierz S t r u s i e w i c z, sekr. Magisto.
Zresztą jak w sprawozdaniu zeszłorocznem.
Mimo wielokrotnych ponagleń komitet nie zdołał dotąd przeprowadzić;
W ostatnich czasach sprawą organizacyi Tow. zajął się Dr. Jakób Kohane,.
adwokat krajowy w Sądowej Wiszni.
W dniu 24. kwietnia 1910 r. odbył się Wiec przemysłowy.
liczba uczestników, skupienie z jakiem wysłuchano referatu delegata
mocy przemysłowej sekr. Sokołowskiego p. t. „Praca Towarzystw
przemysłowej w kraju" i koreferatu p. Bohdana Krzysztofowicza „O
towarów pruskich", zapowiadają ożywioną, pracę.
Znaczna
Ligi Po
Pomocy
bojkocie
— 119 —
Zarząd:
Jan M a r s , właść. dóbr, przewodniczący,
Zygmunt P 1a h n e r, sędzia,
Dr. Jakób K o h a n e , adwokat,
Tomasz T y c h o n o w i c z , budown. Adolf B 1u m, aptekarz,
Stefania S a l a n i a k , naucz.
Franc. S z t a j e r , stolarz,
K u ź n i a r s k i Jul., majst. mur.
Józef L e o , urz. podatk.
Ludwik D e 11 e r, notaryusz,
Józef K r a l , majster parkiet.
Emilia M i ś n i a k i e w i c z , nauczycielka.
169.
Sam bor. Towarzystwo P. p. zawiązane dnia 8. kwietnia 1906 r.
Członków 230.
Zarząd
Towarzystwa:
Prezes : Dr. Bronisław P o t o c k i , adwokat,
I. Zast. P rezesa: Józefa B ł o l n i c k a , żona naczeln. poczty,
II. „
„
Jakób K o b i e r z y ń s k i , kupiec,
Skarbnik : Antoni G u t t e t e r , oficyał pocztowy,
Zast. „
Arnold R a a b, trafikant,
Sekretarz: Wiktor B a l i c k i , naucz, szkoły wydział.,
Zast. „
W anda M u l l e r , nauczycielka.
Członkowie
Zofia S u s k a , nauczycielka,
Józef T a b e ń s k i, inżynier,
Fischel H o l z m a n , malarz,
>
Zarządu:
Aureliusz Mi t r o , kupiec,
Jan K i l a r s k i , prof. gimn.
Walne zgromadzenie dnia 26. lutego 1909. — Posiedzeń Wydziału 2.
Działalność
agitacyjna i odczytowa.
T o w a r z y s t w o w y d a ł o o d e z w ę a g i t a c y j n ą nawołującą do
kupowania wyłącznie wyrobów krajowych, z których najważniejsze w odezwie
wyszczególniono i rozrzucono ją w ilości kilku tysięcy egzemplarzy, po mie
ście i wioskach powiatu.
Przedsięwzięto również agitacyę ustną po sklepach — aby zachęcić kupiectwo do zaopatrywania się w wyroby krajowe.
Uchwalono w najbliższym czasie rozpccząć a k c y ę o d c z y t o w ą
w powiecie — wygłaszając kilka dokładnie opracowanych referatów agita
cyjnych.
Towarzystwo zorganizowało jedną z najliczniejszych w y c i e c z e k
m ł o d z i e ż y s z k o l n e j na wystawę przemysłową i rolniczą do Jarosławia
w r. 1908.
— 120 —
Działalność
przemysłowa
i handlowa.
W dnia 15.. stycznia 1909 otwarto A g e n c y ę h a n d l o w ą , która za
stępuje 16 firm krajowych i zrobiła obrotu 6055 kor. (Dokładne sprawozdanie
z działalności tejże podajemy w dziale „agencye handlowe").
Towarzystwo udzieliło miejscowej pracowni s z t u c z n y c h k w i a t ó w
pożyczki w wysokości 100 koron na nabycie potrzebnych narzędzi.
Postanowiono w najbliższym czasie założyć b u r s ę d l a m ł o d z i e ż y
r ę k o d z i e l n i c z e j — na który to cel otrzymano od Wydziału krajowego
subwencye w wysokości 400 koron.
Powstała również myśl zawiązania S p ó ł k i r a b a t o w e j , na wzór
takich spółek istniejących wr Zaborze pruskim i rzecz ta będzie przedmiotem
narady na najbliższem posiedzeniu zarządu.
Zamknięcie rachunkowe;
Przychód
Rozchód
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
784 kor. 24 hal.
220 „ — „
.
•
564 kor. 24 hal.
Towarzystwo posiada lokal przy Ognisku polskiem.
170.
Sanotł.
Członków 151.
Towarzystwo P. p. zawiązane 24. kwietnia 1904. r. —
Zarząd
Towarzystwa:
Prezes : Ludwik E y d z i a t o w i c z , dyr. fabryki wagonów,
I. Zast. Prezesa: Tadeusz W r z e ś n i ó w s ki , sekr. Rady poW.
i Poseł na sejm,
II. „
„
W ładysław B e k s i ń s k i , inżynier miejski,
Sekretarz : Dr. Salomon R a m e r, sekundaryusz szpitala w SanokuCzłonkowie
Zarządu:
Józef D z i u r a , emeryt, adjunkt dyr. skarbu*
Karol G e r a r d i s, przeds, budownicz.
Maksymilian H a u p t m a n n , naczeln. magazynów kolej.
Aleksander P i e c h , brązownik,
Michał S t e f a ń s k i , kupiec,
Paweł S t e f e k , kasyer miejski,
W ładysław S y g n a r s k i , kier. szkoły w Posadzie olchowskiej.
Jakób T i i r k e l , zarządca miejscowej propinacyi.
Walne Zgromadzenia dwa — 13. września 1908 i 16. czerwca 1909.—
Towarzystwo podzielone na następujące sekcye:
I.) agitacyjną i odczytową, II.) przemysłu miejscowego, III.) handlową
i dostawową, IV.) wystawową.
— 121 —
Działalność
agitacyjna.
Staraniem Towarzystwa P. p. odbył się w Rymanowie wygłoszony przez
-członka tegoż p. Toegla — odczyt na temat: „Znaczenie kobiet w przemyśle".
K o ł o P a ń Towarzystwa odbyło posiedzenie, na którem uchwalono
zająć się prowadzeniem ustnej agitacyi po sklepach i udzielaniem kupcom po
trzebnych adresów fabryk krajowych.
Wydano regulamin dla gospodarza Towarzystwa i członka stale w lokalu
Towarzystwa urzędującego.
Działalność
przemysłowa
i handlowa.
Założono A g e n c y ę h a n d l o w ą , którą jednak z powodu braku od
powiedniej siły fachowej do jej prowadzenia musiano zwinąć.
(Przebieg jej działalności i wyniki obrotów'handlowych, podajemy w dziale:
„Agencye handlowe").
W łonie Koła Pań Towarzystwa powstała myśl utworzenia k u r s u
sklepiczarek.
W tej sprawie odnoszono się do Głównego Zarządu kółek rolniczych—
■który przyrzekł przyjść z pomocą w teoretycznem wykształceniu słuchaczek—
przez przysłanie jednego ze swych lustratorów z wykładami.
Towarzystwo interweniowało z bardzo pomyślnym skutkiem w sanockiej
fabryce wagonów, na rzecz tkalni krajowych w s p r a w i e d o s t a w y p ł ó
c i e n , f i r a n e k d o w a g o n ó w i t. p.
Interweniowano także w sanockim Zarządzie regulacyi rzek, na rzecz
dostawy lin i postronków przez Towarzystwo powroźnicze w Radymnie.
Towarzystwo posiada we własnym lokalu stałą wystawkę prób i wzo
rów artykułów przemysłu krajowego.
Towarzystwo poparło podanie p. Heleny Hanusównej, uczennicy C e n
t r a l n e g o k r a j o w e g o k u r s u k o s z y k a r s k i e g o z Posady dolnej
obok Rymanowa — wniesione do Wydziału Ligi Pomocy przemysłowej
■o udzielenie zasiłku na czas kształcenia. Wydział Ligi P. p. uchwalił przyjść
petentce z pomocą zasiłkiem w wysokości 15 kor. miesięcznie.
Towarzystwo prenumeruje pismo fachowe „Odrodzenie", „Dźwignię"
i „Kupca polskiego11.
Pisma przeczytane oddaje Towarzystwo na użytek kółka robotniczego
w fabryce wagonów.
Uzyskano subwencye od ciał autonomicznych i instytucyi publicznych
■w ogólnej sumie 445 koron.
Zamknięcie
rachunkowe.
Przychód wynosił
.
.
.
.
Rozchód
„
. . .
Niedobór . . .
.
1285 kor. 14 h.
. 1532 „ 34 „
.
247 kor. 20 h.
Towarzystwo posiada komitet filialny T. P. p.
171. w Ustrzykach dolnych fungujący poprzednio jako delegacya (filia)*
Towarzystwa Pomocy przemysłowej w Sanoku.
172. Sieniawa. Towarzystwo Pomocy przemysłowej zawiązane dnia 22marca 1904.
Z powodu zupełnego zastoju, w jaki Towarzystwo popadło, zwołano na,
dzień 1. września 1906 Wiec przemysłowy, na którym wybrano komitet dla
przeprowadzenia reorganizacyi Towarzystwa.
Na czele komitetu stanął:
ks Tomasz W ł a z ó w s k i , rz. katol. proboszcz;
W dniu 20. stycznia ukonstytuował się Zarząd Towarzystwa, które obe
cnie liczy 59 członków.
Zarząd
Towarzystwa:
P rezes: Jan W i s ł o c k i , radca sądu,
Zast. Prezesa: Michał M i c h a l s k i , kupiec,
Sekretarz: Jan L i n g m a n , dyr. kasy oszczędności;
M y s z k o w s k i Stanisław, dyr. kasy zaliczkowej,
Ł a ń c u c k i W ładysław, przemysłowiec,
P o d c z a s k i J a n , pełn. dóbr Sieniawa,
E n g e ł b e r g Chune, kupiec.
L a u f e r Schaja, kupiec.
Walne Zgromadzenie dnia 20. maja 1908. Posiedzeń Wydziału 2.
Członkowie Zarządu Towarzystwa przeprowadzali badania w sklepach
i udzielali kupcom wszelkich informacyi z dziedziny wytwrórstwa krajowego—
dawali adresy fabryk krajowych itp.
Staraniem Tow arzystw a odbyło się k i l k a o d c z y t ó w w miejscowej
czytelni Tow. szkoły ludowej — na temat popierania przemysłu krajowego..
Fundusz Towarzystwa złożony na książeczce Kasy oszczędności wynosi
57 koron.
173. Skalat. Towarzystwo Pomocy przemysłowej zawiązane d. 20. maja.
1908 r. Członków 26.
Prezes: W ładysław H o ł o w i e c k i , sekr. sądu,
I. Zast. Prezesa: Dr. Arnold E h r l i c h , adwokat i burmistrz,
II. ,,
n
Teodor G i s s o w s k i , adjunkt sądowy,
Sekretarz: Joachim R o t h k op f, kancel. sąd.
Skarbnik: Diomed K o r o w s k i , adjunkt sądowy.
Zresztą jak w sprawozdaniu zeszłorocznem.
Sprawozdania z działalności za rok ubiegły nie nadesłano.
123
—
—
174.
Skawina. Komitet organizacyjny T. P. p. zawiązany na WieciEi
przemysłowym w dniu 7. marca 1906 r. Członków 29.
Na czele komitetu stoją:
Prezes: Ks. Teofil F l i s . rz. kat. proboszcz,
Zast. Prezesa: Bronisław P e s z k o w s k i, notaryusz.
W dniu 22. kwietnia 1909 r. naW alnem Zgromadzeniu przeprowadzono*organizację Towarzystwa i wybrano następujący zarząd.
Prezes: Bronisław P e s z k o w s k i , notaryusz,
Zast. Prezesa: Dr. Emil S c h w a r z , adwokat,
S ekr.: Zofia P a w ł o w s k a , dyrektorka szkoły,
Zast. sekr.: Anna Ś c i s ł o , nauczycielka,
Skarbnik: Michał S o w i ń s k i , nauczyciel.
Ks. Marceli Z a u s , szamb, papies. i proboszcz z Radziszowa,
Ks. Jan M a r s z a ł , proboszcz z Tyńca,
Stanisław M o s z k o w s k i, aptekarz,
Stanisław R a d z i k , nauczyciel,
Franciszek N o w o t n y , nauczyciel,
Jan B a w i ń s k i, właść. realności>
Bolesław B i e ń k o w s k i , właść. realności.
Walne Zgromadzenie dn. 22. kwietnia 1909. Posiedzeń wydziału 3.
Towarzystwo podzielono na sekcye: agitacyjną, odczytową i przemy
słową.
Przeprowadzono badanie i agitacyę w miejscowych : sklepach, zwracająa
główną uwagę na wyrugowanie obcych zapałek, udzielano kupcom informacyi
skąd i jakie krajowe towary sprowadzać powinni.
Zajęto się sprawą wprowadzenia w miejscowej żeńskiej szkole n a u k ii
w y r o b u g u z i k ó w n i c i a n y c h ; wniesiono do Rady szkolnej krajo
wej podanie o uwzględnienie przy obsadzeniu posady kierownika szkoły mę
skiej — nauczyciela obeznanego z n a u k ą s ł ó j d u — ponieważ szkoła ta>.
posiada kilka warsztatów stojących bezużytecznie.
Przesłano do Krakowa celem przeprowadzenia rozbiórki chemicznej —
próbki, znalezionych w okolicy Skawiny na znaczniejszych terenach, farb zie
mnych, zielonej i czerwonej.
Towarzystwo prenumeruje pismo fachowe „Odrodzenie".
Zamknięcie
Przychód
Rozchód
.
.
.
.
rachunkowe.
.
.
. 49 K 70 hal.
■ 33 „ 80 „
Pozostałość na r. 1910.
15 K 90 hal.
— 124 —
175. Śniatyn. Towarzystwo Pomocy przemysłowej, zawiązane w dniu
3. października 1905 roku — ukonstytuowane w miesiącu grudniu 1908 r.
Towarzystwo liczy członków 33.
Zarząd
Towarzystwa:
Prezes: Ż a ń k o w s k i Tomasz, mechanik,
Zast. Prezesa: H u s i a t y ń s k i Grzegorz, majster szewski,
Sekretarz: H u b a c z e k Jerzy, cieśla.
Członkowie
Zarządu:
Ks. Ignacy B u d z i a n o w s k i , katecheta,
C z e r k i e w s k i Wincenty, kierownik budowl.
D. K u ś n i e r c z y k Piotr, dyr. szpitala,
M a l i n o w s k i Marcin, kuśnierz,
M i t r o w i c z Józef, rymarz,
R a k u s s Gustaw, sekr. kasy chorych,
S z c z e r b a n o w s k i Ignacy, majster szewski,
S z u l c Kazimierz, majster stolarski,
" T o k e r Leon, właść drukarni.
Walne Zgromadzenie dnia 14. lutego 1909. — Posiedzeń Wydziału 10.
Staraniem Towarzystwa u m i e s z c z o n o j e d n e g o u c z n i a w s z k o l e
ś l u s a r s k i e j w Sułkowicach.
U r z ą d z o n o d w i e w y c i e c z k i do okolicznych fabryk i zakładów
przemysłowych.
Towarzystwo przeprowadzało dokładne badanie miejscowego i okoli
cznego przemysłu i rękodzieła, i skonstatowało — że w najtrudniejszych wa' runkach znajdują się pracownie kuśnierskie, których okolica posiada około 60,
a nie mają one żadnych maszyn pomocniczych i muszą walczyć z trudnymi
warunkami zbytu.
Towarzystwo urządziło 2 k u r s y g u z i k a r s k e , a na każdym z nich
■wyuczono po 6 dziewcząt.
Wydano dwie odezwy, a to w sprawie kursu guzikarskiego i drugą za
chęcającą do licznego przystępowania na członków Towarzystwa.
Towarzystwo prenumeruje pismo fachowe „Dźwignię".
Zamknięcie
Przychód .
Rozchód .
.
.
.
rachunkowe.
.
.
.
.
Niedobór.
.
.
.
.
.
tpozostaje do pokrycia z zaległych wkładek.
.
kor. 15’—
„
30~46_____
. kor. 15-46
176.
SoftaL Towarzystwo Pomocy przemysłowej zawiązane dnia 14,
marca 1905. Zreorganizowane w październiku 1907. Członków 79.
Prezes : Jan S e m e t k o w s k i , dyr. Tow. zaliczkowego,
I. Zast. Prezesa; Henryk K o p i a , dyr. gimnazyum,
II. „
„
Kazimiera M a r k o w s k a , dyr. semin. żeńsk.,
Sekretarz : Teofil M u c h a , nauczyciel,
Zast. „
Stanisław K a s t n e r , lustrator powiat.
Skarbnik: Jan S z c z e r b a , konduktor drogowy.
Członkowie
Zarządu:
Eugeniusz W y s o c z a ń s k i , burmistrz,
Michalina W y s o c z a ń s k a ,
Kazimierz K i s s 1 i n g e r, sekr. Rady powiat.,
Maryan C h r u ś l i ń s k i ,
Aleksander G r z y w a k, profesor gimn.
Eugeniusz Ś m i e s z k o ,
Maryan K r a u s s,
Tomasz Z ó„ł c z y ń s k i, zast.
Lorentz A b g o 11,
burmistrza.
Towarzystwo to po bardzo żywych zaczątkach działalności popadło*
w bezczynność.
177.
Członków 120.
Stanisławów. Towarzystwo P. p. zawiązane dnia 1. stycznia 1904.
Zarząd T o w arz y stw a:
Prezes : Józef L o r e n s, kierownik fabryki,
Zast. Prezesa : Wiktor D o b r u c k i , emeryt. Radca Domen,
Skarbnik : H a w e 1 i k Juliusz, właść. biura handlów.
Członkowie
Zarządu:
Zenon K o s t e c k i , urzędn. banku,
Julian Ł u k a s i e w i c z , dyrektor banku zaliczk.
S i a r k i e w i c z Stanisław, urz. Spółki ziemiańsk.,
B u r c z y k Zofia, nauczycielka,
Leon R u t k o w s k i , urzędnik kolej.
K l u b y Jan, oficyant kolej.
Walne Zgromadzenie dnia 23. maja 1909.— Posiedzeń W ydziału 10.
Założono b i u r o i n f o r m a c y j n e dla stron.
Na dzień 12. grudnia 1909. zwołano Wiec przemysłowy przy udziale
delegata Ligi Pomocy przemysłowej i prezesa miejscowego Związku przemy
słowego.
-1 2 6 ! W ydano odezwy nawołujące do popierania przemysłu krajowego i bojtikotu towarów pruskich. Przed dniem zadusznym wydano specyalną odezwę
■nawołującą do kupna świec krajowych.
Towarzystwo nawiązało stosunek z miejscowym Związkiem przemysło
wym dla wspólnej akcyi.
W ostatnich czasach podjęto akcyę w Celu s t w o r z e n i a k a s y k r e
d y t o w e j , dla drobnego przemysłu.
Towarzystwo pracowało przez przeciąg kilku miesięcy dla zorganizowatnia krajowej grupy, w celu eksploatacyi wynalazku okuć (spajaczy pudełek)
ip. Reichmana.
Z powodu jednak nie dojścia do porozumienia między wynalazcą a wspo
m nianą grupą co do warunków finansowych, akcya ta została zaniechaną.
f’1
...
- •- ■
..•
Zamknięcie
rachunkowe.
Przychód w r. 1909 ..................................... kor. 173'80
Gotówka w b a n k u ................................
„ 140‘72
Rozchód .
SRazem .
.....................................................
Pozostałość nn rok 1910.: ,
.
. <. .
.
.
kor. 314'52
„ 137-27
kor. 177’25
178.
Stanisławów. Stowarzyszenie pracy kobiet „Mrówka“ w Stanisł
wowie, uchwałą Walnego zgromadzenia z dnia 16. listopada 1909 przekształ
ciło się na:
S t o w a r z y s z e n i e P o m o c y p r z e m y s ł o w e j k o b i e t „Mrówka"
ii przystąpiło jako związkowe ogniwo do Ligi Pomocy przemysłowej.
Stowarzyszenie liczy członków 63.
Zarząd:
Przewodnicząca: Marya S . m y c z y ń s k a ,
Zast. przewodn: Wiktorya N i m h i m o w a ,
Sekretarka: Zofia B u r c z y k o w a ,
Skarbniczka. Leopoldyna W o d i c z k o w a .
Członkowie
B i t n e r o w a Stanisława,
D a n d ó w n a Emilia,
K o p a c z y ń s k a Wanda,
M a d ej s k a Józefa,
,P a y g.e r t o w a Emilia,
■ P o d l e w s k a Józefa.
.
Zarządu:
P otw or ow s k a
Rozwadowska
Rozwadowska
Saw iczewska
Z ap a l i ń s k a
Marya,
Marya,
Helena,
Anna,
Seweryna.
Zastępczynie:
J a s i e n i e c k a Marya,
M a c u r o w a Adela,
M a r k o w s k a Włodzimierzowa,
N a w o j s k a Marya,
P o s c h i n g e r o w a Kazimiera,
R u k s e r o w a Jadwiga.
K orbisy a r e w i z y j n a :
Stanisław H o r o s z k i e w i c z,
Ks. Kanonik Józef P i a s k i e w i c z .
Walne zgromadzenia 2. Posiedzeń wydziału 19.
Stowarzyszenie wytknęło sobie jako główny cel działalności — p r z y • c h o d z e n i e z p o m o c ą u b o g i m d z i e w c z ę t o m , przez dawanie im
•możności uczciwego zarobkowania pracą przemysłową.
W ysłano na 6 tygodniowy k u r s s z y c i a i k r o j u b i e l i z n y
urządzony staraniem Wydziału krajowego we Lwowie, dwie uczennice, z któ•ryćh jedna pracuje obecnie w szwalni stowarzyszenia jako przodownica.
Stowarzyszenie utrzymuje p r a c o w n i ę b i e l i z n y prowadzoną przez
rutynow aną kierowniczkę. — Nauka szycia trwa lat 3.
Celem pomnożenia funduszów Towarzystwa urządzono roku zeszłego
■na dochód Towarzystwa. „ P o d w i e c z o r e k " , który przyniósł czystego do
chodu 411 koron.
Urządzono w pierwszą niedzielę po świętach Bożego narodzenia dla
.uczennic pracowni „ d r z e w k o " i wspólny opłatek, zaś w dniu 4. kwietnia
1910 w lokalu Towarzystwa uroczyste „ Ś w i ę c o n e 1’.
Delegatka Towarzystwa p. Zofia Burczykowa wygłosiła na Wiecu ko
biet w Gródku Jagiellońskim, zwołanym przez tamtejsze Towarzystwo Pomocy
tprzemysłowej, r e f e r a t n a t e m a t „ U d z i a ł k o b i e t w a k c y i u p r z e
m y s ł o wi e n ia kraju."
Towarzystwo otrzymało następujące subwencye i dary:
Liga Pomocy p r z e m y s ło w e j......................150.— kor.
Rada miejska w Stanisławowie . . . .
100-— „
W. P. S e rw a to w s k i......................................100’— „
St. Horoszkiewicz
. . . . . . .
25'— „
Ogółem . . .
375’— kor.
Z a m k n i ę c i e r a c h u n k o w e z a r o k 1909.
Przychody .
.
.
2887 kor. 41 hal.
Rozchód
.
.
.
2729 „ 96 „
Gotówka na rok 1910 r.
157 kor. 45 hal.
Bilans Towarzystwa w stanie czynnym wykazuje kor. 1016'85. w sta
dnie-czysto czynnym kor. 444-81.
179.
ków '96.
Stryj.
Towarzystwo P. p. zawiązane w kwietniu 1906. — Człon
— 128 Zarząd Towarzystwa:
P re z e s: Dr. Edmund K a l e t a , adwokat krajowy,
I. Zast. Prezesa: Julian N o w a k o w s k i , inspektor szkól,
II. „
„
Stanisław S o l s k i , stolarz,
Sekretarz: Dr. Izrael M a t f u s , prof. gimn.,
Skarbnik : Bernard B i e l a ń s k i , księgarz,
Z powodu dłuższej bezczynności Towarzystwa zwołano na dzień 13..
grudnia 1909 do sali stowarzyszenia „Gwiazda" ogólny wiec przemysłowy.
Uchwalono by dotychczasowy Wydział zwołał Walne Zgromadzenie,
celem uzupełniającego wyboru i ukonstytuowania się, i wdrożył energiczną,
akcyę.
Na wiecu 30 osób zgłosiło swoje przystąpienie do Towarzystwa.
W ostatnich dniach odbyło się Walne zgromadzenie członków, na którem wybrano tymczasowym prezesem Towarzystwa emerytowanego radcę p.
Zygmunta M a c h n i e w i c z a .
180. Strzyżów. Towarzystwo P. p. zawiązane dnia 10. listopada 1906.:
Na czele Za rządu T o w a r z y s t w a stoi:
p. Jozafat S t a r k i e w i c z, st. komisarz skarbu i członek Wydziału
Ligi P. p.
Mimo usilnych ponagleń, działalność Towarzystwa w zupełnym zastoju..
181. Sucha Towarzystwo P. p. zawiązane w maju 1908. r. — Człon
ków 42.
Prezes:
(nie obsadzone).
I- Zast. Prezesa : Edward K r u p k a , kupiec i zast. posła do Rady
państwa,
II. „
„
Dr. Karol S p a n n b a u e r , lekarz,
Skarbnik : Leopold O l s z e w s k i , marszał. dworski,
Zast. Sekretarza : Dr. Michał S z y b a 1 s k i , sędzia.
Członkowie
Zarządu:
Karolina B i e r k o w s k a , artystka malarka,
Karol Ś w i ą t e k , radca sądu,
Dr. Piotr G e s c h w i n d , adwokat.
Z powodu ustąpienia sekretarza Towarzystwa p. Dra Adama Zechentera
sędziego, Towarzystwo popadło w chwilową bezczynność.
Dla zamierzonej żywszej akcyi odczytowej zakupiło Towarzystwo wspól
nie z Towarzystwem Szkoły ludowej aparat projekcyjny.
Przychody w okresie sprawozdawczym wynosiły K. 75'— i tąż kwotę
wydano na zakupno aparatu.
— 129 182. Szczucin. Komitet organizacyjny T. P. p.
kwietnia 1905 r.
zawiązany dnia 28.
Na czel e K o m i t e t u stoi:
Dr. Karol R u d n i c k i , burmistrz miasta.
Mimo usilnych ponagleń Komitet nie zdołał dotąd przeprowadzić organi
zacyi Towarzystwa.
183. Tarnobrzeg. Towarzystwo P. p. zawiązane dnia 28. kwietnia 1905—
po dzień 10. stycznia 1909 fungujące jako komitet organizacyjny T. p. p. —
Członków 88.
P rezes: C h a l c a r z Józef, sekr. sądu,
I. Zast. Prezesa : Ks. Stefan P ł a s z c z y ca, Przeor Dominikanów,
II, „
„
Jan K o l a s i ń s k i , burmistrz,
Sekretarz: Jan B o c h n i a k , nadinż. Wydziału kraj.
Członkowie
Zarządu:
Wilibald N o a k , starszy geometra ewidenc.
Mieczysław S z u l c , gorzelnik,
Jakób W a c h s m a n n , kupiec,
Wojciech L a n g , stolarz,
Wilhelmina D e n k e r o w a , żona
Franciszek M o r t ka, stolarz,
aptekarza,
Jan D e k u t o w s k i , blacharz,
Marya N o a k o w a, żona geoJerzy D z i a d u ch, dyr. szkoły
metry,
koszykarskiej,
Józef H a n d e 1 s m a n , restaur.
Towarzystwo współdziałało przy urządzeniu postoju W ystawy ruchomej
i zorganizowało udział w tejże podczas postoju 14 miejscowych wytwórców.
Za rok ostatni brak sprawozdania.
K o m i t e t y filialne
184. Baranów. Komitet filialny Tow. P. p. zawiązany dnia 12. stycznia
1909- Członków. 12.
Przewodniczący : Ks. Jan S o 1a k, proboszcz,
Zast. Przewodn.: Ludwik W n ę k o w s k i , kierown. szkoły,
Sekretarz: M a d e j Feliks, sekretarz gminy,
Teresa W a w r z y c k a , nauczycielka,
Franciszek L o t z , krawiec,
P i e c h o c i ń s k i Józef, rymarz,
Józef G e l b w a c h s , „
Antoni C i e j k a, szewc,
Walenty K o r d ę b a, murarz,
9-
— 130 —
Franciszek S a t a r a , szewc,
Leib H a u s e r , kupiec,
Bronisł. B i a te k, stolarz
-'i
■ :
Sprawozdania z działalności komitetu do dnia dzisiejszego nie nadesłano.
185. Radom yśl wielki. Komitet filialny Tow. P. p. zawiązany dnia 14.
stycznia 1909. Członków 18.
..
Na c z e l e
Komitetu stoją:
Prezes: Dr. Zygmunt M r o w e c , naczelnik sądu,
Sekretarz: Leopold S c h n e i d e r, dyr. szkoły,
Skarbnik: F u s s Ferdynand, sędzia,
Komitet przeprowadzał agitacye na rzecz zbytu -towarów krajowych.
W ysłano do Namiestnictwa statuty do zatwierdzenia.
186. Tarnopol. Towarzystwo Pomocy przemysłowej zawiązane w dniu
22. lutego 1904. — Członków 139.
1
r
Zarząd
Towarzystwa:
Prezes: Dr. Stanisław M a n d 1, burmistrz,
Sekretarz, Mojżesz S a l e , inżynier miejski,
1
i
Członkowie
Zarządu:
Dr. W aleryan P o d l e w s k i,
S o ł t y k o w s k i Aleksy, cukierń.
C i c i m i r s k i Grzegorz, urzędn. W ó ź n i ą k o.-w s k i Michał, urz.
Tow. asek,
kasy miejskiej,
S t o p k a Andrzej, prof. gimn.
G ł o z i ń s k i przemysłowiec,
R e m i s z e w s k i, kupiec,
M a n d l o w a Paulina,
Dr. Rudolf M a n t e 1, adwokat.
P a r n a s ó w a,
F r e u d m a n Samuel, przemysł. :
S z e j k o w s k a Wanda, naucz.
Leon K a t z, kupiec,
Giedroyciowa.
Walne Zgromadzenie 27. listopada 1909. Posiedzeń wydziału 4.
Działalność
agitacyjna.
Ożywiono znacznie działalność agitacyjną na rzecz zbytu wyrobów kra
jowych.
Z inicyatywy Towarzystwa zawiązał się K o m i t e t P a ń obejmujący
szerokie kola miejscowej inteligencyi, który na licznych konferencyach omawiał
sprawy propagandy przemysłu krajowego.
Wspólnie z Wydziałem Towarzystwa Pomocy przemysłowej urządzono
W i e c k o b i e t , przy bardzo licznym udziale Pańy a także Panów, na którym
rzeczowy referat wygłosiła, członek Wydziału Towarzystwa Pomocy przemy-slowej p. Szwejkowska.
,
..
; ;
— 131 Komitet Pań posiada kilka
Pomócy-przemysłowej i- działa w
W dniu 22. listopada 1908
k u p c <>w i r ę k o d z i e l n i k u
delegatek w łonie Wydziału Towarzystwa
ścisłej- łączności z Towarzystwem.
r. zwołano W i e c z n a c z n i e j s z y c h !
w. -.
Przeprowadzono oględną lustracyę sklepów, udzielano informacyi kupcom
jakie jeszcze krajowe towary sprowadzićby należało.
' “ Urządzono W e n t ę p r z e d ś w i ą t e c z n ą w czasie której odbył się
Wiec przemysłowy. Dla ułatwienia oryentacyi publiczności rozrzucono w czasie'
Wenty 1000 e g z e m p 1 a r z y w y k a z u n a j w a ż n i e j s z y oh a r l y k ui ó w c o d z i e n n e g o u ż y t k u pochodzenia krajowego.
1,1 1
i
-
o~i
0
yV
i
> .•
. •
......... ... , , .
' Działalność przemysłowa:
..
- '■>
••: ‘,
.., *,
W dalszym ciągu zainteresowania się miejscowym przemysłem dopro
wadzono do ostatecznego załatwienia sprawy S t o w a r z y s z e n i a , s t o l a r
s k i e g o —; dla którego uzyskano z, Ministerstwa handlu 5 maszyn różhorodnyoh typów do przeróbki drzewa wraz z motorami, prócz tego otrzymano
•urządzenie do suszarni parowej.
- , ; ...:1,
.
‘‘
W ten sposób urządzona pracownia przyczyni się ogromnie do rozWojuprodukcyi, obniżenia kosztów tejże, a temsamem do ułatwienia eksportu, k tó ry
już obecnie znacznych dosięga rozmiarów.
W całym przebiegu sprawy reorganizaćyi Towarzystwa stolarskiego tu
dzież przychyiyegó załatwienia przez Ministerstwo dostawy maszyn i motorów
i ustanowienia instruktora-—• znaczne zasługi• położył członek Towarzystwa
i poseł do Rady państwa p. Rudolf Gall. . J, : i ■<
W dalszym ciągu działalności na rzecz miejscowego przemysłu — ; zało
żono w końcu roku 1908 S t o w a r z y s z e n i e p j e k a r z y, mająpe na celu*
podniesienie dobrobytu swych członków, jakoteż ulepszenie produkcyi.
Dotychczas piekarze miejscowi, których , jest kilkudziesięciu, znajdywali
się w zupełnej zawisłości od pośredników7 handlu mąką. którzy ich niemiło
siernie wyzyskiwali.
Obecnie prowadzi Stowarzyszenie włateny magazyn mąki zakupywanej
wprost od młynów po cenach znacznie niższych i jakkolwiek; jeszcze niew szyscy piekarze w Związku, mąkę pobierać m o g ą — o b r ó t r o c z n y 1w y
n o s i p r z e s z ł o 100 w a g o n ó w , co daje pewność_rentowności przedsię
biorstwa i znacznych korzyści dla stowarzyszonych.
Co do d o s t a w y d r o ż d ż y zrobiono: roczną' umowę z ’ jedną ż krajo
w ych fabryk, rugując w ten sposób obcą konkurencyę.
.
1
Towarzystwo poczyniło starania w Ministerstwie handlu celem uzyskania
dla 5-ciu piekarzy pieczywa t. ,zw. niemieckiego, maszyn do m ieszania'ciasta
pędzonych motorem elektrycznym, co na dobroć, i: hygieniczność produkcyi
w znacznej mierze wpłynąć musi.
Pomyślny przebieg , tej sprawy przypisać należy p rac y . i zabiegom' pre.zesa Towarzystwa ,p. Dr. Mandła .i członka Wydziału tegoż p. Dr. Horowitza.
9*
1
—
132
Działalność
—
agencyjna.
Towarzystwo utrzymuje Agencyę handlową, którą prowadzi fachowa siła;
p. Beiner.
(Przebieg jej działalności podajemy w dziale „Agencye handlowe14).
Inne działy akcyi:
W a r s z t a t y s t u d e n c k i e tutejszego gimnazyum, któremi kieruje
członek Wydziału Towarzystwa p. profesor Stopka — rozwijają się pomyślnie,
i wzięły udział w W ystawie Warsztatów studenckich we Lwowie, urządzone!
staraniem Ligi Pomocy przemysłowej i polskiego Muzeum szkolnego.
Towarzystwo interweniowało na rzecz dostawy mebli i sprzętów ze Spółki
stolarskiej dla Państwowej szkoły ślusarstwa maszynowego.
Obecnie interweniuje na rzecz dostaw krajowych przy budujących się.w tym roku gimnazyum i gmachu dla poczty.
Wszelkie publikacye zamieszcza Towarzystwo w miejscowym organie„Głos Polski11 który zawsze okazywał Towarzystwu przychylność.
Także miejscowe Towarzystwa: Tow. Szkoły ludowej i „Sokół" współ
działały zgodnie Towarzystwem drogą agitacyi na rzecz idei uprzemysłowieniakraju — w gronie swoich członków i zawsze okazywały Towarzystwu wiela
życzliwości.
Przychód . . . . . . . .
Rozchód ........................... .....
.
.
.
.
kor. 893'24
„ 500‘72
kor. 392'52
187.
Tarnów. Towarzystwo P. p. zawiązane dnia 25. marca 1904. r. —
Członków (wedle ostatniego sprawozdania) 300.
Prezes: Dr. Adolf W a y h i n g e r , notaryusz, poseł na sejm,,
Zast. Prezesa: Hubert L i n d e , naczelnik poczty,
Sekretarz: Dr. Franciszek Z a r ę b a , sekr. sądu,
Skarbnik: Karol A l b r e c h t , dyrektor szkoły wydział.
Ks, Dr. Stanisław D u t k i e w i c z , rektor Semin. duchown..
Dr. Józef O f f n e r,
Wincenty P a s z c z a , dyr. fabryki,
W ładysław T r y b o w s k i , profesor gimn.
A. M o ż d ż e ń s k i , urzędn. kolej.
Herman I s r a e l o w i c z , właść. fabryki,
N o w a k , kupiec,
Rajmund K e m p f, jubiler..
— 133 Towarzystwo podjęło agitacyę na rzecz węgla płukanego — dającego
się używać zamiast koksu, który po większej części jest pochodzenia pruskie
go. Wydano w tej sprawie obszerne odezwy do kółek rolniczych, Związków
zawodowych i cechów.
Towarzystwo współdziałało przy urządzeniu postojów W ystawy rucho
mej w powiecie tarnowskim.
Urządzono przy współudziale sekcyi odczytowej Towarzystwa Pomocy
przemysłowej w Bochni 8 odczytów dla młodzieży szkolnej.
Towarzystwo po doskonałych początkach swej działalności — popadło
w bezczynność.
Wielokrotne usiłowania aby obecny Zarząd zajął się reorganizacyą i oży
wieniem działalności Towarzystwa nie przyniosły pożądanego rezultatu.
komitety, filialne
zawiązane na wiecach przemysłowych podczas postojów W ystaw y ruchomej;
Ligi Pomocy przem ysłow ej:
188. b isia góra. Komitet filialny T. P. p. zawiązany dnia 22. stycznia
Przewodniczący: Wojciech S t e n o, wójt,
Sekretarz: Wincenty M o s t o w s k i , nauczyciel,
Jan K u c a ,
Marcin K u t a ,
Stanisław P o t a n y c z ,
Aniela P r u s a k , naucz.
Ant. B a n i k , dyr. kasy zaliczk.
Adam S z o t ko,
Jan S e c z e n d e r ,
Wojciech S i o ł k o ,
Józef K u b i s z t a 1,
Jan F l i s ,
Wojciech S t e l m a c h ,
Jan P i e r d o n ,
Antoni M a ł e c k i .
Sprawozdania z działalności komitetu nie przedłożono.
189. Szynroałd. Komitet filialny T. P. p. zawiązany dnia 24. stycznia
Przewodniczący: Ks. Kanonik Aleksander S i e m i e ń s k i ,
proboszcz,
Sekretarz: W ładysław L e w i c k i , kier. szkoły,
M o d e 1 s k i Ignacy, dzierżawca dóbr,
S z c z ę c h Józef, wójt,
K u s e k Ignacy,
Jan S t a ń c z y k , pisarz gminny,
Paw eł R o b a k ,
Józef J o p ,
Kazimierz K o p a c z ,
Jędrzej Ś r u t e k,
Tomasz L i t w i n,
Antoni P r o k o p,
Paw eł K u s e k .
— ,.134 —
Posiedzenia Komitetu odbywały się łącznie z posiedzeniami Kółka rolni
czego, na. których uchwalono :
U t'w o r z y ć s z k o ł ę g o s p o d y ń w i e j s k i c h z całorocznym "kur
sem gospodarstwa kobiecego. Szkoła ta otwartą została w miesiącu grudniu
1909 r. Postanowiono dodatkowo urządzić przy założonej szkole — suszarnię
śliw Systemem bośniackim.
Zwrócić się do W ydziału krajowego o techniczną pomoc w z a r y b i e n i u 2000 m. □ . p o w i e r z c h n i z b i o r n i k ó w p r z y d r o ż n y c h nar
dających się pod hodowlę ryb.
Odnieść się do W ydziału krajowego o pomoc przy zamierzonem z a ł o
ż e n i u W a r s z t a t u i k u r s u t k a c k i e g o , przez udzielenie postępowych
warsztatów lub subwencyi na zakupno tychże.
Komitet filialny Pomocy przemysłowej mając do rozporządzenia legat
z 3 morgów pola i 3000 koron gotówki na zakład naukowo-wychowawczy,
postanowił przystąpić do budowy skromnego domku na pomieszczenie w a r
s z t a t u r ę k o d z i e l n i c z e g o d l a c h ę t n e j m ł o d z i e ż y szkol nej . .
Umieszczono jednego chłopca w szkole zabawkars k i e j w Jaworowie. —- Podania o przyjęcie dwóch innych do szkoły ślu
sarskiej w Świątnikach i stolarskiej w Kalwaryi nie zostały uwzględnione.
: , Sklep miejscowego Kółka rolniczego zaopatrzony został we wszystkiewyroby krajowe codziennego użytku i skrupulatnie przestrzega bojkotu towa?rów pruskich.
Przy interwencyi komitetu zostały założone w gminie d wi e c e g i e l n i e
r ę c z n e , m ł y n p ę d z o n y m o t o r e m r o p n y m i kilka gospodarstw.
zaprowadziło urządzenie kieratowe.
Powyższe streszczenie wyników pracy Kom itetu— na czele którego sto
dzielny obywatel kraju Ksiądz Kanonik Siemieński nie potrzebuje chyba koi,
mentarzy. Widać z niego — jak wdzięczne pole do szlachetnej obywatelskie
pracy mają komitety filialne wiejskie dla dobra ludu.
Komitet w Szynwałdzie stawiamy jako przykład dla wszystkich komi-,
tetów filialnych wiejskich i nawet niektórych mniej czynnych Towarzystw
Pomocy przemysłowej miejskich i nie wątpimy, że z czasem za przykładem
tym pójdą one.
190.
Łękaw ica.
1909- — Członków 12.
Komitet filialny T. P. p. zawiązany dnia 26. stycznia.
Przewodniczący: Ks. Paweł W i a t r , proboszcz,
Zast. Przewodn. : Filip W ł o d e k , zast. wójta, b. poseł,
Sekretarka: Helena M i c h a l s k a , nauczycielka,
Jakób Ł o n d w i n,
Jakób K r u c z k a ,
Józef P i ą t k a , młodszy,
Mikołał H a l s k i,
Józef P i ą t k a , starszy,
Józef K a c z o r a ,
Agata Ż u r o w s k a ,
Jan W r ó b e l ,
Katarzyna T y r k a,
Barbara K a w i k ó w n a,.
-
135 —
Komitet przeprowadził agitacyę w miejscowych sklepach — na rzeczzbytu wyrobów krajowych.
Szerszej działalności jeszcze, nie podjęto.
191. Trembowla. Towarzystwo Pomocy przemysłowej
25. czerwca 1905.
zawiązane dnia
'
Prezes : Ks. W alenty P u c h a ł a , katecheta,
I. Zast. Prezesa: Julian B u c i e w i c z , dyr. szkoły w Sadach
trembowelskich,
II. „
„
Andrzej K o m p 1 i k i e w i c z, dyrektor szkoły
w Trembowli,
Skarbnik: Dr. Józef B l a u s t e i n, adwokat krajowy.
Mimo usilnych ponagleń Towarzystwo pozostaje w zupełnej bezczyn
ności.
W ostatnich czasach reorganizacyą i ożywieniem działalności Towarzy- .
stwa zajął się p. Julian Buciewicz.
192. Wadowice. Towarzystwo Pomocy przemysłowej zawiązane dnia 25marca 1908.
N a c z e 1e Z a r z ą d u s t a 1i :
Prezes: Kazimierz K ł ę b k ó w s k i , st. insp. skarbu,
Zast. Prezesa: Faustyn P r u s z y ń s k i , st. inż. reguł, rzek,
Sekretarz: Gerard F e c h t e r, asyst, biura reguł, rzek,
Skarbnik : Kazimierz H o m m e. właść. drogueryi.
Z powodu zaniku dawnej żywotności Towarzystwa, zwołano w celu
przeprowadzenia reorganizacyi i ożywienia działalności tegoż, Wiec publiczny,
na dzień 21. marca 1909.
Uchwalono zająć się sprawą ożywienia działalności Towarzystwa i w tym
celu miano zwołać najdalej do trzech tygodni Walne Zgromadzenie członków.
nadesłano.
Za rok ostatni sprawozdania nie
193. Wojnicz. Towarzystwo Pomocy przemysłowej zawiązane dnia 14
marca 1909. — Członków 88.
Prezes: Karol N o d z y ń s k i , burmistrz,
I. Zast. Prezesa: F u x ó w n a Wanda, nauczycielka,
136 II. zast.. prezesa P i e 1e c k a Celina,
Sekretarz: Dr. Wiktor Ł o w c z o w s k i , lekarz,
Zast. „
Ks. Roman Ma z u r , wikary,
Skarbnik: Kazimierz W a j d o w i e z, dyr. kasy zaliczk.
Zast. „
Marya G o d u l o w a , żona kontr, urzęd. podatk.
Członkowie
D w e r a k o w a Marya,
K r z e m i ń s k a Antonina,
W o ź n y Józef.
Wydziału:
K a m i ń s k a Marya,
T w a r d o w s k i Michał,
Walne Zgromadzenie dnia 14. marca 1909.
Działalność
— Posiedzeń Wydziału 2.
agitacyjna:
Przeprowadzono dokładny przegląd wszystkich sklepów i agitowano na
rzecz zbytu towarów krajowych i bojkotu towarów pruskich. Udzielano
kupcom wszelkich informacyi i adresów fabryk krajowych, z których w to
wary zaopatrywać się powinni.
Na rok 1910 projektuje Towarzystwo urządzenie r e k l a m o w e j W y
s t a w y t o w a r ó w k r a j o w y c h codziennego użytku.
Nauczycielstwo miejscowe wywiera bardzo dodatni wpływ na młodzież
szkolną co do zaopatrywania się w artykuły szkolne tylko pochodzenia
krajowego.
Działalność przemysłowa:
Staraniem Towarzystwa uzyskała przyjęcie n a k u r s k o r o n k a r s t w a
i r y j s k i e g o Ligi Pomocy przemysłowej we Lwowie — miejscowa n a
uczycielka p. Marya Fuxówna, która po ukończeniu nauki i powrocie do
Wojnicza zainieyowała zaraz kurs koronkarski dla miejscowych dziewcząt.
Kurs rozpoczął się z końcem roku 1909 w bezinteresownie na ten cel
udzielonej sali miejscowego „Sokołau.
Obecnie istnieje już w Wojniczu racyonalnie prosperująca e k s p o z y
t u r a k o r o n k a r s k a , pobierająca zamówienia z Państwowego zakładu
domowo-przemysłowej pracy kobiet we Wiedniu.
Zamknięcie
rachunkowe.
Przychód
.
.
.
Rozchód
. . .
Pozostałość na r. 1910 .
kor. 119' —
„
32'26
kor. 86'74
194. Uóieliez&a. Towarzystwo Pomocy przemysłowej zawiązane dnia
27. listopada 1904. — Członków 130.
Z powodu przeniesienia Prezesa Towarzystwa Ks. Wojciecha Paszka do
Podgórza i zupełnego zaniedbania działalności Towarzystwa, zwołano na dzień
— 137
14. marca 1909 Walne Zgromadzenie członków przy współudziale delegata
Ligi Pomocy przemysłowej, na którem wybrano nowy Wydział Towarzystwa.
Przewodniczący: Józef W i e r z b i c k i , nauczyciel,
M a ł u s ę y ń s k i Jan, nauczyciel,
K o z ł o w s k i Józef, sztygar salin,
K u n z o w a Marya, nauczycielka,
W ó j c i k Jan, naucz, z Krzyszkowic,
M a z u r k i e w i c z Antoni, kupiec,
K o w a r z y k Józef, majster szewski
A y w a s o w a Zofia, żona burmistrza, G a z e k Jakób,
„
„
D i e l o w a Jadwiga, żona urzędn.
K o n i e c z k o Ignacy, respicyent podat.
W ybrani członkowie Zarządu mieli odbyć posiedzenie celem ukonstytuo
wania się i podjęcia żywej działalności.
komitety filialne
zawiązane na wiecach przemysłowych podczas postojów W ystaw y Ruchomej
195. Bierzanóro. Komitet filialny T. P. p. zawiązany dnia 9-go marca
Przewodniczący: Jan S a d k o w s k i , kierownik szkoły,
Sekretarka: Helena M a c i e j k o , nauczycielka,
Wojciech M a d e j gospodarz,
Franciszka S o w i e k a , gospod.
Karolina Z a 1 e j s k a, gospodyni,
Kasper M a d e j , kmieć,
Zofia S ł o w i k o w a,
„
Jakób J a m k a, organista,
Teresa G r z y w n o w a ,
„
Franciszek S o w i c k i gospodarz,
Rozalia S t a f f ó w a, młynarka,
Piotr O r z e c h o w s k i , rządca,
Komitet postanowił zająć się sprawą krzewienia g u z i k a r s t w a
w okolicy.
196. Roźmice wielkie, (poczta Wieliczka). Komitet filialny T. P. p.
zawiązany dnia 10. marca 1910. Członków 12.
Przewodnicząca: Stefania M r o z ó w n a , nauczycielka,
Sekretarz: Andrzej C h o l e w a , górnik,
Stanisław P i e r o w s k i , naczelnik
Józef M i c h a l i k , gospodarz,
gminy.
Jan P i ą t e k
„
Jan M i c h a l i k , gospodarz z Sierczy Klemens G a w r y ś ,
„
Wojciech P i e r o w s k i gospodarz,
Jan S u m a r a ,
„
Franciszek K a c z o r ,
„
Antonina G a b r y ś gospodyni,
Sprawozdania z działalności z powodu niedawnego zawiązania komitetu
— 138 197. Siepraw, [pacz. Świątniki górne). Komitet filialny T. P. p. zawiąż
zany dnia 13. marca 1910. Członków 13.
Przewodniczący: Ks. Ignacy C i e ż, proboszcz,
S ekretarz: Wojciech K o z u b s k i , organista,
Jan W i e l g u s , naczelnik gminy,
Wiktorya B a r a n o w a ,
Antoni K r ó l ,
Józef B u ł k a ,
Jan B e t k o w s k i,
Tomasz N o w a k ,
Franciszek S u d e r ,
Jan K u c h t a ,
Michał D u d e k ,
Marya D u r a k o w a ,
Jan C z e r w i e ń .
Sprawozdania z działalności z powodu jak wyżej nie przedłożono.
198. Zakliczyn, (poczta Droginia). Komitet filialny T. P. p. zawiązany
dnia 15. marca 1910 r. — Członków 12.
Przewodniczący: Jan Z a ł u b s k i, kierownik szkoły,
Sekretarz: Józef P e r , kierownik szkoły z Czechówka,
Stanisław Ś l u s a r c z y k , gosp.
JózefParnaś,
Jan N o w a k , nacz. gmin.,
Walenty N o w a k ,
Piotr C y g a n ,
Anna N o w a k ,
Jan S i e d e r,
Tekla C y g a n ,
Jan S i a t k a ,
Karol Gó r a l .
Sprawozdania z powodu, jak wyżej nie przedłożono.
. lif
199. Dobczyce. Komitet filialny T. P. p. zawiązany dnia 16-go marcas
Przewodniczący: Dr. Julian N i e ć , lekarz okręg.,
Sekretarz: Józef D w o r z a k , kier. szkoły,
W alenty W a 1 a s, burmistrz,
Jan K o p e r a , kuśnierz,
Franc. D r o z d o w i e z, kupiec rest.
Maurycy N e u g e r, kupiec,
Ks. Stanisław Z a s t a w n i a k prob., Ignacy W a ś k o w s k i , szewc,
Aleksander M i a r c z y ń S k i,
W alenty K a ń s k i , rolnik,
Andrzej B e d n a r s k i , szewc,
Piotr P i s z , ślusarz,
Szymon S t a m b e r g e r , kupiec,
Aleksander F i l i p o w s k i , rolnik.
Postanowiono zająć się reorganizacyą stosunków w miejscowym c e c h u :
s z e w s k i m . W ydawać jak najczęściej wskazówki o popieraniu przemysłu,
krajowego i bojkocie towarów obcych.
Zwołać w najbliższym czasie- drugi Wiec przemysłowy dla szerszej
ludności miejscowej i okolicznej.
200. Gdów. Komitet filialny T. P. p. zawiązany dnia 21. marca 1910.— '
Członków 12.
Przewodniczący: Stanisław K w i e c i ń s k i , właść. obszaru Grzybowa
Sekretarz: Stanisław B u r s z t y n , drogomistrz,
— 139 —
Ludwik C i ę ż a r e k , właść. sklepu,
Jan C e b u l a , gospodarz,
Marya G r a ż y ń s k a ,
„
Ignacy H i 1a, właść. młyna,
Leopold Z a s t a w n i a k , fabr. betonów, Majer K o r n f e 1 d, właść. browaru,.
Konstanty J a s ie ls k i, dyrektor szkoły, Wojciech S t r o j n y , szewc,
Franciszek P o r z e c k i , krawiec,
Marya G r e n i k ó w n a , nauczycielka.
Komitet postanowił zająć się sprawą krzewienia g u z i k a r s t w a .
i w tym celu uprosił nauczycielkę p. Maryę Grenikównę aby podjęła naukę-,
wyrobu guziczków dla dzieci szkolnych.
201. Gruszów, (poczta Dąbie=Dobczyce). Komitet filialny T. P. p. za
wiązany dnia l9-go marca 1910 r. — Członków 16.
Przewodniczący: Ks. Jan N o w a k , proboszcz,
Sekretarz: Kaz. S i e r o s ł a w s k i , kier. szkoły,
Konstanty O r a c z e w s k i , właść. dóbr Żerosławice,
Marya B z o w s k a ,
„
„
„
Józefa H i r s c h b e r g o w a , nauczycielka z Kawca,
Helena C z e r n i c h o w s k a , nauczycielka z Kwapinki,
Wanda S i e r o s ł a w s k a , nauczycielka,
Franciszek P i e t r u s z k a , oby w.
Jan M a l i n o w s k i , gospodarz,
Andrzej T o p a,
„
Michał P i e c h n i k , właść, filii Kółka
W ładysław T o p a, sekretarz gminny,
roln. z Krawca,
Bronisława T o p o w a ,
Jan M a g d z i a r z , gospodarz,
Ignacy F o s z c z y ń s k i , z Sawy,
Szczepan T y r a ń s k i , gosp. z Sawy.
Sprawozdania z powodu niedawnego zawiązania Komitetu jeszcze nie
przedłożono.
202. Wiśniowa. Komitet filialny T. P. p. zawiązany dnia 23.. marca
,
Przewodniczący: Ks. Jan Ra p e l , wikary,
S ekretarz: W ładysław B i e s t e k, kier. szkoły,
Feliks R u c z k a , pocztmistrz,
Franciszek K r a w c z y ń s k i , kupiec,
Andrzej Ś m i ę t a, rolnik,
Józef K o n i e c z n y , rolnik z Lipnika,,
Marcin H e b d a , rolnik,
Jakób S z y d l a k , kierownik szkoły
Wojciech K o w a l , kupiec.,
z Lipnika,
Józef F e r be r , kupiec,
Stanisława H a n n a k o w a, naucz.
Adolf F r e u n d l i c h , kupiec,
z Wierzbanowej.
203. Zakopane. Towarzystwo Pomocy przemysłowej zawiązane dnia
16. grudnia 1904.
Na czele Zarządu stał hr. W ładysław Z a m o j s k i , właściciel dóbr.
Towarzystwo od dłuższego czasu zupełnie nieczynne.
204.
Zaleszczyki. Towarzystwo Pomocy przemysłowej zawiązane dnia
22. lutego 1904. — Członków 36.
-
140 -
Na czele Zarządu Towarzystwa stoi Dr. Jan W i e r z b o w s k i , sekre
ta rz , sądu.
Towarzystwo od dłuższego czasu zupełnie nieczynne.
Mimo usilfiych starań,, .nie udało nam się przeprowadzić reorganizacyi
ii ożywienia działalności Towarzystwa.
Za rok ostatni sprawozdania nie nadesłano.
205. Zator. Towarzystwo Pomocy przemysłowej zawiązane dnia 24-go
października 1906. — Członków 28.
Na c zel e
Zarządu
Towarzystwa
stoją:
jako Prezes: Dr. Józef T a r c h a l s k i , burmistrz,
„ Sekretarz: Antoni K o t r u b s k i , kierownik szkoły,
Staraniem Towarzystwa Pomocy przemysłowej umieszczono na k u r s i e
k o r o n k a r s t w a i r y j s k i e g o we Lwowie, p. Cecylię Cisowską, która
po ukończeniu kursu udzielała nauki koronkarstwa w Zatorze na kursie urzą
dzonym przez Towarzystwo. — Na kurs ten uczęszczało 14 dziewcząt.
Obecnie istnieje w Zatorze przy Towarzystwie E k s p o z y t u r a k o
r o n k a r s k a pobierająca zamówienia z państwowego zakładu domowo przemysłowej pracy kobiet w Wiedniu.
Towarzystwo zamierza urządzić w najbliższym czasie cykl odczytów
agitacyjnych — na rzecz przemysłu krajowego.
206. Zborów. Towarzystwo P. p. zawiązane dnia 11. grudnia 1909. —
■Ukonstytuowane w dniu 6. lutego 1910.
Zarząd T ow arzystw a:
Prezes: K r a s u s k i Władysław, starosta, kawaler orderu,
Sekretarz : E c k h a r d Czesław, komisarz starostwa.
Członkowie
Zarządu:
E c k h a r d o w a Anna, żona komisarza,
G a ł a c i ń s k i Karol, kupiec,
K r u p s k i W ładysław, sędzia,
P i ą t k i e w i c z o w a Marya, żona adwokata,
R y c h l e w s k i Paweł, dyrektor szkoły,
S t ó j k i e w i c z Michał, masarz,
F u r m a n k i e w i c z Wawrzyniec, nauczyciel,
G r a b o w s k i Teodor, sekr. Magistratu,
M o s t a n i e c Mikołaj, mechanik,
P o s u c h o w s k i Stanisław, nauczyciel,
S c h a r e r Herman, kupiec.
Towarzystwo rozpoczęło swoją działalność przez agitacyę na rzecz zbytu
towarów krajowych i udzielanie kupiectwu informacyi i adresów fabryk kra
jowych.
— 141 —
Z powodu niedawnego założenia Towarzystwa — sprawozdania jeszczenie przedłożono.
K o m i t e t y filialne
zawiązane na wiecach przemysłowych podczas postojów W ystawy Ruchomej)
207. Pomorzany. Komitet filialny T. P. p. zawiązany dnia 29. paździer
nika 1909. — Członków 15.
Przewodniczący: Ks. Franciszek A r z t , proboszcz rz. kat.
Zast.
„
K r e d e n s e r Teodor, rolnik,
G r a f f Stanisław, zarządca dóbr,
Z a b ł o c k i Jan, kierownik szkoły,
L e s s e r Bernard, kier. szkoły br. Hirscha,
R i s z k e Adolf, kier. str. skarb.
K u l c z y c k i Klemens, adjunkt skarbu,
Janina A r z t ó w n a, nauczycielka,
P i ó r k o w s k i Izydor, wł. dóbr,
Helena A i s e r ó w n a , nauczycielka,
T h i i r k o s s Maksymilian, dzierż, dóbr,
S t a s i u k Bazyli, kupiec,
K ę d z i e r s k i Józef, wójt,
H i 1a r s k i Wojciech, z Czyżowa,
i Z a m r o s Michał, rolnik z Kolnego.
Uchwalono zwrócić się do Krajowego Związku przemysłowego — abytenże zajął się poprawą bytu miejscowych kuśnierzy.
208. Jezierna. Komitet filialny T. P. p. zawiązany dnia 1. listopada 1909'
Członków 12.
Przewodniczący : Ludwik M ii n z, burmistrz i aptekarz,
G a r d o l i ń s k i Konstanty, kier. szkoły,
Dr. Falk H i r s c h h o r n , lekarz,
Ks. Tomasz H o r e c z y, proboszcz rz. kat.
Ks Aleksander T u c z a n o w s k i , proboszcz gr. kat.
K o z o ł u b s k i Michał,
K o z o ł u b s k i Wawrzyniec,
Ro t h Filip, dzierż, dóbr,
M a z u r k i e w i c z Józef,
C z e r e d a Wojciech,
S i t k i e w i c z Józef.
M a t u s z e w s k i Andrzej.
Sprawozdania z powodu niedawnego zawiązania Komitetu nie prze
dłożono.
209. Złoczów. Towarzystwo Pomocy przemysłowej zawiązane w lipcu;
— 142 —
Zarząd
Towarzystwa:
• _
'Prezes: Maryan H o f f , nadinżynier starostwa,
Zast. Prezesa: P o d ł o w s k i W ładysław, właść. realności; 1
Sekretarz : P o s t a w a : Klemens, ślusarz,
: Skarbnik : T y m a Karol, ^ślusarz, :
;
Członkowie
Zarządu:
B a r t k i e w i b z A d am ,‘radca’sądu,
.
B r e n h o l z Zygmunt, właściciel dóbr,
E k i ‘e s ' JuliuSż,/
"
K r u kó W i e ć k i' Nestor,
M e s t e l Józef,'
“
O p e r Leon,.
Ś w i j e w s k i Grzegorz,
W e s o ł o w s k i Stan., notar.
C z ł o n k o w i e z a ł o'ż y c i e l e
Magistrat m. Złoczowa z. wkładką
Rada powiatowa
„
Polskie Tow. narodqwe
„.
koron o 5/— '
„ l1!)-—
„
10‘—
Posiedzeń Wydziału 11. r
1
W dniu 24. listopada 1908 r. odbył się staraniem Towarzystwa Wiec
i kupców i przemysłowców, w sprawie organizacyi handlu krajowego.
W ydano odezwy w sprawie bojkotu towarów pruskich i w sprawie roz
szerzenia pracy na wsie okoliczne.
Interweniowano w urzędach na rzecz z.bytu węgla krajowego z pomy
ślnym wynikiem .'
. . . . . .
f>3
Współdziałano przy udzieleniu, marki ochronnej Ligi P. p. miejscowemu
fabrykantowi zeszytów Zuckerkandlowi./
Towarzystwo rozpoczęło pertraktacye z Dyrekcyą miejscowego gimna-;
zyum w sprawie założenia warsztatów studenckich.: . .
Staraniem Towarzystwa została przyjęta na kurs koronkarstwa iryjskiego
we Lwowie p. Marya Demelówna nauczycielka szkoły ludowej w Olesku.
Towarzystwo czyni zabiegi celem założenia w Olesku przy współudziale
tamtejszego komitetu filialnego T. P. p. w a r s z t a t u k o s z y k a r s k i e g o —•
na pomieszczenie którego posiada Towarzystwo zapewnienie otrzymania bez
płatnego lokalu. Spółka wodna w Olesku może dostarczyć surowca podostatkiem. Wniesiono do Wydziału krajowego podanie o subwencye i wyzna
czenie instruktora.
T owarzystwo urządziło 5 - d n i o w ą W y s t a W ę o k r ę g o w ą prze^
mysłu krajowego połączoną z Wiecem przemysłowym i zjazdem okręgowym
delegatów Towarzystwa Pomocy przemysłowej.
(Dokładny opis W ystawy, przebieg obrad zjazdu i wiecu., podajemy w oso-r
<bnym dziale „W ystawy okręgowe")-
-
143 —
Po zlikwidowaniu działalności komitetu tej W ystawy Towarzystwo po■padło w chwilową bezczynność.
Prezes nadinżynier Maryan Hoff' obiecał zająć się w najbliższym czasie
zwołaniem walnego zgromadzenia na którem ma być przeprowadzony wybór
nowego Zarządu i podjęta żywsza akcya.
;
Towarzystwo posiada na książeczce kasy zaliczkowej Nr. 3107. złożóhą
gotówkę w kwocie kor- 113*41.
Zaległe wkładki członków ża rok 1909 wynoszą kor. 185’ —.
K o m i t e t y .fi l.ia 1n e
.zawiązane na wiecach przemysłowych podczas postojów W ystawy Ruchomej
.. .
. r. n
. ..'
i
210. Gologary. Komitet filialny T. P. p. zawiązany dnia 26. października
.1909. •— Członków 15. ;
• . . ..
v
. ,
Przewodn.: Ks. Dziekan Piotr S t r z e s z k o w s k i, proboszcz,
Sekret.: Salomon F r - a n k e l , kier. szkół. fund. br. Hirscha,
Skarbnik: Leon L o h s e , kier. szkoły ludowej,
Z ł a t k e s Chune, właść. garbarni,
H a ł a d o w i c z Fr., rolnik,
M a r k u s Salomon, kupiec,
Leib P e e z e n i k , kupiec,
.,
Ja n S z o f e r , wlaść. dóbr,
Ant. K o w a l s k i , wójt z Kondratowa,
Stefan Ż e l a z k o , wójt z Gołogór,
Józef K r z y w y z Łomnic,
.Antoni S z o z d a , z Plenikową,
Ks. Wład. I w a n i c k i z Lackiego,
.Leon B i l i ń s k i , z Żukowa.
Komitet uchwalił zająć się sprawą podniesienia garncarstwa i w tym
celu postanowiono wysłać jednego chłopca na naukę do szkoły garncarskiej
w Kołomyi.
Członkowie Komitetu pp. Jan Szofer, właść. dóbr Zaszkowa i Salomon
Frankel, kierów, szkoły, czynią starania celem zaprowadzenia w Gołogórach.
.przemysłu tkackiego.
211. Olesko. Komitet filialny T. P. p. zawiązany dnia 21. listopada 1909.
•Członków 15.
Przewodn. : Emil W i t k i e w i c z , notaryusz,
U j e j s k a Zofia, właścicielka dóbr,
Ks. Aleksander M o s z y ń s k i , proboszcz,
S z c z u ł o w s k i Antoni, sędzia,
D ą b r o w s k i Józef, dyrektor szkoły,
Zygmunt R o t e n b e r g , aptekarz,
Stefan P r z y j m a k , wójt,
Mendel B a s e c h e s , kupiec,
Emanuel B r a n d s t a d t e r , sekr. spółki wodnej
D e m f i l ó w n a Marya, nauczycielka,
T o m k i e w i c z W ładysław, kapitan,
-
144 —
M a n d i u k Jan, mieszczanin,
Ł a b i ń s k i Kajetan, rolnik,
S z l a c h e t k o Józef, kupiec,
Grzegorz M a k s y m o w i c z ,
Sprawozdania z działalności — z powodu niedawnego zawiązania komi
tetu jeszcze nie przedłożono..
212. Biały Kamień. Komitet filialny T. P. p. zawiązany dnia 24. listo
pada 1909. — Członków 20.
Przew odn.: Antoni C z e c h o w s k i , kier. szkoły,
Siostra W ładysława R z e w u s k a , przel. S. S. Miłosierdzia,
C z e c h o w s k a Ludwikowa,
C z e c h o w s k a Antoniowa,
P i o t r o w i c z ó w n a Helena,
Ks. Wilh. W ł o d a r c z y k , proboszcz
z Czeremoszni,
F e d o r s k i Michał, wójt,
Ks Mikołaj K o p a c z , prob. gr. kat. D o m a ń s k i Lucyan, zarz. dóbr,
F e d o r s k i Kaz. naucz.
S z a r f Lachmil, kupiec,
Szulim K a h a n e, przeł. gm. izr.
Sprawozdania z działalności z powodu jak wyżej jeszcze nie przedłożono213. Żółkiew. Towarzystwo Pomocy przemysłowej zawiązane dnia 21..
września 1905, — Członków 159.
Prezes: N e u b u r g Julian, dyrektor tartaku,
Zast. Prezesa: R o g o z i ń s k i Bronisław, krawiec,
Sekretarz: Józef H a l k a , rewident rach. dyr. skarbu,
Skarbnik: Z i m m e l s Samuel, kupiec.
D y 1 Franciszek, komis, skarbu,
F e r t i g M., oficyał sąd.
K a m b e r s k a W ładysławowa,
K l i s z c z o w a H.
S c h i l l e r Antoni, notaryusz,
Walne Zgromadzenie 3. stycznia 1909- Posiedzeń Wydziału 16.
Zwołano dwa wiece przemysłowe, a to : W i e c k o b i e t z referatem
p. Kopeckiej i W i e c o g ó l n y z referatem p. Halki.
Towarzystwo Pomocy przemysłowej , weszło jako członek w skład To
warzystwa gospodarskiego, a to, naodwrót przystąpiło do organizacyi Pomocy
przemysłowej. — Na wspólnych posiedzeniach omawiane są sprawy, w któ
rych akcya uprzemysłowienia kraju musi iść łącznie z rozwojem i podniesie
niem naszego rolnictwa.
Zorganizowano w y c i e c z k ę m ł o d z i e ż y s z k o l n e j na W ystawę
kościelną do Lwowa.
Towarzystwo posiada A g e n c y ę h a n d l o w ą , dokładny przebieg.,
działalności, której umieszczamy w dziale „Agencye handlowe".
-
145 —
Staraniem Koła Pań Towarzystwa Pomocy przemysłowej, przy materyalnem poparciu Ligi Pomocy przemysłowej, odbył się w Żółkwi dla 34 uczennic
K u r s k o r o n k a r s t w a i r y j s k i e g o . Po ukończeniu kursu utworzono
stałą ekspozyturę koronkarską, którą opiekuje się członek Koła Pań p. Kamberska.
We wrześniu 1910 roku staraniem Towarzystwa Pomocy przemysłowej
odbędzie się w Żółkwi W y s t a w a r e k l a m o w a p r z e m y s ł o w o r o l n i c z a . W celu zorganizowania żywej akcyi na rzecz tej W ystawy od
były się zgromadzenia w dniach 10. i 19. kwietnia 1910 roku przy udziale
delegatów Ligi Pomocy przemysłowej.
Wybrano obszerniejszy komitet — który energicznie zabrał się do akcyi
przygotowawczej.
Towarzystwo prenumeruje pisma fachowe: „Odrodzenie" i „Kupca Pol
skiego".
Przychód
Rozchód
.
.
,, .
.
. ..
.
Pozostałość na r. 1910 r.
176 kor. — hal.
128 „ — „
48 kor. — hal.
214. Żywiec. Towarzystwo Pomocy przemysłowej zawiązane w marcu
1904 roku.
Zarząd
Towarzystwa:
^
Prezes: Dr. Michał K ó r n i c k i , burmistrz.
Członkowie
Hr. Justyn Ł o ś , komisarz starostwa,
Ks.- Jan S a d o w s k i , katecheta,
Joachim D a n k o, kupiec,
Ludwik B e m, garbarz,
Karol W r ó b e l , fabryk, maszyn,
Juiia P r e s s e n o w a , żona inspekt.
podatkowego.
Mimo wielokrotnych usiłowań
czynne.
Zarządu:
M. Ł a s i ń s k a, żona profesora,
Marya S z c z e p a ń s k a , żona aptek.
F e l a Jan profesor,
P i o t r o w s k i Feliks, sędzia,
W a n e k Aleksander, kupiec.
obudzenia akcyi — Towarzystwo nie
215. Żydaczóro. Towarzystwo Pomocy przemysłowej zawiązane w dniu
12. maja 1906 r. — Członków 35.
Zarząd
Towarzystwa:
Prezes: Juda V o g i e r , zegarmistrz,
Karol P ią t k i e w i c.z,
Jakób B l a n k ,
10
-
146
-
Jakób P a n z e r ,
Michał K o s t y r k a,
Leib F r i e d m a n , piekarz,
<
■
, - i.
Zarząd Towarzystwa odbył, 6 posiedzeń. . '
’:
Towarzystwo udziela stałych informacyi. stronom, których w okresie
sprawozdawczym udzielono kilkadziesiąt.
:
u. '.
C Ci
I"
•:
■■' ■- ’■
Przychód
.
.
.
Rozchód
.
.
■
Pozostałość na r- 1910
184 kor. — hal.
66 „ 64 „
117 kor. 36 hal.
Agencye handlowe
Towarzystw Pomocy przemysłowej.
Uwagi ogólne.
Nadzieje, jakie przywiązaliśmy do działalności Agencyi handlowych, zało
żonych przy Towarzystwach Pomocy przemysłowej, nie ziściły się w całej
mierze.
Brak odpowiednich sił fachowych, a choćby tylko półfachowych, potrze
bnych niezbędnie do kierowania agencyą i prowadzenia jej interesów, w parze
z trudnościami, jakie zachodzą w początkach w każdej nowej akcyi — stano
wiły przyczynę średniego tylko, a w wielu wypadkach mniej nawet niż śre
dniego rozwoju działalności agencyi handlowych.
Tak jak w calem sprawozdaniu z działalności Ligi P. p., kierujemy się
i w przedstawieniu tego działu, zasadą szczerego i otwartego przyznawania
się do braków i niedomagań.
Stwarzanie agencyi handlowych powołanych wyłącznie albo przynajmniej
przeważnie do zastępstwa handlowego wyrobów przemysłu rodzimego na ryn
kach wewnętrznych kraju, opartych bardziej na idei służenia sprawie uprze
mysłowienia kraju, aniżeli na chęci zysku, — myśl stwarzania szeregu tęgich
uczciwych i po obywatelsku swoje zadanie pojmujących agentów handlowych
uważamy i nadal za pierwszorzędny postulat w akcyi uprzemysłowienia kraju.
U w ażany i nadal, że organizacya Ligi Pomocy przemysłowej powołaną jest
w pierwszym rzędzie do tej akcyi, — lecz doświadczenie pouczyło nas, ż
Towarzystwa Pomocy przemysłowej nie powinny podej mywać się tej bardzo
trudnej i pełnej odpowiedzialności akcyi, jeżeli nie są same jeszcze dość silnie
zorganizowane, dostatecznie zasobne i jeżeli nie rozporządzają silnym aparatem
fachowej kupieckiej kontroli. — Brak należytej kontroli ze strony Zarządów
Towarzystw P. p. był przeważnie obok braku sił ukwalifikowanych dla zawodu
agencyjnego — powodem słabego rozwoju, a także i upadku poszczególnych
agencyi handlowych przy Towarzystwach Pomocy przemysłowej.
t
-1 4 7 Obok tych przyczyn, także niedostateczne przestrzeganie zasady, że Agen■eye handlowe Towarzystw P. p. nie powinny żadną miarą wywoływać wza
jemnej konkurenćyi między firmami krajowemi, — spowodowało, że Agencye
spotkały się z zarzutami ze strony krajowych przemysłowców.
Nawiązując do tego co wyżej powiedziano, i co w części ogólnej niniej
szego sprawozdania (str. 12.) o tej gałęzi naszej działalności wspomnieliśmy,
wypada na tem miejscu złożyć dokładne sprawozdanie z rozwoju, czynności
i obrotów poszczególnych agencyi handlowych, istniejących dotąd przy Towa
rzystwach Pomocy przemysłowej.
Nadmienić musimy, iż oprócz bezpośredniej kontroli, jaką nad czynno
ściami agencyi handlowych wykonują, względnie wykonywać winne Zarządy
dotyczących Towarzystw Pomocy przemysłowej, biuro główne Ligi Pomocy
przemysłowej przeprowadza od czasu do czasu przez swego referenta handlo
wego — lustracyę agencyi handlowych zwłaszcza tych, których zasilanie radą
d praktycznemi wskazówkami okazało się potrzebnem.
Staramy się podczas lustracyi badać jak najdokładniej stan agencyi handlowej pod względem materyalnym i pod względem spełniania obowiązków,
a tam, gdzie tego zachodzi potrzeba, zalecamy dotyczącemu Towarzystwu
przeprowadzenie reorganizacyi, powierzenie kierownictwa agencyi bardziej od
powiednim siłom, lub w razie stwierdzenia trudnych do usunięcia objawów
•zastoju lub upadku, oddanie jej dotychczasowemu kierownikowi agencyi lub
innej odpowiedniej osobie, na jej własny rachunek..
W okresie sprawozdawczym przeprowadzone zostały lustracyę agencyi
handlowych (Towarzystw Pomocy przemysłowej) w następujących miejsco
wościach :
18/X 1908 Dobromil, ,19/X Przemyśl, 20/X Dębica, 22/XI Tarnopol, 24/XI
Złoczów, 25/XI Rudki, 17/11 1909 Kalwarya zebrzydowska, 20/11 Maków
21/11 Wadowice, 22/11 Kęty, 23/11 Andrychów, 24/11 Sucha, 16/IV Brzeżany
l7/IV Kałusz, 18/1V Stanisławów, 19/1V Kołomyja.
W miesiącach letnich w r. 1909 nie można było przeprowadzać lustracyi
ponieważ w tym czasie odbywała się we Lwowie W ystawa kościelna Ligi
Pomocy przemysłowej, której urządzenie pochłaniało czas wszystkim siłom
głównego biura.
Odbyły się więc dalsze lustracyę dopiero w jesieni a mianowicie: 20/XI
1909 Podhajce, 21/XI Buczacz.
Wyciągając wnioski z doświadczeń poczynionych w ostatnich kilku latach
w dziale Agencyi handlowych — Z a r z ą d L i g i P o m o c y p r z e m y s ł o
wej z a p r z e s t a ł na r azi e z a c h ę c a ć T o w a r z y s t w a P o m o c y
p r z e m y s ł o w e j d o z a k ł a d a n i a d a l s z y c h a g e n c y i — a nawet
stara się p o w s t r z y m y w a ć d ą ż n o ś ć T o w a r z y s t w w t y m k i e
r u n k u — obawiając się, aby dalsze niepowodzenia nie zachwiały wiary
i energii ogniw naszej organizacyi na innych polach, — tudzież, aby nie ucier
piała przez to powaga i opinia całej instytucyi.
10*
— ,148 —
Tem większą i życzliwszą uwagę poświęca Liga Pomocy przemysłowej;
staraniom wdrożonym przez lwowskie stołeczne ogniwo Ligi P. p. w kierunku
k s z t a ł c e n i a z a s t ę p u n a l e ż y c i e u z d o l n i o n y c h si ł mł odych;
do z a w o d u a g e n c y j n e g o .
Staranie to podjęte zostało przez L w o w s k ą P o m o c p r z e m y s ł o w ą —
przez urządzenie w grudniu 1909 I-go, sześciotygodniowego Ku r s u A g e n
tów handlowych,
Szczegółowy opis tego kursu zamieszczamy poniżej, — po opisie dzia
łalności poszczególnych Agencyi handlowych.
Obecny stan organizacyi agencyjnej.
1. Bochnia. Agencya handlowa Towarzystwa Pomocy przemysłowej,,
otwartą została w czerwcu 1908.
Okręg działania agencyi obejmuje powiaty: Bochnia i Brzesko.
Kierownictwo agencyi, która posiada własny lokal i telefon, sprawuje p.
Niedzielski, właściciel zakładu reprodukcyi artystycznej „Stella".
Ponieważ działalność agencyi handlowej podlegająca Zarządowi i nadzo
rowi Wydziału, a w jego zastępstwie sekcyi dostawowej Towarzystwa Pomocy
przemysłowej, nie pozwalała w dotychczasowym stosunku agencyi do Towa
rzystwa, na niezbędną kupiecką szybkość i ruchliwość, zaś kierownik jej pNiedzielski związany swoimi interesami — pragnął działalność Agencyi roz
winąć, przeto Zarząd Towarzystwa oddał prowadzenie agencyi handlowej od
1. grudnia 1909 r. dotychczasowemu jej kierownikowi p. Niedzielskiemu na;
w ł a s n y r a c h u n e k , w zamian za co p. Niedzielski przyjął na siebie opła
canie lokalu agencyi i biura informacyjnego Towarzystwa Pomocy przemysło
wej w Bochni.
Agencya handlowa działa przeważnie agitacyjnie, udziela fachowej i bez
interesownej pomocy oraz info.rmacyi w sprawach handlu, przemysłu i ręko
dzieła, pośredniczy w nawiązaniu stosunków handlowych między kupcami
a firmami krajowemi, oraz ułatwia zbyt wyrobów przemysłu miejscowego.
Drobnemu przemysłowi i rękodzielnictwu udziela bezinteresownej pomocyi rady w sprawach spornych, w załatwianiu korespondencyi, w wyszukiwaniu,
źródeł zbytu lub przy zakupnie surowych materyalów,
W działalnościach agencyjnych ograniczyła się agencya do sprzedaży
węgla z kopalń krajowych, papieru listowego.i kilku innych codziennego użytku,
artykułów.
2. Buczacz. Agencya Towarzystwa Pomocy przemysłowej, jedna z najracyonalniej prowadzonych, zastępywała w okresie sprawozdawczym nastę
pujące firm y:
/ .
Hanryk B l u m e n f e l d , fabr. chemiczn. Lwów.
D i i s s e l d o r f s k a fabryka octu i musztardy — Kraków.
—
v
’
149
—
!Braćia F e i n g o 1d, fabr. moskalików, Przemyśl.
'Stanisław G u r g u l , fabr. cukrów, Jarosław.
L a s k , M e h r l a n d e r i Sp. fabryka papieru w Wadowicach.
'S. W. N i e m o j o w s k i , fabr. wyrobów z papieru, Lwów.
Stanisław R o ż n o w s k i , fabryka mydła, Kraków.
J'. Br. R o m a s z k a n, fabryka surogatów kawy, Horodenka.
Gwarectwo Jaworzno, węgiel.
Ch. H. L i p s c h ii t z, fabr. zapałek, Skole.
A n i s f e l d i Sp. w-Podgórzu.
Łucyan B a r a n o w s k i , fąbr. lakierów, Kraków,
Obrót tej agencyi wynosił za r. 1909 kor. 42712'33 —: zaś prówizya
■kor. 1491‘50.
Agencya handlowa przeszła z dniem 1. stycznia 1910, n a w ł a s n y
( r a c h u n e k dotychczasowego jej kierownika p. S. K r u h a, pozostaje jednak
nadal pod kontrolą i używa firmy Towarzystwa Pomocy przemysłowej.
3. Brzeżany. Agencya handlowa Towarzystwa Pomocy przemysłowej
założona w grudniu 1907. stojąca pod kierownictwem p. Aleksandra K a r de li
i pod nadzorem Wj^działu Towarzystwa Pomocy przemysłowej — zastępo
w ała w okresie sprawozdawczym następujące firmy:
„ B e r l e o P — Różniatów,
„ B r o n i s ł a w a " — Lwów,
A. F r i e d r i c h , — Lwów,
J. 1h n a to w i c z, — Lwów,
J. J u r k i e w i c z , — Kraków,
„ L e o p o l i a “ — Lwów,
H. L e w i c k a, —■ Lwów,
S. M e i s e ł s , — Nadworna,
S. W. N i e m o j o w s k i , — Lwów,
J. Br. R o m a s z k a n, — Horodenka,
P. S o b o t o w a , — Janów,
„ T l e n “ — Lwów,
Antoni W o l n y , — Stanisławów.
Agencya musiała pierwszy czas swego istnienia poświęcić czynnościom
organizacyjnym i agitacyjnym, wskutek czego dopiero w drugiej, połowie 1908
roku, rozpoczęła właściwą swoją działalność.
Obrót agencyi zniewolonej dotąd jeszcze gruntować sobie byt i krok za
•krokiem pozyskiwać odbiorców -— wynosi za czas od 15. lipca 1909 do 15.
marca 1910, kor. 1 ’27*0 5.
4. CFirzanÓro. Agencya handlowa w Chrzanowie, oparta, o biuro powia
towego Zarządu Kółek rolniczych i otwarta w połowie 1908, roku, ogranicza
się tylko do działalności: informacyjnej i do nawiązywania stosunków-handlo
w ych w dziale rolniczym- .
Agencyę prowadzi pod wspólną kontrolą Zarządu Towarzystwa Pomocy
[przemysłowej i Zarządu Kółek rolniczych instruktor powiatowy tychże Kółek
tp. Karol G u m o w s k i.
Sprawozdania cyfrowego nie przedłożono.
— 150 —
5. Czort&ÓW. Agencya handlowa Towarzystwa Pomocy przemysłowej
założona w czerwcu 1908, została wskutek tego, iż kierownik jej p. August
B o r a c z e k zajęty zawodowemi czynnościami, nie mógł jej dalej prowadzić—
a trudno było znaleźć na jego miejsce odpowiedniego kierownika, na razies
w czynnościach swoich z a w i e s z o n a .
6. Dobromil. Agencya handlowa Towarzystwa Pomocy przemysłowej
założona w r. 1906, zastępuje następujące firmy :
Marcin B r z ę k , warsztaty tkackie w Błażowej,
Rudolf H e r l i c z k a , fabr. tutek, Kraków,
K r a j o w a s z k o ł a z a b a w k a r s k a , Jaworów,
Józef G ó r e c k i , fabr. wyrobów żelaznych, Kraków.
S z k o ł a k o s z y k a r s k a w Rudniku,
B r a c i a B a r t i k , fabr. maszyn, Tarnów,
Fabryka chemiczna „ T l e n " — Lwów,
Stanisław G u r g u l , fabr. pieczywek i pierników, Jarosław,
Michał M i ę s o w i c z, wyroby tkackie, Korczyna,
A. W o l n y , kawa zdrowotna, Stanisławów,
S. W . N i e m o j o w s k i , wyroby z papieru, Lwów,
G w a r e c t w o węglowe wr Jaworznie.
Kierownictwo Agencyi prowadzi zawodowy kupiec p. Józef G i e b u ł
t ów' i c z.
7. Gorlice. Agencya handlowa Towarzystwa „O własnych siłach" otwarta
16. maja 1908 r. prowadzi ją p. R o m a ń c z u k .
Agencya zastępuje następujące firm y:
Łucyan B a r a n o w s k i — Kraków, Br. R o m a s z k a n — Horodenka,
„ B r o n i s ł a w a " — Lwów,
Br. R o m a s z k a n — Wadowice,
Br. B r u n i c k i — Klęczany,
Józef R y ś — Zakopane,
Karol C z u d ż a k — Lwów,
Wiktor S e d l a c z e k , — Lwów',
Fabryka konserw z jarzyn — Sudh of f & G r a b o w sk i —
Lubycza królewska,
Lwów,
Artur F r i e d r i c h — Lwów,
S z k o ł a k o s z y k a r s k a Rudnik
Ludwik G a r d o l i ń s k i — Złoczów,
i Rudki,
Landau & Neugróschel, —
S. T i r a s — Andrychów,
Nowy Sącz,
„ T l e n " — Lwów,
L a n g s a m i Sp. — Gorlice,
„V i: t e 11 i o — Lwów,
Mikołaj L u d w i g — Lwów,
Antoni W o l n y — Stanisławów.
„ P o s t ę p 11,, fabr. cukrów ■
— Lwów,
Dla powyższych firm uzyskała agencya w okresie sprawozdawczym 237
zamówień na ogólną kwotę kor. 11.501'30 i zyskała tytułem prowizyi ko
ron 570.23.
— 151 —
8.
Jarosłaro Agencya handlowa, której organizacyą zajął się członek
Wydziału Towarzystwa Pomocy przemysłowej p. Józef K o b a , n i e m o g ł a
być wskutek braku odpowiednich sił do ż y c i a p o w o ł a n ą .
9- Kałusz. Agencya handlowa Towarzystwa Pomocy przemysłowej
otwarta w r 1908, której kierownictwo spoczywa w rękach p. Józefa J as i ń s k i e g o rachmistrza Magistratu — uzyskała w okresie sprawozdawczym
obrót w wysokości kor. 1780.
Agencya ta wskutek tego, iż kierownik jej obarczony pracą zawodową
nie może poświęcić jej prowadzeniu tyle czasu, ileby d o , racyonalnego zorga
nizowania Agencyi potrzeba było, nie może się niestety rozwinąć i nie przed
stawia widoków pomyślnej przyszłości.
10. Kołomyja. Agencya handlowa Towarzystwa Pomocy przemysłowej
założona w r. 1905 zawieszona wskutek ustąpienia p. S. K r i s s a , pierwszego
jej kierownika, założona powtórnie w styczniu 1909 r. została zwiniętą we
wrześniu tegoż roku, z powodu niemożności utrzymania. Główną przyczyną
upadku Agencyi są niezdrowe stosunki panujące na rynku miejscowym i obo
jętność interesowanych sfer dla akcyi przez Agencyę prowadzonej, oraz brak
poparcia dla jej usiłowań.
11. Liwów. Agencya handlowa Towarzystwa „Lwowska Pomoc przemysłovva“ otwarta na mocy uchwały Wydziału tego Towarzystwa w styczniu
1908 r. i powierzona kierownictwu Spółki założonej przez pp. Zygmunta H ał a c i ń k i e g o , Maurycego F e d e r a i inżyniera Stanisława B a r s k i e g o ,
przeszła wskutek wewnętrznego porozumienia się i ustąpienia tych trzech
panów, na rachunek p. W ładysław a S c h n e i d r a .
Agencya, która w pierwszym czasie swego założenia dość dobrze się
rozwijała i kazała przypuszczać, iż wyda korzystne wyniki, nie potrafiła się
utrzymać wskutek braku poparcia, a także i braku planowej pracy i została
dlatego po zlustrowaniu jej książek i czynności z dniem 1. stycznia 1910 r.
zwiniętą.
12. Nowy Sąez. Agencya handlowa Towarzystwa Pomocy przemysłowej
założona w roku 1907, uzyskała w okresie sprawozdawczym obrót w wyso
kości kor. 99L38.
Przyczyną stosunkowo małego rozwoju tej Agencyi jest trudność w uzy
skaniu poważniejszych zastępstw handlowych.
Podczas swojej działalności korzystała Agencya handlowa bardzo często
z Poradnika wydanego przez Ligę Pomocy przemysłowej.
13. Rudfłi. Agencya handlowa Towarzystwa Pomocy przemysłowej utwo
rzona 1. kwietnia 1908 r. wspólnie z Oddziałem c. k. Towarzystwa gospo
darskiego i powiatowym Zarządem Kółek rolniczych podlegająca kierownictwu
p. Karola S u r ó w k i , Dyrektora powiatowej Kasy oszczędności.
W czasie sprawozdawczym Agencya handlowa zastępywała następujące
firmy;
,
B a r a n i e c k i i L a n d a u — Przemyśl,
i
B e ł d o w s k i — Kraków,
B 1a s e r Pinkus — Raba Wyżna,
B l u m e n f e l d Henryk —- Lwów,
B r a n d s t a d t e r i Sp. — Lwów,
C z e r l a ń s k a f a b r y k a p a p i e r u — Czerlany,
F a b r y k a k l e j u — Nowodworze p. Gorlice,
F a b r y k a m u s z t a r d y „V i t e 11 i o“ — Lwów,
F a b r y k a s z c z o t e k i p e n d z l i -i— Zwierzyniec k. Krakowa,
F a s t i W i t t m a y e r — Tarnów,
G a r d o l i ń s k i Ludwik — Złoczów,
H o r o d y s k i Ludwik — Kołędziany,
„I s k r a“, fabryka wyrobów chemicznych —■ Kraków,
Kopalnie węgla „ S o b i e s k i " i „ B r z e s z c z e " ,
' L i p s c h i i t z józef — Stryj,
S. W . N i e m o j o w s k i — Lwów,
P i e r w s z e T o w a r z y s t w o akc. d l a p r z e m y s ł u c h e m i
c z n e g o — Lwów,
F. R o m a s z k.a n — Wadowice,
R o ż n o w s k i Stanisław — Kraków,
S o l e c k i Leonard — Lwów,
S p ó ł k a w y t w ó r c z a p r z y b o r ó w s z k o l n y c h — Lwów,
Tow. akcyjne naftowe „ G a l i c y a " —• Drohobycz,
T o w a r z y s t w o g o s p . Oddział Stryj,
W o l n y Antoni — Stanisławów.
Obrót tej agencyi w towarach sprzedanych w drodze komisowej oraz na
rachunek własny, doszedł do poważnej kwoty kor. 23,519,65.
14.
Sanok. Agencya Handlowa Towarzystwa Pomocy przemysłowej
utworzona z dniem 1. stycznia 1909 mimo — iż nie posiada odpowiedniego
podróżującego, któryby objeżdżał powiat, zdołała przecież osiągnąć dość zadawałniający wynik.
.
Agencya zastępywała 14 firm. a działalność jej dla tych firm przedstawia
się następująco:
1
1. Dla fabryki świec w Bieczu, uzyskała zamówień za . . . K 2,86Q.97
2. dla wydawnictwa kartek widokowych „Stella" w Bochni,
sprzedała towaru z a ..................... .................................... .....
, 20'—
3. dla Krajowej szkoły koszykarskiej w Dynowie za . . . .
.
434‘20
4. dla pracowni kilimów Ignacego Gruśzkowskiego w Kossowie za
230'—5. dla fabryki wyrobów chemicznych „Kraj" w Dębnikach za . .
32"35
— .153 —
•6. dla tkalni mechanicznej „Krosno" w Krośnie z a . . . . .
.K 283'57
oprócz tego wyjednała dla tej tkalni znaczną dostawę dla fa
bryki wagonów.
; •/
7. dla fabryki zapałek „W esta" w Stanisławowie z a ......................
20'—
8. dla firmy „Pogoń“ we Lwowie za
. . . . . . . . . .
85’60
9. dla firmy S. W. Niemojowski we Lwowie z a ...........................
60’—
10. dla Tow. akcyjnego fabryki sukna w Łańcucie za . » . . .
100 —r
11. dla pracowni wyrobów pończoszniczych Stefanii Kępliczowej
w Samkach górnych z a ................................................................
274 80
12. dla p. Emilii Rysiakiewicz w Nowym Sączu sprzedała konfitur
domowego wyrobu z a ..................... ...............................................
19'—
13. dla firmy Ludwika Gardolińskiego za
. . . . , .....................
40'—
14. dla fabryki szczotek i pendzli w Zwierzyńcu obok Krakowa za
17'—•
ogółem tedy Agencya uzyskała w przeciągu paru miesięcy obrotu K. 4477'49
Kierownictwem Agencyi zajmuje się członek Wydziału Towarzystwa
iPomocy przemysłowej p. Józef Dziura.
15. Sambor. Agencya handlowa założona z końcem roku 1908 i zajęta
w pierwszym czasie pracą organizacyjną, zastępuje 13 firm:
C h r a b ą s z c z i Sp. fabryka bulionów i pasztetów w Krakowie,
F a b r y k a d r o ż d ż y w Kolędzianach,
F a b r y k a c h e m i c z n a „ T l e n , — Lwów,
F a b r y k a m a k a r o n u w ł o s k i e g o — Lwów-Bogdanówka,
F a b r y k a o c t u i m u s z t a r d y — Zwierzyniec,
F a b r y k a p a p i e r u w Czeiianach,
i
F a b r y k a p i e r n i k ó w i , ' b i s z k o p t ó w :—■ Jarosław,
F a, b r y k a z a p a ł e k „ R e g i n , a “ w Sidzinie,
K r a k o w s k a f a b r y k a s z c z o t e k — Zwierzyniec, .
M l e c z a r n i a w Rzeszowie,
. S a t a l e c k i A, wyroby masarskie — Kraków,
S p ó ł k a w y d a w n i c z a r e p r . a r t y s t . — Kraków: »
.Z a c h a r s k i J. wyrób pasty do obuwia — Kraków.
Dla firm tych uzyskała Agencya zamówień na kor. 8,650.03 — z czego
dla Agencyę przypadło tytułem prowizyi kor. 306'40.
Agencya handlowa będzie w najbliższym czasie poddaną ścisłej lustracyi
ze strony głównego Biura, dotąd podlega ona nadzorowi Wydziału Tow arzy
stw a Pomocy przemysłowej.
16. Tarnopol- Agencya handlowa Towarzystwa Pom ocy. przemysłowej
‘Otwarta w lipcu 1905. roku i zostająca pod kierow nictw em p. B e i n e r a ,
nie
może się rozwinąć wskutek braku odpowiednich zastępstw, o których uzyska
nie u silnie się stara.
— 154 17. Tarnów. Założenie Agencyi handlowej uchwalone na posiedzeniu*
Wydziału Towarzystwa Pomocy przemysłowej z dnia 15. maja 1908 r. dotąd
wskutek braku zainteresowania i odpowiedniej fachowej siły, nie nastąpiło.
18. Z łoczów . Agencya handlowa Towarzystwa Pomocy przemysłowej,
założona w pierwszej połowie 1909 r. nie może się rozwinąć i walczy z apatyą interesowanych sfer z brakiem poparcia i odpowiednich zastępstw.
19. Żółkiew. Agencya handlowa Towarzystwa Pomocy przemysłowej
założona w r. 1907, przeszła w r. 1908 pod kierownictwo p. Józefa Ha l k i , ,
rewidenta skarbowego i uzyskała zastępstwo firm :
S. M e i s e l s , fabryka nici w Nadwornej,
Wilhelm K a t z n e r , fabryka konserw rybnych w Tarnowie,
G n o i ń s k a , I. pracownia pończosznicza w Tuchowie,
A. S l i ż y ń s k i , fabryka konserw mięsnych w Lisku,
Antoni W o l n y , fabryka kawy, w Stanisławowie,
S. W . N i e m o j o w ś k i , Lwów,
Br. R o m a s z k a n , fabryka cykoryi w Horodence,
Ferdynand br„ B r u n i e ki, fabrjka wazeliny i smarów w Klęczanach.
Agencya handlowa zdołała utorować sobie zbyt dla zastępywanych przez
siebie firm u miejscowych grosistów, a mianowicie:
J. F i s c h a , O. O l e a r c z y k a , S. S t e i n a , Aleksandra Z o b i a
i Mosesa Z o b i a, z którymi w stosunku handlowym pozostaje, doznając od
nich życzliwego poparcia.
Od czasu rozpoczęcia swej działalności, a względnie od połowy 1908 r.,.
sprzedała Agencya handlowa 3.950 kg. „kawy Wolnego", 2.750 kg. cykoryi.
Romaszkana. W zimie 1908/09, sprzedała Agencya 44 wagonów węgla jawo
rznickiego, wartości około 6.0C0 koron.
Oprócz tego Agencya handlowa starała się wyjednywać dostawy dla.
fabryk krajowych od urzędów i instytucyi publicznych.
I tak zamówiła: dla urzędów cłowych w Uhnowie i Bełżcu wagi decymalne z fabryki S. Stankiewicza we Lwowie, dla firmy Gleicha, zamówila
Agencya kilka tysięcy widokówek fary żółkiewskiej i kościoła OO. Dominika
nów u firmy F. K. Ziółkowski w Pleszewie, wprowadziła na targ żółkiewski
wazelinę br. Brunickiego, pastę do obuwia „Elegant" bez szkody dla innych
krajowych fabryk chemicznych.
Wogóle przestrzega Agencya handlowa pilnie interesów wszystkich kra
jowych fabryk i nie dopuszcza do niezdrowej wewnętrznej konkurencyi.
Dz i e wi ę ć A g e n c y i h a n d l o w y c h T o w a r z y s t w Pomocy
przemysłowej, które przedłożyły cyfrowe sprawozdania,,
osią gnęło w okresie sp r a w o z d a w c z y m obrót t o w a r o w y
n a k w o t ę 101,109.22 koron.
-
155
-
Kurs agentów handlowych.
Opierając się na wniosku członka Wydziału naszego, posła Dra Hr. Sta
nisława Henryka Badeniego, podniesionym podczas obrad V. Krajowego Zja
zdu Ligi Pomocy przemysłowej w Jarosławiu i uwzględniając okoliczności
wymienione wyżej w sprawozdaniu, o trudnościach w utrzymywaniu Agencyi
handlowych — zanim nie będzie dostatecznej ilości wyszkolonych sił agen
cyjnych, — Liga Pomocy przemysłowej zachęciła swoje lwowskie ogniwo tj.
Towarzystwo Lwowskiej Pomocy przemysłowej, aby powołać do życia insty
tucyę K u r s ó w f a c h o w y c h d l a a g e n t ó w h a n d l o w y c h , z których,
mogłaby się z czasem wytworzyć Szkoła agentów handlowych.
Brak należycie zrozumianej i fachowo wykonywanej kupieckiej agitacyi,
na rzecz zbytu wyrobów krajowych przez agentów handlowych, bądź stałe
osiadłych i w jednem miejscu pracujących, bądź też przenoszących się z miej
sca na miejsce, czyli t. zw. podróżujących, na wzór zagranicznych „Commis
voyagerów“ — daje się dotkliwie uczuć w pracy organizacyi przemysłowych
w kraju i w usiłowaniach fabrykantów, chcących'wprowadzić swoje wyroby
na wewnętrzny rynek zbytu.
Brak ten idzie w parze z charakterystycznym w sprzeciwieństwie do
zachodu, u nas tylko spostrzegać się dającym objawem bagatelizowania za
wodu agencyjnego, lub też, co gorsze ma miejsce garnięcie się do tego za
wodu, żywiołów, moralnie zwichniętych, a fachowo zupełnie nie wykształco
nych, które wypróbowawszy wszystkiego, szukają w agenturze ostatniej
deski ratunku.
Temu przypisać należy, iż podróżujący zagranicznych fabryk, ludzie
teoretycznie, fachowo i praktycznie wykształceni, posiadający spryt i rzutkość,
potrafią kupcom naszym często mimo ich woli, narzucać w dowolnych ilo
ściach wyroby zagraniczne, z oczywistą szkodą dla równorzędnych krajowych
towarów.
Ażeby temu w przyszłości zapobiedz i zaradzić złemu, przez przeciw
stawienie agentom zagranicznym sił krajowych fachowo wyszkolonych, ażeby
tem samem umożliwić rozwój krajowego przemysłu, trzeba było koniecznie
stworzyć instytucyę, która dałaby przyszłym agentom handlowym i tym, któ
rzy zawodowi temu z szczerem zamiłowaniem poświęcić się chcą — oprócz
ogólnego wykształcenia, także teoretyczne przygotowanie i fachową wiedzę.
Za taką instytucyę uważamy K u r s y f a c h o w e a g e n t ó w h a n d l o
w y c h , które powołaliśmy do życia i których urządzeniem zajęła się Lwowska .
Pomoc przemysłowa udzielając lokalu i -materyalnej pomocy.
Pierwszy kurs agentów handlowych otwarty został 16. października,
i trwał bez przerwy do 19 grudnia ub. r.
Na kurs zapisało się 31 słuchaczów z różnych sfer przeważnie jednak:
ze stanu kupieckiego.
W szczególności zgłosili się na pierwszy kurs agentów :
1. Eugeniusz B i a ł k o w s k i , urzędnik banku krajowego,
2. Artur Franciszek B a r a ń s k i , pomocnik handlowy,
— 156 —
3.
4.
5..
6.
7.
8.
9.
10.
U.
12.
1314.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
-23.
2425.
26*
27.
28.
29.
30.
Zenon B a r a ń s k i , agent firmy E. Wawreczka,
Stanisław B o r o w s k i , pomocnik handlowy,
Aleksander B u r s a , handlowiec,
Henryk C y a n k ie \y,ię ż, pomocnik handlowy,
Stanisław D o b r o w o 1s k i. .urz.ędnik prywatny, .
Józefat F e d o r e ń k o, słuchacz filozofii, .
W ładysław !•' e d o r s k i, słuchacz. Politechniki,
Daniel F e d o r o w i c z , agent handlowy,
Antoni G a i k , słuchacz praw,
■■
Antoni l a m i ń s k i, pomocnik handlowy,
."
Seweryn J a n i s c h,
Antoni K a n d e l ,
„
. ;
Jan K 1i m k o,
„
Bernard L i e b e s, praktykant handlowy,
Marek N i c k, słuchacz praw,
Franciszek O s i e c k i handlowiec,
Franciszek O s s o l i ń s k i , handlowiec,
W ilh e lm P a ł k a, p o m o c n ik handlowy,
Antoni P i e t r u s z e w k i , pomocnik handlowy,
Stanisław P o d s t a w ski , , słuchacz Politechniki,
W ładysław P r e y s s n e r , handlowiec,
Leon R e i c.h e r urzędnik prywatny;
Aleksander S t a r z e w s k i , pomocnik handlowy,
Stanisław S z a t k o w s k i, agent,
Mikołaj S. ij a k, urzędnik państwowy,
Moses M T a n t recte G o l d b e r g, pomocnik handlowy,
Ludwik W e i.n o l1, urzędnik prj'watny, ,
Ignacy W i c z y ń s k i , funkcyonaryusz Stow. współpracowników
handlowych,
31. Aleksander/ W r ó b e 1, słuchacz Politechniki,
Według zawodów dzielili się zapisani na kursy kandydaci jak następuje:
, agentów ., . . . . . .
pomocników handlowych
słuchaczów Politechniki
„
Uniwersytetu
urzędników prywatnych
. ., . . •
, • 3
. ... .
• ■. • • -1 6
. . :. . . . . . . . .
3
.
., . . . . 3
. . . . .
. . . , ■ - 6
Rażem . . . .3 1 słuchaczów.
Na prelegentów pierwszego kursu pozyskano Pp.:
'Pawła C i o m p ę , zastępcę naczelnika filii Banku austro-węgierskiego,
L . D e i m l a , nauczyciela szkoły handlowej T. S. H
Tadeusza K i s t - r y n a , profesora akademii handlowej, 1
,Aleksandra L e w i c k i e g o , kupca, radnego miejskiego, Prezesa Lwowskiej
Pomocy przemysłowej,
- 157 —
Józefa O l s z e w s k i e go, dyrektora L igi Pomocy przemysłowej- i
Kazimierza S z c z e p a ń s k i e g , o , dyr. Krajowego Związku.przemysłowego...
Otwarcie kursu odbyło się w sobotę 16. października ub. r. w obecno
ści delegata Ministerstwa oświaty dyrektora Akademii handlowej, Radcy rządu
Antoniego P a w ł o w s k i e g o , .Wiceprezesa Ligi Pomocy przemysłowej dyre
ktora Władysława T e r e n k o c z e g o , Pp. Walentego H a 1s k i e g o i Mau
rycego R a p p a p o r t a , jako delegatów Lwowskiej Izby handlowej i przemy
słow ej, Dr. Tadeusza O b m i ń s k i e g o , jako delegata Instytutu technologi
cznego, posła Dr. Adama i Dra. P o r a t y ń s k i e g o , delegatów Towarzystwa
Szkoły handlowej, członków W ydziału Ligi Pomocy przemysłowej i Lwow
skiej Pomocy przemysłowej, grona profesorów Akademii handlowej i zapro
szonych gości.
W ykłady, które otworzyli stosownemi przemówieniami Prezes Lwowskiej
Pomocy przemysłowej radca Aleksander L e w i c k i i dyrektor Ligi P. p.
O ł s z e w s k i, poprzedził wykład inauguracyjny naczelnika Ciompy „O ra
chunkach kupieckich".
Wykłady odbywały się codziennie od godziny 7-mej. do 9-tej wieczorem,,
w niedzielę i święta od godziny 10-tej do 12-tej w południe.
Podział nauki udzielanej na kursie, przedstawiał się następująco:
1. N a u k a o h a n d l u i w e k s l a c h , prelegent profesor T e d u sr
K i s t r y n,
2. R a c h u n k i k u p i e c k i e , prelegent naczelnik Paweł C i o m p a ,
3. K o r e s p o n d e n c y a h a n d l o w a , prelegent L. D e i m e 1,
4. B u c h a l t e r y a p o j e d y n c z a , prelegent prof. Tadeusz K i s t r y n , .
5. W i a d o m o ś c i o p r o d u k c y i k r a j o w e j , prelegenci dyr. Józef
Olszewski,
6. P r a k t y c z n e w s k a z ó w k i d l a a g e n t ó w , prelegenci radca Ale
ksander L e w i c k i i Dyr. Kazimierz S z c z e p a ń s k i .
Oprócz tego referent biura głównego, wykładał na kursie o sposobach,
praktycznej reklamy, zastosowanej do zawodu agenta handlowego.
Ogółem odbyło się 10972 godzin wykładów, z czego przypadło na:
, . 22 godzin
naukę o handlu i wekslach . . . . .
„
rachunki kupieckie . . . .
. . ,, >.: • 20
• 16
„
buchałteryę pojedynczą . . . .
• 20
„
wiadomości o produkcyi krajowej ,. .. , .. . 15.
„
praktyczne wskazówki dla agenta bąndl- • 9
„
reklama kupiecka . . . . . . . . . . . . •
77a »
Koszta urządzenia kursu wynikły następujące:
Honoraryum dla prelegentów-1091/2 • godzin po 6 koron . i . .
materaał naukowy, przybory,-zeszyty,-okazy wzorów,-itp. . . urządzenie lokalu, światło, opał na przeciąg 2 miesięcy
. . .
i . ;
'
Razem . .
657 koron
100 „
150
907 koron
— 158 —
które znalazły pokrycie w następujących subwencyach:
Ministerstwa robót publicznych . . . . . 150 koron
Wydziału k r a jo w e g o ................................ ........100
„
Lwowskiej Izby handl. i przem..................... 100
„
Ligi Pomocy przemysłowej . . . . . . 300
„
Razem
.
. 650 koron
resztę kosztów poniosła Lwowska Pomoc przemysłowa z własnych fun
duszów.
Podczas trwania kursu rozdano każdemu z uczestników po jednym egzem’
płarzu Skorowidza przemysłowo-handlowego Ligi P. p. ażeby z niego przygowywali się do nauki i wiadomości o źródłach krajowej produkcyi i zaznaja
miali się z krajowemi firmami.
Podczas praktycznych wskazówek demonstrowano uczestnikom sposób
pakowania i użycia kufra z wzorami, oraz sposób obchodzenia się z takimi
kuframi w drodze.
Z ramienia Krajowej komisyi przemysłowej i Ministerstwa oświaty kurs
zlustrowany został dwukrotnie przez dyrektora Akademii handlowej Radcę
Rządu p. Antoniego Pawłowskiego, który przysłuchiwał się wykładom, zadając
poszczególnym słuchaczom pytania.
Kurs zamknięto 15. grudnia 1909 r., egzamin odbył się w niedzielę 19.
grudnia od godziny 10. do 2. popołudniu w lokalu Lwowskiej Pomocy prze
mysłowej.
Na zamknięcie przybyli: Radca rządu Antoni Pawłowski, Prezes Lwow
skiej Pomocy przemysłowej Aleksander Lewicki, Sekretarz Lwowskiej Pomocy
przemysł. Tadeusz Hoflinger, wszyscy prelegenci, a z ramienia Ligi Pomocy
przemysłowej referent handlowy.
Egzamin odbył się pod przewodnictwem prezesa Lwowskiej Pomocy
przemysłowej i obejmywał wszystkie wykładane przedmioty.
Egzaminowali pp. prelegenci każdy z swego przedmiotu.
W ynik egzaminu był na ogół dość zadawalniający, a dziewięciu słucha
czów, którzy zgłosili się do egzaminu, a mianowicie Pp.
B u r s a Aleksander, F e d o r e ń k o Józefat, J a m i ń s k i Antoni, L i e b e s
Bernard, O s i e c k i Franciszek, P a ł k a Wilhelm, P i e t r u s z e w s k i Antoni,
S i j a k Mikołaj, T a n t Mozes.
złożyli go z następującym postępem :
buchalterya pojed. . . . - ................. 3-ch b. dobrze, 2-ch dobrze, 4-ch dostat.
nauka o handlu i wekslach . . . . 2
„
6
„
1
„
korespondencya handlowa . . . . 2
„
3
„
4
„
rachunki kupieckie . . . . . . . 3
„
3
„
3
„
wiadomości o kraj. produkcyi . r .......................... . 4
„
5
„
praktyczne w skazów ki.............................. .... . . . • 3
„
6
^
Wobec korzystnego wyniku tego kursu Towarzystwo „Lwowska Pomoc
przemysłowa" postanowiło powtarzać corocznie te kursy i dążyć do tego,
159
Kurs
agentów
handlowych. Wykład
podczas
kursu
agentów
handlowych
w grudniu
1909
r. we Lwowie.
ażeby we Lwowie powstała stała instytucya fachowych kursów dla agentów
Ihandlowych.
Poniżej umieszczamy zdjęcie fotograficzne przedstawiające jeden z wy
kładów podczas trwania kursu-
— 160 —
W y staw a Ruchoma Ligi Pomocy przem ysłowej.
R o z w ó j W y sta w y R u c h o m e j.
Praca Ligi Pomocy przemysłowej jest o r a n i e m ż m u d n e m w s k a
l i s t y m g r u n c i e w i e k o w e g o z a n i e d b a n i a k r a j u •— a W y s t a w a .
R u c h o m a j e s t r o d z a j e m pł uga, k t ó r y tę or kę uł at wi a .
W ystawa Ruchoma wpiowadzona w życie przez Ligę Pomocy przemy
słowej w r. 1904 powstała z drobnego zaczątku.
Dyrektor instytucyi— objeżdżając kraj z wykładami, mającymi zachęcić
do zawiązywania Towarzystw Pomocy przemysłowej, do podjęcia szerszej
akcyi w obronie rodzimego przemysłu, do szerzenia znajomości rodzimego
wytwórstwa, zaczął posługiwać się przy wykładach kilku przedmiotami wożonemi w ręcznym kuferku, — aby zająć czemś uwagę i oczy słuchaczy, —
zwłaszcza młodzieży.
Z kilku pudelek zapałek, paczki świec, paru zabawek jaworowskich,
z biegiem czasu urósł zbiór większy — kilku, później kilkunastu dużych
kufrów podróżnych zapełnionych wzorami najróżnorodniejszych gałęzi krajowej,
produkcyi fabrycznej, rzemieślniczej i domowej.
Zrazu nieśmiało W ystawa Ruchoma zaglądała tylko do większych miast,.,
położonych bliżej głównych linii komunikacyjnych, — z czasem zaczęła za
puszczać się do coraz odleglejszych okolic, do mniejszych miast i miasteczek..
Wystawie Ruchomej i złączonym z nią urządzeniom wieców, wykładów
dla młodzieży, dla starszych, obrazów świetlnych, itp. ząwdzięcza praca orga
nizacyjna Ligi Pomocy przemysłowej, — robota dydaktyczna, agitacyjna i in
formacyjna — bardzo wiele.
Pierwsze „ ł a m a n i e l o d ó w “ jak robotę Ligi Pomocy przemysłowej
nazwał raz trafnie ktoś z publicystów, odbywało się przy pomocy W ystawy
Ruchomej.
W roku 1908 odezwał się w Sejmie znamienny głos przedstawicieli sfer
ludowych „ C z e m u W y s t a w a R u c h o m a n i e o b j e ż d ż a ws i , c z e m u
n i e s ł u ż y do p r a c y n a d l u d e m w i e j s k i m ? ! "
Idąc za tym głosem i za uchwałą V. Krajowego Zjazdu w Jarosławiu.
Wydział Ligi P. p. postanowił zmienić system objazdów W ystaw y Ruchomej,, ;
zdemokratyzować jej działalność.
Zamiast rocznych 40 postojów w większych miastach i m iasteczk ach —
p o s t a n o w i o n o w p r o w a d z i ć 120 p o s t o j ó w r o c z n i e — z tego 80
po wsiach różnych okolic kraju.
Cały aparat techniczny i organizacyjny W ystawy Ruchomej — uiedz
musiał wskutek tego zmianie.
'Ą\
Przyjęto jednego stałego prelegenta więcej,, jako adjunkta W ystawy Ru
chomej, drugiego stałego woźnego, dla obsługi przy urządzaniu i przewozie
wystawy i przy aparacie projekcyjnym do obrazów świetlnych.
— 161 —
C a ł y k r a j p o d z i e l o n o n a o k r ę g i , Towarzystwa Pomocy przemy
słowej sporządziły przeważnie z góry obmyślone plany objazdu W ystawy.
Zbiory jej uzupełniono okazami przemysłu ludowego, — powiaty podzie
lono na kilkanaście punktów węzłowych, w których odbywają się postoje
jedno-, dwu- lub 3-dniowe.
Z rozszerzeniem programu i powiększeniem zbiorów W ystawy — oka
zała się coraz większa trudność pokonania technicznych przeszkód —- obwo
żenia, spakowywania i rozpakowywania stu kilkudziesięciu kaset, zawierają
cych okazy wystawowe. — Na stacyach kolejowych, zwłaszcza mniejszych,
zaczęły się trudności z. wyładowywaniem dużych i ciężkich kufrów. — Trzeba
było pomyśleć o reformie techniki W ystawy.
Z t ą d w y ł o n i ł się p r o j e k t z b u d o w a n i a os o b n e g o , d u ż e g o
w o z u t r a n s p o r t o w e g o — na kształt wozów meblowych i postarania
się o w ł a s n y w a g o n k o l e j o w y dla obwożenia Wystawy.
Sejm krajowy na sesyi zimowej 1909 przyznał na ten cel Lidze P. p.
zasiłek — i budowa wozu nazw anego; trafnie przez śp. hr. Kazimierza Badeniego
w czasie dyskusyi w komisyi budżetowej sejmowej — „wozem Drzymały” —
jest w chwili, kiedy piszemy to sprawozdanie, na ukończeniu w krajowej
fabryce powozów p. Mścisława Lickendorfa we Lwowie.
W, czerwcu 1910 nastąpi inauguracya tego. nowego urządzenia W ystawy
Ruchomej — udoskonalającego w wysokim stopniu jej sprawność i ruchliwość.
Fotograficzne zdjęcie „ W o z u L i g i P o m o c y p r z e m y s ł o w e j 1' da
jemy poniżej w niniejszem sprawozdaniu.
Wewnętrzne urządzenie Wozu — (pułki, piec do ogrzewania na zimę,
stoły zapasowe składane, dekoracye i przybory do urządzania postojów, przybory do obrazów świetlnych, itd.) — odpowiada potrzebom i celowi i oparte
jest na kilkoletniem doświadczeniu Kierownictwa W ystawy.
W skutek wprowadzenia w; życie wozu transportowego, rozmiary W ystawy
Ruchomej będą mog-ly być co n a j m n i e j p o d w o j o n e i kolekcye jej tak
uzupełnione, aby W ystawa Ruchoma dawała choćby w przybliżeniu pouczający
obraz całokształtu przemysłu krajow ego.:
Mimo niezwykle przj/stę'pnych warunków, na jakich przyjmujemy po
szczególne przedsiębiorstwa do WystaWy Ruchomej — uwalniając mniej za
możnych rękodzielników i przemysł ludowy zupełnie od opłaty za udział
w wystawie, mimo olbrzymich korzyści, jakie przynosi firmom biorącym w niej
udział ■
— obwożenie okazów ich po całym kraju, mimo znakomitej na tej
drodze reklamy, — p r z e m y s ł o w c y n a s i j e s z c z e n i e d o s t a t e c z n i e
o c e n i a j ą z n a c z e n i e i, k o r z y ś c i W y s t a w y R u c h o m e j .
Z a d a n i e swoje spełniała W y s t a w a R u c h o m a w okresie sprawo
zdawczym, jak poprzednio, w następujących kierunkach :
J a k o c z y n n i k a g i t a c y j n y , służy W ystawa Ruchoma zwłaszcza
od-czasu wejścia z nią w lud — akcyi naszej znakomicie:
Ji
-
162
—
W c z a s i e od w p r o w a d z e n i a j ej w ż y c i e — z w i e d z i ł o w y
stawę i wysłuchało pouczających objaśnień prelegentów
650.915 o s ó b .
J a k o c z y n n i k d y d a k t y c z n y w pracy przygotowawczej nad mło
dzieżą, służy W ystawa jako doskonały środek nauki poglądowej o krajowej
pracy wytwórczej, jej sprawności, rozwoju, itd.
Na tle W ystawy odbyło się w okresie sprawozdawczym 1226 g o d z i n
w y k ł a d ó w , d l a 112.480 m ł o d z i e ż y s z k o l n e j obojga płci, z różnych
zakładów naukowych.
R a d a s z k o l n a k r a j o w a , której winniśmy szczerą wdzięczność
i uznanie za życzliwe traktowanie naszej pracy, — reskryptem z dnia 16-go
stycznia 1909 L. 1917 ogłoszonym w Dzienniku urzędowym — zezwoliła raz
na zawsze Lidze Pomocy przemysłowej na urządzanie postojów W ystawy
Ruchomej i wykładów na jej tle — w budynkach i salach szkół publicznych
całego kraju, jedynie z zastrzeżeniem, aby prawidłowy tok nauki przez to nie
cierpiał.
Zastrzeżenie to, dzięki obywatelskiemu stanowisku Rad szkolnych okrę
gowych, miejscowych i zarządów szkół, jakkolwiek wszędzie przestrzegane,
mimo to nie spowodowało dla naszej pracy żadnych trudności.
D y r e k c y e s z k ó ł wszędzie zwalniają młodzież od nauki, na godziny
przeznaczone na zwiedzanie W ystawy i wysłuchanie wykładów — a grona
nauczycielskie przyprowadzają z całą życzliwością młodzież klasami na W y
stawę.
D u c h o w i e ń s t w o obydwóch obrządków chętnie dopomagało nam do
osiągnięcia dodatnich wyników W ystawy Ruchomej, głównie przez zapowia
danie postojów jej z ambony, i zwrócenie ludowi uwagi na doniosłość akcyi
uprzemysłowienia.
L u d w i e j s k i z prawdziwie pocieszającem zrozumieniem wita W ystaw ę
Ruchomą przy jej wjeździe i żegna delegatów Ligi P. p. z niekłamaną wdzię
cznością i uznaniem tej pracy.
Z w i e r z c h n o ś c i g m i n n e i poszczególni włościanie współubiegają
się z właścicielami, dzierżawcami i zarządami dóbr, w dostarczeniu niezwykle
dla nas ważnej przysługi, a mianowicie — w dostarczeniu b e z p ł a t n y c h
p o d w ó d dla p r z e w o z u W y s t a w y .
W ten sposób, lud dał się wciągnąć do materyalnego uczestnictwa
w akcyi Ligi Pomocy przemysłowej i ponosząc ofiarę — uczy się cenić poży
teczność tej pracy.
Na tem miejscu składamy gorące podziękowanie naczelnikom gmin, wła
ścicielom dóbr i włościanom za dostarczenie w okresie sprawozdawczym 227
bezpłatnych furmanek.
Udział mi ej scowych i okolicznych przemysłowców,
w y t w ó r c ó w w zakresie przemysłu ludowego, na każdym postoju W ystawy
Ruchomej przybierał w okresie sprawozdawczym poważne nieraz rozmiary.
-
163 —
.'Z postojów naszej W ystaw y — wytwarzały się w ten sposób formalne wy*
-stawy przemysłowe — lokalne — (Szczawnica, Brzostek, Ropczyce, ZamarTstynów, Brody, Biały kamień, Rybna, itp.)
Z a d a n i e k o n k r e t n e h a n d l o w e spełniała W ystaw a Ruchoma
w okresie sprawozdawczym, jak poprzednio p rze z :
a) rozdawanie cenn;ków, prospektów, próbek lub przynajmniej kart rekla
mowych firm uczestniczących w W ystawie i udzielanie wyczerpujących informacyi o każdej z tych firm ;
b) przez pośredniczenie bezpośrednio w rozszerzeniu zbytu tych firm,
odbieranie i przesyłanie zam ów ień;
c) w niektórych wyjątkowych wypadkach przez sprzedaż drobiazgową
<niektórych towarów na W ystawie (nasiona, wyrobjr pończosznicze, tkackie,
zabawki, itp.)-.
Dalej idące rozwinięcie tej ostatniej działalności, wymagałoby bardzo
znacznego uzupełnienia organizacyi W ystawy Ruchomej i kto wie, czy w dzi
siejszych warunkach nie obniżyłoby powagi — tej pracy, nasuwając umysłom
■skłonnym do krytyki i nieufności przypuszczenie, że akcya Ligi P. p. ma na
•celu zysk ze sprzedaży.
O w o c e d z i a ł a l n o ś c i W y s t a w y R u c h o m e j podzielić można
według podanych wyżej stron jej działania na w y n i k i o g ó l n e — owo
„rozoranie“, rozpuichnianie twardej gleby inercyi, ospałości, niewiary w siły
■narodowe i krajowe i na w y n i k i k o n k r e t n e podane poniżej w szczegó
łow ym opisie postojów i poprzednio w wykazie szczegółowym akcyi w po
szczególnych okręgach i towarzystwach.
Obudzenie zajęcia dla pewnych gałęzi przemysłu, podjęcie kroków
-w celu tworzenia nowych warsztatów pracy, przedsiębiorstw fabrycznych, spo
dek, itp.
N a ś l a d o w a n i e idei i u r z ą d z e n i a n a s z e j Wy s t a w y R u c h o
me j i wprowadzenie takich samych instytucyi w innych krajach — stanowi
dla nas najlepszy dowód pożyteczności i wartości naszej W ystaw y Ruchomej.
W Królestwie Polskiem podobna zupełnie do Ligi Pomocy przemysłowej
i nie bez naszego współdziałania przed 3 laty zawiązana w W arszawie organizacya „Koło Samopomocy przemysłu krajowego11 wprowadziła przed para
miesiącami w życie podobną naszej — W ystawę Ruchomą. — Kierownik tej
W ystaw y p. Błeszyński bawił w styczniu 1910 r. we Lwowie, a następnie
oglądał naocznie działanie naszej W ystawy Ruchomej na postoju jej w Dębicy
-(zob. poniżej w szczegółowych opisach postojów), aby zapoznać się z urzą
dzeniem technicznem i organizacyą naszej W ystawy.
W chwili oddawania niniejszego sprawozdania do druku, czytamy opisy
.postojów Warszawskiej W ystawy Ruchomej w miastach Królestwa Polskiego
■świadczące, że instytucya ta także i w tamtej dzielnicy polskiej oddaje znako
mite usługi akcyi rozwoju przemysłu rodzimego.
W zachodnich prowincyach austryackich zanosi się również na zastoso
wanie stworzonego przez naszą organizacyę wzoru W ystawy Ruchomej dla.
n*
— 164 —
tamtejszych stosunków, a Radca Dworu przy Ministerstwie robót publicznych)
Dr. P i 11 b a u e r zażądał od Ligi P. p., przedstawienia szczegółowego wyni
ków W ystaw y Ruchomej, dla rozszerzenia zbytu wyrobów rękodzielniczych.
W Księstwie Poznańskiem krzątają się także rodacy nasi, mimo ogrom
nych trudności stawianych przez rząd tamtejszy około projektu zorganizowa-,
nia podobnej W ystawy Ruchomej.
Statystyka Wystawy Ruchomej.
Ilość postojów i wykaz frekwencyi W ystawy Ruchomej od 1904 do 1910.
Rok
F rekwencya
Ilość postojów-
Średnia ilość zwiedzają
cych na 1 postoju
■
■17:
3029'
1904
51.500
1905
102.400
44. ,
2327
1906
162.800
33
4933 *)/
./ '
1907 ,
77.000
,22
6500 *)
- 1998,,
■ 95,200
41
2321.
122.450
88,
1391 .
I. kwartał
1910
39.565
31
1276
Razem
650.915
,276
3111,
:ł
1909
!)i
.
,
R a z e m p r z e t o o d s t w o r z e n i a W y s t a w y R u c h o m e j od by ł o
s i ę p o s t o j ó w 276, a i l o ś ć z w i e d z aj ą c y c h w y n i o s ł a ł ą c z n i e
650.915. o s ó b .
W o k r e s i e s p r a w o z d a w c z y m o d 15/8 1908 do 1/5 1910 roku.
W y s t a w a R u c h o m a o d b y ł a 130 p o s t o j ó w z o g ó l n ą l i c z b ą z w i e
d z a j ą c y c h 193.915 os ó b . '
*) cyfęy, wyższ,q,\ z p o w o d u . ,żę obejm ują postoje n a . Jarm arku krajow ym
i postoje z dużą frekw encyą m łodzieży szkolnej w.e. Lwowie i w Krakowie.
we Lwowie-,
—
165
—
W y k a 7.
wystawców t. j. uczestników Wystawy Ruchomej i dostarczonych
przez nich okazów.
W r.
„
„
„
„
1904—5
1 9 0 5 -6
1 9 0 6 -7
1 9 0 7 -8
1908—9
— brało udział w W ystawie
—
„
„
„
—
„
n
„
„
—
„
„
38 wystawców.
45,
46
„
49
66
Od czasu ostatniego sprawozdania tj. od 15. sierpnia 1908 ubyło przez’
wystąpienie lub z innych powodów w dziale W ystawy Ruchomej firm 9, przy
było nowych 26, pozostaje obecnie 66, a mianowicie:
I. P r z e m y s ł g ó r n i c z y .
1. J a w o r z n i c k i e
mienny).
gwarectwo
w ę g l a , — Jaworzno (węgiel ka
II. P r z e m y s ł g a r b a r s k i .
1. K a r p i a k Piotr, pracownia białoskórnicza, Lwów, Benedyktyńska.
1. 2 (wzory wyprawionych skór).
III. P r z e m y s ł m e t a ł o w y .
1. Inż. B o g u c k i Wincenty, fabryka maszyn w Chrzanowie (maszyny
■do wyrobu dachówek i artykułów budowł. cementowych).
2. G ó r e c k i Józef, fabryka siatek, mebli Żelazn, itp. Kraków, ul. W a
wrzyńca 1. 26 (siatki, materace druciane, wyroby z kutego żelaza).
IV. P r z e m y s ł p a p i e r n i c z y , k o n f e k c y a p a p i e r u i t. p.
ł. B e ł d o w s k i W., Zakład pzzemysł. wyrobów papierowych „Noris“,
Kraków, ul. Poselska 1, 20 (pudełka kartonaże, tutki cygaretowe z watą Salvesol hygieniczne cygarniczki szklane itd.).
2. E 1s t e r i T o p f, fabryka tutek i bibułek cygaretowych, Lwów, ul.
Pańska 10 (wzory tutek i bibułek cygaretowych).
3. K r a j o w a w y t w ó r c z o - h a n d l o w a S p ó ł k a p r z y b o r ó w
s z k o l n y c h , Lwów, ul. Pańska 1. 21 (zeszyty i inne przybory szkolne).
4. N i e m o j o w s k i S. W., fabryka kopert, papierów listowych, Lwów,
"(papiery listowe, koperty, tutki cygaretowe, itd.).
5. „ L e o p o l i a “, Fabryka wyrobów papierowych we Lwowie, ul. Żół
kiewska (księgi handlowe, kopiały, notesy, bloki rysunkowe, zeszyty Szkolne
i 't- d.).
6. K r a u s e Anna, pracownia kartonaży galanteryjnych, Lwów, Leona
■Sapiehy 1. 18 (tacki, bombonierki i serwetki dła cukierń).
— 166 —
V. W y r ó b i n s t r u m e n t ó w m u z y c z n y c h
i innych precyzyjnych.
1. H o r s z o w s k i i S z k l e r s k i , fabryka fortepianów i pianin, Lwów,,
ul. Ossolińskich 1. 8 (modele fortepianów i pianin).
2. N i e w c z y k Franciszek, fabryka instrumentów muzycznych, Lwów,,
ul. Chorążczyzny 1. 7 (instrumenty dęte i smyczkowe).
VI. P r z e m y s ł a r t y s t y c z n y .
1. Ż e l e ń s k i Stanisław Gabryel, krakowski zakład witrażów w Krako"wie ul. Swoboda 1. 2 (witraże, mozaika szklana).
2. J u r k i e w i c z Eugeniusz, zakład artystyczno-fotograficzny, Przemyśl,,
(fotografie t. zw. świetlne).
VII. P r z e m y s ł c e r a m i c z n y .
1. Ks. L u b o m i r s k a Eleonora, fabryka dachówek w Szczucinie (wzory
rur drenarskich i dachówek).
2. F a b r y k a d a c h ó w e k w Korniaktowie (wzory dachówek).
3. H o r o s z k i e w i c z Stanisław, fabryka pieców kallo wy ch w Stanislar
wowie (kafle piecowe).
4. L e w i c k i Kazimierz, zakład malowania na porcelanie we Lwowie;,
(różne przedmioty z porcelany malowane we własnym zakładzie).
5. D ż u ł y ń s k a Aleksandra we Lwowie ul. Franciszkańska 1. 8 (figurki
etnograficzne z terrakoty).
VIII. P r z e m y s ł d r z e w n y .
1. B ę t k o w s k i Wiktor, pracownia bednarska w Słotwinie (modele
beczek).
2. B u t k o w s k i F., stolarz w Łobzowie, (pudla z drzewa na kapelusze
damskie).
3. K a r n a s i e w i c z Tomasz, fabryka przyborów szkolnych, Kraków,,
ul. Krótka 4 (liniały, trójkąty, rysownice, kałamarze itd.).
4. Ł u b i e ń s c y Dr. Franciszek i Rozalia, fabryka wyrobów drzewnych,
w Stryszowie (kołki szewskie, wełna drzewna).
5. P i e r w s z a k r a j o w a f a b r y k a w y r o b ó w d r z e w n y c h Jaro/
szowice, (kołki szewskie, wełna drzewna).
6 . G a r d o l i ń s k i Ludwik, fabryka korków w Złoczowie (korki).
'
IX. P r z e m y s ł w ł ó k n i s t y .
*
1. B o b r o w s k a i T a b i ń s k a , pracownia pończosznicza Jaremczei.
(wyroby pończosznicze i trykotowe).
2. K ę p l i c z o w a z M o r a w s k i c h Stefania, Sarnki górne p. Lipica.
dolna, (różne wyroby trykotowe wykonane w szkole pończoszniczej).
— 167- —
3. S o b o t o w a Paulina, pracownia pończosznicza Towarzystwa P. p.
w Janowie, (wyroby trykotowe).
4. „ K r o s n o “ T k a l n i a m e c h a n i c z n a w Krośnie, (płótna, bielizna,
stołowa itp.).
5. T o w a r z y s t w o d l a w y r o b ó w t k a c k i c h i s u k i e n n i c z y c h
Łańcut, (sukna, cajgi, płótna i różne wyroby tkackie).
6. R a p p a p o r t , L o w e n t h a l i G a n s , w Przemyślu, parowa fabryka
kołnierzy i manszetów, (wzory kołnierzy i manszetów).
7. I w a n i c k i Józef, skład maszyn i szkoła haftu maszynowego, Lwów
ul. Akademicka, (wzory haftów maszynowych).
8. K o t o w i c z Z- i S., Pracownia sztucznych kwiatów w Bieczu, (kwiaty
sztuczne).
9- M e i s e l s Samuel i Sp., fabryka nici w Nadwornej, (wzory nici).
10. T o w a r z y s t w o p o w r o ź n i c z e w Radymnie, (szpagat, sznury,
powrozy, szleje parciane, chodniki, liny konopne i druciane, hamaki itd.).
X. P r z e m y s ł
chemiczny.
1. M u n k S z y m o n , fabryka mydeł i świec w Żywcu, (mydła do
prania).
2. R o ż n o w s k i Stanisław, parowa fabryka mydła i mydełek, Kraków-Pędzichów 1. 11. (mydła do prania, mydła toaletowe).
3. N u s s d o r f Filip, wyrób proszku mydlanego we Lwowie ul. Berka
Joselewicza 1. 20 (proszek mydlany).
4. S o l e c k i Leonard i Sp. fabryka krochmalu brylantowego do bielizny
we Lwowie (krochmal do bielizny „z bażantem").
5. „ T l e n “ Lwowska fabryka chemiczna, Stow. zar. z ogr. por. LwówZamarstynów, (mydełka, perfumy i t. p.).
6. Br. B r u n i c k i Ferdynand, rafinerya nafty pierwsza krajowa fabryka
wazeliny naturalnej w Klęczanach, (wazelina dla celów aptekarskich).
7. H o f Stanisław, fabryka wyrobów chemicznych w Krakowie, (pasty
do obuwia i metali).
8. L e w i c k a H. i S p. „ Z o r z a " fabryka wyrobów chemicznych —
Lwów, ul. Hetmańska 1. 10 (pasty do obuwia i metali i smary).
9. G ó r s k i Gabryel i S p. dawniej Karmański, fabryka farb, Zwierzy
niec pod Krakowem, (farby do malowania, przybory malarskie, atramenty,
guma, tusze, poduszki do pieczątek).
10. K a p e l u s z B r a c i a , fabryka produktów chemicznych i farb
w Brodach, (farby i wyroby chemiczne).
11- L a n g i e r i Sp. farbiarnia i pralnia chemiczna Lwów, ul. Janowska
1. 38 a, (próby farbowanych materyi).
12. P i e r w s z e g a l i c y j s k i e T o w a r z y s t w o a k c y j n e r a f i n e r y i s p i r y t u s u , Lwów, (rozolisy, likiery i nalewki).
13. Zjednoczone fabryki zapałek w Stryju, Skolem, i Bolechowie, (wzory
różnych zapałek).
— 168 —
XI. A r t y k u ł y
ż y w n o ś c i , n a p o j e itp.
1. G u r g u l Stanisław, fabryka biszkoptów i pierników
(mączka odżywcza dla niemowląt).
— Jarosław,
2. „ B r o n i s ł a w a " fabryka towarów mącznyeh — Sygniówka p. Lwrów,
(makarony włoskie).
3- F a b r y k a w y r o b ó w d y e t e t y c z n y c h w Woli duchackiej p.
Podgórze, (leguminy).
4: P i e r w s z a k r a j o w a f a b r y k a p a r o w a k o n s e r w z jarzyn
i owoców w Lubyczy królewskiej, konserwy owocowe i jarzynowe.
5. Ś li ż y ń s k i A. wyrób konserw mięsnych w Lisku (konserwy mięsne).
6. R o m a s z k a n br. J. fabryka surogotów kawy — Horodenka, (surogaty kawy).
7. W o l n y Antoni, fabryka kawy zdrowotnej w Stanisławowie —
(kawa zdrowotna).
8. N i e w i d o w s k i Jan, fabryka opłatków w Wadowicach, (wzory
opłatków wigilijnych, aptekarskich i kościelnych).
9. „B e r 1 e o 1“ fabryka tłuszczu roślinnego wr Rożniatowie, (tłuszcz ko
kosowy do potraw).
10. R ż ą c a i C h m u r s ki , parowa fabryka wód gazowych i wyrobów
chemicznych — Kraków, (wrody mineralne sztuczne).
11. „ Z d r o w i e " fabryka wód mineralnych sztucznych we Lwowie,
ul. Krzyżowa 1. 42, (wody mineralne sztuczne).
XII. P r z e m y s ł
domowy.
1. „ T e n c z y r i “ Pracownia plecionek w Krzeszowicach, (wzory bort do
kąpeluszów damskich).
2. S z k o ł a l u d o w a
warowe).
w Isypowcach p. Jezierna, (różne wyroby sz u
3. K u t s c h e r a F. S p ó ł k a k a p e l u s z n i k ó w słomkarskich w Mo
rawicy p. Balice (wyroby ze słomy).
4. S p ó ł k a ś l u s a r s k a w Świątnikach górnych, (wzory kłódek).
XIII. P r z e m y s ł
rolniczy.
1. Br . B r u n i (c k i Julian. Oddział stryjsk. żydacz. c. k. galic. Tow.
gosp. Podhorce-Stryj, (nasiona, prospekty szkółek ogrodn., sadzonki itp.)
2. Ł u b i e ń s k i H r. Tadeusz, produkcya nasion i szkółki leśne i ogro
dowe w Zassowrie pod Czarną, (nasiona, prospekty szkółek, itp.)
3. O s t a s z e w s k i St., St. W i k t o r i Sp. Fabryka sztucznych nawo
zów w Wróbliku szlacheckim, (nawozy sztuczne, klej kostny).
169
—
Z
Grupa
I.
IIIII.
IV.
..V-. ,
VI.
VII.
MII.
IX.
X.
XI.
XII.
XIII.
e
s
t
a
w
i
—
e
n
i
e
.
Ilość
wystawców
Gałąź przemysłu
przemysł górniczy
„ , garbarski
„
metalowy
„
papierniczy, konfekcyi pa
pieru, itp.
wyrób instrumentów muzycznych i in
nych precyzyjnych
Przemysł artystyczny
„
ceramiczny
„
drzewny
„
włóknisty
„
chemiczny
Artykuły żywności, . napoje itp.
Przemysł domowy
„
rolniczy
1
1
■2
6
2
2
5'
6
10
13
■- 1,1:
V
f 3.
'
. o
Ogółem w 13 grupach w y s t a w c ó w ..................... 66
D z ia ł n a u k i p o g lą d o w e j o p r z e m y ś le ,
jako część Wystawy Ruchomej.
\
•
•
‘
Wprowadzone w ubiegłym okresie sprawozdawczym, jako część kolekcyi W ystawy Ruchomej — t a b l i c e , p l a s t y c z n e — p r z e d s t a w i a
j ą c e o b r a z o w o p r o d u k c y e niektórych najważniejszych towarów
użytku codziennego — okazały się w praktyce znakomitym środkiem dydakty
cznym do zainteresowania młodzieży szkolnej życiem i rozwojem przemysłu.
Niejednokrotnie prelegenci W ystawy Ruchomej wykładający młodzieży
ogólne cele pracy nad ochroną przemysłu rodzimego, zauważyli,'- że gdy treść
wykładu z ogólnych zarysów przeszła na , dział nauki poglądowej — m ło
dzież,'mimo znużenia dość długo trwąjącym wykładem, ze zdwojoną uwagą
słucha wywodów. ■
— Czy to młodzież starsza, czy młodsza — zaczyna wów
czas z natężoną uwagą, śledzić ruch ręki wykładającego, wskazującej na
trzymanej tablicy poszczególne gatunki surowców i wykończonych towarów,
-chwyta z uwagą każde słowo, objawiając najżywsze zainteresowanie.
Gdy wykład zostanie skończony, można zauważyć grupki młodzieży tło
czące się do miejsca, w którem rozłożono tablice poglądowe, aby jeszcze raz im
się przyjrzeć, i już teraz swobodnie dzielić się między sobą własnemi uwagami.
Spostrzegliśmy objaw dający wiele do myślenia, że młodzież szkół hu
m anistycznych (gimnazyów) nie mająca sposobności do zapoznania się z wia
—
170
—
domościami z dziedziny choćby popularnego towaroznawstwa, interesuje siętą nauką niezwykle, — okazując dużą skłonność do przedmiotów, mających
łączność z codziennem życiem i jego potrzebami.
Dlatego też w ostatnich czasach Liga Pomocy przem., rozszerzając zna
cznie ramy W ystaw y Ruchomej, zwróciła wielką uwagę na ten dział W ystaw y
i postanowiła znacznie go rozszerzyć. W tym celu Liga Pomocy przem. odnio
sła się okćlnikiem do znaczniejszych krajowych fabryk i warsztatów z prośbą,,
aby rozumiejąc doniosłość zwrócenia uwagi młodzieży na pracę przemysłową!
i tem samem odciągnięcia jej od dążeń do innych przepełnionych zawodów,,
zechciały podjąć się wypełnienia dla naszych celów, dalszych skrzynek (tablic)
progresywnem zestawieniem procesu produkcyi z zakresu swojego wytwórstwa.
Mając przygotowane odpowiednie skrzynki — wysyłamy je odwrotnie-,
na nasz koszt do wypełnienia.
Poniżej podajemy wykaz tablic względnie rodzajów wytwórstwa przemy
słowego, z których składa się obecnie dział, nauki poglądowej o przemyśle,.
W ystawy Ruchomej.
W y k a z tablic p l a s t y c z n y c h działu nauki pogl ądowej.
o przemyśle.
1. O s i k a
2. b r z o z a
3. o l s z a
przekroje, liście, nasiona, zastosowanie drzewa
4. d ą b
5. j a w o r
6. s o s n a
7. g r a b
8. p i ó r a s t a l o w e (postęp produkcyi od surowej blachy aż do wykońtczenia towaru.
9. o ł ó w k i
10. f a j a n s
11. p o r c e l a n a
12. w y r o b y g l i n i a n e
13. ż e l a z o
14. s u k n o
surowce, postęp produkcyi do wyko®
15’. w y r o b y b a w a ł n i a n e
czenia towaru.
16. p a p i e r
17. g a r b a r s t w o
18. w y r o b y t k a c k i e z włó
kna drzewnego
19. z a p a ł k i
20. f a r b y i a t r a m e n t y
21. c z e r n i d ł o
22. r o p a
Ostatnie cztery tablice i tablica 14. przybyły w okresie sprawozdawczym-..
— 171 -
W ie c e p r z e m y s ło w e
na postojach W ystaw y Ruchomej.
„Wiece przemysłowe11, nazywane tak przez nas w odróżnieniu odi
zgromadzeń innych organizacyi dla odrębnej ich cechy, — zupełnej bezstron
ności pod względem partyjnym, i dla celu jaki mają a to stwarzania społe
cznej „pomocy przemysłowej11 stanowią od chwili powstania Ligi Pomocy
przemysłowej doskonały środek agitacyjny, a zarazem drogę do przeprowa
dzania dalszej organizacyi.
Wiece przemysłowe, zwoływane na postojach W ystawy Ruchomej,,
odbywane najczęściej na jej tle, zgromadzają w stu kilkudziesięciu miejsco
wościach w roku, mieszkańców danej miejscowości i okolicy, bez różnicy
przekonań, zawodu, wyznania — dla omówienia podstawowych zasad pracy
nad uprzymysłowieniem kraju. —- Biorą w'nich udział wszystkie sfery i war
stwy od najwybitniejszych przedstawicieli władz, instytucyi publicznych, a skoń
czywszy na warstwach ludu i robotników.
Obraz barwny, jaki przedstawiają te zebrania, idzie w parze bez wy
jątku z powagą i spokojem toku obrad. Ani jeden z blisko tysiąca wieców,,
jakie urządziliśmy w całym kraju od chwili powstania Ligi Pomocy przemy
słowej nie został zakłócony najmniejszym rozdżwiękiem.
Temat obrad wieców przemysłowych stanowią po zagajeniach ze strony
przewodników poszczególnych Towarzystw Pomocy przemysłowej lub innych
poważnych osobistości, referaty delegatów Ligi Pomocy przem. o zasa
dach i rozwoju akcyi uprzymysłowienia, o zadaniach organizacyi Ligi P. p~
Towarzystw Pomocy przemysłowej i współdziałaniu z innemi pokrewnemi
organizacyami. -- Dalszą część programu obrad stanowią referaty sił miej
scowych na tematy dowolne naprzód wybrane w drodze porozumienia. —
Monograficzne omówienie stanu gospodarczego danej okolicy, zwłaszcza
przemysłu i handlu — wskazanie braków, potrzeb lokalnych ogólniejszej na
tury, stanowią najczęściej przedmiot tych referatów.
Dyskusya, prawie z reguły żywa, jędrna, w której biorą udział
wszyscy zebrani tak przodownicy w pracy publicznej, jak i włościanie, prze
mysłowcy, kupcy i rękodzielnicy, stanowi dla delegatów Ligi P. p. bogatą.
•krynicę myśli, uwag, krytyki cennej i pożytecznej. — Z dyskusyi wyłaniają,
się projekty, wskazówki działania dla Ligi Pomocy przemysłowej i dla To
warzystw związkowych, m ateryał do współdziałania dla władz.
Jak się okazuje z zamieszczonych poniżej szczegółowych sprawozdań
z wieców przemysłowych notujemy skrzętnie ich przebieg, aby czerpany stąd.
materyał brać do dalszego przerabiania na drodze systematycznych a konkre
tnych akcyi.
Uchwalone na wiecach rezolucye i opinie przedkładane bywają dotyczą
cym władzom i czynnikom.
Wiece przemysłowe stanowią rodzaj lokalnej rewii, armii służącej pod
znakiem „pomocy przemysłowej", rodzaj przeglądu sił, nadających się do-
współdziałania nad uprzemysłowieniem kraju, zarazem są rodzajem zbiorowej
ikonsultacyi — odradzających się zdolności gospodarczych.
W okresie sprawozdawczym odbyło się 15 1 wieców przemysłowych
z frekwencyą 47550 osób w czem 21 wieców bez urządzenia postojów W y
stawy Ruchomej z frekwencyą 5850 osób.
Wtet<ip28 iral
„Plakat W ykładów o przem yśle11.
W y k ła d y o p r z e m y ś le k r a jo w y m
z obrazami świetlnymi.
Dział ten pracy dydaktycznej i agitacyjnej połączony organizacyjnie z W y
stawą Ruchomą — zyskuje coraz większe znaczenie.
Wspomnieliśmy już poprzednio, że dążymy od samego początku podję
cia akcyi do tego, aby wykłady naszych prelegentów z dziedziny ogólnych
wiadomości o przemyśle i handlu krajowym, z zakresu geografii przemysło
wej ziem polskich, popularnej statystyki, technologii i towaroznawstwa tak
dla młodzieży szkolnej i robotniczej, jak i dla starszych, były ile możności
jak najbarwniejsze, aby przyciągały słuchaczów.
Przez cały dzień pracy na postojach W ystawy ruchumej — używamy
— 173 —
w tym celu okazów tej W ystąwy, jako barwnego tła do opisów, objaśnień,,
jako środka nauki poglądowej.
Wieczorami tą samą zasadę przeprowadzamy przy pomocy coraz bar
dziej udoskonalonego urządzenia działu obrazów świetlnych.
Spełniamy przez to także ważny ciążący na nas obowiązek, nie pomi
jania w akcyi dydaktycznej warstw robotniczych i włościańskich, które zajęte
przez cały dzień pracą, dopiero wieczorem mogą poświęcić czas dla zetknie- ,
cia się z naszą pracą.
.
Posiadamy dwa doskonale duże przyrządy projekcyjne z przyborami do
zaciemniania sal — i rosnącą z każdym dniem ilość „przeźroczy11 których,
zapas wynosi obecnie 247 szkieł — przytem należycie wyszkolony stały personal prelegentów (2) i służby (2) wprawionej do obsługi aparatów.
Wykłady z obrazami świetlnymi, które ogłaszamy na każdym postoju
W ystawy Ruchomej, przy pomocy plakatu pomysłu architekty p. Nowakow
skiego (odbitka na str. 172), cieszą się.dużą frekwencyą— z pośród młodzieży:■
szkolnej i jej rodziców, młodzieży robotniczej, z pośród rzemieślników,, robo
tników, włościan i innych warstw społeczeństwa.
Cały materyał przeźroczy podzieliliśmy stosownie do wyrażonego przez
Wydział Ligi Pomocy przemysłowej żądania, w sposób systematyczny na ,
następujące działy :.
1. dział dydaktyczny — (szkolnictwo przemysłowe, środki agitacyjne,,
i przemysł domowy),
2. dział przemysłu rękodzielniczego i mniejszych fabryk,
3. dział przemysłu wielkiego,
4. przemysł zagraniczny (jako temat porównawczy).
Poszczególne te działy zastosowujemy w miarę warunków miejscowych ,
i według kategoryi słuchaczów na dotyczącym wykładzie.
Zdjęcia fotograficzne do sporządzania przeźroczy albo otrzymujemy od
intersowanych przemysłowców i instytucyi, albo (w ostatnich czasach coraz
częściej) sporządzamy je sami, wyszkoliwszy ku temu jednego z pracowni
ków naszych. — Tak samo sporządzaniem przeźroczy (klisz) zajmujemy
się już sami — i spodziewamy się,' że rozwinąwszy ten dział należycie, bę
dziemy mogli z czasem dostarczać tak Towarzystwom Pomocy przemysło*
wej, jak i innym instytucyom społecznym i oświatowym przeźroczy z dzie-;
dżiny krajoznawstwa przemysłowo-handlowego.
Tematy do objaśnień i Wykładów ilustrowanych obrazami świetlnymi,;,
opracowują nasi prelegenci systematycznie przy pomocy rosnących materyałów
biblioteki Ligi Pomocy przemysłowej. QJ ile chodzi o poszczególne przedsię-;
biorstwa krajowe, dostarczają opinii interesowani Wytwórcy.
Obrazy świetłne-nieruchome, w części starannie kolorowane przedsta
wiające wnętrza i urządzenia fabryk, warstatów, szkół zawodowych, sposób
wytwarzania różnych towarów, wywierają zwłaszcza na wsi na słuchaczach
i widzach odpowiednie wrażenie, -j- Skupienie i cisza bezwzględna przy wy-j
kładach, świadczą o tem najlepiej.
„
— 174 Dla warstw miejskich, a zwłaszcza dla młodzieży starszej — wprowa
dzim y wkrótce dalszą innowacyę w dziale obrazów świetlnych — a miano
wicie aparat kinematograficzny i obrazy żywe z zakresu przemysłu i handlu.
System używania kinematografu do wykładów fachowych o produkcyi
przemysłowej, przyjęty już w szkołach przemysłowych angielskich i amery
kańskich — może mieć duże znaczenie dla naszej akcja — w której chodzi
o uobrazowienie procesu wytwarzania różnych rodzajów towarów, o rozbu
dzenie pewnej ambicyi, a nawet i zazdrości twórczej — w społeczeństwie.
Używaniu szerszemu kinematatografu stoją jeszcze na przeszkodzie tru
dności techniczne, brak energii elektrycznej w niektórych miastach.
Będziemy go też stosować przedewszystkiem i na razie we Lwowie,
z chwilą kiedy zyskamy przez zamierzone kupno dużej realności — odpo
wiednie warunki.
Statystyka wykładów z obrazami świetlnymi, którą podajemy poniżej,
wykazuje wzrost przeciętnej liczby słuchaczów na jednym wykładzie ze 153
osób (patrz: Sprawozdanie Ligi P. p. za rok 1906/7) na 195 osób.
Nadwyżka ta obejmuje prawie przeważnie kategoryę słuchaczów star
szych. — W zeszłym okresie sprawozdawczym stanowili starsi 1/3 część —
■obecnie stanowią niemal połowę słuchaczów.
Tłómaczy się to wejściem W ystawy Ruchomej i akcyi przy pomocy
•obrazów świetlnych — na wieś.
Wreszcie zaznaczyć musimy i w tym dziale, niedostateczne ocenianie
■wartości i znaczenia tej akcyi ze strony przemysłowców krajowych, którzy
powinni znacznie chętniej dostarczać nam zdjęć swoich przedsiębiorstw do
■obrazów świetlnych — aniżeli to dzisiaj ma miejsce, bo nasze wykłady
z obrazami świelnymi obok wartości dydaktycznej, stanowią także znakomity
środek reklamy dla przedstawionych w obrazach przedsiębiorstw.
Statystyka wykładów z obrazami świetlnymi w okresie sprawozdawczym:
"
■
. ;
. . .
-
Ilość słuchaczów
Ilość
wy
za wstępem
bez
opłaty
kła
młodzieży
starszych i robot. wstępu
dów
Miesiąc
!
i Rok
objazdu
|
Paźdz.
i
Albigowa, Łańcut, Leżajsk, Ni
sko, Kańczuga, Dynów,
12
475
1348
250
i Listop.
Kołomyja, Stanisławów, Halicz,
9
339
2119
400
Przeworsk, Przemyśl,
5
364
956
200
1908
1908
M I E J S C O W O Ś Ć
i
Grudz.
1908
— 175 —
Miesiąc
i Rok
objazdu
Stycznia
1 1909
Luty
1909
i
Marzec
1909
Kwieć.
Maj
1909
Maj
190'y
Sierp.
Wrześ.
1909
Paźdz.
Listop.
1909
M I E J S C O W O Ś Ć
Ilość
w y
za ws tępem
bez
kła
opłaty
młodzieży
starszych i rubotn. wstępu
dów
Janów, Tarnobrzeg, Baranów,
Radomyśl wielki, Dąbrowa,
Radłów, Lisia góra, Szynwałd,
Łękawica, Wojnicz, . . . .
20
1111
2572
500
Markowa, Gać, Żołynia, Gro
dzisko, Zabierzów, Grobla,
Okulice, Kłaj, Siedlec, Chełm,
Królówka, Trzciana, Leszczy
na, Rzegocina, Bochnia, . .
W gimnazyum VIII we Lwowie
19
1
1475
2772
350
400
Niepołomice, Niegowić, Łapa
nów, Lipnica murowana, W i
śnicz, Uście solne, Bochnia,
Domaradz, Jasienica, Haczów,
Trześniów, Brzozów, Izdeb
ki, Humniska, Grabownica,
D y d n i a , ..................................
32
2162
2685
650
Żubrza, Krotoszyn, Buczacz,
Podzamczek, Petlikowce, Trybuchowce, Jazlowiec, Potok
złoty, Koropiec, Barysz, Monasterzyska, Uście zielone, .
22
929
1982
300
D u b la n y .......................................
Na W ystawie kościelnej . . .
2
4
Muszyna, Żegiestów, Tylicz,
Nowa wieś, Łabowa, Nawo
jowa, Nowy Sącz, Wielogło
wy, Rożnów, Zbyszyce, T ę
goborze, Chełmiec, Stary Sącz,
Jazowsko, Łącko Szczawni
ca, Piwniczna, Nagoszyn, Dę
bica, Lubzina, Ropczyce, Wie
lopole, Brzostek, Brzeziny, .
47
2214
4014
1400
Złoczów, Gołogóry, Pomorzany,
Zborów, Jezierna, Załoźce,
Podkamień, Brody, Koniu
szków, Szczurowice, Łopatyn, Toporów, Olesko, Biały
kamień, Skwarzawa, . . . .
32
2186
3549
2500
450
2500
-
176 —
Ilość
w y
bez
za we,tępem
i
opłaty
kła
starszych młodzieży
i robotn. wstępu
dów
Miesiąc
i Rok
objazdu
M 1E J Ś C O W O Ś Ć
Grudz.
1909
Podwysokie, Kozowa, Narajów,
Brzeżany, Kuropatniki, Pod
hajce, Zawałów, Horożanka,
Dobrowody,
Wiśniowczyk,
Białokiernica, Nowosiółka (po
wiat Brzeżany, Podhajce) .
24
905-
1340
400
Zniesienie, Dublany, Remenów,
Jaryczów, Barszczowice, Winniki, Dawidów, Siemianówka,
Szczerzec, Kleparów, Zamarstynów (pow. Lwrów) . . . .
22
998
2279
500
Zabierzów, Morawica, Liszki,
Czernichów', Rybna, Kaszów,
Skawina, Podgórze, Mogiła,
Prądnik czerwony, Łobzów,
(pow. K raków )..........................
22
1130
2634
350
Bierzanów, Koźmice, Świątniki
górne, Siepraw,
Zakliczyn,
Dobczyce, Gruszów, Gdów,
Wiśniowa, (pow. W ieliczka). ..
16
.567-
1317
200
289
14855
29567
11350
Stycz.
1910
Luty
1910
Marzec
1910
Ogółem
się
przeto
289 w y k ł a d ó w
w okresie spraw ozdaw czym
(około
320 g o d z i n )
z obrazami
odbyłoświe
t l n y m i , z o g ó l n ą f r e k w e n c y ą o s ó b 55.772.
Słuchaczów bez opłaty wstępu 11.350 osób.
Słuchaczów za wstępem po 10 halerzy (młodzież szkolna i robotnicy)
osób 29567|, słuchaczów za wstępem 20 halerzy 14.855 osób.
— 177. —
Uzupełnienie spisu przeźroczy (klisz) do wykładów z obrazami świetlnymi.
T r e ś ć
Lp.
W
p r z e ź r o c z y
poprzedniem sprawozdaniu za r. 1906/7 str. 103
wykazano p r z e ź r o c z y ...............................................
Ilość
obrazów
72
Do tej liczby przybyło w okresie sprawozdawczym:
D z i a ł d y d a k t y c z n y — (szkolnictwo przemy
słowe, środki agitacyjne i przemysł domowy).
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
Cykl obrazów o nauce zręczności w szkołach szwedz
kich (podług materyałów z pracy Hierty Retzius)
W arstaty studenckie Ligi P. p. we Lwowie (dział
d r z e w n y ) ............................................................ . .
Zakład kefirowy uczniów gimn. w Podgórzu . . . .
Introligatornia w W arstatach stud.
„
. . . .
Niwelowanie boiska „Sokoła11 przez uczniów gimn.
w Bochni .....................................................................
Szkoła im. św. Scholastyki w Krakowie (uczennice przy
p rac y )......................,.......................................................
Nauka wyrobów’ szuwarowych w szkole ludowej w Podhajcach (sale chłopców i d ziew cząt)................. ....
Kurs pleciennictwa bort do kapeluszów, urządzony przez
Ligę P. p. w Krzeszowicach ...................................
Kurs agentów handlowych Ligi P. p. we Lwowie . .
Z cyklu „dzieci Poznańskie11 art. mai. Batowskiego . .
Wystawa przeglądowa porównawcza (akcyi bojkotowej)
we L w o w i e ................................................................
Sala galic. przemysłu domowego na Wystawie w Lon
dynie r. 1905 ........................................................
Szkoła zabawkarska w Jaworowie (wzory wyrobów) .
Nauczyciele ludowi na Centr. kraj. kursie koszykarskim
we Lwowie .................................................................
W zory wyrobów Centr. kraj. kursu koszykarskiego we
25
1
1
1
1
1
2
1
1
1
1
1
4
1
11
12
—
Lp.
r
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
T r e ś ć
p- i z
'178
—
qźv
.
o c z y
W zory wyroi ów Warstatów wzorowych koszyk, we
WICCIiliUL................. ....
*. . . .
... *•
Okazy koszykarstwa domowego Muzeum etnografi
cznego w W i e d n i u .................................. ....
Okazy koszykarstwa domowego w Japonii i u ludów
Afryki, Ameryki i Australii
.............................. .
Krajowa szkoła stolarska w Stanisławowie (meble) . .
„
„
„
w Kalwaryi zebrzydowskiej
(w y ro b y ).............................. .....
„
„ garncarska w Kołomyi (wyroby) . .
Wyroby garncarskie p. Bachrnańskiego z Kaszowa . .
Szkoła ślusarska w Świątnikach górnych (wyroby) . .
Krajowy naukowy W arstat tkacki w Glinianach . . .
Kilimy z pracowni p. Sikorskiej w Czernichowie . . .
Zagroda huculskiego stolarza na Bukowinie . . • . .
Okazy huculskiego przemysłu domowego na Bukowinie
Huculska zagroda bednarza i konewkarza ......................
Łyżniki ze‘zbioru Muzeum tatrzańskiego w Zakopanem
Solnicżki, czerpak do żętycy, uszka do czerpaków z Be
skidów śląskich ze zbiorów Warchałowskiego . .
Zakończenia kądziełi na Żmudzi ze zbiorów muzeum
B e rn ste in a ................................................................ ....
Kurs krawiecki w Instytucie dla popierania przemysłu
w Wiedniu .....................................................................
Kurs szewski w Instytucie dla popierania przemysłu
w W iedniu.....................................................................
Ilość
obrazów
7/
i
2
7
1
4
1
5
10
1
l
2
1
1
1
2
1
1
Dżia1 przemysłu rękodzielniczego
-i m n i e j s z y c h f a b r y k :
63
64
65
66
Filia warszawskiej fabryki wyrobów pończoszkowych
we Lwowie (p. M. Miniewskiej) ..........................
Fabryka kamieni do zegarków w T r z e b i n i .................
Miodosytnia i fabryka tutek E. Bilińskiego w Zba
rażu . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Stanisława Wrońskiego Synowie, Zakład kuśnierski wre
Lwowie
.
I
2
2
5
— i 79 —
Ilość
Lp.
67
j 68
: 69
70
71
T r e ś ć
p r z e ź r o c ź y
Przedsiębiorstwo ogrodnicze objazdowe Czerwińskiego
we L w o w i e ............................................................ ....
Ząkład art. dekoracyjny Strzelbickiego w Przemyślu
(obrazy)...........................................................
Franciszek Niewczyk, fabryka instrumentów muzyczn.
we Lwowie ,. ......... . . . . . . . . . . . .
Antoni .Wolny, fabryka. kawy .w Stanisławowie . . .
Zakład artystyczno rzeźbiarski Wojciecha Samka
obrazów
i
3
2
3
5:
■D z i a ł p r z e m y s ł u w i e l k i e g o :
72
Dr. Zdzisław _ Stanecki,
fabryka
akumulatorów' we
1;
73
74
75
76
77
78
■ 79
80
81
82
83
i
84
85
Zakład artyst. witrażów i oszkleń St. G. Żeleńskiego
w K ra k o w ie ............................................................ .
Rudolf Herliczka, fabryka tutek w Krakowie . . . .
Inż. Wincenty Bogucki, fabryka maszyn w Chrzanowie
(maszyny do wyrobów cem entow ych).................
Fabryką tytoniu w Monasterzyskach ...............................
Franzel i Synowie, fabryka kwasu węglowego we
L w o w ie .........................................................................
Rafinerya nafty Galie. Tow. akcyjn. w Glinniku Maryampolskim .................................................................
Wybuch ropy z szybu w ie rtn ic z e g o ..............................
Galie. Buków. akc. Tow. przemysłu cukrowniczego
w P rz e w o rs k u ............................................................
Mleczarnia przeworska A. Ks. Lubomirskiego i St. Hr.
M ycielskiego................................................................
J. A. Baczewski, rafinerya spirytusu itd., we Lwowie
Plantacye chmielu (uzupełnienie do 10 klisz o produ
kcyi piwa w browarze T e n c z y ń s k im ).................
Michał Ader, fabryka mebli giętych w Jazowsku . .
Bohdanowicz Oroszeny, fabryka puszek blaszanych
i plakatów7 w Krakowie . . . . . . . . . . .
3
3
4
4
3
I
1
I
2'
2
1
1
2
12
*
— 180 -
Lp.
T r e ś ć
p r z e ź r o c z y
»
Dział
86
87
88
i 89
90
91
92
93
94
95
96
Ilość
obrazów
przemysłu zagranicznego:
Przemysł pruski pod sztuczną ochroną (obraz Vogta)
Szwajcarska wielka fabryka, p o ń c z o sz n ic z a .................
Walcownia w fabryce wagonów w Szwajcaryi . . .
Fabryka kotłów w S z w a j c a r y i ................. ....
Fabryka kos w. S t y r y i .............................. .........................
Ujęcie potoku w Karyntyi dla uzyskania prądu elektr.
Komin parowca „Augusta W iktorya“ w porównaniu
z p o c ią g ie m ................................................................
Budowa mostu na rzece Zambezi nad wodospadem Vik to ry a .............................................................................
Największa dynamomaszyna na św iecie..........................
Szwajcarska fabryka kół ro zp ęd o w y ch ..........................
Wykańczanie kola do lokom otyw y..................... ....
1
4
1
1
2
1
1
1
l
1
1
R ó ż n e k l i s z e (dla urozmaicenia wykładów):
97
98
i
Prastare drzewo w dziewiczych lasach Kalifornii . . .
„Rugi“, „W ywłaszczenie11, „Bitwa pod Gravelotte“ . .
Ogółem posiadamy obecnie przeźroczy . . . .
1
3
247.
P erso n al W y staw y Ruchom ej: Kierow nik St. S o k o ł o w s k i . A djunkt St. K r z a c z y ń s k i , —
w oźni w ystaw y.
— 181 —
W y k a z p o s to jó w W y s ta w y liu c lio m e j
oraz wieców przemysłowych
za czas od 15. sierpnia 1908 do 1. kwietnia 1910 roku.
Opis ich przebiegu i wykaz frekwencyi.
1. Albigoroa (Powiat Łańcut) 10— 11 października 1908.
Postój w budynku rz. kat. probostwa. Do W ystawy Ruchomej przyłączyli
:się : Sebastyan K u ź n i a r , rzeźbiarz (drobiazgi galanteryjne); Szkoła koszy
k a rs k a miejscowa (fotele, kosze) ; Szkoła kraw atkarska w Brzeżanach. Osób
zwiedzających 2500.
W i e c 11/10 pod golem niebem przy kościele, zagaił zasłużony organi
zator i opiekun przemysłu ks. kanonik A. T y c z y ń s k i , przewodniczy!
wiecowi i został wybrany kierownikiem filialnego Komitetu. Wiec był bardzo
i liczny, nastrój uroczysty.
2. Łańcut. 12— 13 października 1908. Postój w Sokole. Do W ystawy
przyłączyli się: Józef R o z m a r y n , fabryka pończoszkarska; Julian S a ł u s t o w i c z , (wypchane ptaki). Osób zwiedzających około 3000 osób.
W dniu 12/10 odbyła się k o n f e r e n c y a o k r ę g o w a n a u c z y c ie li
na której cały szereg szkół przedłożył wyniki prac szkolnych w zakresie
przemysłu domowego. Na konferencyi delegat Ligi Pomocy przem. p. Soko
łowski wygłosił referat „Rola nauczycielstwa w uprzemysłowieniu kraju“.
W i e c (12/10) Przewodniczył p. Józef G u ż k o w s k i , komisarz skarbu.
T o referacie delegata Ligi P. p. wywiązała się ożywiona dyskusya. Ks. Insp.
M a z a n e k żądał kreowania warstatów studenckich w Łańcucie, inni mówcy
przedstawiali obowiązki inteligencyi, sfer rzemieślniczych i ludowych wobec
prądu uprzemysłowienia. Uchwalono wzmódz pracę w Towarzystwie Pomocy
•przemysłowej.
3. heżajsft (Powiat Łańcut) 14— 15 października 1908. Postój w budynku
Magistratu. Przyłączyli swe w yroby: Rafinerya spirytusu hr. Potockiego; Bo
lesław K o s z a t s k i , bronzow nik; Szkoła koszykarska; Towarz. Dobroczyn
ności w Leżajsku (koronki); S. R o m a ń s k i (kafle), J. U r b a ń s k i (wędliny)
S. G a r b a c k i , kow al; H. R o t t e n b e r g e r , fabr. świec ; płody rolnicze
z Tryńczy i td.
Wystawę bardzo starannie urządzoną zwiedziło około 1500 osób.
W ie c 15/10 1908 zagaił i kierował obradami p. Bronisław N o w i ń s k i ,
notar.j zast. przew. p. Albina B e e r o w a , sekretarzował p. Karol K u t . Po
referacie del. Ligi Pomocy przem. w dyskusyi żądano : założenia fabryki obu
wia w kraju, apelowano do społeczeństwa o żywsze poparcie miejscowego
ogniwa Ligi Pomocy przem. Nastąpił doskonały referat p. Ludwika Dziadeckiego „O szkołach uzupełniających przemysłowych", który wywołał szczegó
łow ą dyskusyę wśród licznie zgromadzonych rękodzielników.
-
182- =—
Po wiecu wpisał się szereg nowych członków do Towarzystwa Pomocy
przemysłowej.
j ,,;
4. rdisfto 16—17 października 1908. Postój w sali Sokoła. Przyłączyli;
swe wyroby : A. J a m r o ż , szewc (obuwie); Ignacy M a r k o w s k i , ślusarz
(zamek ze sztucznem zamknięciem).
Zwiedziło W ystawę około 1200 osób.
W ie c 17/10 pod przewodnictwem Radcy Sądu M. F o r n e l s k i e g o
i Fryderyka hr. R e s s e g a i e r , po referacie del. Ligi Pomocy przem., który
zajął się środkami ożywienia i zainteresowania społeczeństwa pracą Towarz-.
Pomocy przem., uchwalono wzmódz działalność i rozszerzyć na okolicę,
5. Ka ńczuga (Powiat Przeworsk) 24—25 października 1908 roku- Postój
w szkole ludowej. Przyłączyli swe w yroby: Ą. H a m p e l , serownia w .Kań
czudze, M, B a r z y k o w s k a , krawatki z Brzeżan. Licznie jawiły się szkoły
okoliczne.
Ogółem W ystawę zwiedziło około 1200 osób.
W i e c 25/10 z powodu wielkiej ilości uczestników urządzono w podwó
rzu szkoły. Zagaiła obrady p. Magdalena br. C z e c h o w i c z o w a. Przewo
dniczącym wybrano p. Adama M a c a , zast. przew. Marcina P i e s t r a k a .
Delegat Ligi Pomocy przem,, Dyr. O 1 s z e w s k i, wygłosił referat o akcyi na
rzecz uprzemysłowienia kraju, podnosząc samoistne zabiegi czynników miej
scowych na tem polu (poważna fabryka wyrobów drucianych, wyrób, dachó
wek i t. d.).
Kilku mówców ..oświad żyło gotowość energicznego współdziałania,,
w pracy Towarz. Pom. przem , poczem p. Sokołowski wyjaśnił sposoby prze
prowadzania agitacyi za wyrobami krajowymi.
W pracy przygotowania postoju położył zasługi Komitet W ystawy z p.
Witołdową Ł o z i ń s k ą , właścicielKą dóbr i Drem Antonim S a w i c k i m ,
na czek.
6. Dynów (Powiat Brzozów) 26—27 października 1908. Postój w szkole
koszykarskiej, która przyłączyła swe wyroby do W ystawy w osobnej salL
Starania „Tow. przemysłowo-handlowego" i Kółka rolniczego sprawiły, że
zwiedzających było około 1000 osób.
W i e c 27/10 zgromadził wiele osób wpływowych ze sfer inteligencyl
i ziemiaństwa.
Zagaił wiec p. W. B i e g a kier. szkoły. Przewodniczył ks. kanonik Ga
bryel S a ł u s t o w i c z , zast. przew. Adam K r y n i c k i , sekretarzował dr. F.
B e n o n i.
Po referacie del. Ligi Pomocy przem. S o k o ł o w s k i e g o omawiano miej
scowe sprawy przemysłowe ; p. Janina B i e ż a n k a oświadczyła, że zacznie
naukę guzikarstwa. Dr. B e n o n i, scharakteryzował trudności prowadzenia
szkoły koszykarskiej i bednarskiej fabryki. Ks Kan. S a ł u s t o w i c z wyraził
gotowość poparcia całym wpływem pracy Towarzystwa Pomocy przemy*
Słoweji , ’ 1
■»,/. .
'A - '
■/. ,1
] Na czele Komitetu organizacyjnego stanął Dr. B e n o n i Ferdynand.
7.
Kołomyja 13— 15 listopada 1908. Postój w sali Kasy Oszczędności,
rozrósł się do rozmiarów poważnej wystawy przemysłu miejscowego. Przyłą
czyli swa wyroby : Drogueryą p. T u r z a ń s k i e g o .(pasty „Korona“, wody,
pudry i td .); Zygmunt G o g o l a , apteka (wódka francuska własnego wyrobu
i td.); L. H ł a d u ń s k i , stolarz (biurko, krzesła); A- R o s e n k r a n z , wyrób
kufrów ; M. S z c z. ę s n o w i c z ,, ślusarz art. (sztachety, kwiaty stylizowane,
zamki, i t d); I. P a t k o w s k i (kafle); M. G r f i a w e r k (blacharskie wyroby);
S. L. S c h o r , mosieżnik (kurki mosiężne, modele maszyn); ,J. S. F’ri e d m a n
rafinerya nafty i fabryka św ięć; J. S n o p e k , introligator; W . W i m m e r
i Ska, fabr. dachówek; E ‘. K l a r m a n ń (wyroby betonowe i cementowe);
W, R i c h i e t t i, cukiernik (figurki, torty, kwiaty, owoce); J. M a c i e j e w s k i
piekarnia (sucharki, chleb Grahama); A. M ii 11 e r, sklep galant. (papiery i inne
wyroby krajow e); D. 'P r l i c h n l ę k i i J. G r u s z k o w s k i, pracownia kili
mów z Kosowa. Przez cały czas W ystawy panował na niej ożywiony ruch.
Ogółem zwiedziło W ystawę około 6000 osób.
Wi e c 15/11 zagaił poseł J a n K i e s k i , burmistrz, wybrany przewodni
czącym. Zastępca przew. A. K 1 i m a s z e w s k i, Prezes Towarz. Pom. przem.;
sekretarzował p. Z. G ó g o 1 a, aptekarz. Po refercie Dyrektora Ligi Pomprzem. O l s z e w s k i e g o , jeden z mówców7 żądał powszechnego zaprowa
dzenia w szkołach wystawek poglądowych wyr. kraj.; p. T u r z a ń s k i żą
dał interwencyi, by pisma nie drukowały obcych anonsów; p. S t r u t y ń s k i ,
profesor domaga się założenia w Kołomyi warstatów studenckich, sądzi, że
Centralny kurs Werkmistrzów winien być założóny przy Lidze Pom. przem.,
p. M o s t o w i c z , prof. gimn. ruskiego, poleca każdemu rusinowi zakupienie
Skorowidza, wydanego przez Ligę. P. p. Co do skierowywania młodzieży do
handlu, boi się przesady. Z}a administracya, to klęska zbyt znana w Galicyi, nie
można samych mniej zdolnych młodzieńców dawać do urzędów. Żałuje, że nie
było na wiecu referatu o zużytkowaniu ropy- Stawia rezolucyę, by Liga Pom.
przem. nawiązała stosunki z Narodną Torhowlą we Lwowie, ruską reprezentacyą handlowo przemysłową ; p. S a n o j c a uzasadnia w niosek: Wiec wzywa
Towarzystwa oświatowe, by zwracały większą uwragę na uświadomienie wło
ścian sprawami przemysłowemi.
Rezolucye referenta oraz panów : Sanojcy, Strutyńskiego i Mostowskiego
uchwalono, poczem Zarząd Towarz. Pom. przem. udał się na posiedzenie, na
którem zapadły uchwały co do, ożywienia działalności Towarzystwa.
8) Stanisławów 16—18' listopada 1908. Postój w sali Towarz. muzy
cznego. Ciemna sala, w dzień nawet oświetlana, miała ujemny wpływ na w y
gląd ładnej i bogatej W ystawy miejscowego przemysłu. Przyłączyli swe wy~
foby: St. H o r o s z k i e w i ę z , fabryką kafli (piec kaflowy, zastosowany do
opału ropnego); tejże firmy fabryka maszyn rolniczych; A p p e n z e 11 e r,.
— 184 —
L e w ł ę k i i Ska w Dolinie (Torf, borowina, ściółka, miał torfowy);
W. S ł a p a , wędliny; R. J a s i e l s k i , księgarnia; „ P o s t ę p “, fabr. zeszy
tów, bloków ; M e k e d e n i u k , rzeźbiarz w Riczce koło Kosowa ; J. P o z ow s k i, introligator; W . D ą b r o w s k i , obuwie; J. N o w a k o w s k i , obrazy;T e ł e n k a i B o k s e r , wynalazcy (aparat do kontroli służby); F. B a g i ń
s k i , pracownia pończosznicza; K. i J. F i e d l e r , meble; Szkoła przemy
słu drzewnego, meble; Towarz. Tkackie w Glinianach, kilimy; M. T u r k e l ,
fabr. parkietów; Spółka „ K r a j “, (odlewy żelazne); F. L i n g n a r , fabryka
szpuntów do beczek; R. J a w o r s k i , wynalazca (system toczenia osi owal
nych bez szpuntowania); M. C z e r w i a ń s k i , fabr. beczek ; Towarz. „ P r a c a
k o b i e t " , koronki, hafty i t. d .; Antoni F r e n d r y c h , szewc; F. K it r y s , szew c; A. S o k o ł o w s k i , szewc; J a r o s z e w s k i i W e i t z e n ,
ślusarski zakład artystyczny; Iwan R u d z iń s k i, krawiec, (mundur sokoli);
M. K w i a t k o w s k a (koronki brazylijskie z Tłumacza); ks. Teresa S a p i e ż y n a , zakład kilimów w Bilczu złotem; J. Z u l a r i S y n , wyroby cemen
towe ; M. S c h r e i e r, fabr. wody sodowej i wielu innych.
Ogólna liczba miejscowych wystawców 54.
Zwiedziło wystawę około 8.000 osób.
W i e c 17/11 zagaił burmistrz Dr. Artur N i m h i n . Przewodniczyli p. St.
H o r o s z k i e w i c z , dyr. Kasy Oszcz. i p. J. L o r e n s. Sekretarzowali M.
B u r c z y k i St. B o b e l a k . Referat Dyrektora Ligi Pom. przem. O l s z e w
s k i e g o wywołał ożywioną dyskusyę. Między innymi prof. S a 1o n i uzasa
dniał wniosek założenia warstatów studenckich w Stanisławowie; p. K o s t e
c k i w dłuższem przemówieniu, nacechowanem energią i zapałem, złożył spra
wozdanie z akcyi Komitetu bojkotowego.
Uchwalono: urządzenie wystawy okręgowej w Stanisławowie w r. 1910
i uznano konieczność założenia warstatów studenckich przy jednej ze szkół
stanisławowskich.
9.
fialiez (powiat Stanisławów) 19— 20 listopada 1908. Postój w budynku
Magistratu. Przyłączyli swe wyroby: B. I w a n k i e w i c z , kafle; T. P e t r y c k i , koszyki; T. M a r f i a k , wędliny.
W i e c 20/11. Przewodniczył p. Karol K r a u s s , sekretarzował p. A.
S z e p a r o w i c z , dyr. szkoły. Po referacie del. Ligi p. S o k o ł o w s k i e g o ,
w którym wykazał żywszą pracę w całym kraju, a brak wszelkiej akcyi
w Haliczu, p. L e b i s z c z a k , kaflarz, skarżył się na obojętność inteligencyi
dla spraw przemysłowych. Żądał dla przemysłu wydatnych środków od kraju
i rządu. W szczególności wykazał, jak liczne sprawy miejscowe ucierpiały
z powodu braku miejscowego Tow. Pomocy przem.
P. M u s a k o w s k i , kasyer Magistratu, przytacza inne zaniedbania
w sprawach przemysłowych.
Uchwałą wiecu wybrano Komitet organizacyjny, na czele którego stanął
p. Karol K r a u s s , emerytowany major.
— 185 10. Przeworsk 12—13 grudnia 1908. Postój w sali „Sokola". Przyłączyli
■swe wyroby: M l e c z a r n i a p a r o w a w Przeworsku; fabryki dachówek ks.
SE1. L u b o m i r s k i e j w Korniaktowie i Szczucinie. Zwiedzających około
1.500 osób.
W i e c 13/12 zagaił Dr. S m y c z y ń s k i. Przewodniczył Dr. Albin R a ys k i , naczelnik sądu i W . M i c h a l i c , wójt z Mokrej strony. Sekretarzował
I. H u c z y ń s k i , adj. podat. P. Olawia K o p e c k a z niezwykłą swadą wy
głosiła wyborny referat o potrzebach przemysłowych kraju, wykazując konie
czność na całe wieki rozłożonej, systematycznej pracy. Pracę taką prowadzi
Tow. Porri. przem. Referent Ligi Pomocy przem. p. S o k o ł o w s k i cyfrowo
uzupełnił poprzedni referat, podał wyniki pracy w całym kraju i wezwał To
warzystwo w Przeworsku, który jest siedzibą tak wielce zasłużonego Prezesa
Ligi Pomocy przem. Ks. Lubomirskiego do rozszerzenia i pogłębienia działal
ności oraz założenia agencyi handlowej. P. A n a s z k i e w ic z przedstawia
szczegółowo, jak należy bojkotować obce wyroby. P. D z i u b a ń s k i cyfrowo
wykazał licznie zebranym włościanom rozdrobnienie roli, konieczność umieszcza
nia synów w przemyśle i handlu; p. Adam W o j d a ł o w i c z wystąpił prze
ciwko obcym kalendarzom i żądał, by Liga P. p. walczyła z pismami, dającemi
obce ogłoszenia. P. K o m a r zachęcał do rozwijania postępowego riileczarstwa.
Ks. P a y g e r t w znakomitem streszczeniu podał włościanom ważniejsze pun•kty dyskusyi, która trwała przeszło 5 godzin i przyrzekł w kazaniach przypo
minać obowiązki patryotyzmu przemysłowego ludności względem kraju.
11. Przemyśl. 14— 16 grudnia 1908. Postój w sali Rady miejskiej. Zje
dnani przez inż. Rożańskiego przyłączyli swe wyroby: K o s z y k a r s k a
■s z k o ł a w Krasiczynie; H a u s m a n n i H i r s c h f e l d , zastępstwo apara
tów do opalania pieców7ropą; Tomasz H 1 ą d , blacharz ; P. Ś w i s t e k i S y n ,
fabr. kafli; M. M ę c i ń s k i , szkatułki drewniane; Tow. „Praca Kobiet" pod
kierownictwem p. S o l e c k i e j (wyroby introligatorskie, guzikarskie, hafciar
skie, bielizna, malowidła stosowane i t. d .); R. K a m m e r m a n , krawaciarnia; I. S t r z e l b i e k i , art. malarz (obrazy kościelne); Ch. W o l f i Ska,
fabryka lusterek i lamp zw ykłych; W. Z i ę b a , rzeźbiarz (kasetka, plany ro
bót wykonanych); J. G r u s z k o w ś k i , kilimy kosow skie; F. P o d h r e b e i s k i , art. rzeźbiarz; E. F. J u r k i e w i c z , fotograf; P. K a r p i a k , kuśnierz
i białoskórnik; L. L i e b e r , L o w e n t h a l , S. S a l o m o n , fabryka wyro
bów celuloidowych.
Zwiedzających około 5.000 osób.
W i e c 15/12 zagaił inżynier B. R ó ż a ń s k i . Przewodniczyli pp. Dr. L.
T a r n a w s k i i J a n i c k i , notaryusz. Sekretarzował Dr. D o b r z a ń s k i .
Delegat Ligi Pom. przem. Dyr. O l s z e w s k i przedstawił całokształt
pracy w kraju, kończąc referat rezolucyami:
1.
Wiec uznaje doniosłość podjętej przez organizacye społeczne propa
gandy uprzemysłowienia, jako najskuteczniejszej drogi do usamodzielnienia
kraj u.
-
186 —
2.. Wiec żąda' dalszego, jak najenergiczniejszego rozwinięcia działalności
Tow. Póra. przem. w Przemyślu, jako jednego z ogniw krajowych 'Organizacyi
i wzywa obecnych do wstępowania w szeregi Towarzystwa.
3. Wiec zaleca społeczeństwu miejscowemu, by żądało wyrobów krajo
wych i jedynie w razie zupełnego braku tychże, brało obcy., towarów każdym
razie nie pruski.
..
"
Przepełniona sala .i galerya gorącym oklaskiem stwierdziła przyjęcie tych
rezotticyi.
...
.
■
.
. . '■
Nastąpił referat prof. B ł a ż k a o „W arstatach studenckich".
Głęboki pogląd na zadania współczesnej ihteligencyi,, opanowania -oma
wianej sprawy, tudzież interesujące wyniki oryginalnej metody, samouctwa,
wprowadzonej w warstatach studenckich przemyskich, zajęły niezwykle uwagę
słuchaczów’..
.
■.
W dyskusyi p. R o b.i n ś o h n,poruszył sprawę potrzeby póparcia istnie
jącej w Przemyślu fabryki lusterek i lamp firmy Ch. Wolf i Sp.
P. R o b l i c z e k zwrócił się przeciwko konkurencyi nieukwalifikowanych
partaczy w rękodziele i żądał od Ligi Pomocy przem. w tym kierunku ingerencyi.
Rezolucye referenta i p. Robinsohna uchwalono.
12.
Tarnobrzeg 9—10 stycznia 1909. Postój w sali Rady gminnej. Urzą
dzono pokaźną wystawę następujących działów przemysłu miejscowego.
S z k o ł a k o s z y k a r s k a w Tarnobrzegu; Z. hr. T a r n o w s k i , raf.
spirytusu; B r a n d a Jan, wędliny; W . W i ś n i a k o w s k i , obuwie; J. D ek u t o w s k i , blacharz; W. L a n g , stolarz ; Fr. M o r t k oy śtolarź;‘ W . S ob u s i a k , stolarz ; A. B e d n a r z , piekarnia; O c h r o n k a im. Jachowicza
(guziczki).
Referaty delegata Ligi Pom. przem. p. S o k o ł o w s k i e g o i p. Jana
K o l a s i ń s k i e g o p. t. „O podniesieniu oświaty przemysłowej" wywołały
gorącą długotrwałą dyskusyę.
P. D e k u t o w s k i wskazywał na nadmierne ciężary podatkowe, wstrzy
mujące rozwój rękodzieł.
P. B o c h n i a k , nadinż., wytykał wady rzemieślników, ich nietermino
wość, wygórowaną cenę pracy, brak organizacyi.
W . S ł o m k a i inni rzemieślnicy bronili się przed zbyt ogólnie określonemi zarzutami p. Bochniaka.
P. Ł o p a t y ń s k i , kier. szkoły przem., żądał zwiększenia kontroli nad!
uczniami, obowiązanymi do uczęszczania na naukę w uzupełniającej szkole
przemysłowej. W ybrano nowy Komitet organizacyjny, na czele którego stanął
p. Józet C h a l e a r z, sędzia powiatowy.
Uchwalono: 1. Reorganizacyę Tow. Pomocy przemysł. 2. Polecenie no
wemu zarządowi, by porozumiał się z lwowską Spółką fakturową co do uła
twienia rzemieślnikom i kupcom korzystania z tej Spółki. 3. Szereg rezolucyi
w sprawie szkoły przemysłowej uzupełniającej, domagających się większego-
— 187 —
uwzględnienia jej potrzeb, kontroli nad majstrami, nie pos-yłającymi- uczniów
do nauki, kontroli nad zachowaniem- się młodzieży rzemieślniczej. Pś wiecu
wpisało się 85 członków do Towarz. Pom. przem. i zakupiono 78 odznak Ligi
Pomocy przem.
'■> , - - •
t:
13. Baranów (powiat Tarnobrzeg) 11;— 12 stycznia 1909- Postój w.szkole
ludowej; sale Ciągłe przepełnione. Ogółem zwiedziło wystawę około ,1.,200 osótj, ■
5 razy dawano wykład z obrazami świetlnymi.
Wi e c 12/1 zagaił i przewodniczył mu ks. Jan S o 1a k , zastępcami byli
p. L, W n ę k o w s k i , kierownik szkoły i p. A. C i e j k a . Sekretarzował F.
M a d e j , naczelnik gm iny.,Po referacie del. Ligi Pomocy przem. p. S o k o
ł o w s k i e g o , wobec przepełnienia ciasnych sal tłumami, oczekującymi na
dalsze Wykłady, dyśkUsyi nie przeprowadzono i wybrano Komitet z ks. Janem
Sołakiefn n a ' czele, któremu polecono zająć się akcyą pomocy przemysłowej.
14. Radomyśl \SJielfłi (powiat Tarnobrzeg) 13—-14 stycznia 1909.. Postój
w sali Kasyna. Mimo zabiegów Dra Zygmunta, M r o w c a nie udało tnu się
przełamać apatyi'mieszkańców. Zwiedzających wystawę zaledwie około 700 osób.
W i e c 14/1 zagaił Dr. Z. M r o w e c , Wybrany przewodniczącym, zastępcaprzew. Br. Maurycy O r l i ń s k i . Sekretarzował Leopold S c h n e i d'e r.
Po wiecu wybrano Komitet organizacyjny.
15. Dąbrowa 15— 16 stycznia 1909- Postój w radzie powiatowej.
Wi e c 15/1 w sali Rady miejskiej zagaił znakómitem .jędrnem przemó
wieniem ks. prałat Antoni W i l c z k i e w i c z * wybrany przewodniczącym.
Zastępcą przew. Radca M . i o d o ń s k i . Sekretarzował p. Mikołaj M a k s y ś.
Po referacie del. Ligi Pomocy przem. p. S o k o ł o w s k i e g o nastąpił re
ferat p. Włodzimierza S r o c z y ń s k i e g o , Prezesa Rady powiatowej p. t.:
„Historya rolnictwa i przemysłu na tle ogólnych, stosunków w kraju i w po
wiecie dąbrowskim11. Ustępy referatu, trudniejsze do zrozumienia, wyjaśniał,
referent bardzo popularnie licznie zebranym włościanom.
Maciej Ł o ś , gospodarz, żądał, by Liga Pomocy przem. we wszystkich
wsiach urządzała pouczające swe zebrania i wyraża nadzieję,, że duchowni
wszędzie wskażą ludowi' obowiązek wytrwałej obrony krajowego przemysłuPo omówieniu sprawy przemysłu miejscowego i Tow. dla eksportu bydła
w Mielcu wybrano novvy Komitet organizacyjny.
16. Radłów (powiat Brzesko) 17— 18 stycznia 1909 Postój w 2 wielkich'
salach urzędu gminnego. Przyłączyli swe wyroby: J. S z e w c , wyroby ce
mentowe z Woli Radlowskiej ; J, F i b r i c h , kołodziej; A. D r w i ł a , szczotk a rz ; F. L a n d a , kowal; J. M a r c h e w k a , piekarz; B. W i l k (zabawki
z : Woli Radłowskiej); „ K l o r a , Zakład ogrodniczy w Tarnowie, (nasiona, bu
kiety, kwiaty); K. B o s o w n i a (ramy do obrazów).
W ystawa wzbudziła u ludności żywe zainteresowanie. Zwiedziło ją około'
2.500 osób.
. . . ')
— 188 —
W i e c 17/1 zagaił naczelnik sądu p. Mieczysław Ł a c h ę c k i , któremu
■zawdzięczać należy wzorowo przygotowany postój. Przewodniczyli Dr. Ł ac h e c k i i p. Piotr M a z i a r s k i , sekretarzował p. Józef G a w e ł e k , kie
rownik szkoły w Woli Radłowskiej.
Po referacie del. Ligi Pomocy przem. i przedstawieniu, jak ciężką walkę
musi staczać nasz przemysł z wrogą konkurencyą obcą, zapanował w zgro
madzeniu podniosły nastrój. W ożywionej dyskusyi najwyraźniejsze argumenty
przeciwko wyrobom obcym przytoczył gospodarz Paweł J a c h n a , kończąc
okrzykiem :
„Praca Ligi niech rośnie,
Siła wrogów niech zgaśnie!“
P. M a z i a r s k i skarży się na uciskające podatki, prosi o uzyskanie
ulg dla przemysłowców w pierwszych latach przedsiębiorstwa. Przedstawia
dalej szkody, wynikające w akćyi rozwoju gospodarczego.z.nadużycia alkoholu.
Na czele Komitetu stanął p. naczelnik sądu Dr. M. Ł a c h e c k i .
17. b isia Góra (powiat Tarnów) 21— 22 stycznia 1909. Postój w szkole.
Dzięki współdziałaniu Kółka rolniczego ruch na wystawie ożywiony. Trzeba
było 11 wykładów urządzić o wyrobach, markach ochronnych i t. d.
W i e c 22/1 po zagajeniu p. Wincentego M o s t o w s k i e g o wybrał pp.:
W . S t e n o przewodniczącym, St. Z a u c h a zastępcą, W . M o s t o w s k i e g o
sekretarzem.
Po referacie del. Ligi Pomocy przem. S o k o ł o w s k i e g o gospodarze
S t e n o , Z a u c h a i J a g i e n c a r z zachęcali tłumnie zebranych włościan do
wytrwania we wszczętej przez Ligę Pomocy przem. pracy.
Po uchwaleniu zasadniczych rezolucyi wybrano Komitet filialny, poczem
odbyło się posiedzenie nowowybranego Komitetu celem ustalenia szczegółów akcyi.
18. Szynw ałd (powiat Tarnów) 23—24 stycznia 1909. Postój w domu
Kółka rolniczego. Przyłączyli swe w yroby: J. R o m p a ł a , zabawki jaworow
skie; J. J o p , skrzypce; O c h r o n k a S i ó s t r s ł u ż e b n i c z e k , hafty i ro
bótki ręczne.
W i e c 24/1 zagaił ks. Aleksander S i e m i e ń s k i , przewodniczyli p p .:
Ig. M o d e l s k i i J. S z c z ę c h , sekretarzował p. W. L e w i c k i . Po wybo
rze Komitetu filialnego uchwalono rezolucye, zaproponowane przez ks. S i eim i e ń s k i e g o :
1. Wiec żąda od czynników powołanych usunięcia wszelkich prze
szkód dla zdrowego rozwoju przemysłu i wyraża przekonanie, że do tego
celu prz 3rczynić się może zamykanie karczem przynajmniej w niedziele i święta,
względnie zmiana nowej ustawy krajowej, regulującej uzyskanie konsensu na
wyszynk od 1911 roku.
2. Wiec wyraża konieczność uświadamiania ludności o wszelkich wrogich
dla rodzimego przemysłu przedsiębiorstwach, natomiast zaleca wdrażać obo-
-
189
-
wiązek popierania organizacyi rdzennie swojskich, jakiemi są n. p. Kolkai Spółki rolnicze oraz organizacye zbytu trzody chlewnej i bydła.
3.
Wiec uznaje za wskazane, by przy „Gniazdach sierocych* i wszel
kich innych zakładach dla młodzieży zaniedbanej urządzono warstaty rzemieśl
nicze na wzór istniejących w Miejscu Piastowem i Pawlikowcach.
Miłe wrażenie zostawił śpiew chóru kościelnego „Pieśń do pracy " przedwiecem i „Spać mieszczanie “ po wiecu. Organizacya wiecu i przygotowań
była dzięki zabiegom ks. S i e m i e ń s k i e g o wzorowa.
19. Łękawica (powiat Tarnów) 25—26 stycznia 1909. Postój w szkole.
Przyłączył swe wyroby J. W i ę c k o w s k i , stolarz i rzeźbiarz z Zawady,
koło Tarnowa.
Zwiedzających około 1200 osób.
W i e c 26/L zagaił ks. W i a t r Paweł. Przewodniczyli ks. W i a t r i J.
L o n d z i n , wójt z Trzemeśni. Sekretarz p. Helena M i c h a l s k a , nauczy
cielka.
Referat wiecowy rozdzielony z powodu wielkiego udziału uczestników
na dwie sale wygłosił p. St. K r z a c z y ń s k i , adjunkt W ystawy w sali ko
biet i sekretarz St. S o k o ł o w s k i w sali mężczyzn.
Powzięto rezolucyę bojkotowania obcych fabryk maszyn rolniczych,
sztucznych nawozów i w ogóle wyrobów obcych o ile można je zastąpić
przez krajowe.
Wybrano Komitet filialny.
20. Wojnicz. (Powiat Brzesko) 27— 28 stycznia 1909. Postój w Sokole.
Mimo że przygotowania były dorywcze (gdyż zaproszono W ystawę w ostat
niej chwili) udały się w zupełności dzięki gorliwości p. Radcy A. M a t a k i ewicza, naczelnika sądu.
Zwiedziło W ystawę około 1.000 osób.
Wi e c 28./I, zagaił p. Radca A. M a t a k i e w i c z . Przewodniczyli pp, .
Karol N o d z y ń s k i , burmistrz, i dr. Wiktor Ł o w c z o w s k i , sekretarzował
p. A. G r z y w a c z , auskulant sądowy.
Po referacie del. Ligi Pomocy przem., p, Stan. S o k o ł o w s k i e g o , ,
wybrano 22 osób do Komitetu organizacyjnego.
21)
Markowa (Powiat Łańcut) 31 stycznia i 1 lutego 1909. Postój
w szkole. Formalne pielgrzymki przybyły ze wsi okolicznych na wezwanie
dzielnego organizatora ks. Aleksandra T r y c z y ń s k i e g o .
Zwiedzających około 3.500 ssób.
Markowa, była kolonia szwedzka, prowadzi gospodarkę postępową, lu
dność niezmiernie uczciwa i zdolna do zrzeszania się, wybornie zrozumiała
doniosłość sprawy uprzemysłowienia.
W i e c 1/2 zagaił ks. kanonik T r y c z y ń s k i , obrany przewodniczą
cym wiecu. Sekretarzował p. Jan K o c h m a ń s k i .
Delegat Ligi Pomocy przem. p. S o k o ł o w s k i zdał sprawę z ogólnej
gospodarki przemysłowej w kraju, a p. Piotr D z i u b a ń s k i przedstawił rolę
—
190
—
włościan vv ruchu uprzemysłowienia kraju- T reść1 obu referatów jędrnie
przedstawił ks.T ryęzyński, poczem kilku gospodarzy w dyskusyi wykazało,;
iż budząca się wśród ludu świadomość zadań przemysłowych stanowić .będzie
silną podwalinę całego ruchu przemysłowego.
Włościanie dadzą „rzesze rozumnie kupujących11 i dobre siły wykonaw
cze w fabrykach.
Z powodu olbrzymiego napływu słuchaczów odbyło się równocześnie
w drugiej sali zgromadzenie kobiet, na ktorefn wygłosił referat delegat Ligi
Pom. przem., p. St. K r z a c z y ń s k i.
Komitet wybrany na wiecu, pod przewodnictwem ks. Tryczyńskiego,
odbył posiedzenie poświęćone dokładnemu zbadaniu, które wyroby krajowe
bez straty można popierać.
22)
Gać (Powiat Przeworsk, p. Markowa) 2— 3 lutego 1909. Pos
w szkole. W osobnej sali prześliczna W ystawka przemysłu miejscowego.
Przyłączyli swe wyroby między innym i: J. S t a ń k o , wyrób szczotek;
J. Z b o j n o w i c z , wyrób ramek; Wojciech K u t i 6 koszykarzy;- Izydor
W y c z a r s k i , skrzypce; S z k o ł a k o s z y k a r s k a wr Leżajsku; Jakób
T r o j n a r , ólejarnia. Reszta wystawców dala hafty, bieliznę i guzikarskie
wyroby bardzo starannie wykończone.
W i e c 2/2 zagaił ks. Marcin S a n o k o w s k i . W ybrano Go przewo
dniczącym, a zastępcą p. Jana B o m b i c k i e g o . Sekretarzował p. Wlad.
S k W a r c z y ń s k i , delegat Kółka rolniczego. Po referacie deleg. Ligi Po
mocy przem. wybrano Komitet.
W dyskusyi oświadczył p. M. A d a m c z u k , rolnik, że „ w ł o ś c i a
nie c z u l i b y się p o k r z y w d z e n i , g d y b y ich n i b y o d s u w a n o
o d p r a c y u p r z e m y s ł o w i e n i a . Obecnie widzą, że w pracy Ligi Po
mocy przem. był p lan ; przygotowano wpierw grunt w miastach, zbadano
stosunki i z wynikiem trwałym i doświadczeniem przychodzą do nas panowie
delegaci. Za to W am cześc i wdzięczność nasza".
P. Wojciech Ku t , kierownik szkoły koszykarskiej w Leżajsku, referuje
0 Spółce koszykarskiej w gminie Gać, poczem uchwalono, by nowowybrany
Komitet filialny i koszykarze miejscowi zebrali się w dniu 3/2 wyłącznie dla
spraw y zawiązania Spółki koszykarskiej.
Z e b r a n i u k o s z y k a r z y 3/2 przewodniczył Jakób K u 1a, kiero wnik szkoły. Prócz członków Komitetu, przybyło 17 koszykarzy, którzy opła
cili wkładki do Spółki i podpisali deklaracyę.
W dyskusyi nad referatem p. Kuta omówiono szczegółowo stan koszy
karstwa w gminie Gać: 50 koszykarzy wyrabia koszyki miastowe (dokupna)
1 na kartofle; wzory lepsze wyrobów galanteryjnych np. koszyków do robót
kobiecych sę mało znane. Tylko 24 koszykarzy stanowczo chce zawiązania
spółki, reszta waha się, bo chce uprawiać handel ,na własną rękę. Uchwalono
po zbadaniu warunków u p o w a ż n i ć t y m c z a s o w y Z a r z ą d S p ó ł k i ,
złożony z następujących osób: Jakób K u l a , przewodniczący, Franciszek
— 191 - B ą c a l , zastępca przewodn., Jan B r o ż b a r , kasyer, W ładysław S k W a r
c z y ń s k i, sekretarz, do wykonywania następujących rezolucyi:
1) Starać się w Wydziale krajowym o otwarcie filialnego oddziału
szkoły koszykarskiej leżajskiej w gminie Gać.
2) Nawiązać rokowania z miejscową Zwierzchnością gminną i ze Spółką
oszczędności i pożyczek, by poparły materyalnie tak szkołę filialną, jak zało
żyć się mającą z a r o k spółkę koszykarską.
3) Działalność Spółki na podstawach statutu wstrzymuje się na przeciąg
1 roku, podczas którego dążyć należy, ażeby wszyscy członkowie Spółki
uzupełnili swą praktykę nauką w projektowanej filii szkoły koszykarskiej.
4) ^ ilia szkoły ma zastępować tymczasowo Spółkę koszykarską w spie
niężaniu wyrobów uczniów.
Rezolucye te jednomyślnie przyjęto.
23) Żo łyn ia (Powiat Łańcut) 4 —5 lutego 1909. Postój w szkole.
W i e c 5/2 zagaił i obradom przewodniczył p. Michał R u t o w s k i ,
burmistrz. Zastępcą przewód, obrano p. Szymona W a w r z a s z k a , sekreta
rzował p. Jan D r z e w i c k i , nauczyciel.
Po referacie del. Ligi Pomocy przem. p. K'r z a c z y ń s k i e g o nastą
piły referaty:
„W czem nasza przyszłość" (p. Klemens S a d o w s k i , dyrektor szkoły),
„Spółki współdzielcze" (p. Maciej S t o p y r a ) .
Po ukończeniu dyskusyi wybrano Komitet z p. R u t o w s k i m na
■czele, poczem odbyło się z g r o m a d z e n i e s z e w c ó w celem zawiązania
Spółki szewskiej.
Uchwalono założenie Spółki szewców wzorowanej na kasie Raiffeisena
i pod patronatem tejże. Gdy jednakowoż — wedle zasiągniętych informacyi—
takie założenie Spółki, jako przemysłowej, jest niedopuszczalne, sprawa ta
została w zawieszeniu. Po założeniu Spółki i gdy ta osiągnie podstawę kre
dytową, Patronat kas Reiffeisenowskich otoczy ją swoją opieką.
24) Grodzisko miasteczko (Powiat Łańcut) 6 —7 lutego 1909. Postój
w szkole. Przyłączyli swe wyroby: J. K l i n , snycerz (szafka); J. M o s z k o w i c z z Grodziska dolnego i A. C e b u l a k z Grodziska górnego (wyroby
snycerskie); J. T u r z y ń s k i (drób rasowy).
W i e c 7/2 zagaił M. T a r k o w s k i , kierownik szkoły, przewodniczącym
obrano Antoniego P y s z a , gospodarza, sekretarzował Szymon C h m i e l .
Po referatach delegatów Ligi Pomocy przem. p. S o k o ł o w s k i e g o
w sali mężczyzn, i p. K r z a c z y ń s k i e g o w sali kobiet, p. Józef H os p o d , gospodarz, wykazywał włościanom konieczność wzięcia udziału
w pracy Ligi Pomocy przem. Zaznacza obowiązek stworzenia dla włościan
fabryk artykułów codziennej potrzeby, np. chustek barwnych i tanich, oraz
fabryk gotowych ubrań, które dziś włościanie na jarmarkach kupują z obcych
— 192 —
fabryk. Żąda dostarczania „dobrych" ■towarów krajowych i ściślejszej kon
troli nad zagranicznymi agentami maszyn i t. d., którzy chłopa wyzyskują.
P. Piotr Dziubański odpowiedział p. Hospodowi.
Jednocześnie w drugiej sali odbywał się wiec kobiet. Wreszcie wspól
nie wybrano Komitet organizacyjny z p. Janem T u c z y ń s k i m , dzierżawcą
dóbr, na czele.
P o w i a t
b o c h e ń s k i :
25)
Niepołomice 28 łuty i 1 marca 1909. Postój w Sokole. Od Ni
połomic począwszy, aparat W ystawy Ruchomej zaczął pracować powiatami—
systematycznie. Przed rozpoczęciem objazdu W ystawy przygotowania czy
niło Towarzystwo Pomocy przem. w Bochni. Prócz tego część przygotowań
załatwił po drodze referent W ystaw y Ruchomej, p. St. K r z a c z y ń s k i ,
wygłaszając w bocheńskim powiecie szereg wykładów ilustrowanych, obra
zami świetlnymi od 12— 28 lutego 1909 (w Zabierzowie, Grobli Okulicach, Kłaju,
Siedlcach, Chełmie, Królówce, Trzcianie, Leszczynie, Rzegocinie i w Bochni).
Charakterystycznem zjawiskiem w powiecie bocheńskim był brak miej
scowych wytwórców w W ystawie. Na żadnym postoju nikt nie przyłączył
swych wyrobów. W ina leży zapewne w apatyi samych przemysłowców,
gdyż w pismach, przygotowujących postoje W ystawy, Liga Pomocy przem.
gorąco zachęca zawsze przemysłowców i rękodzielników do wzięcia udziału
w postoju. Natomiast zwiedzanie W ystawy ,było wszędzie ożywione, a 3 pre
legentów na W ystawie obecnych (1 z ramienia bocheńskiego Towarz. Pom.
przem.) nieustannie udzielało wyjaśnień.
Zwiedzających w Niepołomicach było około 2.500 osób.
W i e c 28/2 zagaił p. F. W o j t o w i c z , naczelnik stacyi PodłężeW przemówieniu tem, znakomita znajomość krajowych stosunków przemysło
wych łączyła się ściśle z wybitnem uczuciem obywatelskiem. Przewodniczyli
p. M. R e i c h e n b e r g, aptekarz, i ks. W . B y 1i c k i, wikary. Sekretarzował,
p. Inż. Tadeusz K o w a l s k i .
Po referacie del. Ligi Pomocy przem. S o k o ł o w s k i e g o , p. K. D r e
w n o w s k i referował o „bojkocie wyrobów pruskich" i obowiązku zwalcza
nia emigracyi zarobkowej do Prus. F. R a j c a , gospodarz z Dąbrowy, prze
jęty wzruszeniem, mówi o wrażeniu, jakie nań wywarła praca Ligi Pomocy'
przem.
„Słów takich nigdy nie słyszałem. — Poszanowanie dla ciężkiej pracy,
zrozumienie n a j m ą d r z e j s z e j oszczędności, to prawdy bardzo w narodzie
naszym zardzewiałe. Liga Pomocy przem. oczyszcza naród“. Mówca żąda od
Rad powiatowych silnego poparcia Ligi Pom. przem. Do Ameryki daleko,
a prusacy zbyt źli, nie jedźmy tam. Ks. B y l i c ki radzi zawiązać KasęRaiffeisena, kupować u swoich.
P. K r z y ż a n o w s k i , mechanik, omawia pożytek warstatów studen
ckich. „Głowy przemęczane nauką, c i a ł o n i e r u s z a n e r o z u m n i e , ,
d ileż lepsze warstaty studenckie od saneczek, łyżew Śniegowych itp. W dy-
— 193 —
skusyi zabierali głos p p .: M. M l e k o , J. B i e r n a t , Inż. K o w a l s k i . Wpi
sało się do Towarzystwa Pomocy przem. 60 członków, a na czele Komitetu
filialnego stanął p. Franciszek W o j t o w i c z , naczelnik stacyi.
Odbyło się zaraz posiedzenie Komitetu, na którem uchwalono zacząć na
ukę guzikarstwa (p. Kępianka, nauczycielka), wysłać chłopaka do Morawicy
dla wyuczenia kapelusznictwa słomkowego i podzielono prace organizacyjne.
26) Niegowie 2 — 3 marca 1909. Postój w budynku dworskim. Zwie
dzających około 800 osób.
W i e c 3/3 zagaił i przewodniczył ks. St. P i l c h o w s k i ; zast. przew.
M. K r a w i e c k i , kierownik szkoły; sekretarzował Wojciech F e l i k s , na
czelnik gminy.
Po referacie del. Ligi Pom. przem. S o k o ł o w s k i e g o , mówił „O boj
kocie towarów pruskich" p. M. K r a w i e c k i .
W dyskusyi J. D ł u g o s z , fachowy serow nik,. zaznaczył, źe przemy
słowe serownie w Szwajcaryi rozwinęły się wspaniale, u n a s j e d e n d r u
g i e m u z a z d r o ś c i . Włościanie oddają mleko raczej do Wiednia, a sąsiad
wytwórca niech traci...
Ks. P i 1c h o w s k i żąda, by uczyć się od Prusaków gospodarki i prze
mysłu, nawet na wycieczkach za zarobkiem.
Wybrano Komitet filialny, który odbył posiedzenie, na którem uchwalono
otoczyć opieką przemysł miejscowy.
27) Łapanów 4—5 marca 1909. Postój w szkole. Zwiedzających około
1.200 osób.
W i e c 5/3 zagaił Dr. Franciszek G ą s i o r e k. Przewodniczyli: Dr. G ąs i o r e k i J. St. K r z y ż a n o w s k i , aptekarz; sekretarzował p. P. Z i ó ł
k o w s k i , burmistrz.
W ożywionej dyskusyi o jakości wyrobów krajowych, która po refera
cie delegata Ligi wywiązała się, przemawiali: J. P i e c h n i k , krawiec, K r z yż a n o w s k i , aptekarz, St. Z d e b s k i i P e t k o Stanisław. Opinie przeważnie
krytyczne względem dobroci wyrobów krajowych, sprostował referent, poda
jąc nowe adresy, tłumacząc, że wytwarzanie dobrych i coraz lepszych towa
rów jest w ścisłym związku z masową produkcyą i poparciem przemysłu
przez odbiorców.
Uchwalono rezołucye referenta i wniosek p. St. P e t k i : Wiec uznaje,
że uprzemysłowienie kraju w wysokim stopniu zależy od prawa stanowienia
o sobie, wobec czego wiec uznaje konieczność jaknajdalej idącej autonomii
Galicyi. (Gorące oklaski).
Po wiecu ukonstytuował się wybrany Komitet, wybierając przewodni
czącym Dra Franciszka G ą s i o r k a .
28.
bipnica murowana 6—7 marca 1909. Postój w szkole. Zwiedza
jących około 1000 osób.
W 2 salach i na dworze przemawiali 3 prelegenci, tłumacząc cel pracy
Ligi Pomocy przemysłowej i zasady rozumnie pojętego patryotyzmu ekono
micznego przez zakupno wyrobów krajowych.
13
-
194 -
W i e c 7/7 zagaił i przewodniczył p. Wawrzyniec K u s i a n o w i c z ,
kierownik szkoły. Referował del. Ligi Pomocy przem. p. K r z a c z y ń s k i .
Wybrano Komitet filialny, poczem rozdano jak i w poprzednich miej
scowościach Skorowidze przemysłowe.
29. Wiśnicz 8 —9 marca 1909. Postój w szkole. Urządzenie przygoto
wawcze odznaczało się wybitną życzliwością dla akcyi Ligi Pomocy przem.
Przygotowaniami umiejętnie kierowali ks. Dziekan Andrzej S ę k o w s k i ,
Franciszek Z a w i s z a , kier. szkoły wraz z całem gronem nauczycieli i W'.
M i k u c k i, nacz. gminy.
Młodzież szkolna odpowiadała na pytania prelegentów z dużą znajomo
ścią szczegółów pracy przemysłowej kraju i wymieniała podczas wykładów
b e z p o d p o w i a d a n i a szereg nazwisk znanych jej z nauki szkolnej prze
mysłowców krajowych. Cześć kierownikom tej młodzieży !
W i e c 9/3 zagaił ks. Andrzej S ę k o w s k i zestawiając dobrobyt wi
dziany w różnych podróżach po Europie z życiem Galicyi, pozbawionej prze
mysłu.
Przewodniczyli ks. S ę k o w s k i , dziekan i p. Eugeniusz W o r m s k i .
Sekretarzował p. W. F o r t u n a , profesor.
Po referacie delegata Ligi Pomocy przem. p. S o k o ł o w s k i e g o , em.
pułk. Jan B y r n a s , żądał założenia składnic hurtow nych; p. Emil Ś n i t k o ,
dyr. Zakładu karnego wyjaśnił, że uchwalone rezolucye obowiązują nietjłko
obecnych na Wiecu l e c z i w s z y s t k i c h m i e s z k a ń c ó w . Mówca sam
dołoży starań, by Zakład karny nie kupował nic z poza kraju. (GorĄce oklaski.)
Na czele Komitetu stanął ks. Dziekan S ę k o w s k i . Gmina udzieliła
bezpłatnie 3 fur do przewozu W ystawy na odległość 4 mil do Uścia solnego.
30. Uście solne 1 0 —-11 marca 1909. Postój w szkole. Zwiedzanie opie
szałe, gdyż ludność przeważnie ogrodnicza, -ciąży do Prus i do Królestwa Pol
skiego. Zwiedziło W ystawę około 800 osób.
W i e c 10/3 zagaił ks. Franc. B a l i ń s k i , kononik. W ybrano Go prze
wodniczącym, zast. przew. p. K i s i e l e w s k i e g o , właść. dóbr Barczków;
sekretarzował p. A. G a d o w s k i , naucz.
Referat delegata Ligi Pomocy przem. p. K r z a c z y ń s k i e g o spowo
dował ożywioną dyskusyę, poczem wybrano Komitet filialny.
Po wiecu odbyło się posiedzenie Komitetu na którem postanowiono w za
sadzie zawiązanie Spółki dla wyrobów cementowych (ks. kononik Fr. B a l i ń
s k i , p. Zygmunt K i s i e l e w s k i oraz Jan R z e p k a , mieszczanin, już tru
dniący się robotami tego rodzaju).
,
31. Bochnia 12— 14 marca 1909. Postój w „Sokole". W ystawa mało zwie
dzana przez starszych, gdyż niedawno odbył się tam piękny postój tejże. Mło
dzież szkolna stanowiła przewagę.
— 195“ —
Zawiódł również wicc włościan, którzy niechętnie przybywają na zgro
m adzenia do miast i wielokrotnie zaznaczali, iż chcą wieców i wystaw, ale
'■u s i e b i e na wsi. „W mieście o interesach chłopskich radzi się nieskładnie".
W i e c 14/3 zagaił starszy inżynier Józef J a r o s ł a w i e c k i , prezesTow .
Pomocy przem.; przewodniczącym obrano p. Jana R ó ż a ń s k i e g o , emeryto
wanego dyr. szkoły i przemysłowca, sekretarzował p. Tadeusz W i e r ż b i c k i .
W przepełnionej sali referował dyr. Ligi Pom. przem. p. O l s z e w s k i
.„O bojkocie wyrobów pruskich" (dokładny przebieg wiecu przedstawiło Tow.
Pomocy przem. w Bochni w swem sprawozdaniu rocznem).
P o w i a t
b r z o z o w s k i :
32. Domaradz 21— 22 marca 1909. Postój w szkole. Przyłączyli swe
w yroby: S p ó ł k a w y r o b ó w c e m e n t o w y c h w Golcowej; T. M y r t a ,
tkacz, w Golcowej (chustki, ręczniki); S p ó ł k a k o s z y k a r z y w Golcowej
-(zwykłe kosze i opałki).
W i e c 21/3 zagaił J. W a n a t o w i c z , kierownik szkoły. Przewodni-czyli: p. W acław K a s z u b s k i , dzierżawca dóbr i W. D u d e k , gospodarz.
Sekretarzował W. K o n i e c z k o , nauczyciel.
Po referacie delegata Ligi Pom. przem. p. K r z a c z y ń s k i e g o sędzia
Wojciech F e l i k s , prezes Tow. Pomocy przem. z Brzozowa, omówił stan
przemysłu rękodzielniczego, fabrycznego i domowego w Galicyi. Na czele Ko
mitetu stanął p. W ładysław K a s z u b s k i , dzierż, dóbr.
33. Jasienica 23—24 marca 1909. Postój w szkole dość licznie zwie
dzany dzięki sąsiedztwu z kościołem, w którym odbywała się spowiedź wiel
kanocna.
W i e c 23/3 zagaił p. Maryan W o j n a r o w s k i , kierownik szkoły. Prze
wodniczyli p p .: Emil S y m , zarządca dóbr, Michał C w y n a r , nacz. gminy.
Sekretarzował Michał M a z u r, nauczyciel.
Po referacie del. Ligi Pom. przem. p. S o k o ł o w s k i e g o mówił sędzia
p. W. F e l i k s z Brzozowa. Ks. A n t o n i e w s k i z Izdebek żalił się na brak
sklepów przez ludność tubylczą zakładanych. Zachęca do organizowania się
w spółki wytwórcze. Po wiecu odbyło się posiedzenie Komitetu filialnego.
34. Baczóro 25— 26 marca 1909. Postój w szkole. Wieś, szwedzka
'kolonia spolonizowana, w niezwykle harmonijnym stosunku z dworem. Lu
dność zamożna, wielu synów gospodarzy na poważnych stanowiskach w kraju.
Ks. Kanonik F o r y ś i Mieczysław U r b a ń s k i , marszałek powiatowy, stwo
rzyli śliczną wystawkę miejscowych wyrobów. W pracach przygotowaw
czych brał gorący udział były wieloletni naczelnik gminy p. Józef S t e p e k .
W i e c 15/3 zagaił pod otwartem niebem p. M. U r b a ń s k i , prezes
Rady pow., obrany przewodniczącym wiecu. Zast. przew. Ks. Franc. F o r y ś .
^Sekretarzował p. Michał S z u b er. •'
t'
'■ ■
— 196 W dyskusyi nad referatem p. S o k o ł o w s k i e g o wyłoniła się kwestyai
budowy nowego kościoła w Haczowie. Uchwalono założyć własną cegielnięi cementownię dla oszczędzenia kosztów budowy. Referent podał przykłady
innych gmin w kraju, jak : Albigowa, Tęgoborza, gdzie ten system dał dobre
wyniki. Po wiecu odbyło się posiedzenie filialnego Komitetu, wybranego na.
wiecu.
35. Trześniom (poczta Wzdów) 2.7 marca 1909. Postój w szkołę. Mimo,,
że postój był jednodniowy, zwiedziło wystawę około 900 osób. Na W i e c
przybyło 4 księży okolicznych oraz poseł Dr. Stanisław Bi a ł y . Przewodni
czył ks. Józef U r b a n e k , sekretarzował p. Szymon U r b a n e k , kierownik
szkoły.
W dyskusyi nad referatem del. Ligi Pom. przem. p. K r z a c z y ń s k i e g o zabierali głos p. F e l i k s , sędzia z Brzozowa, O c h ę d ó ż k o i inni. Na czele
Komitetu stanął ks. Józef U r b a n e k .
36. Brzozów 27— 28 marca 1909; Postój w ratuszu. Do wystawy przy
łączyli swe wyroby: F. B i e l a w s k i , szewc; St. C z u c h r a , ślusarz; M. D ręg i e w i c z o w a , wyiób mydła; F. S k a r b e k , grzebieniarz; T. My r t a , tkacz
z Golcowej p. Domaradz.
W i e c 27/3 zągaił p. Wojciech F e l i k s , sędzia. Przewodniczącym w y
brano posła Dra Stanisława B i a ł e g o , naczelnika sądu. Zast. przew. wybranop. Stanisława Ma r i n , burmistrza. Sekretarzował inż. Za k l i k a .
Referat wiecowy sekr. S o k o ł o w s k i e g o o ogólnym stanie akcyi uprze
mysłowienia kraju przyjęty został tak życzliwie, że w dniu następnym odbył;
się dalszy ciąg wiecu z porządkiem dziennym „Praca Towarzystw Pomocy
przem. w kraju".
I na to zebranie przybyło około 200 osób, które wpisały się do Tow..
Pomocy przem. Zupełne powodzenie zawdzięczać należy energicznemu preze
sowi tamtejszego Towarzystwa, sędziemu p. W. F e l i k s o wi .
37. IzdsBfu (powiat Brzozów) 30—31 marca 1909. Postój w szkole, do
skonale zorganizowany przez ks. A n t o n i e w s k i e g o . Przyłączyli swe wy
roby: J. B a r a ń s k i , rzeźbiarz i malarz samouk (chorągwie i obrazy); Michał;
K a s z o w s k i , bednarz (konewki, kieczanld).
Ogółem zwiedziło 700 osób.
W i e c 30/3 zagaił ks. Ignacy A n t o n i e w s k i , proboszcz rz. kat- Prze
wodniczył ks. W ładysław K a ł u ź n i a c k i , proboszcz gr. kat. Sekretarzowali
M. R a d w a ń s k i , kierownik szkoły.
Po referacie sekr. S o k o ł o w s k i e g o wywiązała się dyskusya. Ks. Ign.
A n t o n i e w s k i wskazał, iż r. 1400 Synod biskupi w Krakowie wydał ode
zwę do ludu w sprawie popierania przemysłu rodzimego, p. K w i a t k o w s k i ;
uskarża się na niesłowność krajowych rzemieślników. B a r a ń s k i daje dowody,,
że chciał sprowadzać wyroby firm krajowych, lecz nie załatwiły należycie jegozleceń. H u ć k o Andrzej, wójt, stwierdza, że „dużo różnych panów pouczało
— 197
Tias, ale mowa delegatów z Ligi najlepiej przedstawia co robić, by się wrogom
obronić“. W ybrany na wiecu Komitet odbył posiedzenie, zastanawiając się nad
tem, co w okolicy zdziałać można na polu przemysłu i handlu.
38. fiumnisfca (powiat — poczta Rzeszów) 1— 2 kwietnia 1909. Postój
w szkole. Rozpoczęte roboty wiosenne osłabiły zwiedzanie, mimo to zwie
dziło wystawę około 900 osób.
Przyłączyli swe wyroby: F. K ę d r a , kowal; P. K ę d r a , stelmach; F.
B o g a c z e w i c z , szewc; J. B ł y s k a ł , stolarz; Adam D ą b r o w i e c k i , stolarz-amator (warsztat stolarski); M. L a s e k , rzeźbiarz (głowy jelenie, podstawka
pod uniform strażaka).
W i e c 2/4 zagaił ks. Kanonik Józef B o r c z y k , uznając przybycie wy
stawy za święto narodowe w swej gminie. Przewodniczyli: Ks. B o r c z y k
i A. F r o ń , kierownik szkoły. Sekretarzował p. T. W r o n a.
Po referacie del. Ligi Pom. przem. mówił p. Tadeusz W r o n a na temat
.„W jedności siła“, i zakończył rezolucyami:
1. Wiec uchwala prosić Ligę Pomocy przem., by domagała się nieustan
nie zakładania nowych szkól zawodowych i kształciła dla nich kierownicze siły.
2. Wiec uchwala prosić o kreowanie w Humniskach szkoły r z e ź b i a r
s k i e j , k o ł o d z i e j s k i e j l u b s t o l a r s k i e j , gdyż w tych zawodach
pracuje tu wielu rzemieślników.
3. Wiec poleca miejscowemu Komitetowi zająć się zawiązaniem Spółki
kołodziejskiej w Humniskach.
W dyskusyi nad referatami zabierali głos: Ks. B o r c z y k , wskazując
na gnębiącą włościan plagę pieniactwa i procesów; p. A. F r o ń uważa za
wiązanie nowej szkoły za zbędne — jest ich już dużo, a uczni mają niestety
rza mało, więc gospodarze winni posyłać synów do szkół zawodowych istnie
jących. P. F. K w i a t k o w s k i radzi poruczyć sprawę spółki kołodziejskiej
wybranemu Komitetowi filialnemu z ks. B o r c z y k i e m na czele. Rezolucye
p. W r o n y uchwalono z poprawką p. K w i a t k o w s k i e g o .
39. Graboroniea Starzeńska 3 —4 kwietnia 1909. Postój w szkole. Na
strój ludności nieprzychylny. Z początku szeptano: „Oni jeżdżą wyszukiwać
przemysłowców domowych i okładać podatkami11. W ójt S z u w a ł a , wódz
opozycyi, zrozumiał wprawdzie swój błąd i okazał szczerą życzliwość, ale
już zapóźno.
Zwiedziło wystawę tylko 400 osób.
W i e c 4/4 zagaił ks- E. W i n n i c k i , prałat, wybrany przewodniczącym
wiecu. Sekretarzował p. W. P e l c , gospodarz.
Po referacie del. Ligi Pomocy przem. referat miejscowy p. t. „Przemysł
galicyjski11 wygłosił p. Wiktor P e l c , gospodarz.
Przybyły z sąsiednich Humnisk ks. Kanonik B o r c z y k ożywił zebranie
.swą pełną werwy zachętą do pracy.
Uchwalono rezolucye referenta i dodatkowe ks. B o r c z y k a
—
198
—
1. R a d a s z k o l n a k r a j o w a w i n n a d l a k a ż d e j w i e j s k i e j )
szkoły przeznaczyć, względnie w ykształcić jedną siłę
nauczycielską celem krzewienia przem ysłu domowego.
2. P. Pawła M a z u r a z G rabówki: Wiec prosi Ligę Pomocy przem.
o w y d a n ie b r o s z u r y in formacyjnej o w a r u n k a c h podatko
w y c h w p r z e m y ś l e d o m o w y m celem usunięcia ewentualnych nadu
żyć władz podatkowych i dla rozprószenia obaw wśród włościan przed uciskiem.'
fiskalnym — przemysłowców domowych.
Na czele Komitetu stanął ks. prałat E. W i n n n i c k i .
40.
Dydnia 5 —6 kwietnia 1909. Postój w szkole. Zwiedziło wystawęokoło 500 osób.
W i e c 6/4 zagaił ks. wikary Jan S z u r e k , przewodn. ks. Jan R a m o c k i , referował delegat Ligi Pom. przem., p. K r z a c z y ń s k i . Po wiecu od
było się posiedzenie Komitetu z ks. R a m o c k i m na czele.
P o w i a t
b u c z a c k i :
41) Buezacz 24—25 kwietnia 1909.
Postój w Sokole. Postojem tym rozpoczęła W ystawa Ruchoma objazd'
powiatu buczackiego. Znakomita kilkuletnia działalność Towarzystwa Pomocy
przem. w Buczaczu, rozgałęziona przez delegacye w całym powiecie, przygo
towała już ludność do przyjęcia haseł i do udziału w pracy Ligi Pom ocy
przem. Pełen zapału dla tej akcyi sędzia p. Stanisław O r s k i i p. Adam Pic h ó r przybywali kolejno lub razem dla objęcia referatów wiecowych i pod
sycania dyskusyi do wszystkich miejscowości, objętych programem objazdu.
W i e c 25/4 zagaił p. Stanisław O r s k i , Wiceprezes Towarzystwa Po
mocy przem., wybrany przewodniczącym. Zastępcą przewód, p. Adam P i c h ó r..
Po referacie del. Ligi Pomocy przem. p. S o k o ł o w s k i e g o , nastąpił,
referat członka Koła Pań Towarz. Pomocy przem. p. Maryi B r e s i e w i e ż o
w e j . O działalności sekcyi Pań w krzewieniu przemysłu domowego, o bada
niu sklepów przeprowadzanem działami; opiekę nad sklepami galanteryjnymi,,
spożywczymi, ubrań, powierzono grupom Pań.
W dyskusyi zabierali głos p p .: P i c h ó r, J a s i ń s k i . Sprawozdanie
z działalności Towarz. Pomocy przem. złożył p. St. O r s k i ; na skutek za
chęty Jego szereg nowych członków przystąpił do Towarzystwa.
42) Podzameczefc (poczta Buczacz) 26 — 27 kwietnia 1909.
w szkole. Zwiedziło W ystawę około 800 osób.
Postójj
Po W i e c u 27/4 wybrano Komitet filialny, do którego powołano przed
stawicieli włościan, licznie przybyłych ze wsi sąsiednich.
43) PetlikorocB (poczta Osowce) 2 8 —29 kwietnia 1909. Postój w szkole.
Zwiedzających około 1.000 osób. Życzliwość hr. Aleksandra P o t o c k i e g o , ,
ks. G w o ź d z i o w s k i e g o i p. K a r a s z k i e w i c z a , przyczyniły się;
znacznie do poważnego przebiegu W ystawy.
— 199 —
W i e c 29/4 dzięki delegatom buczackiego Tow. Pomocy przem. był
bardzo ożywiony, rozwinęła się gruntowna dyskusya, poczem wybrano Ko
mitet filialny.
44) Trybuchoroce (p. Pyszkowce) 30 kwietnia 1909. Postój w szkole.
Zwiedzających około 700 osób. Gorliwą pomoc okazał i wiecowi przewo
dniczył p. Mikołaj R u d a w s k i , kierownik szkoły, wybrany przewodniczącym
Komitetu filialnego.
45) Jazłoroiee 1 — 2 maja 1909. Jeden z najbardziej udałych posto
jów w całym kraju dzięki wzorowej organizacyi przygotowań. Umiejętnie
pogodzono uroczystość obchodu święta N. M. Panny, Królowej korony
polskiej z programem pracy W ystawy Ruchomej. Ks. proboszcz G r y g i e l ,
organizator uroczystości kościelnej, zachęcił przybyłych z całego powiatu
włościan do zwiedzenia W ystawy, wskutek czego jawiło się na W ystawie
przeszło 3.000 osób.
W i e c zagaił i wybrany przewodniczącym p. Stanisław P r o r o k , Pre
zes K. R .; zastęp, przew. Michał T u r c z a n i e w i c z , dyr. szkoły. Wiec od
był się pod gołem niebem w rynku, ilość zgromadzonych około 4.000 osób.
Przybyli podczas referatu del. Ligi Pomocy przem., p. S o k o ł o w
s k i e g o , delegaci Towarz. Pomocy przem. w Buczaczu (pp. O r s k i i J a
s i ń s k i ) , wygłosili pełne zapału przemówienia, które przybrały rozmiary
osobnych referatów.
46) Potok Zloty 3 —4 maja 1909. Postój w Sokole. Zwiedzających
około 700 osób. Zadania przygotowań podjęła się z całą starannością właść.
Potoka, p. Helena G n i e w o s z a n k a .
W i e c 4/5 zagaił, wybrany przewodniczącym, p. Bronisław W i t k i e
w i c z , aptekarz. Zastęp, przew. Janusz S c h n e i d e r , naczelnik sądu. Se
kretarzował p. Jan K o r d y s .
Referent Ligi Pomocy przem. p. St. O r s k i. Po ożywionej dyskusyi
wybrano Komitet filialny z p. B. W i t k i e w i c z e m na czele.
47) Roropiec 5 — 6 maja 1909. Postój w szkole. Przygotowaniami
kierował p. W iktor H o l z e l h u b e r , dyrektor szkoły.
Zwiedzających około 700 osób. Odbył się wiec, wybrano Komitet.
48) Barysz 7—8 maja 1909. Postój w szkole. Zwiedzających około
500 osób.
W i e c 8/5, słabo frekwentowany, zagaił ks. Adolf Z i g m u n d. W y
brano Komitet z p. Heleną K o w a l s k ą , nauczycielką na czele.
49) IMonasterzyska 9 —12 maja 1909. Postój w szkole (dawnej ka
sami).
Zwiedzających około 2.500 osób. Gorliwą pomoc okazali p. E l e k t r o
w i e z Wincenty i p. Leon J a s i ń s k i , dyrektorowie szkół, oraz ks. J o
n i e c , proboszcz.
— 200 —
W i e c przemysłowy w dniu 11 maja 1909 obradował nad najbliższym
programem pracy Towarz. Pomocy przem. Uchwalono szereg rezolucyi ści
śle organizacyjnych w myśl wskazówek del. Towarz. Pomocy przem. w Bu
czaczu, p. sędziego O r s k i e g o .
Konferencya okręgow a delegatów Kółek rolniczych
pod przewodnictwem p. St. O r s k i e g o podczas postoju W ystaw y Ru
chomej.
R e f e r a t y : „Kurs rolniczo hodowlany i weterynaryjny w Buczaczu*1.
omawia A. P i c h ó r ; „Organizacya handlu trzodą chlewną", omawia p. P ro
r o k ; „Rola Kółek rolniczych w handlu i przemyśle krajowym 0, referował
delegat Ligi Pomocy przem.
W dyskusyi zabierali głos St. O r s k i , prof. S t a c h n i k i wielu innych.
51. liś c ie zielone 13 —14 maja 1909. Postój w szkole. Zwiedziło W y
stawę około 800 osób. Przygotowania sprężyście prowadzone przez dyr. szko
ły, Czesława H o d o 1 e g o, i ks. kanonika Ignacego R a u s z y ń s k i e g o .
W i e c 13/5 w podwórzu przy szkole zagaił p. Andrzej N i e d z i e l
s k i , wybrany przewodniczącym. Zastępcami przew. byli: ks. R a u s z y ńs k i i ks. Mikołaj T e m n i c k i . Sekretarzował p. Ferdynand K u p k a . Na
czele Komitetu wybranego stanął p. Czesław H o d o 1y, dyrektor szkoły.
P o w i a t
n o w o s ą d e c k i :
51) M uszyna 15— 16 sierpnia
stawie był słaby, wiec nie odbył się,
osób do Krynicy i sezonową służbą w
zbóż, nie interesowała się W ystawą.
1909. Postój w szkole.
gdyż ludność trudniąca
zdrojowiskach, wreszcie
Zwiedziło ogółem około
Ruch na W y
się przewozem
zajęta sprzętem
300 osób.
52) Żegiestów (Powiat Nowy Sącz) 17— 18 sierpnia 1909. Mimo usil
nych starań, obojętność Zarządu zdrojowego uniemożliwiła urządzenie postoju
Wystawy.
W i e c 18/8 zagaił Dr. P i o t r o w s k i wybrany przewodniczącym. Za
stępca przewodniczącego Inż. Karol R o l l e z Krakowa. Sekretarzował Prof.
D a n z i g e r.
Po referacie sekr. Ligi P. p. S o k o ł o w s k i e g o , oziębły nastrój ustą
pił pewnemu zainteresowaniu.
Odezwały się skargi na przemysł krajowy, na kupiectwo nie zaopatrzone
w wyroby krajowe itd.
Prof. D a n z i n g e r poruszył żywotne kwestye i stosunek do władz
rządowych, wykazał doniosłość autonomii, statystyki przywozu i wywozu.
Żądał najenergiczniejszej akcyi wśród ludu. — Żałuje, że obojętność
w Żegiestowie sparaliżowała akcyę Ligi P. p.
Mimo wszystko kierownicy opinni miejscowej sprzeciwili się założeniu
filii Ligi P. p. motywując to brakiem czasu i zmiennością listy kuracyuszy
z roku na rok, itp.
— 201
53. Tylicz. 19—20 sierpnia 1909. Postój w sali Magistratu. Przyłączyli
-swe wyroby: Szymon Z i e m b a , garncarz; K. S m o l e j , koszykarz; Kuźma
W a w s z c z y s z a k , (rama rzeźbiona), Nikifor D u d a , (zabawki).
Gorliwą opieką otoczyli postój K s. K u m o r i dyr. szkoły D ż u g a n.
W i e c 19/8 zagaił Ks. Józef K u m o r . Przewodniczył ks. Dziekan W ę
g r z y n o w i c z i Eliasz S e ń k o , naczeln. gminy, sekretarzował p. P. B r u
n a 1s k i.
Po referacie del. Ligi P. p. p. S o k o ł o w k i e g o , kierownik D ż u g a n
w referacie p. t. „ P r z e m y s ł w i e j s k i " omawiał przeróbkę ziemiopłodów
i owoców na konserwy, wyrób mioteł, koszyków, plantowanie wikliny. Prócz
rezolucyi organizacyjnych uchwalono odnieść się do miejscowej Zwierzchności
gminnej o pomoc dla założenia plantacyi wikliny i poparcie miejscowego ko.szykarstwa. -— Na czele komitetu stanął Ks. J. K u m o r .
54. Ffloroa roies (poczta Łabowa). 21 — 22. sierpnia 1909- Postój w szkole.
Zwiedzających około 800 osób. Przygotowaniami kierowali p. Bazyli R e p i e ł a, naczelnik gminy i p. Szymon H o r n i k , kierownik szkoły.
W i e c 2.2/8 pod przewodnictwem Pp.: B. R e p i e ł y i G. M a r k o w i
c z a , wybrał komitet filialny.
55. Łabowa- 23—-24 sierpnia 1909. Zwiedziło W ystawę około 200 osób.
Wiec nie odbył się, gdyż ludności tamtejszej nie umiano uświadomić co do
■ogólno-krajowrego znaczenia pracy naszej.
56. Nawojowa. 25—'26 sierpnia 1909- Postój w szkole. Zwiedzających
około 1200 osób. Nad postojem przez oba dni roztaczał życzliwą opiekę ener
giczny i ruchliwy właść. dóbr tamt. Adam hr. S t a d n i c k i . Poruszył całą
okolicę, zachęcił robotników wszystkich fabryk. Ks. Kanonik Jakób Ż a b e c k i zawezwał lud z ambony. Stworzono tem doskonałe warunki dla udania
się pracy.
Przyłączyli do wystawy swe w yroby: Konstancya br. L i p o w s k a,
fabryka kilimów koło Nowego Sącza, p. K r z e c z e w s k a , kilimy, J. D u t k a ,
ślusarz, (młynek metalowy do kawy); Marya O g ó r e k , robótki kobiece.
W i e c 26/8 zagaił ks. J. Ż a b e c k i , wybrany przewodniczącym, za
stępcą Adam Hr. S t a d n i c k i , sekretarz p. St. K o z ł o w s k i . Referował
delegat Ligi P. p., p. S o k o ł o w s k i . — Wybrano komitet filialny Towarzy.stwa Pomocy przemysłowej w Nowym Sączu.
57. Nowy Sącz. Postój zamierzony na 27 i 28 sierpnia 1909 odroczono,
■ze względu na nieobecnośi młodzieży szkolnej i zamierzone reorganizacye
w składzie tamt. Zarządu Towarzystwa Pomocy przemysłowej.
W dniu 28/8 odbył się W i e c przemysłowy oraz wykład z obrazami
świetlnymi w „Domu robotniczym" przy udziale około 180 kolejarzy. Zazna
czyć należy obywatelską gorliwość zarządu sklepu kolejowej organizacyi ro
botniczej w usuwaniu ze sklepu wyrobów obcych, o ile tylko dają się zastą
pić krajowymi. Nadto urządzono po paru dniach dwa wykłady dla młodzieży
szkolnej w Nowym Sączu, z olbrzymią ilością słuchaczów.
Młodzież szkolna opuszcza salę „Sokola11 w Nowym Sączu po w ykładzie delegata
Ligi Pom ocy przem . w dniu 6. w rześnia 1909 r.
58. Wielogłowy (p. Nowy Sącz), 29—30 sierpnia 1909. Postój w szkoleosiągnął cel zamierzony dzięki współdziałaniu Ks. Jana S t a s i ń s k i e g o i Pp.: C z a j k i kier. szkoły, K o s t e r k i e w i c z a i W y s o c k i e g o .
W i e c 29/8, zagaił p. Adam C z a j k a , kier. szkoły. Przewodniczyli'!
Pp. M i c h a l i k i J. T o k a r s k i gospodarze. Sekretarzował J. B a r a n . W y
brano Komitet filialny z Ks. J. S t a s i ń s k i m na czele.
59. Rożnów (poczta Gródek nad Dunajcem) 31. sierpnia i 1. września.
1909. Postój w sali Kółka rolniczego doszedł do skutku dzięki energii p. Jana
H a j d u k a , kupca.
Zwiedziło Wystawę około 900 osób.
W i e c 1/9 zagaił i przewodnicz}'! Ks- Fr. S t a s z a l e k . Zast. prze
wodniczącego J. H a j d u k , dzierżawca Kółka rolniczego, sekretarzował T.
W o l a k , gospodarz. Po referacie sekretarza p. S o k o ł o w s k i e g o wybranokomitet filialny pod przewodnictwem ks. S t a s z a ł k a, który zapewnił, iż
udzieli nadal gorliwego poparcia pracy komitetu.
60. Tęgoborze. 2—3 września 1909. Postój w szkole. Dobre przygoto
wanie postoju zawdzięczać należy gorliwemu poparciu ks. Prob. Jana F i g la ,,
założyciela spółki mleczarskiej, spółki cementowej i kasy Reiffeisena.
-
203 —
Przyłączył swe wyroby p. Józef P o ł o m s k i , rzeźbiarz (laski zakopańskie).
W i e c 3/4 zagaił ks. F i g i e l . Przewodniczyli ks. F i g i e 1 i p. Oskar
S i t t a u e r , kier. szkoły rolniczej; sekretarzował p. Jan K o s i a t y .
Po referacie sekretarza p. S o k o ł o w k i e g o poruszono w dyskusyi’
sprawy miejscowego przemysłu.
Na czele wybranego komitetu stanął p. Karol W y s o c k i , właściciel
dóbr.
61. Chełmiec (p. Nowy Sącz). 4 —5 września 1909- Postój w szkole.
Przygotowaniami zajął się p. W ładysław M ę ż y k, kierownik szkoły. W sku
tek obojętnego stanowiska zwierzchności gminnej — zwiedzających było
tylko około 500 osób.
Po W i e c u 5/9 wybrano komitet z p- W ładysławem . M ę ż y k i e m
jako przewodniczącym na czele.
62. Stary Sącz. 6 —7 września 1909. Zwiedzających około 2000. Zain
teresowanie W ystawą bardzo duże. Kupiectwo miejscowe posiada poważną^
ilość wyrobów krajowych. W szczególności zbadanie jednego' handlu papieru,
i przyborów szkolnych przeprowadzone przez delegata Ligi P. p, wykazało,,
że kupiec izraelita wyrugował zupełnie wyroby obce i zastąpił istniejącemi
w kraju.
Po dokładnem sprawdzeniu tej okoliczności uchwalono na wiecu w yra
zić kupcowi temu uznanie za rozumne dostosowanie interesu własnego do wy
magań obywatelskich.
W i e c 7/9, zagaił p. Antoni W a l i g ó r a, właść. fabryki maszyn. Prze
wodniczyli p. Stan. D ą b r o w s k i , lustrator dóbr państw., i ks. Jan P a b i s ,.
dyr. szkoły; sekretarzował p. W a l i g ó r a .
Po referacie sekr. Ligi P. p., p. S o k o ł o w s k i e g o , prof. J. K a m i ń
s k i , żądał zakładania w miastach składnic towarów krajowych.
W. I z d e b s k i , krawiec uskarżał się na obce handle gotowych ubrań.
Gorący apel mówcy do zgromadzonych z wezwaniem do ofiarności na cele-,
przemysłowe — przyjęto z żywem zadowoleniem.
P. A. G o ł y g o w s k i , ogrodnik z Królestwa, omawia antinarodowezachowanie się obcoplemiennych fabrykantów w Królestwie, żąda, by liczyć,
się z przyszłością n a s.ą jak najpoważniej.
63) Jazowsko. 8 — 9 września 1909. Postój w sali kółka rolniczego,,
urządzony wzorowo staraniem p. W awrzyńca B a z i e l i c h a , dyrektora,
szkoły, i p. Michała A d e r a, właściciela fabryki mebli.
Robotnicy fabryczni i włościanie z 13 wiosek okolicznych— pobierający
z fabryki kręgi siedzeniowe do wyplatania, zwiedzali wystawę i uważnie;
przysłuchiwali się wykładom. Wobec ciasnoty lokalu — W ystawę urządzono-
— 204 —
częściowo pod gołem niebem, a ludność, z odpustu wracająca, stawała tłu
mami przed lokalem W ystawy.
Wiec przem ysłow y pod gołem niebem w Jazow sku w dniu 8. w rześn ia 1909 r.
W i e c 8/9 zagaił p. W. B a z i e l i c h. Przewodniczyli pp. B a z i e l i c h ,
-dyrektor szkoły, p. W. M a j k r z a k , kupiec, i Jan S t e c , wójt gminy Obidza. Sekretarzował p. Feliks B o r a t y ń s k i , nauczyciel z Kadczy.
Po referacie delegata Ligi Pom. przem , p. K r z a c z y n s k i e g o ,
przemawiali sekr. S o k o ł o w s k i , P o d g ó r n y , gospodarz S z c z e r e ź
i J. W a r z e c h a , pisarz gminy Obidza.
Po uchwaleniu rezolucyi organizacyjnych, wybrano komitet.
64-) tjącfio. 10 —11 września 1909. Postój w szkole. Zwiedzających 950
•osób. Przybyły szkoły okoliczne z Kiczni, Zagoszyna, Zabrzeża.
W i e c 11/9, zagaił ks. Jan P i a s k o w y , proboszcz. Przewodniczyli
p. Pantaleon L e n a r t o w i c z , burmistrz, i ks. Jan W i l k o w i c z, proboszcz
z Tylmanowej, sekretarzował p. S. W i 1 k o w i c z, kierownik szkoły. Po re
feracie del. Ligi P. p., p. S o k o ł o w s k i e g o , dr. C h w a l i b ó g , lekarz
— 2C5 okręgowy, żądał większej reklamy ze strony przemysłowców krajowych
i przyjęcia przez wszystkich marki ochronnej Ligi P. p.
Wybrano komitet filialny, którego przewodniczącym został p. L e n a r
t o w i c z , burmistrz.
65)
Szczawnica. 12— 13 września 1909. Postój w Domu zdrojowym..
Komitet miejscowy wybornem wykonaniem przygotowań zapewnił doskonały
przebieg postoju, chociaż miał on miejsce po zamknięciu sezonu. Zdrojowisko'
całe przystrojono chorągwiami, wszędzie plakaty umiejętnie umieszczone,
a także tablice, wskazujące drogę na W ystawę. Sale udekorowane choiną,,
kwiatami, wieńcami, wazonami — budziły w najospalszych wrażenie, że m a
miejscę zdarzenie niezwykłe.
Również energicznie poruszone zostały gminy okoliczne. W dniu po
stoju cała, Szczawnica zaroiła się gośćmi, przybyłymi na Wystawo,
Postój W y staw y w Szczaw nicy.: Sala przem ysłu dom owego.
Dział przemysłu miejscowego bardzo obficie obesłany. Przyłączyli swew yroby: Julia M a d e j a , dywaniki ze skraw ków; Jan G r o m a l a , art. rze
źby drzewne; W asia Z a p r z a ł a , hafty góralskie; Jan M a ś 1 e j a k, z Czar
nej wody, p. Szczawnica, pudła na kapelusze; St. H o l e w a , 3 ramki
z drzew a; Aron K r u m h o l z , z Szlachtowej, derki sukienne na konie z su
kna białego i czarnego; Stefan B e r y t a z Szchłachtowej, wyroby wełniane;
Tadeusz K o z a k i e w i c z , art. malarz w Szczawnicy, projekty stworzenia
przemysłu domowego w zakresie tak zwanych „pamiątek ze Szczawnicy51
(łyżki, noże, wyroby z pudelek od zapałek, wyroby z szyszek, piór, pają-
— 206 -
Postój W ystaw y w Szczawnicy. Sala głów na.
P o s'ó j W ystaw y w Szczaw nicy. Model willi w stylu zakopiańskim .
-
207 —
'•czki itd); Łukasz M a l i n o w s k i , model willi w stylu zakopiańskim; Marya
M a s t a l s k a , dywaniki ze skrawków materyi; Teresa K a ' j m ó w n a , hafty,
■gorsety ludowe; Piotr S a l o m o n , Wojciech M a j e r c z a k i Jan M a j e r
c z a k , flisacy (model trojaków, do przewozu osób na Dunajcu w Pieninach);
B i t t e r m a n i B l u m e n s t o c k , miseczki nakładane częściami składowemi
starych zegarków, gupikami, gwoździami itp., pokryte bronzem ; Józef Wi e r ■c i o c h, wyroby koszykarskie; Piotr S a l a m o n , kierpcie skórzane ; Jan
W i e c z o r k o w s k i i S p ó ł k a , fabr. wyrobów cementowych; Franciszek
G u s z k i e w i c z, rzeźbiarz drzewny w Krościenku ; W i ś n i e w s k i , rzeź
biarz w Krościenku; Jan W a s i 1 k ie w ic z, wyroby z drutu w Jaworkach;
Jan N i e z g o d a , rzeźby ludowe; A. D r o b ot, hafty.
W i e c 12/9, zagaił podniosłem przemówieniem ks. kanonik Jan S a
w i ń s k i , prob. w Szczawnicy. Trziwodniczyli: ks. Antoni Ł ę t k o w s k i
z Krościenka i p. Jan W i e c z o r k o w s k i , burmistrz Szczawnicy wyżnej
■oraz p. Karol Ć w i e r t n i e w i c z , burmistrz z Krościenka. Sekretarzował
p. Wincenty Z g u t, dyrektor szkoły w Szczawnicy.
Po referacie sekr. Ligi P. p., p. S o k o ł o w s k i e g o , zebrani w liczbie
przeszło 2.000 osób, gorącym oklaskiem przyjęli rezolucyę o konieczności za
wiązania filii Towarzystwa Pomocy przemysłowej i popierania wytwórstwa
krajowego.
Referat „Lud, a uprzemysłowienie kraju11 wygłosił p. Awit S c h u b e r t ,
ńnżynier, stale zamieszkały w Bawaryi. Główny nacisk kładł mówca na łączność
P rzepraw a g ó rsk a W y staw y ruchom ej ze Szczaw nicy do. Piw nicznej
w dniu 14. w rześnia 1909 r.
— 208 —
duchową ludu z inteligencyą, która ma obowiązek pomagać ludowi do uja
wnienia sił wyrwórczych dla dobra kraju.
P. Antoni W ó j c i k , kupiec z Krościenka, zwraca uwagę na niezadawalające co do jakości wyroby krajowe. Będziemy je popierać w oczekiwa
niu, że wyrób rychło ulepszony zostanie.
P. Karol H e s k i żąda akcyi przeciwko umieszczaniu królów polskich:
n a zapałkach, cykoryi itd. W ten sposób szarga się świętości narodowe, gdyż
paczki puste walają się w błocie...
Ks. O r z e c h o w s k i , katecheta ze Szczawnicy, streszcza postulaty
wiecowe, wyjaśnia je ludowi, zachęcając do zgody polaków i rusinów. Ku
pować bez zwracania uwagi, czy sklep polski, lecz czy w sklepie towar pol
ski i ruski.
66)
Piwniczna. 14— 15 września 1909. Postój w szkole, dobrze zorga
nizowany przez Komitet pod kierownictwem, p. E. P a u l i , leśniczego w Pi
wnicznej.
Przyłączyli swe wyroby:
Franciszek D z i e d z i n a , rzeźbiarz z Łomny (kałamarz rzeźbiony) r
i omasz J a m r o z o w i c z , włościanin (kołowrotki); Antoni Ł y s a k , powroźnik z Liskowej (chodniki).
W i e c 15/9, zagaił prezes Komitetu wystawy, p. Edward P a u l i Przewodniczyli: ks. kanonik Jan D a g n a n i p. Michał J e ż o w s k i; wice
burmistrz, sekretarzował p. E. P a u l i .
P. S o k o ł o w s k i , delegat Ligi P. p.,. wygłosił, referat „O stanie obe
cnym akcyi i organizacyi w sprawie ochrony rodzimego przemysłu".
P. M a ł d o n i , nauczyciel, omawia przeszłość przemysłu miejscowego,,
wykazuje silny dawniej rozwój tkactwa, znajdującego się dziś w upadku.
Istniejące liczne pracownie szewskie należy zorganizować. Stawia rezolucye
zawiązania Spółki szewców w Piwnicznej.
P. P a u l i stawia wnioski:
1) należy starać się o utworzenie nauki zręczności w szkole ludowej,,
z zakresem zabawkarskim, sprzętów domowych i budownictwa wiejskiego.
2) Komitet filialny, wybrany na wiecu w Piwnicznej, wyszle Franciszka
Dziedzinę, rzeźbiarza, samouka, do szkoły drzewnej w Zakopanem i wyjedna,
mu subwencye z Rady powiatowej i Wydziału krajowego. Stypendysta komi
tetu ma uczyć chłopaków w Piwnicznej wyrobu zabawek.
P. Włodzimierz B o r k o w s k i , emer, nauczyciel, stawia wniosek, by
wszcząć w szkole naukę koszykarstwa.
P. S t a ń c z y k i e w i c z , kier. szkoły z Łomnicy, przedstawia uprawę
łoziny i wzywa do zastosowania w życiu zleceń Rady szkolnej krajowej
w tej sprawie.
P. P a u l i uważa, że rozwój przemysłu koszykarskiego zależy od zasa
dzenia łoziną długich terenów na pobrzeżu Popradu.
— 209 Delegat Ligi P. p., p. K r z a c z y ń s k i, wyjaśnia zasady działalności
'komitetów filialnych i daje szczegółowe informacye co do zakresu pracy.
67) rOagoszyn (p. Zasów). 19—20 września 1909- Postój w szkole.
W i e c zagaił ks. Błażej P o t o c z e k . Przewodniczył p. Jędrzej W ęgrzyn, wójt, sekretarzował p:-Ignacy K r o g u l s ki, kier. szkoły. Po refera
cie delegata Ligi Pom. przem., p. K r z a c z y ń s k i e g o , przemawiał p. Zy
gmunt B a b c z y n, kier. szkoły w Bobrowej, na tem at: „Rzemiosło, jako zarodek większego przemysłu".
Wybrano komitet filialny T. P. p.
P o w i a t
R o p c z y c e:
68.
Dębica 21—22 września 1909. Postój w sali Czytelni kolejowej,
dzięki ruchliwemu .Zarządowi Towarzystwa Pomocy przemysłowej, wzbudził
żywe zainteresowanie,.Inteligencya współdziałała energicznie. Przebieg postoju
badał delegat warszawskiego Towarzystwa „Samopomoc11 inżynier J. B ł e
s z y ń s k i z Warszawy, celem poznania metody pracy, którą rodacy nasi
zamierzają zastosować w Królestwie Polskiem.
Przyłączyli swe wyroby.:-Michał K o n i e w i c z , koszykarz w Kawęczy
nie ; T. D z i e ń , ogrodnik w; Kawęczynie (warzywa);. Marceli ’C e 1 u c h , toikarz (krany toczone do beczek).
W i e c 22/9 zagaił prof. Józef W y r o b e k. Przewodniczyli: inżynier
Włodzimierz W a s i l k o w s k i i ks. prof. Błażej K o t f i s , kanonik. Sekre
tarzował p. Józef P i l s z e k , profesor,.
- '
Po referacie delegata Ligi Pomocy przem. p. Stan. K r z a c z y ń s k i e g o
w dyskusyi zabrał głos p. Jan S z c z e r b i ń s k i ., akademik, wykazując słabe
'poparcie naszego przemysłu przez czynniki miarodajne. Brak nam wyszkolo
nych kierowników przedsiębiorstw, brak statystyki. Złe są drogi lądowe, brak
wodnych. Podatki utrudniają powstanie przemysłu. Stawia rezolucye:
Wiec przemysłowy w Dębicy upoważnia Kolo polskie w Radzie pań
stwa, by zgodziło się na zawarcie traktatów handlowych z państwami bałkańskiemi, jedynie pod zastrzeżeniem, że rząd spełni następujące postulaty roz
woju przem ysłowego:
a) powiększy wydatnie i postara się o ustawowe określenie dotacyi, Skarbu
państwa na rzecz krajowych szkół przemysłowych i przemysłowych uzupeł
niających, tudzież postara się o zwiększenie liczby rządowych szkół przemy
słowych i o lepsze wyposażenie jąż istniejących, jakoteż o wydatniejsze wy
posażenie w myśl żądań- kollegium profesorów jedynej w kraju szkoły poli
technicznej we Lw owie;
b) w . porozumieniu z. Wydziałem, krajowym zapewni statystyczne badanie
ruchu handlowo-towarowego pomiędzy Galicyą, a krajami zachodniemi monarchii;
c) postara się o zwolnienie nowopowstających gałęzi przemysłu w całej,
monarchii na przeciąg lat 15 od podatków rządowych ;
ę
14
—210 —
d) przystąpi do natychmiastowej budowy kanału Dunaj-Odra-Wisła.
Po wyjaśnieniach referenta wszystkie rezolucye uchwalono z wezwaniem?
do społeczeństwa m. Dębicy, by poparło wydatnie pracę Towarzystwa Pomocy
przemysłowej.
69. bubzina 23— 24 września 1909. Postój w sali Kółka rolniczego. Po
stojem zajął się p. Tadeusz S k o ł u b a , właściciel dóbr.
W i e c 24/9 zagaił p. Jan S t a c h n i k , kierownik szkoły. Przewodni
czył p. Walenty G r z e g o r s k i , naczelnik gminy. Sekretarzował p. Wincenty
M i ę t u s , właściciel sklepu.
Po referacie delegata Ligi Pomocy przem. wybrano Komitet filialny dla,
dalszej prący.
70. Ropczyce 25—26 września 1909. Postój w Radzie powiatowej urzą
dzono łącznie z Oddziałem Tow. rolniczego okręgowego w Dębicy. Niestru
dzony organizator hr. Mikołaj R e y , Prezes tego Towarzystwa dołożył starań*
by rolnictwo i przemysł równorzędnie silnie były reprezentowane. Do w ystaw y
przyłączyli swe wyroby:
Gustaw G r ó d e c k i , krawiec (suknie damskie); Wojciech B u r s z t y,n„
krawiec (garnitur męski); Michał B ą k , kołodziej (koła nowego systemu)
Stanisław K u r z a w a , szewc (obuwie i skóry); Jan W a z o w n i a , dachówki
cementowe z Góry ropczyckiej; Błażej P a s t e r n a k , ślusarz z Sędziszowa
(zam ki); Stanisław B o c h e n e k , kowal (podkowy).
W dziale robót ręcznych były prace pań: Albiny P a s t e r n a k ó w n y Maryi P a j ą k ó w n y , Heleny Ś w i ę t o n i ó w n y , Katarzyny A n d r e a s i k Kazimierz R i e s s , apteka (wody sztuczne); Józef S z e p s , młynarz
(próby m iew a); W ładysław B u r s z t y n , kupiec (różne wyroby krajowe)
W anda P a l i s z e w s k a , guziczkarnia w Skrzyszow ie: M. H o n k i s z e w s k a , hafty z K rakow a; Wawrzyniec B u s z c z a d , z Niedźwiady, Jędrzej'.
C h m u r a , Piotr Ś w i ę c h z Brzeziny i Szymon W ó j c i k z Glinika, dali,
na wystawę płótna włościańskie; s z k o ł y w Zawadzie i Nagawczynie — gu
ziczki niciane; F. C e t n e r , kowal, z Niedźwiady; Kłara Białek, z Brzezin,chusty szydełkow e; K ó ł k o r o l n i c z e , uprzęże wiejskie; B u r e s z o w a
z Ropczyc (pieczywo); Antoni L i t a k , drewniane formy na m asła; Józefa,
O z g a , suknia w iejska; Katarzyna A n d r e a s i k , roboty szydełkowe•
S z k o ł a l u d o w a z Brzezówki (nauka zręczności); K r z y s z t o ń A., wło
ścianin z Glinik (dachówki cementowe); Ludwik K o t o w s k i , stolarz i rzeź
biarz z Brzeziny; Wilhelm M a k o t y n , z Łączki (ul Słowiański); Tadeusz
Ś l i w a , z Glinika, ul piętrowy; Józef S w i r k , kołodziej z Glinika (sanie)
W i e c 26/9 w sali „Sokoła" zagaił p. Franc. Ś c i b o r , radca sądowy.
Imieniem powiatu powitał zebranych hr. R e y. Przewodniczyli: Biela W o j
c i e c h , właściciel realności i B r ii c k Józef, pocztmistrz. Sekretarzował p. Mi
chał S a ł a c h , nauczyciel.
— 211 Referat delegata Ligi Pomocy przem. Dyrektora J. O l s z e w s k i e g o
wyw ołał dyskusyę, z której wynikł cały szereg uchwalonych rezolucyi:
P. B u r s z t y n żąda założenia szkoły tkackiej w Ropczycach. Ucbwa
ło n o : zakupić przyrządy tkackie, prosić W ydział krajowy o przysłanie in
struktora.
P. Mendel S e i d e n stawia w niosek:
1. Towarzystwo Pomocy przemysłowej w Ropczycach w porozumieniu
z miejscową Kasą oszczędności wdroży starania o k r e o w a n i e z a s t ę
p s t w a B a n k u austr. -węg. w R o p c z y c a c h .
2. Wiec przemysłowy w Ropczycach uznaje konieczność b e z p o ś r e
d n i e g o u d z i e l a n i a k r e d y t u drobnym kupcom i przemysłowcom przez
Bank austr.-węg.
Z kolei p. Wojciech B u r s z t y n przedstawia szkody, wynikłe z zanie
chania eksploatacyi kopalni węgla w Grudnej. Uchwalono :
3. Towarzystwo Pomoc}'- przemysłowej w Ropczycach odniesie się do
Ks. Kazimierza L u b o m i r s k i e g o , jako opiekuna małoletniego Ks. R.
S a n g u s z k i z Gumnisk z prośbą o u r u c h o m i e n i e k o p a l n i
w Grudnej.
P. Natan S c h o r r przedstawia ucisk podatkowy w przemyśle i żąda
wolnych lat od podatków.
Dyr. O l s z e w s k i stawia w niosek:
4. Wiec przemysłowy w Ropczycach wzywa Towarzystwo Pomocy prze
mysłowej do zainicyowania Towarzystwa zaliczkowego i Spółki fakturowej
w Ropczycach.
Uchwalono powyższe rezolucye, poczem dyr. O l s z e w s k i przedstawił
działalność zamierzonej przez Ligę Pomocy przem. Spółki maszynowej, zachę
cając do korzystania z niej.
W końcu polecono pracownię p. Michała Bąka opiece Towarzystwa P.
przem. w Ropczycach celem przeistoczenia jej w zakład fabryczny.
Na tem ukończono kilkogodzinne obrady w szczelnie zapełnionej sali.
71.
Brzostek 28—29 września 1909. Postój w 4 salach szkolnych, urzą.
dzony z inicyatywy Tow. rolniczego okręgowego w Dębicy. Dział rolniczy
został licznie obesłany. Do działu przemysłowego przyłączyli swe wyroby:
K r a j o w a s z k o ł a k o s z y k a r s k a w Brzostku; Parowa fabryka wyro
bów ceramicznych hr. R o m e r a w Bieździatce; Stanisław S u r o w i e c k i ,
cegielnia w Sm arzowej; kamieniołom br. B r u n i c k i e j w Sm arzowej; ; Jan
S k ó r s k i , kowal z Woli brzosteckiej (sieczkarnia); Jakób K a p ł o n , kowal
w Jodłowej (wóz okuty); S z k o ł a l u d o w a w Jodłowej, wyroby nauki zrę
czności ; W acław S k o c z e k , stolarz w Nawsiu Brzosteckiem (etażerka); Jan
P a c u r a , rzeźbiarz w Bukowej; B. K w i a t k o w s k i , rzeźbiony krucyfiks;.
S. A u g u s t y n z Błażkowej (rama) ; J. T u ł e c k i , ram y; F. K o l b u s z , ,
obrazy z Bukow ej; Jan K r a j e w s k i , rzeźby z Błażkowej; Z. T u ł e c k a ,
nauczycielka (obrazy) ; J. W ę g r z y n , kowal z Błażkowej; M. T r z n a d e 1
14*
__ 2 12 _
ź Jodłowej (ul słowiański); M. K o ł e c z e k z Kołaczye (uprzęże); Józef K o
ł a k , powroźnik z Kołaczyc ; Z. Z a s t a w n y , stołarz ; L. S i 1b e r m a n,
g arbarz; F. D r o ż a ń s k iy> M ichał' J a m r'o ż , S t a n i s ł a w Antoni, maj
strowie (obuwie); E. S z y b i s t , kraw aty; Jan K o w a l s k i j rymarz z Jo
dłowej ; L. K ii c h e 1, czapkarz ; J. R i 11 e r ż Kamienicy, wyroby młynar
skie ; Józefa M i ł o z i o w a z Grudny górnej, konserwy; J. M i k i e w i c z ,
— 213 garncarz; J. T u ł e c k i , . m asarz; B. J o p e k , m asarz; S K - o n i g s d o r f e r ,
fabryka wody sodowej; J. L o w , krawiec; A. Z a p a l s k i , właściciel dóbr
Januszkowice (królicze skórki wyprawione); J. C h o 1 e w i a k , kołodziej z Ja
nuszkowie ; F. P a c a n a , tkacz ; W a r z e c h a , czepce z Jodłow ej; M. S am b r z y n a , czepce i chustki z Jodłowej ;, M. T u ł e c k a , hafty ręczne; W.
L a b u d z i ń s k a , hafty; St. R a d w a ń s k i , stolarz z Siedlisk (sto!); G o
r z e l n i a s p ó ł k o w a rolnicza w Siedliskach.
W i e c dnia 29/9 (patrz zdjęcie fotograficzne na stronie 212.) zagaił pod
otwârtem niebem ks. kanonik S z y m k i e w i c z . Przewodniczyli p. Ludwik
S a r n o w s k i , pocztmistrz i p. Antoni Gr o ma d z k i , gospodarz z Kamienicy
dolnej. Sekretarzował p. Karol K w i a t k o w s k i , pomocnik notaryalny.
Po referacie del. Ligi Pomocy przem. S o k o ł o w s k i e g o i szczegóło
wych wskazówkach co do działalności Komitetu filialnego, danych przez p.
K r z a c z y ń s k i e g o , wybrano Komitet z p. burmistrzem A. T u ł e c k i m
na czele.
Uroczystości z powodu wystawy były znakomicie przygotowane. Z Bła
żowej przybył na wiec. olbrzymi pochód włościan, podzielony tablicami na
grupy członków różnych stowarzyszeń tamtejszych,. Zabytek z czasów Rzeczy
pospolitej , gwardya narodowa w Brzostku, straże pożarne wystąpiły w pełnym
rynsztunku, co nadało wystawie i wiecowi wielce, uroczysty charakter.
72) Brzeziny- 30 września do 1. października 1909. Postój w szkole.—
Zwiedzających około 900 osób;
•
W i e c 1/10. Przewodniczyli: ks. kanonik Stanisław G o l o n k a i Józef
C h m u r a , naczelnik gminy; sekretarzował Jan R a d ł o w s i , nauczyciel.
W ybrano komitet filialny.
73) Złoczów. 9— 13 października 1909.- Postój ten połączony był z W y
staw ą okręgową powiatu złoczowskiego, z której sprawozdanie składamy
osobno.
, Zwiedziło W ystawę około .8.000 osób,
74) Gołogóry, (powiat złoczowski) 26— 27 października 1909. Postój
w sali szkolnej. Przyłączyli swe wyroby Chune Z l a t k i e s, garbarnia (skóry);
Jan S c h o f e r , dachówki cementowe.
W i e c 26/9 zagaił ks. dziekan Piotr S t r z e s z k o w s k i , wybrany
przewodniczącym. Sekretarzował S. F r a n k e l , kier. szkoły bar. Hirscha.
Po referacie del. Ligi Pom. p. S o k o ł o w s k i e g o , poruszono'w dy
skusyi myśl podniesienia garncarstwa, które dawniej było w tej okolicy rOżwinięte.
Uchwalono, że nowozawiązany komitet, na czele którego stanął kś.
Dziekan J. S t r z e s z k o w s k i — wyśle uzdolnionego chłopca do szkoły
garncarskiej w Kołomyi.
— 214 —
P o w i a t
Z b o r o w s k i :
75) Pomorzany. 28—29 października 1909. Postój w szkole; opieko
wali się postojem ks. kanonik F. A r z t i kierownik szkoły, p. S. Z a
błocki.
W i e c 29/9, zagaił ks. Franciszek A r z t , wybrany przewodniczącym.
Sekretarzował p. Jan Z a b ł o c k i , kierownik szkoły.
Po referacie del. Ligi P. p., omawiano potrzeby kuśnierstwa miejsco
wego i naradzano się nad podniesieniem wyrobu czepków, wyrabianych przez
włościanki, poczem wybrano komitet filialny, przydzielony do Zborowskiego
Tow arzystw a Pomocy przemysłowej.
76) Zborów. 30—31 października 1909. Postój w sali Sokoła, za miastem
lecz energiczny Komitet wystawy piękną dekoracyą i zjednaniem przemy
słowców do wystawy — ożywił zainteresowanie. Przygotowaniami kierował
p. Teodor G r a b o w s k i , sekretarz urzędu miejskiego.
Przyłączyli swe wyroby: W olf P l i s n e r , tokarz (etażerka, 2 karnisze);
Antoni B a r a n o w s k i i Adam K ii 11 e 1, kowale wojskowi (podkowy); M.
S t a j k i e w i c z , m asarz; T. P r o c y k , fabr. dachówek cementowych; Prysowce ad Zborów ; szkółka nasion leśnych Fundacyi Hirszowskiej.
W i e c 31/10, zagaił p. Teodor Grabowski. Przewodniczyli: Karol G ał ą c z y ń s k i, kupiec i W ładysław F u r m a n k i e w i c z , profesor. Sekreta
rzował p. S. P o s u c h o w s k i , profesor.
Po referacie del. Ligi P. p., wygłosiłp. Grabowski referat: „Konieczność
kształcenia młodzieży w zawodach handlowych i przemysłowych".
Po wyczerpującej dyskusyi uchwalono zawiązanie komitetu i poruczono
mu starać się o założenie szkoły przemysłowej w Zborowie.
Życzliwego poparcia w powiecie Zborowskim udzielił wystawie i całej
akcyi starosta tamtejszy, p. W ładysław K r a s u s k i .
77) jeziem a. 1— 2 listopada 1909. Postój w sali szkolnej. Do W ystaw y
przyłączyli s ię : Jan P a ń c z y s z y n , szew c; Filip R o t h, dzierż, dóbr
(owies am erykański); S. S i k o r a , właściciel dóbr (jabłka).
W i e c 1. listopada, zagaił p. Ludwik M i i n z ; burmistrz. Przewodni
czyli: Michał K o z o ł u b s k i i L. Mi i n z ; sekretarzował p. Konstanty G a r
d o 1i ń s k i.
Wybrano Komitet filialny Towarzystwa Pomocy przemysł, w Zborowie.
78) Zaloźce. 3—4 listopada 1909. Postój w szkole. Kilimy swe przyłą
czył p. Stefan C z e c h o w i c z z Załoziec starych. Prace przygotowawcze do
skonale przeprowadził Komitet, pod przewodnictwem ks. Zygmunta J a r o
sza. ■
— Pomimo znacznego oddalenia Sokoła od miasta — zwiedzających
■około 2.000 osób.
W i e c 4/11, zagaił ks. Marceli P i ą t k o w s k i , przedstawiając cele
—215 —
pracy Ligi P. p. i oddając jej w opiekę przemysł tkacki i wyrób sit drucia
nych — istniejących w okolicy.
Przewodniczyli: Marceli M o j s e o w i c z , notaryusz, ks. Zygmunt J a
r o s z i p. Antoni Z a j ą c . Sekretarzował dr. Karol S r o k o w s k i .
Na czele Komitetu wybranego stanął powszechnie ceniony p. Marceli
■ M o j s e o w i c z , notaryusz.
Powiat
brodzki.
79) Pod&amień. 5— 7 listopada 1909. Postój w sali kasyna.
W i e c 7/10. Przewodniczył p. Jan K o n c e w i c z , sekretarzował p. An
zelm S i 1 b e r g, akademik. Po referacie del. Ligi P. p., przemawiał p. Sala
m on C h a r a p , kupiec, zapewniając, iż wiele wyrobów obcych już wyrugo
wano, a po otrzymaniu adresów uwzględnią kupcy chętnie nieznane im do
tąd f^my.
P. German R e i s e r, przełożony gminy, powołuje się na przykłady niepunktualnej dostawy wyrobów krajowych i żąda, by to szkodliwe niedbalstwo
■usunąć.
Na czele Komitetu wybranego stanęli panowie: Michał K r u p n i c k i ,
■dyrektor szkoły, i p. Jan K u n c e w i c z .
80) Brody. 8 — 11. listopada 1909. Postój w koszarach strzelców. Sze
roko zakreślone prace przygotowawcze Towarzystwa Pomocy przemysłowej
stworzyły atrakcyjną W ystawę.
Przyłączyli swe wyroby:
Zygmunt S t a c h o w i c z , zakład ogrodniczo-handlowy (drzewka oran"żeryjne, chryzantemy japońskie, tuberozy, fiołki alpejskie, paprocie, rośliny
■cieplarniane itp.); Franciszek S t e l m a c h , bronzownik (4 krzyże, 2 kielichy,
monstrancya, 2 kandelabry, korona ślubna ruska, biusty, ramki itd.); P r a c o
w n i a p o ń c z o s z n i c z a Tow arzystw a Pomocy przemysłowej w Brodach
((wyroby pończosznicze); Jakób M u s e n , pracownia koszykarska w Brodach;
B r a c i a K a p e l u s z , rafinerya spirytusu w Brodach; B r a c i a K a p e l u s z
fabryka produktów chemicznych i farb, Brody — Dworzec; K r i s t i a n p o l l e r
i P o d z a m c z e r, sortownia włosienia do szczotek i galanteryi w Brodach
L, M i r e c k i, pudełka kartonowe, w Brodach (pudełka na herbatę, na papier,
'kalafonię); Berta K a t z , hafty; W ładysław S t e f u n i o , stolarz (etażerka
z lustrem): K o t o p a n i e n w Brodach (sztandar dla drużyn bartoszowych).
Na W ystawę przybyło także 700 żołnierzy miejscowego garnizonu,
■przeważnie Rumunów.
W i e c 8/11, zagaił p. M o r g e n s t e r n Norbert, wicesekretarz Izby
handlowej w Brodach. Przewodniczyła p. S c h i r m e r o w a , przewodn. Towa
rzystw a P. p., sekretarzował p. M o r g e n s t e r n .
Po referacie delegata Ligi P .p ., p. S o k o ł o w s k i e g o , wygłosił znako
micie opracowany źródłowy referat p. K a p e l u s z , miejscowy przemysłowiec.
Referat zakończony został rezolucyam i:
1) Wiec uważa, że Galicya nie może prowadzić ani wyłącznej polityki
agrarnej, ani wyłącznej polityki przemysłowej, należy szukać rozumnej drogi
pośredniej;
2) Wiec uznaje, że konieczną jest zmiana ekskluzywnej obecnej edukacyl
humanistyczno literackiej, na bardziej uwzględnioną edukacyę zdolnych jedno
stek w szkołach zawodowych.
3) Wiec żąda zwiększenia ilości szkół zawodowych przemysłowych
i handlowych w kraju.
4) Wiec uważa za niezbędne systematyczne popieranie nowoczesnych
form assocyacyi tak w rolnictwie, jakoteż w przemyślę drobnym i w rze
miośle.
5) Wiec wzywa czynniki miarodajne do dalszego wytrwałego popieraniat
przemysłu fabrycznego tak w drodze ustawowej, jakoteż przez całe społe
czeństwo, zorganizowane w Towarzystwach Pomocy przemysłowej. .
6) Ujęcie emigracyi przez stworzenie Banku emigracyjnego i filii w kra
jach zamorskich dla poparcia mniej zamożnych emigrantów i ochrony ichprzed wyzyskiem tamtejszych bankierów i przedsiębiorców.
7) Poziom ogólny szkolnictwa ludowego należy o tyle podnieść, by dałowiększą ilość wiedzy, by nawet warstwy emigrujące mogły zajmować w ob
cych krajach wyższe stanowisko, korzystając z tego doświadczenia, jakie tani;
nabiorą.
Rezolucye, po wyczerpującej dyskusyi, zostały uchwalone.
Podczas postoju W ystawy odbyło się posiedzenie Zarzadu Towarzystwa.
Pom, przem. przy współudziale delegatów Ligi Pom. p., na którem zapadły
uchwały zawiązania przy Tow. Pom., p. sekcyi pań i założenia Agencyi han
dlowej.
81) Koniuszftów. 13— 14 listopada 1909. Postój w sali Czytelni ruskiej.
W i e c 14/11 zagaił obrany przewodniczącym Iwan Ko t , gospodarz..
Sekretarzował Michajło M a z u r e k . Po referacie delegatata Ligi P. p. w y
brano Komitet filialny T. P. p.
82 Szezurowiee. 15— 16 listopada 1909. Postój w szkole Zwiedzają
cych około 900 osób. Zainteresowanie bardzo wielkie. Ze wsi okolicznych
Romanówki, Smarzowej, Grzymałówki, Zawidcza, Leszniowa i z Strzemilcza —
przybyło wielu gospodarzy.
W i e c 16/11, zagaił Dr. Stanisław Z a s a c k i. Przewodniczyli; Ks. Jó
zef Z a w i s z a , proboszcz i M ie l n i c z u k Grzegorz, wójt ze Smarzowej,.
sekretarzował p., Jan J a w o r s k i , kierownik szkoły ze Smarzowej.
Po referacie del. Ligi P. p. S o k o ł o w s k i e g o , przemawiali p. Stani
sław Z a s a c k i, żądając ścisłego przestrzegania ogólno krajowej marki,
■ochronnej Ligi P. p.
— 217 —
P. Grzegorz H e r m a n ' n wzywał do beźwarurikoWego bojkotu wyrobów
obcych, p. R o m a n o w z Leszniowa omawia udział rolników w bojkocie
obcych wyrobów :, zamiast blachy do krycia .dachów powinni używać dachówki-,
cementowej, maszyny do wyrobu której winny być krajowe, itd.
Na czele wybranego komitetu stanął ks. Józef Z a w i s z a proboszcz
w Szczurowicach.
83. tjopafyn. 17— 18 listopada 1909. Postój w .szkole. Zwiedzających •
około 800 osób. Powodzenie, postoju zawdzięczamy pracy ks. Kanonika B.
J a n o r a, p. Leona H o l z e r a i p. Jakóba B r o c z k o w ,s k i e g o, dyre
ktora. szkoły.
. . . .
W i ę c 18/11 zagaił ks. J a n o r . Przewodniczyli p. L. H o l z e r , nota
ryusz i ks. W o j t o w i c z , kanonik gr. k a t.;.. sekretarzował Dr. .Tadeusz M 1c.h e j d ą.
W dyskusyi nad referatem del1. Ligi P. p. uchwalono: zająć się rozwo
jem przemysłu domowego: koszykarstwa i wyrobu guzików.
84. Toporów. 19 —20 listopada 1909- Postój w szkole. Zwiedzających
około 1200 osób. Ruchliwy i. energiczny komitet W ystawy, wzorowo przepro
wadził prace przygotowawcze.
Prawdziwą - niespodziankę przygotował - inż. W ładysław Z g o r l a kiewicz.
Pracą lat paru wyrugował z e w s z y s t k i c h s k 1 e p ó w towary obce,,
zastępując je krajowemi.
Wprowadził cykoryę, zapałki krajowe, świece kołomyjskie i tarnowskie,.
śruby z Oświęcimia, kłódki ze Świątnik, kołnierze przemyskie, itd.
Obchodząc; jak w innych miastach sklepy,, delegaci Ligi P. p. ujrzeli po
raz pierwszy w k rjju to, co nastąpi niedługo w innych m iasteczkach: p r a
w d z i w v''obrót krajowych tylko wyrobów. Cześć ludności Toporowa ! Cześć
jego kupiectwu!
W i e c -20/11, zagaił Dr. B e ł z o w s k i Michał. Przewodniczyli ks. pro
boszcz Józef T y m o c z k o i ks. L. S k i m i n a. Sekretarzował p.. Antoni
M ę d r k i e w i c z, nauczyciel.
Po referacie del. Ligi P., p. wywiązała się ożywiona dyskusya. Ks„ T y
m o c z k o zaznacza, iż guzikarstwo i wyroby szuwarowe mogą znaleźć, tu
zastowanie.
Dr. B e ł z o w s k i radzi wysiać kogoś na kurs guzikarski w Olesku,
Kolodziejstwo istnieje więc warto mu dać iachowego kierownika.. W To
porowie jest kilku grzebieniarzy. Uchwalono wdrożenie starań w tych spra
wach polecić komitetowi, filialnemu.
P. Maryi P o d g ó r s k i e j , nauczycielce wydaje się koniecznem wpro
wadzić jako przemysł domowy koronkarstwo. Fragnęiaby wyuczyć się tego
przemysłu na następnym kursie, urządzonym przez Ligę Pomocy przemy
słowej.
’
■"
Wybrano komitet z 22 osób z ks. Józefem T y m o c z k o na czele.
— 218 P o w i a t
z ł o c z o w s k i:
85.
Olesko 21 —22 listopada 1909. Postój w sali Towarzystwa szkoły lu
dowej. Zwiedzających około 1500. Gorliwą pomoc okazali: Ks. Rudolf F i c o
w s k i , kapucyn, patryotyczną zachętą z ambony, a p. Emil W i t k i e w i c z ,
notaryusz, p. Marya D e m e l ó w n a , nauczycielka, i Pp. U j e j s c y wzorową
organizacyą postoju.
Przyłączyli swe wyroby: Spółka wodna w Olesku (4 rodzaje wikliny),
Wacław K o n a r s k i , stolarz z Ożydowa (szafka); W e s o ł o w s k i garn
carz z Huciska oleskiego p. Podhorce; Kolo Towarzystwa szkoły ludowej
w Olesku (wyroby guzikarskie).
Prawdziwą ozdobę postoju stanowił wielki zbiór wzorów z „Fabryki za
bawek T. S. L. w Kulikach p. Toporów* dostarczony przez jedną z założy
cielek fabryki p. Zofię L e w i c k ą . — Wobec powszechnego zainteresowania
jakie budził ten dziat — dajemy fotografię przedstawiającą W ystawę w Olesku
z działem zabawek kulikowskich i choinkami ubranemi koszyczkami wyrabia>Tiymi przez dziatwę w Kole T. S. L. w Olesku.
Postój W y staw y Ruchomej w Olesku. W pośrodku zabaw ki z pracow ni
T. S. L. w Kulikach.
W i e c 21/11, zagaił p. Emil W i t k i e w ic z, notaryusz. Przewodni
czyli: O. Rudolf F i c o w s k i , kapucyn, p. Zofia L e w i c k a i p. Kajetan
L a b i ń s k i. Sekretarzował p. Józef Ż m i j e w s k i .
-
219 —
Po referacie delegata Ligi P. p. S o k o ł o w s k i e g o , p. Józef D ą b r o
w s k i mówił „O zaniedbanem tkactwie11, ks. R. F i c o w s k i z wielkiem
przejęciem wybornie argumentował „moralne obowiązki opieki nad krajowym
przemysłem p. D e m e l ó w n a żądała wydania krótkiego treściwego wykazu
wyrobów krajowych. — W ybrano Komitet filialny T. P. p. dla dalszej pracy.
86. Biały Kamień 23 —24 listopada 1909. Postój w sali zakładu Sióstr
Miłosierdzia (na Dregelówce). Organizacya postoju świetna. Zwiedzających
1500 osób.
Przyłączyli swe wyroby: F. A d a m o w i c z , tkacz z Gawareczyzny
(pracował na W ystaw ie); Józef S a w i c k i , leśniczy z Gawareczyzny (obja
śniał bogatą kolekcyę przyrządów pszczelniczych); S. B r z e z i c k i stolarzsamouk (2 etażerki); Ant. Ż u r a w s k i , fabryka dachówek; Jan K u p i ń s k i
i Piotr B a k u s i e w i c z , garncarze z Gawareczyzny; A. Ż u r a w s k i krzyż
kość. wieżowy; M. P r e c z e p & Leon K l i n g , młyn walcowy (próby mie
w a); Stef. W o j c i e c h o w s k a , wyroby ręczne robótki (6 motyli do lamp);
Zakład S. S. Miłosierdzia (kwiaty, hafty, kilimki); Szkolne wyroby z wiosek:
Bożek, Czeremoszni i Białego kamienia (hafty, koronki, wyszywanki).
W i e c 24/11, zagaił dyrektor szkoły p. Antoni C z e c h o w s k i . Prze
wodniczyli ks. proboszcz Wilhelm W r o d a r c z y k i p. Michał F e d o r s k i ,
naczelnik gminy. Sekretarze: Świętosław B i 1a k, nauczyciel i Kazimierz Ć w i>c z y ń s k i, akademik.
Po referacie delegata Ligi P. p., wybrano komitet filialny Tow. P. p.
87. Skroarzaroa 25— 26 listopada 1909. Postój we dworze p. J a w o r
s k i e g o . Mimo życzliwości ze strony Komitetu, odbyło się tylko pouczenie
młodzieży i pogadanka ze starszymi. Znaczna odległość od wsi i zły stan
pogody uniemożliwił odbycie wiecu. — Zwiedziło W ystawę około 450 osób.
P o w i a t
b r z e ż a ń s k i .
88. PodroysoPiie (p. Kurzany). 4 —5 grudnia 1909. Postój w szkole —
wyśmienicie zorganizowany przez ks. Dziekana Jana Z a g ó r z y ń s k i e g o
i p. Maryana K r u p a ń s k i e g o , naczelnika stacyi.. Przybyło licznie nauczy
cielstwo i obywatele z okolicy, a z Brzeżan 5 delegatów tamtejszego Tow a
rzystw a Pomocy przemysłowej.
Zwiedzających około 1000 osób. — Przyłączyli swe wyroby: p. Stefa
nia K ę p l i c z o w a z Sarnek górnych (pończochy); Szkoły ludowe z Huci-_
ska i Podwysokiego dały na W ystawę guziki; Teodor J a z ł o w i e c k i , rze
źbiarz (kapliczkę); B o d n a r z Dunajowa, konfesyonał z wikliny.
W i e c 5/12, zagai! pod gołem niebem koło kościoła ks. J. Z a g ó r z y ń -sk i, oddając przewodnictwo p. M. K r u p a ń s k i e m u . Sekretarzow ał p. An
toni K a r c z e w i e z, naczeln. gminy Łopuszna. Do zgromadzonych w liczbie
około 1200 osób przemówił delegat Ligi P. p. zachęcając do zorganizowania
się w obronie rodzimego wytwórstwa. W dyskusyi rozległy się głosy na^
wyższego uznania ludu dla pracy p. Jadwigi D o m a r a d z k i e j z Huciska’
— 220
która 90 dziewczątek wyuczyła zarobkowania guzikarstwem. Do Komitetu:,
wybranego weszli delegaci Podwyśokiego, Demni, Huciska, Zieleniowa i Ło
pusznej.
,89. Rozowa 6—7, grudnia 1909. Postój w sali kasyna. Współdziałanie
żywe ze strony: gminy, ks. Michała K o n a r s k i e g o i p. T o m c z y k a .
Przyłączył wielki zbiór robót piłeczkowych p. Teodbr Petryszyn.
W i e c 7/12, zagaił wybrany przewodniczącym ks. Michał K o n a r s k i .
W dyskusyi zabierali glos: p. St. C h m i e l o w s k i , sekr. sądu i p. J...
G r u b i a k . Wybrano Komitet filialny T. P. p.
nia
90. rdarajÓOT 8 —9 grudnia 1909. Postój w szopie plebanii. Przygotowa
niezwykle sprężyście kierowane przez ks. proboszcza W ładysława.
Bauera.
Przyłączyli swe wyroby;:.; Jan Z a r ą j (maślniczki. drewniane własnej
konstrukeyi); Aleks. Ł o z i ń s k i , buciki damskie;;; dużo robótek kobiecych,,
hafty, koronki.
Powszechne zaciekawienie budził pociąg z drzewa roboty Jana P i e k a r
c z y k a (lokomotywa, 3 wagony). Chłopak, raz tylko widział pociąg, wpatry
wał się weń i wyciął z drzewa kozikiem. Komitet filialny wyszle go na naukędo Jaworowa’ lub Kulik.
W i e c 8/12 zagaił ks. Bauer, przewodniczył p. Franc. N a r t o w s k i , ,
burmistrz, sekretarzował p. Emil B i l a s z e w s k i . Po referacie delegata Ligi.
Pomocy przem. S o k o ł o w s k i e g o wygłosił referat „O gwałtach pruskich
i bojkocie“ prof. F i 1 i p e k , delegat Towarzystwa Pomocy przem. w Brzeżanach.
W dyskusyi omawiano potrzeby przemysłu szewskiego i tkackiego w N arajowie. Wybrano, Komitet filialny.
91. Brzeżany 10 —1L grudnia 1909. Postój w sali „Sokoła*1. Zwiedza^
jących około 2.500 osób.W i e c 11/12 zagaił p. Stanisław W i s z n i e w s k i , Prezes Tow arzy
stwa Pomocy przemysłowej. Przewodniczył p. Z b o r o w s k i , emer. radca,
sądu. Sekretarzował p... Jakób F i 1 i p e k , profesor gimnazyalny, Referat głó
wny przedstawił delegat Ligi Pomocy przem. S o k o ł o w s k i , kończąc swe
wywody rezolucyą, zachęcającą zgromadzonych, by mając w swym history
cznym grodzie Sieniawskich jedno z najstarszych i najruchliwszych ogniw Ligi;
Pomocy przem. materyalnie i moralnie poparli jego żywą działalność.
Radca Z b o r o w s k i , dziękując delegatom Ligi Pomocy przem. za ucią
żliwą, pracę w powiecie brzeżańskim — stawia rezolucyę.:
1. W iec'uznaje konieczność należenia wszystkich obywateli do Towar
rzystw a Pomocy przem..
2. Wiec wzywa Towarzystwo Pomocy przem., by w najbliższym czasie-
— 221 —
zaprosiło zarządy władz i stowarzyszeń polskich na naradę w. sprawie wiel
kiego wiecu „budzicielskiego".
3. Towarzystwo Pomocy przem. zwoła wiec członków wszystkich .insty
tucyi, Stowarzyszeń i t. d.
4. Wiec wzywa stowarzyszenia polskie, istniejące w Brzeżanach, by ze
zwoliły umieścić swe podpisy pod przedświąteczną odezwą Towarzystwa Po
mocy przem., nawołującą do bojkotu towarów obcych.
W szystkie rezolucye zostały uchwalone i — o ile wiadomo — wykonane.
92.
Kuropatnihi 12 grudnia 1909- Postój jednodniowy bez wystawy
z powodu fatalnych dróg. Współdziałanie okazał ks. Stanisław K o s t o ł o w:S k i. Odbyły się wykłady dla młodzieży, wiec i wykład z obrazami świetlnymi.
W i e c .12/12 zagaił i przewodniczył ks. ■Stanisław K o s t o ł o w s k i ;
zast. przewodniczącego M. O l e j n i k , gospodarz, sekret. Emilia C u p r, yk ó w n a , nauczycielka.
Po referacie delegata Ligi Pomocy przem. St. K r z a c z y ń s k i e g o roz
winęła się poważna dyskusya, po której uchwalono wyzyskać obfite pokłady
wapienia, znajdujące się na gruntach gminy i w tym celu postarać się o w y
budowanie spółkowego pieca, a także mając na względzie obfitość znakomitego
ostrego piasku, założyć fabrykę wyrobów betonowych.
Zrealizowaniem uchwał zajmie się Komitet filialny z ks. K o s t o l o ws k i m — jako przewodniczącym.
P o w i a t
p o d h a j e c k
i,
93* Podhajce 14— 15 grudnia 1909. Postój w szkole. Przygotowania zna
komicie zarządziło Towarzystwo Pomocy przemysłowej (przewodn.. p. Staro
ścina Zofia T o r o s i e w i c z o w a), Przyłączyła swe wyroby słomkowe szkoła
ludowa w Siółku (kapelusze).
W i e c 15/12 zagaiła p. Zofia T o r o s i e w i e ż o w a . Przewodniczyli':
p., Leon K w a ś n i c k i , insp. szkolny i ks. Józef S t a w a r z , katecheta. Se
kretarzował p. Kazimierz P ę k a l s k i , nauczyciel.
Po referacie delegata Ligi Pomocy przem. nastąpił referat dyrektora kasy
zaliczkowej p. Maryana T u r s k i e g o , p. t. „O spółkach kooperacyjnych14.
Przekonywujące wywody mówcy o szkodach, ponoszonych przez kraj cały
z powodu walk narodowościowych, charakterystyka stosunków kraju naszego
i zajmujące przedstawienie kooperatyw na Zachodzie — wzbudziły powszechne
zainteresowanie. Referent przedstawił w końcu obowiązek zrzeszenia się spo
łeczeństwa dla celów kredytowych i przemysłowych.
Uchwalono wniosek poparcia działalności Towarzystwa Pomocy przem,
w Podhajcach.
94.
Zaroałóro 16 grudnia 1909- Postój jednodniowy w sali gminnej. Ży
czliwą pomoc okazali: Ks. T. T r y c h t a i p. St. C h ł o p i c k i , pocztmistrzPrzyłączyli swe w yroby: Franciszek B a r t o s i e w i c z , stolarz (po„
_
222
_
sadzki dębowe); Klimko K i e f o r , stolarz (śruby toczone do warsztatu sto
larskiego).
Zwiedziło wystawę około 700 osób.
W i e c 16/12 zagaił ks. St. T r y c h t a , wybrany przewodniczącym. Se
kretarzował p. Julian S z c z e p a ń s k i . Po referacie delegata Ligi Pomocy
przem. p. St. K r z a c z y ń s k i e g o rozwinęła się ożywiona dyskusya, poczem
wybrano Komitet filialny.
95. fiorożanfta 17 grudnia 1909. Postój jednodniowy w sali gminy. Gor
liwe poparcie okazał ks. proboszcz R o k o s z i pp. A. R o m a n o w s k i , MZ a j ą c z k o w s k i , właściciele dóbr.
Wiec 17/12. Przewodniczyli ks. Antoni R o k o s z i p. A. R o m a n o w
s ki . Sekretarzował p. Z. S c h l t i s s e l , nauczyciel. Po referacie delegata Ligi,
Pomocy przem. i krótkiej dyskusyi wybrano Komitet filialny.
96. Dobroroody fp. Monasterzyska) 18 grudnia 1909. Postój jednodniowy
w szkole. Współdziałanie p. Z. K o r e w i cki e g o , właść. dóbr i dyr. szkoły'
p. S p ia łk a .
Przyłączyła kapelusze stomkowe miejscowa s z k o ł a l u d o w a .
W i e c 18/12 zagaił p. Zygmunt K o r e w i e k i , właściciel dóbr. Prze
wodniczył p. .Maryan Br. B ł a ż o w s k i , właściciel dóbr, sekretarzował p. Fr~
S p i a 1 e k , kierownik szkoły.
Referat delegata Ligi Pomocy przem. wywołał gorącą dyskusyę. P. P aw 1i s z a k , kupiec, z chlubą zaznaczył, że cały szereg wyrobów krajowych
już posiada, braki uzupełni w najkrótszym czasie. W yborne przemówienie,.,
apel do ludu, by zrozumiał swe doniosłe stanowisko w społeczeństwie, wy
głosił p. S p i a ł e k. W ybrano Komitet filialny Tow arzystw a Pomocy przem..
w Podhajcach z p. K o r e w i c k i m na czele.
97. CZiśnioroczyk 19 grudnia 1909. Postój jednodniowy w szkole. Z rzadką
jednomyślnością wszyscy członkowie Komitetu współdziałali w przygotowaniach.
W i e c 19/12. Do 800 przeszło zebranych pod gołem niebem przemówił
ks. dziekan Piotr N i e d ź w i e c k i , wyjaśniając znaczenie wiecu, rozszerza
jącego zakres obywatelskich obowiązków. Przyjąwszy przewodnictwo p. Mi
chał R a d e c k i nadał poważną cechę zebraniu porywającem przedstawieniem
walki ekonomicznej, jakiej wielu wcale nie przeczuwa. Po referacie delegata
Ligi Pomocy przem. p. St. K r z a c z y ń s k i e g o uchwalono na wniosek p.
Jana R a s z a zawiązać spółkę szewców i starać się dla niej o dostawy rzą
dowe. Wykonanie poruczono wybranemu Komitetowi filialnemu Towarzystwa
Pomocy przemysłowej.
98. Białobiernica (p. Nowosiółka) 20 grudnia 1909. Postój jednodniowy
w szkole S. S. Służebniczek. Przygotowaniami kierowało Kółko rolnicze.
— 223 - W i e c 20/12 zagaił i przewodniczył p. Andrzej D r o z d o w s k i . Zast:
przew. p. Bazyli G r y m n i a k.
Po referacie delegata Ligi Pomocy przem. uchwalono rezolucye, organi
zujące Komitet filialny Towarzystwa Pomocy przem. w Podhajcach.
99.
rOoroosiółfca 21 grudnia 1909. Postój jednodniowy w sali Gospody;
chrześciańskiej. Gorliwe poparcie okazali p. Bazyli K a m i a ń s k i , kierownik,
szkoły, p. W ładysław S t r a w i ń s k i , pełnomocnik dóbr.
W i e c 21/12 zagaił p. Bazyli K a m i a ń s k i , przewodniczył p. W.
S t r a w i ń s k i i p. Jan E m e r i c h .
Po referacie delegata Ligi P .p., ks. S o d o m o r a zachęcał „najstarszych
rękodzielników-rolników“ do zbierania się co niedzieli w Gospodzie na narady
w Towarzystwie Pom. przemysł, i pogadanki rolnicze. Umoralniajace, kultu
ralne przemówienie bardzo się podobało zebranym.
P. K a m i a ń s k i w obszernym, szczegółowym referacie wykazał doro
bek przemysłowy miejscowej ludności, który stanowią: wyroby szuwarowe,
rozwijająca się kultura wikliny i guzikarstwo. Radzi rozwijać i ulepszać tedziały pracy, przyrzeka referaty o uprawie tytoniu itp., gorąco zachęca doprzyjęcia propozycyi ks, S o d o m o r y co do zebrań tygodniowych.
W ybrano Komitet filialny T. P .p . z ks. Grzegorzem S o d o m o r ą i ks.
Michałem W i n n i c k i m na czele.
(W Nowosiółce ukończono 7 j e d n o d n i o w y c h postojów w powiecie podhajeckim. Nadchodzące święta Bożego Narodzenia zmuszały do pośpiechu.
Przejazdy nocą, a potem cały dzień pracy wykładowo-odczytowej, pakowanie
i rozkładanie okazów, wyczerpały siły całego personalu wystawy).
P o w i a t
l w o w s k i .
100) Zniesienie. 15 stycznia 1910- Postój jednodniowy w szkole. Współ
działanie okazali: p. S t e ć k o w Piotr, dyrektor szkoły, i J. A. B a c z e w s k i , rafinerya spirytusu.
W i e c 15/1, pod przewodnictwem p. Wojciecha Zbarańskiego, zgroma
dził rzesze robotników. Sekretarzował p. Bron. R o f i ń s k i , profesor. Po re
feracie delegata Ligi P. p., p. Henryk M e i s n e r uzasadniał konieczność za
łożenie Komitetu filialnego T. P. p. we Lwowie, który wybrano.
101) Dublany. 16— 17 stycznia 1910. Postój w szkole ludowej. Organizacya przygotowań wzorowo przeprowadzona staraniem Akademii rolniczej,
kółka rolniczego i Koła T. S. L. Przyłączyli swe wyroby: Anna D a l e c k a
(suknie i poszewki haftowane)-, Józefa K o s t a ń c z u k (suknie haftowane) r
St. P a s i e r s k i (lira i kontrabas własnego wyrobu).
W i e c 16/1, zagaił p. Bolesław W i l c z y ń s k i , Prezes Kółka rolni
czego i sekretarz Akademii. Przedstawiony gruntownie, a mimo to popularny
— 224 —
zarys potrzeb kraju zajął licznie zgromadzonych włościan z Dublan, Male
chowa, Grzybowic, Żydatycz, Dębicy i Prus. Sekretarzował ,p. Kazimierz T u r
k o w s k i , członek. Zarządu Koła T. P. p.
Po referacie sekr. Biura Ligi P. p. zabrał głos p. Szczepan W i e c z o r
k o w s k i , doradzając żarliwą pracę w czytelniach, nad zbadaniem braków
i podniesieniem ekónomicznem przez przemysł domowy.
Wybrano Komitet filialny,■102) Remenóro. 18—19 stycznia 1910. Postój w szkole. Zwiedzających
około 1.200 osób. Zainteresowanie duże, mimo pewnych nieuzasadnionych po
litycznych wątpliwości i 'niechęci do pracy Ligi P'. p.
Wykład i referat wiecowy wygłoszono po rusku. Cały porządek postojii
wykonano, tylko Komitetu filialnego nie wybrano. W myśl żądań czynników
miejscowych, rozdano, jak i w innych miejscowościach, 12 egz. Skorowidza
przemysłowo-handlowegó, dla umożliwienia dalszej świadomej pracy nad ekonomicznem podniesieniem kraju.
103) Jaryezów nowy. 20— 21 stycznia 1910. .Postój w szkole. Przygo
towania poparli: ks. W o j t o w i c z , p. W. K r z e c z u n o vv i c z, właść. dóbrr;
i, E. D i e r 1, dyr. szkoły.
,.
Zwiedzających około 1.000 osóbW i e c 21/1 zagaił p. Edmund D i e r l . Przewodniczył p. Szymon Maś l a k i e w i c z , naczelnik gminy. W dyskusyi nad referatem sekr. Biura Ligi
P. p;. zabrali glos: p. M a ś 1 a k i e w i c z, D r u s z n i e w i c z,, p. M, P a t y
n ę k. i M. S t u p c z y ń s k a, poczem wybrano--Komitet filialny.
104) Barszezoroice. 22; stycznia 1910. Postój w sali kółka rolniczegoOkazali wielką życzliwość sprawie a ks. E, T i-cfty, • Z w i e r z c h n o ś ć 1
g m i n n a i St. Z i o 1 e c k i, dyrektor szkoły..
Przyłączyli swe w yroby: E. Ł o z i ń s k i , Barszczowice (wazelina); Mi
chał B a r a b a s z z Pikułowic (młynek do zboża).
W i e c 23/1, pod przewodn. ks. E. T i c h e g o , zorganizował ludność;
wybierając dó walki z obczyzną komitet filialny.
105) OZinnifci. 23— 24 stycznia 1910. Postój w szkole.
Przyłączyli swe wyroby: W. B r z e z i ń s k i , ślusarz (rowery żelazne)r
S c h n e i d e r Karol, stolarz (szafka, toaleta, kaseta); M a n s Juliusz, stolarz
(szafy, łóżko, biurko); D: W o w k ó w, dyrektor szkoły (kolekcya minerałów
. galicyjskich).
W i e c 23/1. Przewodniczył p. Antoni R o m a ń s k i , właść. dóbr, sekre
tarzował p. K a c z k o w s k i , poczmistrz.
Po referacie del. Ligi P. p. obradowano nad organizacyą stolarstwa,
handlu owocami i przemysłu domowego. Powzięto rezolucye, których wyko
naniem zajmie się komitet filialny z dr. Stanisławem G ą s i o r o w s k i m
na czele.
— 225 —
106)
Dawidów. 25—26 stycznia 1910. Postój w szkole. Poparcie i ży
czliwość inteligencyi bardzo znaczne. Lud obojętny w wysokim stopniu. —
W i e c 26/1 zagaił ks. F i j a ł k o w s k i . Przewodniczący p. Franciszek
G u 1 e w i c z. Sekretarzował p. Józef B i e ń k o w s k i , dyrektor szkoły.
Po referacie sekr. Biura Ligi P. p. nastąpił referat „O Spółce mleczar
skiej “ (p. Eugenia Kokocińska). W dyskusyi zastanawiano się nad niewprowadzonemi jeszcze w kraju gałęziami przemysłu domowego. Wybrano wyrób
sztucznych kwiatów za cel pracy komitetu filialnego. — Stanął na czele ko
mitetu p. Józef Bieńkowski, kierownik szkoły.
Przemysł wyrobu sztucznych kwiatów został już przez Ligę Pomocy
przemysłowej w Dawidowie podjęty, przez urządzenie kilkutygodniowego
kursu i sprawa jest na dobrej drodze.
107. Siemianówka (p. Szczerzec) 27—28 stycznia 1910. Postój w sali
Rady gminnej. Współdziałanie żywe okazali ks. Jan Bi l i ńs ki , p. Ferdynand
T u t a k, kierownik szkoły, p. Kazimierz S u 1a t y c k i i zwierzchność gminna.
Przyłączono do W ystawy guziki ze szkoły ludowej miejscowej (p. Joanna
B o c h n i k, nauczycielka).
P o w i e c u 28/1 wybrano komitet filialny z ks. Janem B i l i ń s k i m
jako przewodniczącym.
108. Szczerzec 28—30 stycznia 1910. Postój w sali szkolnej. Przyłą
czyli swe wyroby: Szkoła ludowa z Siemianówki (guziki): „Nauka zręczno
ści" pod kier. p. Leszczyńskiego (wyroby drzewne); Daniel Dr a p a k , praco
wnia odlewów gipsowych (medaliony, płaskorzeźby, ornamenty). Zwiedzają
cych około 2500 osób.
W i e c 30/1 zgromadził około 800 osób. — Obradowano na placu przy
szkole. Ks. Józef S z e l e s t zagaił wiec, oddając przewodnictwo p. Andrzejowi
R u b i n o w s k i e m u , oficyałowi sądu, a sekretaryat wiecu p. A. M u l l e
r o w i . — Po referacie del. Ligi P. p. zgromadzenie odroczono do wieczora
w nadziei, iż udział inteligencyi będzie większy i komitet uda się lepiej zor
ganizować. Lecz i wieczorem obojętna dla tak ważnej pracy inteligencya
miejscowa nie jawiła się — wobec czego odroczono zorganizowanie Komi
tetu filialnego na później.
109. FUeparóro od 31 stycznia do 1 lutego 1910. Postój w szkole. Nie
porozumienia w życiu lokalnem sprawiły, że mimo dobrej organizacyi postoju
zwiedziła wystawę tylko garść inteligencyi i młodzież. Ogółem zwiedzających
265 osób.
W i e c 1/2 pod przewodnictwem ks. Antoniego G a r d y uznał na wnio
sek p. Stanisława K ł y s z a pożyteczną działalność Ligi Pomocy przem. i wy
brał komitet filialny.
110. Zamarstynóro 2—3 lutego 1910. Postój w kilku salach szkoły. Sta
rania komitetu wystawy uwieńczone zostały znakomitym wynikiem. Pięknie
15
— 226 —'
dekorowane sale zapełniły wyroby miejscowe, ułożone we wzorowym porządku.
Przemysł przedmiejski okazał się tak poważnym, iż nasunęła się myśl urzą
dzenia w swoim czasie we Lwowie „W ystawy przernysłu przedmieść
lwowskich
Przyłączyli swe wyroby: W y s t a w c y d z i a ł u s t o l a r s k i e g o :
S i d o r W ładysław (szafa, 2 kredensy, łóżko, biurko); S i d o r Józef (szafa,
biblioteka, biurko, stolik): Ż u r o w s k i Szczepan (2 stoliki, ramki,' rzeźby);
K n'0 b l o c h Szczepan (biurko,' szafka); P o l a ń s k i Szczepan (kredens,
biurko); S c h r a g e L.
(schody sklepowe); !K w i c i ń s k i Stanisław, fa
bryka mebli stylowych (15 typów krzeseł). ■
Ńadtó1'przyłączyli swe wyroby w innych działach: St. M r o z o w s k i ,
pracownia ślusarska (przód do pow ozu); A s m a n Jan kołodziej; P o l a ń s k i
Adolf, rzeźbiarz; M e z n e r Izydor, piekarnia; M. H a r m a n , ślusarz; H o
r o d y s k i Bazyli, koszyki do demionów szklanych; S a l a n d e r Herman,
fryzyer (warkocze, peruki); Fryderyk G o r g o n , fabryka musztardy i o ctu ;
F l e i s c h n e r Józef, w ódki; M e y e r Zofia, w ódki; R o t h Mojżesz, mydło
do prania ; M i s i e w i c z Leopold, sitarz; S o ł t y s Helena, opał ropny i pasta
do obuwia; T o p f e r b e r g Chaim, blacharz (beczka blaszana, samowar, sza
fliki i puszki); Kołotkiewicz Grzegorz, wyrób rógóżek; Jan S a c h a n e k
rzeźbiarz; Piotr K a r p i ą k , białoskórnik (skórki królicze i zajęcze).
’
- M- ■•„
; ..
W i e c 2/2 zagaił p. Zygmunt K r y k i e w i c z , przedsiębiorca budo
wlany. Przewodniczyli: p. -Z. K r y k i e w i c z i p. Michał S k l e p i ń s k i ,
nacz. gminy. Referat główny objął dyrektor Biura Ligi Pomocy przem p. Józef
O l s z e .w s k i. Po przedstawieniu ogólno-krajowej sytuacyi przemysłu zajął
się referent analizą potrzeb ludności zamarstynowskiej, Zaznaczył możliwość
rozkrzewienia na większą skalę pończosznictwa, potrzebę założenia wielkiej
hali-składnicy na wyroby stolarskie we Lwowie, gdzie możnaby otrzymywać
na towar zaliczki. Uchwalono założyć Towarzystwo Pomocy przemysłowej
w Zamarstynowie.
Po referacie dyrektora Olszewskiego, p. Wojciech N o w a k , dyr. szkoły
ogrodniczej w Zamarstynowie wygłosił referat: „O nasionach, skąd je spro
wadzać".
Zainteresowanie poruszonemi kwestyami było bardzo poważne i wobec
tego okazała się potrzeba wyjaśnień. W dniu 3/2 odbył się też odczyt dyre
ktora O l s z e w s k i e g o o Spółce maszynowej i kredytowej oraz o Spółce
fakturowej.
P o w i a t
k r a k o w s k i .
111.
Zabierzów 12—13 lutego 1910. Postój w szkole. Zwiedzających
około 600 osób. Życzliwość i energia naczelnika gminy p. Józefa C z u b e r a
i współdziałanie ks. Franciszka G r a c y — znacznie przyczyniły się do po
wodzenia postoju.
— 227 W i e c 13/2 zagaił ks. Franciszek G r a c a . Przewodniczyli; Józef C z u b e r , naczelnik gminy i p. Jakób K o d u r a , gospodarz. Sekretarzował p. Jó
zef K o r z e n i a k , kupiec. Na propozycyę referenta Ligi Pomocy przemysł.,
by wybrany Komitet filialny, zaczął starania zaszczepienia jakiegoś przemysłu
domowego, odpowiedziano, że ludność przeważnie kolejarska i nie podatna do
tej gałęzi pracy.
"
. ..
112. Morawica 14— 15 lutego 1910. Postój w szkole. Organizaeya po
stoju doskonała. Przez 3 niedziele po kazaniach,przygotowywał na rzecz akcyi
Ligi Pomocy przem. parafian, dbały o ich dobro ks. dziekan Józef P aj ąc z e w s k i . Matka Przełożona Sióstr Felicyanek (Tekla B l e s z y ń s k a)
i naczelnik gminy p. A. W ó j c i k w szkole i gminie poczynili przygotowania.
;.
;
W i e c 14/2 zagaił wspaniałą przemową ks. Józef P a j ą c z e,w s ki.: Ną
wiec przybyło ponad 400 najpoważniejszych gospodarzy, nadto dużo mło
dzieży i kobiet.
Przewodniczyli ks. J. P a j ą c-z e w s k i i p. Antoni W ó j c i k , naczel
nik gminy. Sekretarzował p. Franciszek K u t s c h e r a .
;a; . —«.
Po referacie delegata Ligi Pomocy przem. S o k o ł o w s k i e g o nastą
pił historyczny odczyt p. Antoniny M u n k a c z y z Mnikowa p. t.t „O krzy
żakach i pruskiej kulturze“. Od odległych wieków aż do ostatnich czasów
przeszła referentka najważniejsze przejawy nienawiści pruskiej względem Pola
ków i wysnuła z faktów dziejowych przykazania stosunku naszego do prus
kiej kultury na'przyszłość.
?
Po dyskusyi, w której zabierali głos p. Antoni W ó j c i k , Maciój N o
w a k , wybrano Komitet, który , odbył posiedzenie, mające na celu przeprowa
dzenie rezoluęyi wiecowych, a mianowicie:
1. Wiec uchwala dążyć. do popierania przemysłu i wytwórstwa rodzimego
w całym kraju.
2. Wiec poleca Komitetowi filialnemu wnieść do Wydziału krajowego
podanie z prośbą o opiekę nad miejscowem wytwórstwem słomkowem a) przez
założenie w Morawicy szkoły pleciennictwa słomkowego, b) przez wydatną
subwencyę dla założenia spółki produkcyjnej wyrobów słomkowych w Mora
wicy. Uchwalono tekst petycyi do Wydziału krajowego, omówiono rokowania
z gminą w tej sprawie.
113. bis z W 16— 17 lutego 1910. Postój w szkole. Zwiedzających około
'900 osób. Przyłączyli swe wyroby: Stanisław W ą s i k , piekarz; Stanisława
D u r b a s i e w i c z , wzory pleciennictwa kapeluszowego.
W i e c 17/2, po referacie sekretarza Biura Ligi Pomocy przem. uchwalił
niezwłocznie uświadamiać całą ludność, by bojkotowano wyroby obce w sklepach. Ks. Maciej J a c a s z e k , wikary, wygłosił odczyt: „O konieczności
popierania przemysłu fabrycznego i krzewienia domowego".
114. Czernichów 18—19 1910. Postoi w sali laboratoryum szkoły agro
nomicznej. Duszą przygotowań stał się p. Józef Z a w a d z k i , prof. szkoły
15*
-
228 —
rolniczej. Gorliwie poparli jego usiłowania ks. kapelan W ładysław J e l o n e k
i p. Ignacy G ó r a t o w s k i , dyrektor szkoły ludowej. W dekorowanej zielenią sali ustawiono szereg wyrobów miejscowych. Szkoła wyrobów pończo
szkowych w Przegini narodowej (pończochy, maszyna z robotnicą pracującą,
na wystawie); S. F i g a , P. W ó j c i k i A. B a l w i e r z , fabryka wyrobów
cementowych w Czernichowie (dachówki, płyty, rury-); C i o ł c z y k Rozalia, rzeżbiarz-samouk; Pracownia kilimkarska p. Antoniny S i k o r s k i e j ("kilimy wy
kończone i na w arsztatach)-, M a c z e k Stefan, szewc; Z a g o r d a Wojciech,,
ramki z drzewa, pluszem w ykładane; S t a w i a k Wiktorya z Ratanic (hafty,
gorset, suknie); K m i e ć Katarzyna (hafty białe i barwne); S p ó ł k a r y
b a c k a w C z e r n i c h o w i e (sieci, włoki, kosze wylęgowe, fotografie naj
większych ry b ); Józef Z a w a d z k i profesor ( p o g l ą d o w e t a b l i c e o f a
b r y k a c y i z a p a ł e k w S i d z i n i e ) ; Szkoła rolnicza w Czernichowie:
(kolekcya ropy i wosku ziemnego z kopalń galicyjskich).
W i e c 19/2 zagaił i wybrany przewodniczącym ks. W ładysław J e
l o n e k . Zast. przewodn. p. Jan F i g u ł a nacz. gminy. Referat del. Ligi P. p..
p. S o k o ł o w s k i e g o i p. J. Z a w a d z k i e g o „O potrzebach przemysłu,
miejscowego" spowodowały zawiązanie komitetu filialnego i rezolucye: 1) Wiec
uchwala prosić Wydział krajowy o urządzenie przewozu na linie względnie
mostu w Czernichowie, od tego bowiem zależny jest rozwój handlowy,,
przemysłowy i gospodarczy Czernichowa i okolicznych gmin; 2) Wiec poleca,
komitetowi zajęcie się rozwojem istniejących już pracowni kilimkarskich i krze
wieniem przemysłu domowego.
115 Rybna 20—21 lutego 1910. Postój w sali szkolnej. Komitet miej
scowy potrafił wzbudzić bardzo duże zainteresowanie. Zwiedzających około
1300 osób. Przyłączyli swe wyroby: p. Stanisław Sędera, kier. szkoły w Ry
bnej (ul. na pszczoły, kręgi wosku, miód, wina owocowe); Maciej Stachowski,.
koszykarz; (kosze na papiery, na truskawki, 2 rojnice, kosz zwykły z wi
kliny); Izydor Czech, roboty piłeczkowe; Róża Strajkówna, (roboty szydeł
kowe); Józef Jarosz, szewc z Przegini narodowej (obuwie); Stanisław Wąsik,,
z Liszek, piekarnia; A. Malikówna, roboty szydełkowe; Spółka mleczarska
w Rybnej.
W i e c 20/2 zagaił p. St. Sędera. Przewodniczyli: p. Sędera i ks. Fer
dynand Widlarz. Sekretarzował p. A. Galos, naczelnik gminy.
W dyskusyi nad referatem delegata Ligi P. p. omawiano potrzeby miej
scowej mleczarni i rozwój koszykarstwa znakomicie prowadzonego przez J.
Madeja w Czółówku.
Uchwalono: wybrany komitet ma wdrożyć akcyę przeciwko obcym wy
robom w sklepach miejscowych i okolicznych.
W i e c wyrazi! opinię, iż mleczarnia spółkowa w Rybnej winna zapro^
wadzić parową instalacyę.
— 229 —
116) Haszów. 2 2 — 23 lutego 1910. Postój w szkole. Przygotowaniami
:zajęli się: p. Wojciech Ś l ó s a r z , dyr. szkoły, p. Jan P a r a, naczelnik gminy.
W i e c 23/2, zagaił p. W . Ś l ó s a r z , dyrektor szkoły. Przewodniczyli:
J a n P a r a , nacz. gminy, i Andrzej Ż m u d a , kupiec. Sekretarzował p. Miko
łaj B o r o ń , sekretarz gminy.
Po referacie sekr. Biura Ligi P. p. obradowano nad wyzyskaniem w y
bornej gliny na cegielnię, brzegów potoków dla kultury wikliny. Włościanie
chętni do nauki.
Wybrano Komitet, który zajmie się przemysłem domowym (wyroby
słomkowe).
117) Mogiła. 28 luty i 1 marzec 1910. Postój w sali kupca S t a s z c z y s z y n a . Przygotowania zarządzili: klasztor i szkoła 0 0 . Cystersów i ks. pra
ła t Wojciech S i e d l e c k i . Delegat Biura Ligi P. p. zwiedził ciekawe
fabryki, pracujące na wywóz i nieznane w kraju: M. L. A n i s f e l d , mecha
niczna koronkarnia w Mogile (24 maszyn, 40 robotników); „A u r e 1i a “, kra
jowa fabryka farb ziemnych i chemicznych w Mogile (15 robotników, dzienna
przeróbka 20 centr. metr. iłu z Czyżyn, 15 cent. metr. ziemi z gub. kie
leckiej.)
W i e c 1/3 zagaił ks. prałat Wojciech S i e d l e c k i , wybrany przewo
dniczącym. Zast. przewodn. Adam K l e c z k o w s k i , naczelnik stacyiw C zyżynach, i O rm i a n e r Dawid, właść. fabryki farb.
Po referacie delegata Ligi P.p., ks. prałat S i e d l e c k i zachęcił parafian
do pracy, w myśl dążeń Ligi P. p.
Wybrano komitet filialny.
118) PrądłliR czerwony. 2—3 marca 1910. Postój w szkole.
Gorliwie współdziałał p. Wojciech N i ę t k a, kierownik szkoły.
W i e c 3/3. Przewodniczyli p. inżynier Karol D e t t l o f i M. S o b i e
r a j , kierownik szkoły. Sekretarzował p. Adam M i ę t k a .
Wybrano Komitet filialny Towarzystwa Pomocy przemysłowej w Kra
kowie.
119) Łobzów. 4 —5 marca 1910. Postój w szkole. Przyłączył swe wy
roby Filip B u d k o w s k i , stolarz (pudełka do kapeluszów damskich).
W i e c 5/3 zagaił p. Ludwik Lazar. Przewodniczyli: p. L. L a z a r
i p. F. B u c z a k , naczelnik gminy. Sekretarzował p. Ludwik K o ł o d z i e j
c z y k , dyrektor szkoły z Nowej wsi.
Po referacie sekr. biura Ligi P. p., p. Szymon O l a s zaznacza oboję
tność Lobzowian dla wszelkiej pracy kulturalnej i cieszy się, iż tyle osób na
■wiec przybyło.
W ybrano Komitet filialny z p. Ludwikiem L a z a r e m na czele.
— 230 —
P o w i a t
p o d g ó r s k i .
120) Skaw ina. 24— 25 lutego 1910. Postój w sali Sokoła. Urządzeniem,
zajęło się Towarzystwo Pomocy przemysłowej z p. Bronisławem P e s z k ow s k i m , jako przewodniczącym.
Przyłączyli swe w yroby: Stanisława S t r z a ł k o w s k a (ekran hattor
wany i malowany, obraz na pluszu, urządzenie na biurko piłeczkowej roboty,,
poduszka malowana na pluszu) ; Z. F e i 1 h a r d, szewc w Skawinie (obuwie
damskie i męskie); Juliusz F i d z i ń s k i (ramy rzeźbione); J. J a s k o ł a,
krawiec.
W i e c ,26/2 zagaił i obradom . przewodniczył p. rejent Bronisław P e s z k o w s k i , sekretarzował p. Michał S o w i ń s k i .
Po referacie delegata Ligi P. p., uchwalono poprzeć pracę miejscowego
Tow arzystw a Pomocy przemysłowej.
W dyskusyi p. Zofia P a w ł o w s k a , dyrektorka szkoły żeńskiej zwró
ciła uwagę na wyzyskiwanie włościańskiego przemysłu domowego przez na
kładców i konieczność zajęcia się organizacyą spółek w okolicy.
Ks. F l i s , proboszcz, uważa, że kupcy i przemysłowcy bezpośredniokorzystają z pracy Ligi P. p. i za mało popierają jej pracę. Nie inteligencya,
obciążona już obowiązkami, lecz sami przemysłowcy winni ponosić koszta,
utrzymania Towarzystwa, Pomocy przemysłowej. Mówca uważa, że upadłą
szkołę koszykarską należy znów założyć w Skawinie.
Po w i e c u członkowie zarządu Towarzystwa P. p. obradowali nad oży
wieniem pracy Towarzystwa.
121) Podgórze. 26—27 lutego 1910. Postój w sali Sokoła. Przyłączyła
swe wyroby tylko Spółka tkacka w Glinianach (kilimy).
Zwiedzających około 5.800 osób, w większości młodzież szkolna. Prze
mysłowcy miejscowi nie dali swych wyrobów na W ystawę. Zainteresowanie:
postojem wśród starszych słabe.
W i e c 27/2 zagaił i obradom przewodniczył p. burmistrz Franciszek
M a r y . e w s k i , poseł na Sejm.
Po referacie delegata Ligi P. p., p. S o k o ł o w s k i e g o , dr. B o b r o w
s k i w dłuższem przemówieniu zaznaczył, że robotnicy uważają za swój obo
wiązek popierać pracę Ligi P. p., którą na podstawie referatu uznają za po
ważną. Jakkolwiek dyskusya stawała się bardzo ożywioną, kierownicy mło
dzieży, licznie zgromadzonej, zażądali, by przerwać wiec i urządzić oczekiwany
bardzo przez młodzież wykład z obrazami świetlnymi. Wiec przychylił się
do tego żądania. Spóźniona pora spowodowała odroczenie wiecu do czasu
ponownego zwołania go przez miejscowe Towarzystwo Pomocy przemysło
wej, niestety prawie zupełnie nieczynne.
— 231 —
P o w i a t w i e 1 i c k i.
122)
Świątniki górne. 10— 11 marca 1910. Postój w szkole. Komitet
w ystawy poruszył wszelkie-środki, by zainteresować ogół mieszkańców; To
też zwiedzających było około 2.800 osób.
- W i e c 11/3 zagaił p. Stanisław B l a r o w s k i , dyr. szkoły ludowej.
Przewodniczyli: ks. Józef M ig d a ł e k , proboszcz, i p. Ludwik Z a g a j e w
s k i , profesor szkoły ślusarskiej. Sekretarzował p. dr. Edwrard M i z i u r a ,
lekarz.
Po referacie delegata Ligi P. p., adjunkt sądowy p. Jan D ę b s k i
przedstawił obecny opłakany stan przemysłu świątnickiego ślusarskiego. Praca
źródłowa, własnemi, świeżo uzyskanemi cyframi statystycznemi uzasadniona,
wywołała gorącą dyskusyę, gdyż mówca domagał się zreorganizowania w y
twórstwa w duchu żądań Spółki ślusarskiej.
P. Maryan K l i m ko, dyrektor szkoły ślusarskiej, stwierdza, że byt ślu
sarzy podkopują wady: upór, zazdrość materyalna i nieuczciwa walka o b y t
Spółka mogłaby stać się organizatorem, regulatorem cen, ale jest grupa ślu
sarzy, którzy na własną rękę pracując, deprecyonują ceny. Są sztance, ma
szyny, których spółka ślusarska udziela, więc zwolna można przeistoczyć te
chnikę wytwórczą i korzystnie obniżyć ceny wyrobów — by mogły konku
rować z pruskiemi.
Przemawiali dalej p. Jan D ę b s k i , p. Jan S ł o m k a , czyniąc zarzuty
szkole ślusarskiej, iż u c z ą się w niej obcy (!) dużo kosztuje, a mało z niej
korzyści, bo uczniowie idą do innych zawodów.
Delegat Ligi P. p. zaznaczył, iż w całym kraju spółki wszelkiego ro
dzaju zbyt wiele sił tracą na zwalczanie wrogów wśród najbliższych sobie
zawodowo współbraci, a wróg tryumfuje. Pocieszającym objawem je st przy
stąpienie spółki ślusarskiej do W ystaw y Ruchowej, do obrazów świetlnych,;
gdyż Liga P. p. będzie mogła żądać od kraju, by ani jeden mieszkaniec Galicyi kłódki innej nie kupił, tylko ze Świątnik.
Po wyczerpującej dyskusyi uchwalono rezolucye referenta Ligi P. p.
i wybrano Komitet filialny, na czele którego stanął ks. Józef Migdałek.
123. BierzanÓOT 8—9 marca 1910. Postój w sali szkolnej. Zjednoczył
ludność miejscową p. Jan S a d k o w s k i , dyrektor szkoły.
W i e c 9/3 zagaił p. dyrektor S a d k o w s k i . Przewodniczącym wybrano
p. Wojciecha M a d e j a , sekretarką p. Helenę M a c i e j k o . W dyskusyi nad
referatem deleg. Ligi Pomocy przem. uchwalono zacząć naukę guzikarstwa
i oddziaływać na ludność.
W tym celu wybrano Komitet filialny.
124. Ftoźmiee Wielkie 10 marca 1910. Postój jednodniowy w szkole.
Zwiedzających około 700 osób. Przygotowania niedostateczne, gdyż dwór
świeżo rozparcelowany, brak parafii, wieś rozrzucona, agitacyą nikt się nie zajął.
-
232 —
W i e c 10/3 zagaił p. Stanisław P i e r o w s k i , nacz. gminy. Sekreta
rzował p. Andrzej C h o l e w a , górnik. Po referacie sekretarza Biura Ligi P.
przem. — delegatka Towarzystwa Pomocy przem. w Wieliczce p. K r ę ż o ł k ó w n a zachęcała ludność miejscową do zakładania przedsiębiorstw przemy
słowo-rolniczych. Na wiec przybyło 6 pań nauczycielek z okolicy, które za
powiedziały energiczne oddziaływanie na ludność swych wsi — w duchu zasad
na wiecu uchwalonych.
125. Siepraw (p. Świątniki) 12— 13 marca 1910. Postój w szkole. Pra
wdziwie obywatelskie stanowisko, zajęte wobec sprawy naszej przez ks. pro
boszcza Ignacego C i e ż a sprawiło, że zwiedzano wystawę z całem skupieniem
i zgromadzenia były liczne. Do wystawy dołączył p. Franciszek S u d e r
kłódki, wyrabiane na wzór świątnickich.
W i e c 13/3. Przewodniczył ks. proboszcz Ignacy C i e ż . Sekretarzował
p. Wojciech K o z u b s k i , organista. W dyskusyi nad referatem delegata Ligi
Pomocy przem. zastanawiano się nad podniesieniem przemysłu domowego ślu
sarskiego i nad zatamowaniem emigracyi.
W ybrano Komitet filialny.
126. Zakliczyn (p. Droginia) 14—15 marca 1910. Postój w szkole. Zwie
dzających około 900 osób. Przygotowania zarządził i na wiecu przewodniczył
p. Jan Z a ł u b s k i , kierownik szkoły.
127. Do&czyee 16— 17 marca 1910. Postój w sali szkolnej. Komitet wy
stawy spełnił zadania organizacyjne znakomicie (Dr. Julian N i e ć , ks. kano
nik Stanisław Z a s t a w n i a k , dyrektor Józef D w o r z a k). Zjednano miej
scowych wytwórców. Jan S t o l a r z , krawiec; J. K o p e r a , szew c; Piotr
Mateuszów S t o c h , szewc; Jan P o d s a d e c k i , bialoskórnik i kuśnierz
(skóry baranie, lisie, borsucze wyprawione); S. S t a m b e r g e r , garbarnia;
Marcin F i g l e w i c z , stelmach; Józef M a c h a j s k i , koszykarz; K. K l e i
n e r & J. N. B l U m e n k r a n z , fabryka haftów maszynowych w Podgórzu?
J, M a d e j s k i , ramy wykładane masą.
W i e c pod przewodnictwem Dra J. N i e c i a i ks. kanonika St. Z a s t a w n i a k a , uchwalił w pierwszym dniu obrad rezolucye organizacyjne, posta
wione przez referenta Ligi Pomocy przem., a ponieważ dyskusya nad niemi
trwała długo, odroczono zebranie do dnia następnego.
W drugim dniu wygłosił referat „O szewstwie w Dobczycach" p. Józef
M a d e y s k i , profesor. Po szczegółowej dyskusyi uchwalono:
1. Wezwanie do wszystkich cechów w Dobczycach, by przyjmowały
wyłącznie uczniów z ukończoną szkołą ludową.
2. Wezwanie do cechów, by roboty wyzwoleńcze wykonywano pod do
zorem komisyi, a nie majstra, wyzwalającego ucznia.
— 233 —
3. Wiec uchwalił dążyć do zastąpienia nauki dopełniającej dla dzieci
szkolnych kursem uzupełniającym przemysłowym.
4. Wiec poleca zorganizowanemu wczoraj Towarzystwu Pom. przemysł,
w Dobczycach: a) zorganizowanie Spółki szewskiej; b) przeprowadzenie kon
troli sklepów miejscowych i okolicznych ; c) wydanie i rozpowszechnienie krót
kich wskazówek o zakupnie wyrobów krajowych; d) wiec zleca Towarzystwu
Pomocy przemysłowej zwołanie następnego zgromadzenia jak najrychlej —
jednak nie w dniu jarmarku.
128. GruszÓW (p. Dąbie koło Dobczyc) 18— 19 marca 1910. Postój
w szkole. Szczere zajęcie się wystawą p. Kazimierza O r a c z e w s k i e g o )
dyrektora szkoły i p. W . Topy, sekretarza gminy oraz współdziałanie ks. Jana
N o w a k a i p. O r a c z e w s k i e g o zapewniły wynik dodatni postoju.
Przyłączyli swe w yroby: p. Konstanty O r a c z e w s k i , fabryka dachó
wek w Zerosławicach; Marya B z o w s k a , wina owocowe.
W i e c 19/3 zagaił p. K. S i e r o s ł a w s k i . Przewodniczyli: ks. Jan N o
w a k i p. K. O r a c z e w s k i , właść. dóbr. Sekretarzował p. W. T o p a . W y
brano Komitet filialny Towarzystwa Pomocy przemysłowej w Dobczycach.
129. Gdów 20—21 marca 1910. Postój w sali Rady gminnej. Komitet
miejscowy spełnił swe zadanie znakomicie. Zwiedziło wystawę około 1.500
osób. Ziemianie okoliczni również brali żywy udział w zgromadzeniach. Przy
łączyli swe w yroby: S z k o ł a k o s z y k a r s k a w Gdowie; Karolina K o w a l ó w n a (roboty szydełkowe); Jakób C e b u l a (młynek gospodarski).
W i e c 21/3 zagaił ks. proboszcz Jan S m ó ł k a . Przewodniczył p. Sta
nisław K w i c i ń s k i , właściciel dóbr. Sekretarzował p. Stan. B u r s z t y n .
Zreorganizowano Komitet wybrany po zgromadzeniu, zwołanem przez Towa
rzystwo Pomocy przem. w Bochni.
130. Wiśniowa 22—23 marca 1910. Postój w sali szkolnej. Drugą salę
zajęła piękna wystawa szat liturgicznych, makat i haftów dekoracyjnych ru
chliwej firmy: „Zakład im. król. Jadwigi dla wyrobu haftów kościelnych i świec
kich w Kasinie wielkiej “ (kierowniczka p. Antonina P i ę t k o w a). Z prawdzi
wym żalem zauważyliśmy, iż szczera praca organizacyjna dyrektora szkoły
p. Władysława B i e s t k a — niedostatecznie poparta przez gminę i inne czyn
niki miejscowe — nie mogła poruszyć włościan.
W i e c 23/3 zagaił p. W . B i e s t e k. Przewodniczył ks. Jan R a p e I , wi
kary. Referat sekretarza Biura Ligi Pomocy przem. i p. P i ę t k i („O hafciarstwie maszynowem“) przyjęte zostały przez garstkę starszych bardzo życzliwie.
Dawały się słyszeć szczere głosy żalu „czemu to my tego nie wiedzieli, co
to będzie — byłoby nas tu pełna sala“... Oby nieporozumień takich nie było
w dalszej pracy!
— 234 —
W ie c e p r z e m y s ło w e p o z a W y s ta w ą I ł u c h o in ą
i inne zgromadzenia.
Przebieg zgromadzeń zwoływanych przez Ligę Pomocy przemysł, w roz
maitych miejscowościach kraju podczas postojów W ystawy Ruchomej, zna
nych pod nazwą „wieców przemysłowych" mających na celu prowadzenie
stałej i szerokiej propagandy na rzecz sprawy uprzemysłowienia kraju, po
dajemy, przy opisie postojów W ystawy Ruchomej w dziale: „W ykaz posto
jów W ystawy Ruchomej
Za przykładem lat poprzednich zwoływaliśmy niezależnie od W ystawy
Ruchomej także inne zgromadzenia zastosowane do potrzeb chwili i do wa
runków danej miejscowości, przy współdziale naszych filialnych ogniw.
Niejednokrotnie były to wiece zawodowe ściśle zastosowane do potrzeb'
jednej gałęzi wytwórstwa, a także agitacyjne wiece kobiet.
Na wiecach naszych niedopuszczamy poruszenia spraw ściśle polity
cznych, wskutek czego współzawodnictwo stronnictw nie znajduje tam pola
do popisu — a wiece te służą tylko idei ekonomicznego odrodzenia. Spotykają
się na nich ludzie z różnych obozów, a tok obrad bywa zawsze poważny*
dyskusya ożywiona i spokojna, z której czerpiemy bogaty materyał informa
cyjny do dalszej pracy.
Opis wieców i innych zgromadzeń.
Rohatyn 22/XI 1908. Wiec z inicyatywy i przy współudziale Towarzy
stwa Pomocy przemysłowej w Brzeżanach.
Wiec zagaił i temuż przewodniczył p. Jan S t e n z e 1, aptekarz.
Referat o bojkocie towarów pruskich wygłosił prezes Towarzystwa Po
mocy Przemysłowej w Brzeżanach p. Wiszniewski.
Referat o działalności Ligi Pomocy przemysłowej i o zasadach akcyi
w obronie rodzimego przemysłu, wygłosił delegat Ligi Pomocy przemysłowej
sekretarz p. S o k o ł o w s k i .
W dyskusyi nad referatami zabierali głos p. G o l d s c h l a g kupiec, i p„
K a r d e l a kierownik Agencyi handlowej Towarzystwa Pomocy przemysło
wej z Brzeżan.
Uchwalono jednogłośnie polecić Towarzystwu gimnastycznemu „Sokół14'
w Rohatynie, zajęcie się sprawą organizacyi tamże Towarzystwa Pomocy
przemysłowej.
Obecny prezes „Sokoła" przyrzekł rezolucyę tę przedstawić Wydziałowi
i zająć się gorliwie, aby w najkrótszym czasie uchwała została wykonaną.
janóro 3 stycznia 1909. Wiec zagaił i przewodniczył ks. Jan K r u
c z k o w s k i katecheta.
Referat na temat o działalności Ligi Pomocy przemysłowej dla uprze
mysłowienia kraju, wygłosił dyrektor Biura Ligi P. p. po którym uchwalono
— 235 zawiązanie w Janowie Towarzystwa Pomocy przemysłowej i w ;tym celni
wybrano komitet organizacyjny pod przewodnictwem p. W ładysława P i ot r o w s k i e g o , administratora-dóbr.
Zaraz na wiecu zgłosiło, swe przystąpienie do Towarzystwa 74 członków.
Lubaczów 14 marca 1909. Wiec w Czytelni polskiej, przy udziale
około 200 osób zagaił i przewodniczył w obradach prezes Towarzystwa Po
mocy przemysłowej p. Dyrektor S z o p i ń s k i, sekretarzował p. Zygmunt
Wolski.
Referat na temat działalności Towarzystw Pomocy przemysłowej w y
głosił delegat Ligi P. p. referent handlowy p. Wa l d t . , ...
Po żywej dyskusyi, która się następnie rozwinęła — zapadły uchwały
dotyczące kierunku dalszej pracy Towarzystwa Pomocy przemysłowej i zało
żenia przy Towarzystwie Pomocy przemysłowej — K o l a P a ń .
Rymanów. 20 marca 1909. W i e c
p r z e m y s ł o w y zwołany stara
niem Towarzystwa Pomocy przemysłowej w Sanoku zgromadził w miejsce*
wej sali strażnicy miejskiej około 120 osób z różnych sfer miejscowego spo
łeczeństwa.
Zgromadzenie zagaił i temuż przewodniczył burmistrz miasta p. B i a ł a s.
Po referacie delegata Ligi P. p. uchwalono zawiązanie w Rymanowie
Towarzystwa Pomocy przemysłowej na czele Zarządu którego stanął naczelr
nik sądu p. Adam Ż m u d z i ń s k i .
Sanok 21. marca 1910. W i e c k o b i e t zwołany staraniem Tow a
rzystwa Pomocy przemysłowej zgromadził w sali ratuszowej około 80 P aii
z miejscowej inteligencyi oprócz członków Towarzystwa.
Po referacie delegata Ligi Pomocy przemysłowej rozwinęła się ożywiona,
dyskusya, w której wiele z obecnych pań zabierało głos — poczem uchwa
lono zawiązać przy miejscowem Towarzystwie Pomocy przemysłowej —
Koło Pań.
Przewodniczącą Koła wybrano p. T a r n a w i e c k ą właść. dóbr, jej:
zastępczynią p. mecenasową C h o ł o d e c k ą , a sekretarką p. D o s t a l ó w n ę .
Sprawozdanie z działalności Towarzystwa podajemy na str. 120.
Wadowice 21 marca 1909. Wiec zagaił p. Kazimierz K ł ę b k ó w s k i , .
st. insp. skarbu. Na przewodniczącego powołano burmistrza p. Dra Franciszka
O p y d ę , na zastępców pp. Matyldę Z ę d z i a n o w s k ą i Feliksa R o m a
s z k a n a , na sekretarzy pp. Jana S t o p c z y ń s k i e g o i S t a r o s t k ę .
Delegat Ligi Pomocy przem. wygłosił referat na temat rozszerzenia dzia
łalności Towarzystwa Pomocy przem. na wsie okoliczne i o dotychczasowych,
wynikach tej akcyi.
W dyskusyi zabierali g ło s: Radca W i l c z y ń s k i o przemyśle w okręgu
wadowickim, p. Feliks R o m a s z k a n , przemysłowiec, o stratach, jakie ponosi
kraj z powodu istnienia t. zw. Centrali zakupów w Wiedniu, która obietnicą,
taniego kredytu wchodzi w stosunki z oficerami i urzędnikami państwowymi,,
zobowiązując ich do zakupywania tak długo gotowych ubiorów, mebli, szkła
— 236 i t. p. tylko przez Centralę zakupów, dopóki nie uiszczą się zupełnie z zobo
wiązań.
Uchwalono rezolucyę: podjęcia energicznej działalności w Towarzystwie
Pomocy przemysłowej i zawiązania przy Towarzystwie K o ł a P a ń .
Cftorftócufta 27 marca 1909. Z inicyatywy właścicielki dóbr Jedlicze
i Chorkówki p. Zofii S t a w i a r s k i e j skorzystano ze Zjazdu rekolekcyjnego
nauczycielek szkół ludowych, urządzanego przez p. S t a w i a r s k ą corocznie
we dworze w Chorkówce i przed zakończeniem Zjazdu urządzono w sali
dworu zgromadzenie 46 nauczycielek szkolnych z całej okolicy powiatów Kro
sno i Sanok, dla wysłuchania odczytu dyrektora Ligi Pomocy przem. p. O l
s z e w s k i e g o „O udziale nauczycielki ludowej w akcyi uprzemysłowienia
kraju“.
Po wykładzie udzielał prelegent zgromadzonym nauczycielkom na pyta
nia, stawiane przez nie z nadzwyczajnem zrozumieniem celu tego zebrania —
informacyi o poszczególnych gałęziach pracy przemysłowej na wsi i odbierał
zgłoszenia na projektowany kurs koronkarstwa iryjskiego, mający się odbyć
we Lwowie.
Popołudniu tego dnia urządził dyr. p. O l s z e w s k i odczyt „O koron
karstwie iryjskiem" (szydełkowem) w szkole, w sąsiedniej gminie Zręcinie —
dla kilkudziesięciu dziewcząt i kobiet, trudniących się tam od dość dawna ko
ronkarstwem. Odczyt ilustrowany był obrazami świetlnymi.
Żółkiew 28 marca 1909. Wiec kobiet, zwołany staraniem Towarzystwa
Pomocy przem., zgromadził w miejscowej sali „Sokoła" duże grono pań
z miejscowego społeczeństwa.
Po zagajeniu wiecu przez Prezesa Towarzystwa Pomocy przemysłowej
p. radcę Z ó ł t a n i e c k i e g o — przewodniczącą wybrano p. O l e a r c z y k o w ą , zastępczynią p. Z i m e l s o w ą , a sekretarką p. S c h l e y b a l ó w n ę .
Pierwszy referat na temat udziału kobiety w życiu ekonomicznem kraju
wygłosiła p. K l i s z c z o w a .
Następne referaty wygłosili: p. K o p e c k a , delegatka Towarzystwa Po
mocy przemysłowej w Przeworsku i delegat głównego biura Ligi Pomocy
przemysłowej.
Po ożywionej dyskusyi uchwalono zawiązać w Żółkwi Koło Pań przy
Towarzystwie Pomocy przemysłowej.
Sprawozdanie z akcyi w ten sposób rozpoczętej podajemy na str. 144.
Krotoszyn (pow. lwowski) 17 kwietnia 1909. Wiec, urządzony staraniem
Towarzystwa kobiet „Pomoc przemysłowa we Lwowie" — dla omówienia
sprawy racyonalnej organizacyi przemysłu guzikarskiego.
Po wyczerpującym referacie delegata Ligi Pomocy przem. p. S o k o ł o w
s k i e g o uchwalono przestrzegać ściśle sumiennego i porządnego wykonywa
nia zamówień, dostarczanych przez Towarzystwo Pomocy przem. kobiet we
Lwowie, jako nakładcę guzikarstwa i w tym celu wybrać komitet z łona
poważniejszych gospodarzy i pracownic guzikarskich dla przestrzegania
— 237 wykonania tej uchwały i reprezentowania tej gałęzi przemysłu domowego na
zewnątrz.
W ybrano do tego komitetu następujące osoby z grona gospodarzy: Fr.
K u r k o w s k i e g o , wójta, Macieja S z y d ł o w s k i e g o , Józefa C z a r n e c
k i e g o , Kazimierza P u k a s a ; z grona pracownic: Maryę B r y c k ą , Rozalię
P u k a s u w n ę , Franciszkę S z y m s z o n i Rozalię S z y d ł o w s k ą .
Po wiecu odbył się odczyt sekretarza Biura Pomocy przem. p. S o k o
ł o w s k i e g o „O rozwoju przemysłu w Galicyi*, ilustrowany obrazami
świetlnymi.
Żubrza (powiat lwowski) 18 kwietnia 1909. Wiec w sprawie rozwoju,
przemysłu guzikarskiego, również z inicyatywy Stowarzyszenia kobiet „Pomoc
przemysłowa11 we Lwowie, z przebiegiem takim samym, jak w Krotoszynie.
W ybrano Komitet, do którego weszli z grona gospodarzy: S e r b i n o w i c z Michał, zastępca wójta, Kazimierz M a ś l a n k a , Rudolf B u c i c h o w s k i , Józef M a r u s z c z a k , zaś z grona pracownic: Rozalia M a l i n o w s k a ,
Zofia M a ł e c k a , Katarzyna C z u c z w a r a , Rozalia B i a ł e k .
Po wiecu odbył się odczyt na podobny temat jak w Krotoszynie, ilu
strowany obrazami świetlnymi.
Brzesko 27 kwietnia 1909. Wiec obywatelski w sprawie ożywienia dzia
łalności miejscowego Towarzystwa Pomocy przem.
Referaty wygłosili: delegat Ligi Pomocy przem. prof. gimn. Ferdynand
B r o m o w i c z na temat „O potrzebie popierania przemysłu krajowego" i prof.
S z c z e p a ń s k i z Bochni „O bojkocie towarów pruskich1'.
W dyskusyi nad referatami zabierał głos p. P i o t r o w s k i , dependent
adwokacki.
Uchwalono podjąć akcyę celem ożywienia działalności Towarzystwa P o
mocy przemysłowej i współdziałać w podróżach odczytowych sekcyi bocheń
skiego Towarzystwa Pomocy przem. w powiecie brzeskim.
Dobczyce. 30 kwietnia 1909. Wiec przemysłowy zwołany staraniem
miejscowych obywateli przy współudziale Towarzystwa Pomocy przemysło
wej w Bochni.
Zgromadzenie zagaił i temuż przewodniczył ks. Franciszek Z a s t a
w n i a k, proboszcz miejscowy. Referat na temat „Jak usunąć nędzę wśród
klas pracująch“ wygłosił delegat Ligi Pomocy przemysłowej, p. Ferdynand
B r o m o w i c z , profesor gimnazyum bocheńskiego.
W dyskusyi zabierali głos pp. J a b ł o ń s k i i P i s z .
Uchwalono zawiązać Komitet filialny Towarzystwa Pomocy przemysło
wej w Bochni, do którego wybrani zostali: ks. Franciszek Z a s t a w n i a k ,
proboszcz, W a l a s Walenty, burmistrz, W o b r Artur, radca sądu, B o y
Piotr, kierownik szkoły żeńskiej, D w o r z a k Józef, kierownik szkoły męskiej.
Po wiecu odbył się odczyt ilustrowany obrazami świetlnymi.
Sdów 31 kwietnia 1909- Wiec przemysłowy z inicyatywy miejscowego
obywatelstwa przy współudziale Towarzystwa Pomocy przemysłowej w Bochni.
— 238 —
Referat fachowy wygłosił delegat Ligi P. p,, p. B r o m o w i c z , profe
sor gimn. — poczem uchwalono zawiązać Komitet filialny Towarzystwa Po-mooy przemysłowej w Bochni.
Do Komitetu zostali w ybrani: Konstanty J a s i e l s k i , kierownik szkoły,
Ludwik C i ę ż a r e k, kupiec, Z a s t a w n i a k Leopold, C e b u l a ' J a n .
Po wiecu odbył się odczyt ilustrowany obrazami świetlnymi.
Złoczów 10 października 1909 r. Podczas trwania W ystawy przemy
słowej okręgowej i połączonego z nią Zjazdu delegatów Towarzystw Po
m ocy przemysłowej — odbył się w dniu 10 października- 1909 w i e c prze
m ysłow y przy udziale około 500 osób.
Przewodniczył Wictepreześ Ligi Pom ocy przemysłowej p. Narcyz
IJ lin e r i p; Z u c k e r k a n d e l , miejscowy księgarz-nakładca.
Na sekretarza powołano p. H a l k ę , delegata Towarzystwa Pomocy prze
mysłowej w Żółkwi.
Po zagajeniu w i e c u przez Prezesa miejscowego Towarzystwa Pomocy
przemysłowej p. nadinżyniera H o f f a ■
— rozpoczął szereg referatów Wice
prezes Towarzystwa „Lwowska Pomoc przemysłowa", dyr. St. M a j e r s k i .
Referent przedstawił zgromadzonym dzisiejszy ujemny jednostronny kierunek
szkolnictwa i wychowania *-L-' przeceniający wyróbiehie w młodzieży zdolno^
ści do teoretycznych openłcyi umysłowych
a lekceważący kształcenie
woli, zdolności twSrczej, wytrwałości na przeszkody fizyczne itp. — wzywając do jak najrychlejszej akcyi i przeciwdziałania.
„Ostatni czas" — zakończył zacny pedagog swój referat — „ażeby
.zerwać w szkołach naszych „z flirtem wiedzy “, a wszczepiać w nich praw
dziwą miłość pracy i naukę życia. Jeżeli nie chcemy gubić tysięcznej rzeszy
młodzieży na bezdrożach połowicznego niedokończonego kształcenia — dajmy
jej do ręki umiejętność i szacunek pracy zdrowej “.
Drugi referat na temat: „Działalność Towarzystwa Pomocy przemysło
wej w akcyi uprzemysłowienia w si“ wygłosił dyrektor Ligi P. p., p. O l
szewski.
Referat na temat: „O środkach pomocy przemysłowej dla rękodzielni
ków" wygłosił referent handlowy Ligi P. p., p. W a l d t .
W dyskusyi zabrał głos Członek W ydziału Ligi Pomocy przemysłowej,
instruktor Stowarzyszeń przemysłowych, dr. S c h o e n e 11, na którego wnio
sek uchwalono rezolucyę, wzywającą ogół odbiorców, aby zamówienia i za
kupywania wyrobów przemysłowych uskuteczniał przedewszystkiem u miej
scowych i uprawnionych rzemieślników i przemysłowców.
M ościska 17. października 1909. Zgromadzenie obywatelskie zwołane
z inicyatywy Komitetu organizacyjnego Tow arzystw a Pomocy przemysłowej.
Zgromadzenie zagaił i temuż przewodniczyłp. Ignacy J a b ł o ń s k i , bur
mistrz miasta.
— 239 Po referacie dyrektora biura Ligi P. p., wyłoniła się poważna dyskusya,
w której zabierali głos:
p. dr. L a n g e r w sprawie wywarcia wpływu na naszą reprezentacyę
poselską w Wiedniu, aby starała się wszelkiemi: siłami o uzyskanie kanałów
wodnych, jako niezbędnego środka komunikacyjnego dla rozwoju przemysłu;
radca p. G r z ę d z i e l s k i w sprawie poparcia miejscowych rękodziel
ników i udoskonalenia ich wiadomości fachowych;
p. K r ó l , sekretarz kółek rolniczych, i p p . G r o c h o w s k i i S y d o r
nawołują do wspólnej pracy, przedstawiając konieczność zawiązania w Mości.skach ogniwa Ligi Pomocy przemysłowej.
Uchwalono rezolucyę zorganizowania w .Mościskach Towarzystwa Po
mocy przemysłowej i w tym celu wybrano ponownie Komitet organizacyjny
z 12 osób, który ma się zbierać co dni 14 aż do chwili zorganizowania
i ukonstytuowania się Zarządu Towarzystwa Pomocy przemysłowej.
Krzeszowice 5. grudnia 1909. W iec przemysłowy zwołany na propo■zycyę i pod protektoratem hr. Andrzejowej P o t o c k i e j , przy współudziale
miejscowego proboszcza, ks. Ś 1Us a r c z y k a.
Referat na temat: „O potrzebie popierania przemysłu krajowego, a zwła
szcza domowego" wygłosił delegat Ligi Pomocy przemysłowej, p. Ferdynand
B r o m o w i c z, profesor gimnazyalny z ; Bochni.
Uchwalono poczynić starania celem zawiązania w Krzeszowicach Tow a
rzystwa Pomocy przemysłowej.
Bródek jagielloński 9 stycznia ,1910. Zwołany z inicyatywy miejsco
wego Tow arzystw a Pomocy przemysłowej do sali Sokoła „Więc kobiet"
zgromadził przeszło 200 kobiet — prócz m ężczyzn— członków Towarzystwa
x
Wiec zagaił imieniem Towarzystwa Pomocy przemysłowej Wiceprezes
p. Szczepan H a p k a, przemysłowiec, którego też wybrano przewodniczącym.
Referaty w ygłosili: p. B u r c z y k o w a , członek Wydziału Towarzystwa
Pomocy przemysłowej w Stanisławowie, i p. S o k o ł o w s k i , sekretarz biura
W dyskusyi nad referatami zabierał głos p. W ładysław M a t u s z k i e
w i c z , nauczyciel, motywując konieczność zorganizowania przy Towarzystwie
„Koła Pań“ i nawołując zgromadzone do licznego zapisywania się na członków.
Uchwalono zawiązać „Koło Pań“, do którego zapisało się 65 obecnych
n a zgromadzeniu pan. Po uchwaleniu dwóch dodatkowych rezolucyi o obo
wiązku popierania wyrobów krajowych i podjęciu wspólnej z innemi Towa
rzystw am i akcyi bojkotowej, w i e c zamknięto.
Po wiecu odbyło się Walne Zgromadzenie przy udziale 120 członków,
na którem zapadły uchwały co do dalszej akcyi Towarzystwa.
W ybrano nowy Zarząd.
Sprawozdanie z działalności Towarzystwa Pomocy przemysłowej na
str. 60.
— 240 —
Trzebinia 19. stycznia 1910. Wiec przemysłowy z inicyatywy Towa
rzystwa Pomocy przemysłowej w Bochni, przy poparciu posła hr. Edwarda
Mycielskiego.
Referat wiecowy na temat „Rozwój przemysłu fabrycznego, a kwestya
robotnicza*1 wygłosił delegat Ligi Pomocy przemysłowej, profesor F. B r o
m o w i c z z Bochni.
Uchwalono zająć się zorganizowaniem w Trzebini Towarzystwa Po
mocy przemysłowej.
Czorffców 27 lutego 1910. W dniu 27 lutego 1910 odbył się przy bar
dzo licznym udziale miejscowej inteligencyi, kupiectwa i rękodzielników wiec
przemysłowy w sprawie ożywienia działalności miejscowego Towarzystwa
Wiec zagaił i temuż przewodniczył pan Józef K u b e c, sekretarz
skarbu.
Po referacie delegata Ligi Pomocy przemysłowej wywiązała się żywa<
dyskusya, w której zabierali głos: pp. burmistrz N o s s w sprawie założonej)
przez Ligę P. p. Spółki maszynowej, profesor G r o d z k i w sprawie ożywie
nia działalności miejscowego Towarzystwa i w podobnym duchu pp. inżynier.
G e b h a r d i dyrektor B a s i ń s k i .
Wnioskowi referenta, aby przystąpić do wyboru nowego zarządu sprze*
ciwili się pp. N i k o d e m o w i c z dr. S e ń k i e w i c z, motywując sprzeciw1
niekompetencyą wiecu do przeprowadzenia wewnętrznej reorganizacyi Towa
rzystwa.
Po wyjaśnieniach referenta, popartych przez dra G r z y b o w s k i e g o '
i dra K r o k o w s k i e g o , uchwalono przeprowadzić nowe wybory.
Na czele nowo wybranego zarządu (skład którego podajemy w dziale:
„Sprawozdanie szczegółowe11 pod „Organizacya Towarzystw Pomocy prze
mysłowej") stanął p. Bronisław K r u k i e w i c z , inspektor szkolny.
Uchwalono zająć się ożywieniem akcyi Towarzystwa.
Sądowa Wisznia 24 kwietnia 1910. Z inicyatywy dra Jakóba K o h a n e g o, adwok. kraj. jako członka pogrążonego w zastoju Komitetu organi
zacyjnego, wybranego 19 września 1905, zwołano nadzień 24 kwietnia 1910
wiec przemysłowy.
Wiec zagaił dr. Jakób K o h a n e. Przewodniczącym wybrano p. Jana
M a r s a , właściciela dóbr, zastępcą Zygmunta P 1a h n e r a, sędziego, i se
kretarzem dra Jakóba K o h a n e g o .
Referat na temat: „Praca Towarzystw Pomocy przemysłowej w kraju"
wygłosił delegat Ligi Pomocy przemysłowej, sekretarz S o k o ł o w s k i .
O bojkocie towarów pruskich mówił p. B. K r z y s z t o f o w i e z.
Uchwalono zreorganizować i ożywić Towarzystwo Pomocy przemysłowej
w Sądowej Wiszni i w tym celu wybrano nowy Wydział, na czele którego
stanął p. Jan M a r s , właściciel dóbr..
Po wiecu odbył się odczyt, ilustrowany obrazami świetlnymi.
— 241 —
Janów 28 listopada 1909. Wiee zagaił i temuż ..przewodniczył zast, prze
wodniczącego Towarzystwa Pomocy przem, p, Bartłomiej S t a s z e w s k i ,
z którego inicyatywy Wiec ten został zwołany.
Pe referacie delegata Ligi Pomocy przemysł, sekretarza p. S o k o ł o w
s k i e g o rozwinęła się szersza dyskusya, w której zabierali głos p p .: Dr.
Z a t h e y , G d u l a i Dr. Stefan K a c z m a r e k .
Wybrano nowy zarząd i uchwalono popierać działalność miejscowego
Towarzystwa Pomocy przemysłowej.
W y s ta w y p r z e m y s ło w e
urządzane z inicyatywy lub staraniem Ligi Pomocy przemysłowej.
Inicyowanie i urządzanie wystaw przemysłowych o szerszym charakte
rze terytoryalnym lub wystaw okręgowych powiatowych itp. leży ściśle w za
kresie i w zadaniach Ligi Pomocy przemysłowej.
Jako organizacya, obejmująca cały kraj, łącząca w sobie czynniki wy
twarzające i inne warstwy społeczeństwa, współdziałające w akcyi uprzemy
słowienia kraju bez różnicy zawodu — posiada Liga Pomocy przem. możność
i obowiązek propagowania idei wystaw przemysłowych i pomagania przy ich
urządzaniu innym czynnikom społecznym.
Na ten obowiązek zwracaliśmy uwagę od początku istnienia organizacyi
i możemy się w tym kierunku powołać na, następujące wyniki.
Od roku 1903, tj. od roku, w którym zaczęły powstawać Towarzystwa
Pomocy przemysłowej, związane później (1904) w Ligę Pomocy przemysłowej.,,
urządziliśmy następujące
Wystawy przemysłowe okręgowe:
1903. w Gorlicach
1905. w Nowym Sączu
1903. w Brzeżanach
1905. w Buczaczu
1904. w Samborze
1905. w Tarnowie
1904. w Myślenicach
1905. w Zakopanem.
1904. w Łańcucie
1907. w Wadowicach
1904. w Przemyślu
1907. w Jaworowie
Do okresu sprawozdawczego należy trwająca w czasie sporządzenia osta
tniego sprawozdania z inicyatywy Ligi Pomocy przemysłowej urządzona W ys t a w a p r z e m y s ł o w a i r o l n i . c z a w J a r o s ł a w i u (od 29 sierpnia
do 29 września 1908). W y s t a w a p r z e m y s ł o w a o k r ę g o w a w Z ł o
c z o w i e (od 9— 13 października 1909) urządzona przez tamtejsze Towarzy
stwo Pomocy przemysłowej.
W s p ó ł d z i a ł a n i e z e s f e r a m i r o l n i c z e m i , będące zasadni
czym objawem w działalności Ligi Pomocy przem., skłania nas często do ta- .
16
— 242 —
kiego urządzania naszych wystaw przemysłowych-okręgowych i powiato
wych, że nabierają one charakteru w y s t a w r o l n i c z o - p r z e m y s ł o w y c h (np. wystawa w Jarosławiu, Jaworowie, Buczaczu itd.).
Podnosi to w wysokim stopniu wartość dydaktyczną i agitacyjną naszych
wystaw, zjednywa dla nich zainteresowanie w jak najszerszych warstwach
ludności, przyciąga nam lud wiejski, co wychodzi jedynie na korzyść idei
uprzemysłowienia.
W ten sposób przybliżamy osiągnięcie uprzemysłowienia wsi, t. j. celu
upragnionego przez nas na równi z podniesieniem przemysłu w miastach.
W pierwszych latach istnienia naszej organizacyi urządzaliśmy po kilka
w ystaw przemysłowych okręgowych rocznie w różnych okolicach kraju.
Było to wynikiem naturalnego zapału i rozmachu agitacyjnego — wr po
czątkach podjętej energicznie akcyi.
Obecnie, aby nie wywoływać łatwo zrozumiałego przeciążenia przemy
słowców i zapobiegać spowszednieniu akcyi wystawowej — inicyujemy, wzglę
dnie urządzamy rocznie jedną, a najwyżej dwie wystawy okręgowe — jedną
w wschodniej, drugą w zachodniej części kraju.
W roku bieżącym, ze względu na obchód grunwaldzki w Krakowie
i W ystawę powszechną sztuki we Lwowie, urządzamy tylko jedną W y s t a w ę
o k r ę g o w ą p r z e m y s ł o w ą w Ż ó ł k w i , w d n i a c h o d 3 — 18
w r z e ś n i a 1910.
O
Jarmarkach wyrobów krajowych, urządzanych przez nasze lwowskie
ogniwo „Towarzystwo Lwowska Pomoc przemysłowa" i „O wystawach za
wodowych" (Wystawie kościelnej i W ystawie przemysłu wyrobów ze słomy
i szuwaru) wspominamy poniżej obszernie.
Wystawa przemysłowa i rolnicza w Jarosławiu w czasie od 29 sierpnia do
29 września 1908.
Myśl urządzenia tej wystawy w yszła z Ligi Pomocy przemysłowej,
a pierwsze prace przygotowawcze przeprowadziło miejscowe Towarzystwo Po
mocy przemysłowej, oddając następnie akcyę w ręce obszernego Komitetu.
Opis przygotowań do W ystawy podaliśmy już w zeszłorocznem spra
wozdaniu, jak również skład członków Komitetu wystawowego i program
zjazdów i wycieczek.
Komitet W ystaw y — składając obszerne sprawozdanie z jej przebiegu —
pisze w wybornie opracowanym „Pamiętniku W y staw y ": *)
„Podając obecnie do publicznej wiadomości sprawozdanie z naszej wy
stawy, stwierdzamy z radością, że cel swój osiągnęła, bo była wyrazem do
konanego w ostatnich latach w średniej połaci kraju rozwoju przemysłu i rol
nictwa".
*) Pam iętnik W ystaw y przem ysłow ej i rolniczej w Jaro sław iu z r.
zdanie K om itetu z planem W y staw y i m apą Jarosław ia.
1908 oraz spraw o'
— 243 —~
„W ynik finansowy W ystawy, dzięki poparciu ze strony władz rządo
w ych i krajowych, wypadł zupełnie dobrze, mimo tak dalece niepomyślnego
lata, iż na 33 dni trwania wystawy — mieliśmy zaledwie 8 dni bez opadów
deszczowych. Przypisać to należy dzielnemu i oględnemu kierownictwu dyrekcyi wystawy, czem też możemy zwalczyć mylne zapatrywanie, jakie się do
tąd utarło w społeczeństwie, jakoby każda wystawa musiała się kończyć defi
cytem. Dlatego też z ręką na sercu możemy zachęcić i inne części kraju do
urządzania wystaw okręgowych, byle miały po temu odpowiednie warunki
i ludzi, bo wiemy, jaką korzyść odniosło społeczeństwo z naszej wystawy
i jesteśmy przekonani, że w y s t a w y s ą p o t ę ż n y m i ś r o d k a m i p o d
niesienia s a m o w i e d z y s p o łec zeń st wa w dziedzinie eko
n o m i c z n e j 8.
Przebieg Wystawy.
Otwarcie W ystawy nastąpiło dnia 29 sierpnia. Przybywających na W y
staw ę gości
■J. E. Namiestnika Dra Michała B o b r z y ń s k i e g o i J. E.
Marszałka kraj. Stanisława hr. B a d e n i e g o — powitali na dworcu pp. Witołd ks. C z a r t o r y s k i , prezes W ystawy, Stanisław G u r g u l , jej dyrektor
i Dr. W ładysław G r a b o w s k i , wiceburmistrz miasta.
U bram W ystawy powitał Dostojnych gości przemówieniem Jerzy ks.
■ C z a r t o r y s k i , marszałek Rady powiatowej, protektor W ystawy. Imieniem
Reprezentacyi miasta przemówił p. Dr. W ładysław G r a b o w s k i , wicebur
mistrz miasta, witając Gości i życząc powodzenia Wystawie. Potem nastąpiło
przemówienie Prezesa W ystawy, Witolda ks. C z a r t o r y s k i e g o , odczyta
nie nadeszłych telegramów i gratulacyi i otwarcie W ystawy.
W ystawa przedstawiała się okazale, co już od pierwszego wejrzenia dało
się zauważyć i czemu dali wyraz Dostojni Goście J. E. N a m i e s t n i k i J.
E. M a r s z a ł e k , którzy wyrazili się, że „spodziewali się małej wystawki
prowincyonalnej, a zobaczyli wystawę, zakrojoną na wielkie rozmiary".
Ożywienie W ystawy sprowadzały tak W ystawy częściowe, jak też Zjazdy
stowarzyszeń i większe wycieczki, sprowadzające znaczniejszą liczbę gości
. zamiejscowych.
Urządzono następujące W ystawy częściowie:
3, 4 i 5 września wystawa
4, 5 i 6
„
„
10 i 11
„
„
15 i 16
„
„
10—25 września W ystawa
bydła,
mleczarska,
koni,
trzody chlewnej i wystawa drobiu,
rybacka.
Odbyły się następujące Zjazdy:
4 września Zjazd Towarzystwa „Kółek Ziemian",
5
„
„
„Ogniwa" zjednoczonych polskich Towarzystw' aka
demickich w Austryi.
16*
4, 5 i 6 września Zjazd Galicyjskiego Towarzystwa mleczarskiego.
6, 7 i 8 '
„ : Zjazd delegatów Tow. Szkoły ludowej.
12 i 13
„
V. Krajowy Zjazd Ligi Pomocy przemysłowej.
15 września zjazd Tow. im. Kaczkowskiego-.
Wycieczki osób starszych.
. Wycieczka
jeździe — w liczbie
Wycieczką
„
„
„
„
„
„
„
„
Lwowian na W ystawę do, Pragi zatrzymała się w przęokoło 450 osób,'
Kółek rolniczych z Poznańskiego,
Tow. „Znicz “ i Czytelni Borelowskiego z Przemyśla,,
Tow. okręgowego ropczycko-pilzneńskiego,
Kółka rolniczego z Węgierki,
profesorów gimn. i semin. z Rzeszowa,
„Gwiazdy" z Rzeszowa,
Krakowian,
włościan z Bystrowic, Wiązownicy i Muniny,:
inżynierów z Rzeszowa.
Wycieczki młodzieży szkolnej,
Szkoła realna ze Lwowa,
Gimnazyum z Rzeszowa,
Seminaryum z Rzeszowa męskie i żeńskie,
Gimnazya z Dębicy, Sanoka, Bochni i Jarosławia:,
Szkoła realna z Tarnowa,
Szkoła czernichowska,
Szkoły ludowe z Przemyśla,
Dzieci szkolne z Kańczugi i Zarzecza,
Szkoła szycia kongregacyi im. Maryi.
Ogółem odbyło się 6 Zjazdów, 10 wycieczek osób starszych i 15 wy^
cieczek młodzieży.
Liczba ogólna zwiedzających wystawę — wyniosła 47 028 osób.
Rozmieszczenie budynków i grup przedmiotów wystawowych.
W ystaw a mieściła się u wylotu ulicy Kraszewskiego w parku miejskim'
Olszanówce, otoczonym ze wszystkich stron siatką drucianą, oraz przyległej,
targowicy, gdzie pobudowano baraki na wystawę bydła, koni, trzody chle
wnej i drobiu.
Komitet wzniósł następujące budynki:
Pawilon przemysłowy, zajmujący obszaru 1.600 m. kw., projektowany
przez archit. Mieczysława D o b r z a ń s k i e g o , w stylu opartym na moty
wach swojskich.
— 245 Pawilon rolnictwa z fasadą w stylu zakopiańskim, projekt, archit. Zy
gm unta F e d o r s k i e g o,
,
' Pawilon teatralny, mogący pomieścić około 800 osób.
, ■
Pawilony dla cukierni, bufetu, muzyki i biura Dyrekcji.
Szopy na pomieszczenie elektrowni.
.
• -f „ ’ ’ .■
Baraki na W ystawę bydła.
...........
, ..
'
"'t'*'' -v“
Staraniem wystawców stanęły :
Pawilon Jerzego ks. C z a r t o r y s k i e g o , zawierający produkty tar
taku i cegielni,
(
^
„
.
■,
Pawilon wiejski Janusza i Natalii hr. T y s z k i e w i c z ó w , zawierający
ilustracye gospodarstwa w kluczach: Kolbuszowa i 1.elechówka,
Pawilon fabryki ciast i cukrów Stanisława G u r g u l a ,
Pawilon fabryki maszyn Andrzeja ks. L u b o m i r s k i e g o ,
Pawilon S y n d y k a t u r o l n i c z e g o w Krakowie,
Pawilony: drukarni B a u m g a r t e n a , fotografa P r o b s t e i n a , K o ł a
T , Ś. L. w Jarosławiu, browaru w Koniączowie, fabryki pończoch L a n d a u a
w Jarosławiu, młocarni cepowej D. K o r n m a n a , fabryki papy K u ź n i • c k i e g o z Oświęcimia, prócz tego pawilony karuzelu, huśtawki amerykań
skiej, trafiki, sprzedaży ciast i wody sodowej.
Razem na terenie W ystawy wzniesiono, pawilonów i zabudowań 29.
Oddział maszynowy mieścił' się na wolnem powietrzu, a także szkółki
•drzewek owocowych i leśnych. . .
Ogólna liczba wystawców w . dziale przemysłowym, których okazy po
dzielono na 18 grup według, różnych gałęzi wytwórstwa, wynosiła 240,
■a reprezentowali oni 76 miejscowości, w czem 12 pozakrajowych, a, miano
wicie: ze Szląska, Austryi dolnej,. Czech, Węgier, Królestwa: : Polskiego
■i W . Księstwa Poznańskiego.
■
Komitet sędziów . działu . przemysłowego ■przyznał ogółem 230 odzna
czeń, w. czem :
.............................
Dyplomów honorowych ........................................... ....
24
Medali złotych . . ....................................................
29
„ srebrnych r z ą d o w y c h ..................................
12
„ srebrnych Komitetu .......................................
59
„ bronzowych rządowych . . . . . .
. .
20
„ bronzowych Komitetu . . . . . . . . .
.
37
Listów p o ch w aln y ch ...................................................
45
Dyplomów uznahia ' .................................. ....
4
Na skutek przedstawienia Ligi Pomocy przemysłowej zawiązał się za
inicyatywą Prezydyum Rady łańc. jarosł. Oddziału c. k. galic. Towarzystwa
gosp. osobny Komitet działu rolńicżego.
W ystawa produktów- rolniczych mieściła się głównie w pawilonie rol
niczym, umyślnie na ten cei wystawionym, -w- kilku pawilonach wystawionych
przez wystawców, a także na wolnem powietrzu.
— 246 —
Dział rolniczy W ystawy — oprócz W ystaw y płodów rolnych, obejmo
wał następujące grupy:
mleczarstwo, wystawę bydła, wystawę koni, wystawę drobiu i trzody
chlewnej i rybactwo.
Celem uprzyjemnienia zwiedzającym pobytu na W ystawie i ułatwienia
oryentowania się na niej, podjął się Komitet różnych przedsiębiorstw.
Zbudowano teatr, mogący pomieścić około 800 osób, w którym odby
w ały się wieczorami przedstawienia „Teatru ludowego ze Lwowa" pod dyrekcyą Pilarskiego, w dzień zaś produkcye kinematograficzne.
W ynajęto miejsce na karuzel i huśtawki amerykańskie i odstąpiono,
część placu wystawowego na zabawy dla dzieci.
Zorganizowano stałe codzienne koncerty orkiestry wojskowej.
Komitet wydał „Przewodnik po W ystawie11 dający w głównych zary
sach potrzebne wyjaśnienia.
Komitet wydawał także we własnym nakładzie tygodnik p. t. „Gazetai
W ystawowa", w którym pomieszczał komunikaty, przeznaczone dla publiczno
ści i dzienników i opis ważniejszych wypadków, zaszłych na Wystawie.
.
•'
,'r
' '\ ‘ Z-..1 ,•
Komitet zamierzał urządzić także loteryę fantową, lecz z powodu sła
bego zainteresowania się nią publiczności — zmuszony był. w ostatniej chwili,
zaniechać wykonania zamiaru.
\.
Komitet uzyskał na urządzenie wystawy następujące subwencye:
Od Ministerstwa robót publicznych . .......................... . kor. 6.000
1J
„ Wydziału k rajo w eg o........................................................ ..... ... 4.000
„ Gminy miasta Ja ro sław ia ...................... ............................ „ 2.000
„ Kasy oszczędności m. J a r o s ła w ia .................. -. . . „ 1.000 1
„ Izby handlowej we L w o w ie.............................. ................„ 1.000
„ JW Pana Jana br. Gotza Okocimskiego . . . . . .
„ 1.000'
!
„ Dyrekcyi browaru krasiczyńskiego . . . , , . .. . „
500'
„ Ligi Pomocy p rze m y sło w ej............................... 200
• ■ •
• • • 'Ogólna suma subwencyi . , K 15.700‘
Zamknięcie rachunkowe Wystawy.
Przychody .............................. ....
Rozchody
* kor. 71.280*26
„ 69.880'40
Pozostałość , . . kor. 1.399'86
Rachunek Dyrekcyi po ostatecznem zlikwidowaniu W ystawy:
Za Wydawnictwo „Pamiętnika W ystawy" . kor. 900
Remuneracye za spraw ozdanie................. ....
„
250’
Czysty zysk
R a z e m ..................kor. 1.150
. . ......................kor. 24986
-
247. -
Ostatnie posiedzenie pełnego komitetu odbyło się dnia 17 października
1909, na którem uchwalono, następujące wnioski:
a) Komitet przeznacza wsz;elką pozostałość kasową na Fundusz Bursy
dla młodzieży rękodzielniczej, a kuratorami jego ustanawia: Pp. Witołda
ks. C z a r t o r y s k i e g o , dra Adolfa D i e t z i u s a, Stanisława G u r g u l a ,
Józefa K o b ę , Bolesława B r o n i k o w s k i e g o i Kazimierza M i s s o n ę.
b) Komitet odstępuję wszystkie swoje pretensye i gotówkę komisyi
obywatelskiej, złożonej zPp.: dra Adolfa D i e t z i u s a , Stanisława G u r g u l a ,
dra. W ładysława G r a b o w s k i e g o , W ładysław a S ł o n i e w s k i e g o ,
która obowiązuje się oddać je kuratoryi funduszu bursy rękodzielniczej.
c) Komitet rozwiązuje się.
Przyjęto również dodatkowy wniosek p. dra. G r a b o w s k i e g o : Ko
mitet pełny zwraca się przed rozwiązaniem do Wysokiego W ydziału krajo
wego z prośbą, aby niepobraną przez Komitet, a zapewnioną na wypadek
deficytu subwencyę w kwocie 3000 kor. przeznaczył na cele mającej powstać
bursy rękodzielniczej.
Po przyjęciu wniosku na udzielenie absolutoryum Komitetowi wykonaw
czemu — Komitet się rozwiązał.
W ystawa przem ysłowa powiatu złoczowskiego w Złoczowie
od 9 do 13 października 1910 r.
Z łona Tow arzystw a Pomocy przemysłowej wybrany został dla prze
prowadzenia W ystaw y następujący.
Komitet
Wystawy:
Adam T e l i c h o w s k i , radca Namiestnictwa,
Inż. Maryan H o f f , prezes Tow. Pomocy przemysłowej.
B a r t k ie w i c z Adam,
K r u k o w i e c k i Nestor,
B r e n n h o l z Zygmunt,
K u l c z y c k i Włodzimierz,
B r y 1 s k i Bernard,
L e w e k Edward,
C i c h o c k i W ładysław,
M o r w i t z Karol,
C z a j k o w s k i ks. W incenty,
M ii 11 e r Joachim,
C z e m e r y ń s k i ks. Aleksander,
N a d e 1 Leon,
D ę b s k i W ładysław,
N i e d ź w i e c k i Mikołaj,
G a r l i c k i Julian,
O b e r t y ń s k i Kazimierz,
G a w l i k o w s k i dr. Stanisław,
O p p e r Leon;
G a r d o l i ń s k i Ludwik,
P o d ł o w s k i W ładysław ,
G o l d dr. Józef,
P o l i s i u k Jan,
H e y n e dr. Ludwik,
Dr. K r a s u c . k i Zygmunt,
T e o d o r o w i c z Teodor,
P o s t a w a Klemens,
G n o i ń s k i Wincenty,
R o 11 e r Saul,
K o ł a c z k o w s k i dr. Eugeniusz, R y s y Jan,
K o m p e r d a W ładysław
S ł o n e c k i Franciszek,
-
248
—
Ś m i j e w s k i Jozef, ‘
T y m a Karol,
S c h n ę 11 Oskar,
W e s o ł o w s k i Jan,
T e p p e r Józef,
W e s o ł o w s k i Stanisław,
T o p o l n i c k i Erazm,
'
Z a g ó r s k i W ładysław.
f
W ystawę umieszczono w gmachu Sokoła.
Gmach jednopiętrowy z obszernym westybulem i przylegającem boi
s k i e m— wypełniły szczelnie okazy wystawowe.
Uroczyste otwarcie W ystawy nastąpiło w dniu 9. października br. przed
południem.
Do zebranych w głównej sali wystawowej przedstawicieli władz, różnych
stowarzyszeń, zaproszonych gości i licznego grona publiczności, przemówił
pierwszy prezes komitetu wystawy Starosta i Radca Namiestnictwa p. Adam
T e l i c h o w s k i . Potem przemawiali imieniem miejscowego Towarzystwa
Pomocy przemysłowej prezes tegoż p. inżynier Maryan H o f f, imieniem
Ligi Pomocy przemysłowej dyrektor Olszewski i wreszcie imieniem kształcą
cej się młodzieży jeden z miejscowych akademików.
W wystawie wzięło udział 86 wystawców głównie ze Złoczowa i oko
licy, w części zaś z innych powiatów.
W głównej sali wystawowej rozmieściła swe kasety W ystawa Ruchoma
Ligi Pomocy przemysłowej — a na ścianach rozwieszono grafikony postojów
W ystawy Ruchomej i mapę z uwidocznieniem1miejscowości objętych akcyą
<
W tej samej sali wystawiły swoje wyroby:
Fabryka bibułki cygaretowej Zygmunta W e i s e r a w Sassowie,
Cukiernia M a j e r a n o w s k i e g o w Brodach,
Krajowy warstat tkacki w Glinianach, kilimy,
M. B a r a n i u k w Czortkowie, kilimy,
W westibulu pomieściły swe wyroby następujące tirmy:
Jan S t a n k i e w i c z , Lwów — wylęgarka,
Zakład Sióstr Miłosierdzia, w Białym kamieniu — warzywa,
Zarząd dóbr Ożydów — torf,
Z i p p e r — Złoczów, wyroby blacharskie,
Szkoła koszykarska w Leżajsku,
Jan W e s o ł o w s k i z Podhorzec, wyroby gliniane.
W sąsiednich salach na parterze umieszczono okazy:
Zarządu Państwa Brody,
Fabryki parkietów Zimanda,
Pracowni maszyn rolniczych K a l i s m a n a ,
Fabryki farb i lakierów w Brodach,
Fabryki pasty do obuwia, H. L e w i c k i e j ze Lwowa, Księgarni nakładczej Wilhelma Z u c k e r k a n d l a w Złoczowie.
Fabryki korków. Ludwika G a r d o l i ń s k i e g o w Złoczowie, dział kto*
— ,249
—
•rej budził wielkie, zainteresowanie z powodu- pracy kilku robotników przy
cięciu, obkrawaniu i wypalaniu korków na specyalnych maszynach.
Firmy I w a n i c k i e g o ze Lwowa — hafty i maszyny do szycia,
Zakładu sierot w Białym kamieniu — hafty i szaty liturgiczne,
Pracowni stolarskiej B e d n a r c z y k a ,
Piekarni J a s k ó l s k i e g o i Fabryki serów H a m p l a w Ożydowie,
Fabryki tutek P e r l m u t e r a , i Fabryki papieru B u r g i G r o b e l
'W Sassowie.
W salach I piętra umieszczono okazy:
Pracowni rymarskiej, Józefa T r e p e r a ,
Spółki szewskiej, Okazy węgla i plany noWo otwartej kopalni' węgla
'brunatnego w Łuce koło Złoczowa,
Pracowni kuśnierskich W r o ń s k i e g o we Lwowie i S z n a j d r o w i c z a w Krakowie,
Tkalni mechanicznej w Krośnie,
Szkoły ludowej w Borkowie1— wzory zabawek, "
Pracowni zabawkarskiej w Sokołówce koło Óżydowa,'
;
Pracowni białoskórnićzej K a r p i a k a źe Lwowa,
Fabryki garbarskiej P o 1i s i u k a w Złoczowie,
1Fabryki wódek S ź w a d r ó na ,
Przędzalni P i s t y n e r a w Zabłotowie.
W osobnej salce rozmieszczono śliczne wyroby hafciarskie, koronkar
skie i inne, z zakresu pracy domowej kobiet — wystawione prz'ez kilka pań
zioczowskicii.
' '
Na boisku budziła powszechne zaciekawienie praca kiłku garncarzy
z Gawareczyzny, którzy przez czas trwania wystawy wykohywali na miej
scu w na prędće z łat i choiny wybudowanej- chacie — różne garncarskie
wyroby. 1
‘
. . .
W sąsiedztwie umieszczono szkółkę leśną Zakładu w Białym1 kamieniu,
Pasiekę p. S a w i c k i e g o , Okazy Cegielni M a r g u l i e s a i T i e g i e r a
W Złoczowie, Pomniki kamienne z pracowni O s t r o w s k i e g o i motor ropny
prow adzący maszynę wytwarzającą prąd elektryczny dla kilku lampek Oświe
tlających ”boisko, z pracowni S z c z e p a n o w s k i e g o i D y b e l c a .
Przez -wszystkie dni trwania wystawy odbywały się ‘koncerty orkiestry
wojskowej 15 pułku piechoty ze Lwowa.
W drugim i trzecim dniu zwiedziły W ystaw ę: gimnazyum męskie, w szyst
kie. szkoły ludowe męskie i żeńskie, seminaryurn nauczycielskie żeńskie i kil
kuset uczniów gimnazyum w Brodach przybyłych wycieczką z profesórąmi
ma wystawę.
Prelegenci pp.: Stanisław S o k o ł o w s k i i Stanisław K r z a c ż y ń s k i
oprowadzali młodzież po wystawie — - udzielali wszelkich inforrriacyi i pou
czeń, a w głównej sali na tle okazów W ystaw y rUchomej >—1 wygłosili dla
Cejźe młodzieży wykłady o rozwoju przemysłu w k faju 'i udziale w tej pracy
■młodzieży szkolnej.
-
250
-
' Każdodziennie wieczorem w szczelnie zapełnionej wielkiej sali partero
wej Sokoła — wygłosili ciż prelegenci odczyty ilustrowane obrazami świetl
nymi.
Ogółem zwiedziło wystawę około 8000 osób.
W y s ta w y z a w o d o w e .
Myśl urządzania przez Ligę Pomocy przemysłowej W ystaw zawodowych*
z zakresu poszczególnych gałęzi przemysłu wypłynęła z naturalnego rozwoju,
pracy naszej Organizacyi — a obok tego z życzeń i z zachęty najbardziej,
powołanych, czynników krajowych.
W pierwszych latach po założeniu pierwszych kilkudziesięciu Tow a
rzystw Pomocy przemysłowej i Ligi Pomocy przemysłowej jako ich Związku
urządzane były liczne W ystaw y okręgowe, przemysłowe i przemysłowo-rol
nicze. Bywało ich po kilka w jednym roku (1904— 1905) — a więc nawet
za wiele jak na nasze stosunki;, charakter tych W ystaw nieraz dorywczy —
trochę chaotyczny choć robił wrażenie dodatnie nie liczącym się z siłami ale
nadzwyczaj szlachetnym zapałem inieyatorów — wywoływał jednak tu i ów
dzie zarzut dyletantyzmu i dorywczości w robocie.
Nie wolno nam było gasić tego zapału w początkach istnienia naszej
Organizacyi, kiedy akcya Ligi P. p. musiała torować sobie drogę wśród gła
zów obojętności i chwastów niewiary w trwałość podjętej pracy.
W miarę jak się pogłębiała podstawa organizacyjna — można byłozacząć myśleć o skierowaniu akcyi wystawowej na drogę bardziej systema
tyczną planową. Tę samą myśl i życzenia wyraziły czynniki najbardziej po
wołane — Sejmowa Komisya przemysłowa (na sesyi w r. 1905.), W ydział
krajowy i Krajowa Komisya dla spraw przemysłowych — których życzli
wemu poparciu zawdzięcza Liga P. p. swój rozwój.
Ograniczając, choć nie wykluczając z programu akcyi urządzanie W y
staw okręgowych, powołanych do obudzenia tętna życia ekonomicznego w da
nej okolicy postanowiliśmy przystąpić do programowego urządzania W y s t a w
zawodowych.
W ystaw y zawodowe (kategoryalne-fachowe) mają za zadanie objąć pe
wien całokształt w poszczególnej grupie wytwórczej krajowego przemysłu,
(fabrycznego, rękodzielniczego i domowego) i dać ile możności pełny obraz
siły i zdolności wytwórczej kraju w danej dziedzinie.
W ykazując ile możności wszystko co w tej grupie, (dziale) przedsię
biorczość twórcza krajowa dotąd stworzyła — daje taka W ystawa równocze
śnie jeszcze pogląd na braki zasługujące na najpilniejsze uzupełnienie.
W ystawy takie są więc środkiem agitacyjnym — ale zarazem i dyda
ktyczno-informacyjnym, i jako takie spełniają w akcyi Ligi P. p. niezmiernie:
ważne zadanie.
-
251
-
Mając jako doskonały przykład i wzór do naśladowania Wystawę prze
m ysłu metalowego urządzoną w r. 1904 przez krakowskie Towarzystwo„O własnych siła-ch“, zamienione obecnie na Towarzystwo Pomocy przemy
słowej (stanowiące dziś ogniwo Ligi P. p. na Kraków) — wrzięliśmy na po
c z ą te k w program W ystaw zawodowych — W y s t a w ę p r z e m y s ł u li
t u r g i c z n e g o — którą nazwaliśmy krótko — W y s t a w ą k o ś c i ę l n ą . Z kolei urządziła Liga Pomocy przemysłowej w lutym r. 1910. :W ys t a w ę w y r o b ó w z e s ł o m y i s z u w a r u — a z chwilą uzyskania
odpowiedniego większego gmachu mamy zamiar urządzać systematycznie cały
szereg wystaw zawodowych grupami i działami przemysłu.
W ystaw a przemysłu liturgicznego.
Powód, d laczego tę a nie inną grupę przemysłu krajowego wzięła Liga
P. p. za podstawę do urządzenia pierwszej zawodowej W ystawy — znaj
duje wytłómaczenie w następujących okolicznościach:
Przedewszystkiem budownictwo, wewnętrzne urządzanie i przyozdabianie
kościołów, kaplic, cerkwi i domów modlitwy, to najdawniejsza i bogata dzie
dzina twórczości artystycznej i przemysłowej wszędzie a także i w Polsce.
Zacząwszy od świątyń czterogłowego Światowida i przedhistorycznych
pomników kultu bogów w ostępach puszcz litewskich a skończywszy na arcyr
dziełach W ita S t w o s z a — pomieszczonych w niedoścignionej swoją stru
kturą świątyni Maryackiej, niezrównanych pod względem piękności — zabyt^
kach polskiego złotnictwa i bronzownictwa — przechowanych w Skarbcu ka
tedry krakowskiej, od naiwnych wykonaniem fresków na murach wiejskich
kościółków aż do arcydzieł Matejkowskiej polichromii — wszystko do nas
mówi o bogatej przeszłości w tej dziedzinie-rodzimej twórczości, ale też i nawo
łuje do nawiązywania tradycyi z potrzebami i wymogami nowoczesnego życia..
Glos potężny dzwonu Zygmunta lanego w Polsce z wojennych zdoby
czy — głos sławnego organu w kościele w Leżajsku — przypominają namże, jak w wielu innych, gałęziach naszego -życia tak i w-budowie i wewnętrznem urządzeniu kościołów — obywaliśmy się bez pomocy cudzej — więc
tembardziej obywać £ię bez niej winniśmy dziś kiedy na całym obszarze-,
ziem polskich rozbrzmiewa hasło usamodzielnienia kraju i wyzwolenia się.
z pod obcej przewagi.
Obowiązkiem też Ligi Pomocy przemysłowej było — zwrócić uwagę
społeczeństwa na dzisiejszy stan i rozwój wszystkich tych gałęzi rodzimej produkcyi — które mają związek z budową i urządzaniem świątyń i dqmów
Bożych i stanowią liczne i różnorodne gałęzie sztuki kościelnej i przemysłu,
liturgicznego.
Najwięcej środków, które idą na cele budowy i urządzenia świątyń, po
chodzi ze spracowanych dłoni naszego ludu, który wierny tradycyi przodkówodczuwa potrzebę stwarzania pięknych przybytków wiary i modlitwy.
W y staw a Kościelna L. I 5. p. W idok sali głównej.
— 253
Obowiązkiem też społeczeństwa baczyć pilnie na to, aby ani jeden groszz tego źródła oblanego potem ciężkiej pracy nie szedł po za granice kraju.
Wiadomość o urządzeniu przez Ligę Pomocy przemysłowej — pierwszej
W ystaw y zawodowej z dziedziny przemysłu liturgicznego wywołała w sfe
rach Duchowieństwa niezwykle życzliwe zainteresowanie.
1
Ich Ekscelencye Najprzewielebniejsi księża Arcybiskupi ks. dr. Józef
B i 1c z e w s k i, ks. dr. hr. Andrzej S z e p t y c k i i ks. Józef T e o d o r o w i c z raczyli przyjąć jak najchętniej protektorat nad tą W ystawą — obie
cując zjednać dla niej przychylne poparcie ze strony kleru swoich dyecezyi...
Jego Eks. ks. biskup dr. P e l c z a r w piśmie z daty Przemyśl 10. lutego br.
L. 161 w następujących pięknych słowach podniósł znaczenie W ystawy i ży
czliwość na jaką zasługuje oraz:
„Staraniem naszem usilnem i naszego Duchowieństwa było zawsze, by
wszędzie czy to przy budowie kościołów, czy przy zaopatrywaniu ich w szaty
liturgiczne i inne przybory kościelne uwzględniać o ile możności tylko prze
mysł krajowy..
Dlatego cieszymy się bardzo z oznajmienia — że powstała myśl urzą
dzenia W ystawy, któraby dała dokładny przegląd wszystkiego, co w tym
kierunku dać może rodzimy przemysł, nie można bowiem wątpić, że W ystaw a
taka obudzi ogólne zaciekawienie i ufność we własne siły u tych wszystkich,,
którzy może jeszcze wątpią, ażali krajowe wyroby zdołają zaspokoić ich
potrzeby.
Pięknemu przedsięwzięciu życzymy obfitego Bożego błogosławieństwa."
Nie mniejszą życzliwość i poparcie znalazła Liga Pomocy przemysłowej
także i w innych miarodajnych sferach i kołach przy urządzeniu tej Wystawy,,.
Rząd centralny tj. Ministerstwo robót publicznych — W ydział krajowy —
Izba handlowa - przemysłowa lwowska i inne czynniki pośpieszyły z udziele
niem niezbędnej materyalnej pomocy. Liczny zastęp księży proboszczów oby
dwóch obrządków przez przyjazd na W ystawę i urządzenie wycieczek wło
ścian, gmina miasta Lwowa przez oddanie pałacu sztuki na wzgórzu wystawowem i przeprowadzenie niezbędnych adaptacyi -— Zarząd elektrowni i ga
zowni miejskiej przez dokonanie instalacyi światła, — słowem ze wszystkichstron spotkała się Liga Pomocy przemysłowej z życzliwem i chętnem współ
działaniem.
Od pierwszej chwili rozpoczęcia prac około urządzenia W ystawy — W y
dział i Biuro Ligi Pomocy przemysłowej podzieliły się tą pracą z Komitetemdoradczym zaproszonym z szerszych kół obywatelskich i z grona znawców
w dziedzinie sztuki i przemysłu.
Komitet doradczy podzielił się na sekcye: a) techniczno-artystyczną —
na której czele stanął Prezes lwowskiego Towarzystwa politechnicznego p.
architekt R a w s k i , b) muzyczną pod kierownictwem Radcy Dworu Dra
K a d y i ’ e g o, c) odczytową pod kierownictwem Radcy Józefa C h o ł o d ec k i e g o i d) przemysłowo-handlową pod przewodnictwem Prezesa Lwowskiej;
Pomocy przemysłowej Radcy Aleksandra L e w i c k i e g o .
— 254 —
W ystaw a Kościelna. L. P. p. W idok sali projektów , i planów.
— 255 —
Ogół interesowanych przemysłowców krajowych okazał żywe zajęcie
-dla celów tej W ystawy — i mimo krótkiego czasu, jaki pozostawał przemy-słowcom do przygotowania się do W ystawy — 132 firm wzięło w niej
•udział.
[ Zarzut zbyt krótkiego terminu, jaki Liga P. p. oznaczyła od ogłoszenia
do otwarcia W ystawy kościelnej — znajduje usprawiedliwienie w zasadniczem stanowisku, jakie organizacya nasza zajmuje co do urządzania W ystaw
d ich właściwego celu.
W ystawy przez Ligę Pomocy przemysłowej urządzane, staramy się po
zbawić zawsze charakteru okazów sztucznie podanych, okazów „od święta",
„m ajstersztyków 14.
Staramy się, aby W ystawy nasze podawały rzeczywisty, prawdziwy
stan rodzimej twórczości, obraz s c h w y c o n y n i e m a l „ n a g o r ą c y m
u c z y n k u " —• a więc okazy takie, jakie idą rzeczywiście na targ co■dzienny. — Na tak pojętej zasadzie czas kilkumiesięczny jest zupełnie w y
starczającym do przygotowania się i obesłania W ystawy.
Zresztą b r a k m i e j s c a n a u r z ą d z e n i e w i ę k s z e j w y s t a w y
<nakazywał z góry pewne ograniczenie jej rozmiarów — tak, aby nie popaść
w niezwykle przykre położenie odmawiania przyjęcia zgłaszającym się wy
stawcom krajowym.
W y s t a w ę k o ś c i e l n ą umieściliśmy w siedmiu salach Pałacu sztuki,
który odstąpiła nam na ten cel życzliwie gmina miasta Lwowa.
Po odrestaurowaniu i zaprowadzeniu światła gazowego i elektrycznego —
podzieliliśmy W ystawę tak, iż pierwszą salę zajęły wyroby dewocyonalne,
•w drugiej sali, w której odbywały się odczyty i koncerty ustawiono dwa
o rgany; w trzeciej mieściły się bronzy, wyroby złote, srebrne, żelazne i bla
charskie, w czwartej porozwieszano projekty na budowy i wzory malowideł
kościelnych oraz witraże. Salę piątą zajęły dwie szafy zawierające szaty litur
giczne, hafty i kwiaty sztuczne. Na jednej ścianie tej sali porozwieszano
obrazy. Udział artystów malarzy i obesłanie W ystawy z ich strony były bar
dzo skromne — ale bo Wyrstawa nasza miała na celu głównie okazanie p r o
d u k c y i p r z e m y s ł u l i t u r g i c z n e g o , a nie wystawę sztuki kościel
nej. W sali szóstej umieszczono dwa całkowicie przybrane ołtarze, z tych
jeden rzeźbiony z drzewa dębowego. Ostatnią salę zajęły rzeźby. Prawdziwą
ozdobę wystawy stanowiły w dziale rzeźb projekt Golgoty dłuta artysty p.
Piotra Wojtowicza dla kościoła św. Elżbiety we Lwowie, w dziale archite
ktury projekty śp. prof. Talowskiego, a w dziale oszkleń artystyczne witraże
fabryki krakowskiej inż. Żeleńskiego.
Widoki poszczególnych sal przedstawiają obok umieszczone zdjęcia foto
graficzne.
Chcąc, ażeby W ystawa była możliwie przejrzystą, podzieliliśmy ją na
ośm pojedyńczych grup, wedle których rozdzieliliśmy nadesłane na Wystawę
okazy
-
256 —
. 7
W y staw a Kościelna. P erspektyw a z sali projektów i planów .
— 257 —
GRUPA a)
Budownictwo kościołów, ęerkwi i izr. domów modlitwy (plany, instalacye,
malowidła, szklenia artystyczne, mozaika i witraże).
72. Ks. Jan S a w i ń s k i , proboszcz, Szczawnica.
Projekt kościoła katolickiego w Szczawnicy, w stylu romańskim, wyko
nany przez Artura G o e b 1 a z W arszawy.
100. Tadeusz M o s t o w s k i , architekt i profesor budownictwa szkoły prze
mysłowej we Lwowie, Rynek 3.
Projekt na kościółek wiejski w Sokołówce.
104. Jakób R u d n i c k i , architekt, Lwów, Kurkowa 1. 4.
Plany cerkwi w Tuczępach.
„ Dr. J. K. S a s - Z u b r z y c k i , Kraków, Kilińskiego 4.
Pomysły budowy kościołów w Rzeszowie i Krościenku.
125. Prof. T. T a l o w s k i , prof. Politechniki, architekt, Lwów, Wiśniowieckich 3.
Projekt kościoła w Tarnopolu, w Rudzie Guzowskiej, Lubzinie, O. O.
Jezuitów w Krakowie, projekty kościoła śwr. Elżbiety we Lwowie.
126. A. G o e b e l z W arszawy.
7 części planów kościoła na jednym kartonie.
98. O z i m k i e w i c z Franciszek, Drohobycz.
Projekt cerkwi o trzech kopułach.
99. S ł u c h a c z e w y d z i a ł u b u d o w n i c t w a
we Lwowie w r. 1883.
10 okazów zdjęć starych kościołów i cerkwi.
Szkoły politechnicznej
„ D o l i ń s k i Jan, Lwów, Dwernickiego 22.
Przydrożna figura Matki Boskiej w Buczaczu.
126. N o w a k o w s k i Tadeusz, Lwów, Kleinowska 3.
6 zdjęć kościołów i cerkwi.
„ O. O. S a l w a t o r y a n i e w Trzebini.
Projekt kościoła O. O. Salwatoryanów (wykonany przez Dra Jana SasZubrzyckiego).
2) I n s t a l a c y e
i wyroby
budowlane.
20. Zygmunt P i o t r o w i c z , inżynier, właść. ślusarni i warstatu żel. konstrukcyi, Lwów, Gródecka 34, konstrukcye żelazne.
. Roboty betonowe i cementowe wykonane w fabryce p. Wilhelma
P o s s e 11 a.
103. Jan L e w i ń s k i , konćes. budowniczy, Lwów, Krzyżowa 42.
Antypedium z płytek okładzinowych, świeczniki gliniane. Madonny
w terrakocie, kolumny, wazony na kwiaty, płytki, narożniki.
17
— 258 Ł. p.
zgl.
106.
W i t o ł d ' T r a n d a , zakład elektrd-technicznó-mećhaniczny, Lwów, Kó-‘
pernika 16. WzdVy instalacyi gromochronów wieżowych.
118.
Franciszek M o s s o c z y , przedsiębiorstwo usuwania wilgoci i grzyba,
Lwów, Wulecka 120.
Wzór patentowanej niepalnej płyty słomianej od zimna.
■
’ /■ ' .
’
■: ,
‘:
.
3) M a l a r s t w o
.h
■
i',..
artystyczne.
10.
Stefan T o m a s i e w i c z , artysta malarz, Lwów, Wałowa 14.
Obrazy religijne.
15.
Feliks B o g d a ń s k i , artysta malarz, Dobromil.
Obraz treści religijnej.
Stanisław M a t z k e , prof. szkoły realnej, Stanisławów.
2 obrazy w stylu bizantyńskim (Chrystus i Matka Boska).
Wiktor G o &i e n i e c k i, artysta malarz, Zakopane.
Projekty i szkice na malowanie kościołów.
16.
29.
40.
53.
58.
58.
105.
127.
135.
; ' i
Ludomir Ludwik K o e h 1e r, artysta malarz, Lwów, Andrzeja Gołłąba 3.
Obrazy treści religijnej.
!
Stanisław- B o r e k , artysta malarz, Kraków Straszewskiego 1. 4.
Plany na malowanie kościołów, obrazy religijne.
Stanisław G u c w a , artysta malarz, Tarnów, ul. Ogrodowa L 10.
Plan na malowanie kościoła,
Leonard W i n t e r o w s k i , artysta malarz, Lwów, ul. Piekarska 46.
Obrazy religijne.
P o 1 i t y ń s k i Karol,. artysta malarz, Lwów, ul. Zyblikiewicza 1. 44. II. p.
Trzy projekty malowania wewnętrznego Kościołów.
Julian K r u p s k i , artysta malarz, Lwów, 2 obrazy religijne.
Michał L y s z e g a , artysta malarz, Tyśmienica. Obrazy.
4. M a l a r s t w o d e k o r a c y j n e — P o z ł o t n i c t w o .
6. Jan C z a j k o w s k i , malarz, dekorator kościelny, Sambor ul. Drohobycka (dom własny).
Trzy plany na dekorowanie kościołów.
12. Adolf O r z e c h o w s k i , Pracownia art. malarska, dekoracyjna i pozłotnicza, Kołomyja, ul. Bańkowskiego 13.
Obrazy religijne i plany.
69. Mikołaj P a w n y k , pracownia pozłotnicza Żółkiew, ul. Lwowska 1. 94.
Obraz do noszenia w procesyi (feretron), rama do obrazu.
120. Roman B i e n i a r z, Nowy Sącz, projekt dekoracyi kościoła.
133. Jan S t u g l i k Inwałd ad Andrychów, plan pudowy konfesyonału.
W ystaw aK ośielna o L. P. p. W idok sali rzeźb.
-
260 —
zgł.
5. S z k l e n i e
artystyczne
i witraże.
27. Feliks N i e d z i e l s k i , właść. pracowni art. szklarskiej, L\yów, ul.fLycz-akowska 1. IG. Okno artystyczne w olowju.
l..
51. K r a k o w s k i Z a k ł a d W i t r a ż ó w , oszkleń artystycznych, fabryka
mozaiki szklanej; S. G. Ż e l e ń s k i , Kraków, ul. Swoboda 2. Wi
traże, mozaika.
83.. Leon Ą p p e l , malarz i rytownik, Lwów, Pasaż Hausmana 8.
Witraże kościelne.
,
GRUPA b).
Rzeźba kościelna w kamieniu i drzewie,
j
•
'■
11.; Nikodem H e r o l d , pracownia rzeźbiarska dla urządzeń kościelnych*
Lwów, Sykstuska 27, ołtarzyki, klęcznik i ramy rzeźbione.
13. Antoni U y b e 1, rzeźbiarz, Nowy Sącz, ul. 3. Maja.
! 2; tw arzei Chrystusa i Matki Boskiej.
17J J. Mii c h e l i n i,, zakład rzeźbiarski, Lwów, Skarbkowska 43.
| Figury gipsowe:.
1 j;, ;,.
24. Wojciech S a m e k , rzebźiarz, Bochnia, ul. Kaz. Wielkiego, 99.
Rzeźby z drzewa.
'
;
26.; Bazyli R, a t y s z y n , stolarz artyst., Lwów, św. Marka 8.
Klęcznik rzeźbiony.
.28., Tadeusz S o k u l s k i , pracownia rzeźb i ornamentów z drzewa, Lwów,„
Łyczakowska 54, rzeźby z, drzewa.
39.! Stanisław S z c z u p ł a k i e w i c z , rzeźbiarz i stolarz, Lwów, Szpitalna,.
1. 38, rzeźby z drzewa.
•41.1. Teodozy K o m i s a r u k , pracownia urządzeń kościelnych i cerkiewnych,.
Stanisławów', ul. Szewczenki.
Drzwi, carskie rzeźbione i złocone.
44.i Paweł K a r c z m a r c z y k , rzeźbiarz w drzewie, Przemyśl, ul. Wy-brzeê Fr. Józefa 12.
! Procesyonalny gotycki ołtarzyk z drzewa.
50. Grzegorz Franciszek B e ł t o w s k i , art. rzeźbiarz, Nowy Targ.
Ołtarzyk domowy w stylu secesyjnym, z drzewa lipowego.
59.; Kazimierz G o r l i ń s k i , rzeźbiarz w drzewie, Rzeszów, ul. Kolejowa 9:
1) Części składowe ołtarza, 2)- ołtarzyk procesyjny w stylu gotyckim.
62.; Zygmunt W a l a s z e k , , pracownia rzeźbiarsko-pozlotnicza, Kraków,.
Floryańska 28, Tryptyk, figury, ramy, feretronik.
75. Jacąues S ilb e r m a n, 'handeF marmuru i dzieł sztuki z marmuru,,
Lwów, ul. Maryi Magdaleny 3.
Próbki zagranicznych i krajowych marmurów używanych do robót ko
ścielnych.
— 261 —
W ystaw a Kuścielna. L. P. p. O łtarz gotycki w sali rzeźb,
z fabryki Teod. M ajerskiego w _Przem yślu.
— 262 —
L. p.
zgł.
56. Natalia T y m a c z k o w s k a , pracownia szat kościelnych „Zofia“, Rze
szów, Sandomierska 1. 22, Kapy, ornaty, sukienki i stuły.
78. Bernard K r ó l i k , I. kraj. fabryka wyrobów z marmuru, Lwów, Szwe
dzka 3. W yroby z'm arm uru.
8.1. Henryk P e r i e r, majster kamieniarski, Lwów, Piekarska 87.
Rysunki robót kościelnych.
;i
88. Ferdynand M a j e r s k i , pracownia rzeźbiarsko - pozłotniczo-stolarska
i kamieniarska, Przemyśl, ul. Dobromilska 44.
Ołtarz z drzewa dębowego, częściowo złocony.
89. Andrzej S z a j n a , artysta-rzeźbiarz, w Jaśle, rzeźby w drzewie dębowśm.
92. Franciszek T u m i - d a l s k i , artysta rzeźbiarz, Dębniki.
} Kropielnice z marmuru.
94. Andrzej S a b a r a j , rzeźbiarz i pozłotnik, Hołosko wielkie p. Zamarstynów, rzeźby z drzewa złocone.
114. Dymitr S t a s z c z y s z y n, rzeźbiarz, Lwów, Szeptyckich 15.
Cymborium w stylu huculskim.
122. Andrzej L e n i k , art. rzeźbiarz, Krosno.
: Figura św. Franciszka rzeźbiona, z drzewa lipowego.
123. Stefan B e y, artysta rzeźbiarz, Lwów.
Drzwi carskie rzeźbione i złocone.
130. Stanisław J a m r o ż, Lwów, :— ramy i ramki rzeźbione.
G R U P A
c).
Szaty kościelne, cerkiewne, bielizna i hafty, materyały, ubiory dla
duchownych, itp.
1. S z a t y
i hafty.
14. T o w a r z y s t w o w y r o b u i s p r z e d a ż y s z a t l i t u r g i c z n y c h .
Stowarzyszenie zarejestrowane z ograniczoną odpowiedzialnością
w Krośnie. Ornaty, tuwalnie, sukienki na puszki, itp.
31. J. M u l l e r , zakład haftów i plisowania, Lwów, Rynek 11.
Poduszka, stuła, komża.
34. Wiktor S e d l a c z e k , fabryka bielizny i pościeli, Lwów, plac Kapi
tulny 3. Bielizna kościelna.
35. Antonina P i ę t k o w a, właścicielka i kierowniczka pracowni haftów
„im. Królowej Jadwigi", Kraków, obecnie Kasina wielka, hafty
i bielizna kościelna.
55. Franciszka R a g a n ó w n a , pracownia haftów artystycznych i szat li
turgicznych, pod wezw. ś. Antoniego, Tarnów, ul. Krakowska 47.
Sztandary, ornat, sukienki na puszki, stuły, bursy, itp.
263
W y sta w a Kościelna L. P . p. W idok sali haftó\y (stro n a praw a).
— 264 —
L p.
zgł.
61. Paulina T a n n e n b a u m , pracownia robót ręcznych, Rzeszów, ul. Ko
ściuszki 1. 9. hafty rytualne.
65. Bronisława P o l i o , zakład artyst. szat liturg., Lwów, Krakowska 7.,
Sztandary, ornat, sukienka na puszkę i stuły.
107. Hr. Włodzimierzowa D z i e d u s z y c k a , Lwów, Kurkowa 15.
i
Ornat z przyborami wyrobu domowego i sukienka.
131. Ks. T. H a r a s o w s k i , Krowica, obrusy na ołtarze.
36. T o w a r z y s t w o p o w r o ż n i c z e , w Radymnie, staw* zarejestrof
wane z ograniczoną poręką. Sznury do alby, i inne kościelne
rzeczy.
38. Wojciech B a u b e 1 a, fabryka koców i grubego sukna. Kęty. Dywan
wełniany.
74. Andrzej K o b i e 1 n i k, krawiec, Lwów, Sykstuska 30. 1 rewerenda.
76. Z w i ą z e k h a n d l o w o - p r z e m . k a t o l i c k i c h k r a w c ó w , Kra
ków, ubiory dla księży.
85. S z k o ł a t k a c k a w z a k ł a d z i e s i e r ó t im. śp. Hieronima Sado
wskiego, pod zarządem Sióstr Miłosierdzia w Czortkowie. Dywany.
GRUPA d).
Wyrób paramentów, przyborów do służby religijnej, sztucznych kwiatów,
świec, kadzidła, opłatków itp.
18.
42.
46.
49.
84.
129.
1) P a r a m e n t y , p r z y b o r y do s ł u ż b y r e l i g . , k w i a t y .
Kazimiera Ł u c z k ó w n a , pracownia sztucznych kwiatów, Lwów, ul.
Zimorowicza 1. 2. Bukiety i pojedyncze kwiaty sztuczne.
Stanisława K o t o w i c z ó w n a , pracownia sztucznych kwiatów, Biecz.
Jedwabne fiołki, polne kwiaty.
S. W e i s s m a n n , fabryka pióropuszy, Przemyśl, ul. 3. maja 1. 36.
Pióropusze do omiatania ścian, sufitów i sklepień kościelnych.
Aleksandra S p o ż a r s k a , introligatornia i sprzedaż rzeczy kościelnych,
Lwów, Ruska 1. Przybory kościelne.
H u t a s z k ł a w Żółkwi, Lilien i Nierenstein Ampułki i lampki.
Teresa D o b r o w o l s k a , Lwów, ul. Zyblikiewicza 1. 21., kwiaty sztu
czne do dekoracyi ołtarzów.
2) Ś w i e c e i w y r o b y z w o s k u .
3. Fryderyk S c h u b u t h i S k a . , fabryka świec woskowych, Lwqw,
Rynek 45., wyroby z wosku.
21. C. k. W y ł . u p r z y w r. f a b r y k a w o s k u , n a f t y , o l e j ó w m a s z .
p a r a f i n y i ś w i e c . Galicyjskie Towarzystwo akcyj. naftowe
„Galicya“ w Drohobyczu. Świece kościelne i stołowe.
48. Artur Gustaw F r i e d r i c h , fabryka świec i mydła, Lwów, św. Mar
cina 22 (Podzamcze). W szystkie gatunki świec woskowych.
W ystaw a Kościelna L. P. p. W idok sali haftów (stro n ? lewa).
— 266 —
gL . p.
zgł.
60. Antoni R o t h e, fabryka św iec/ Kraków, Sławkowska 1* 20.
Świece woskowe, dekorowane i gładkie, oraz stoczki,
97.: E. G r o s s , fabryka chemiczna wosku i świec kościelnych, BuczaczJfNagórzanka. Świece żółte komunijne i pogrzebowe.
109. S u d h o f f i G r a b o w s k i , Lwów, ul. Akademicka 8.
g Oliwa do palenia, do nacierania schodów, knotki, pokost, kadzidło itp,
„ Jan L a n g i e r i S k a , Lwów, Janowska 38 a.
Etażerki z wzorami materyi kościelnych;, malowanych i czyszczonych.
GRUPA e).
; Wyrób dewocyonaliów, książek do modlenia, obrazów i obrazków,
szkaplerzy, medalików, i t. p.
1) Dewocyonalia — książki do modlenia.
30. Józef A n g r a b a j t i s , skład dewocyonaliów i wydawca książek do
naboż. Kraków, św* Tomasza 20.
Oprawne książki polskie do nabożeństwa. Nakład własny.
57. Robert J a h o d a, zakład galanteryjno-introligatorski, Kraków, ul. Bracka
L. 13. Mszał, książki do nabożeństwa.
64. Z i e n k o w i c z i C h ę c i ń s k i , księgarnia, skład nut i drukarnia, Lwów,
Teatralna 1. Literatura treści teologicznej, wydawnictwa z dzie
dziny muzyki kościelnej, podręczniki liturgiczne, i t. p.
96. G u b r y n o w i c z i s y n , księgarnia, Lwów, pl. Katedralny.
Książki i nuty. W ydawnictwa własne i komisowe.
„ S z k o ł a i n t r o l i g a t o r s k a w Tarnowie.
Mszał i książki do nabożeństwa.
113. T o w a r z y s t w o O r g a n i s t ó w w Krakowie,
Nuty śpiewów kościelnych własnego nakładu i wydania.
' 28. Prof. O. M. Ż u k o w‘s k i, Czerniowce,
Nuty śpiewów kościelnych własnej kompozycyi i nakładu.
2) Obrazy, obrazki, medaliki, i t. p.
5. „Emanuel od św. Józefa® (Józef Szerszeniewicz, przemysłowiec) Kraków
ul. św. Krzyża 3. Obrazki i medaliki.
7. a) F. K. Z i ó ł k o w s k i i S k a . Pleszew, W . Ks. Pozn.
Obrazki św., obrazy i widokówki.
7. b) S. B e n d 1e w i c z i S k a . Pleszew. W . Ks. Pozn.
; Obrazy oprawione, różańce, szkaplerze, krzyże, kropidła.
7. c) „ K a t o l i k " Poseł Adam N a p i e r a l s k i , Bytom, Śląsk.
Książki do Nabożeństwa, wydawnictwa religijne.
Generalny zastępca firm: Ziółkowski i Ska. — Bendlewicz i Ska. i „ K a tolik“ : S. W . Niemojowski, Lwów, Gmach Skarbka.
— 267 -
W ystaw a Kościelna L. P. p. F ragm ent z sali V.
— 268 —
L. p.
zgt.
7k Z a k ł a d r e p r o d u k c y i f o t o t e c h n i c z n e j ,
Kraków, Franciszkańska 4.
Reprodukcye obrazów, widoków, etc.
T. Jabłoński i Ska.
GRUPA f).
Wyrób organów, harmoniów, dzwonów, dzwonków, zegarów kościel. itp.
1) Organy i harmonie, instrumenty muzyczne.
4. Franciszek N i e w c z y k, fabryka instrumentów muzycznych, Lwów,
Chorążczyzna 7. Instrumenta smyczkowe i dęte.
19. M. J a n i s z e w s k i , kraj. fabryka organów i harmon. Lwów, ul. Ogjórkowa Podzamcze. Organ kościelny, 6 harmoniów.
70. Rudolf H a a s e , fabryka organów, Lwów, Piaskowa 9.
Organ kościelny dla O. O. Redemptorystów w Podgórzu.
2) Dzwony, dzwoneczki, etc.
8. Ludwik P e ł c z y ń s k i , fabryka dzwonów, Kałusz.
Dzwon z miedzi i 22% laterciny, ważący około SCO kg.
86. Antoni S e r a f i n , , ludwisarz, Kałusz. Dwa dzwony,
91. Karol S c h w a b e , odlewarnia dzwonów i metali. Biała.
Trzy harmonijnie strojone dzwony, o tonach g. h, d.
3) Zegary kościelne.
82- Michał M i ę s o w i c z, pierwsza krajowa fabryka zegarów wieżowych,
Krosno. Zegar wieżowy.
101. Jan S e l t e n r e i c h , zegarmistrz, Lwów, pl. Maryacki 8.
Zegar okrągły 8-dniowy.
GRUPA g).
Wyroby ze złota, srebra, bronzu, platerowane, blacharskie, i ślusarskie.
1. Wyroby ze złota, srebra, bronzu, platerowane, itd.
1. A. i J. J u r k i e w i c z, zakład bronzownicży, Sambor, wyroby bronzownicze.
1. a) O. K u l c z y c k a we Lwowie.
Wyroby emaliowane, obrazy z emalii i malowane na płótnie.
23. Franciszek K o p a c z y ń s k i , zakład artystyczno-bronzowniczy, Kraków,
Floryańska 47. Wyroby bronzownicze.
32. Wilhelm S k n u r z y l , bronzownik, Lwów, Rynek L. 9.
Wyroby z bronzu i srebra.
33. Szymon W i l c z y ń s k i , bronzownik, Lwówr, Ruska 16.
Naczynia kościelne z bronzu i srebra.
45.^J. Fr. S t u p n i c k i i s y n , fabryka wyrobów kościelnych, Przemyśl.
Naczynia kościelne z bronzu i srebra.
W y staw a Kościelna. L. P. p. W idok sali bronzów i srę b r kościelnych.
-
270 —
47. W ładysław U ś c i e ń s k i, bronzownik, Lwów, Ruska 8.
Paramenty kościelne.
52. Piotr S e i p, bronzownik, Kraków, Floryańska 30.
r-Wyroby z bf®nz%fc ^ ebra. - -
—.... - - -- - —
m
=
66.. M. J a r r a , właściciel fabryki wyrobów metalów, i srebrl).; wKrakoWfę,
ul. Berka Joselowicza 19. Wyroby z bronzu i srebra,;’J
V
80., Wilhelm N e t r o u f a l , tokarz, metalowy, Lwów, Zamknięta 9.
j; W yroby bronzownicze.
■>
87, Wojciech K o s i b a I. W . C h u d ź i k o w s k i, fabryka kas ogniotrwa*
łych, Lwów, Na Błonie 22.
Tabernaculum żelazne opancerzone. Skarbona żelazna dla kościołów.
110. Antoni Halski. Lwów, plac Maryacki L. 9.
Krzyże i korpusy żelazne, złocone i lakierowane.
111.: Adam Schmidt, mechanik Biblioteki Uniwersyteckiej we Lwowie,
świeczniki niklowe, koronkową robotą; 2 gałązki róż, kute w miedzi.
136. Jan K u p i e c k i , Lwów, wyroby bronzowmicze.
'67.
•68.
77.
93.
^5.
2) Wyroby blacharskie.
Zygmunt P o p i e l , pracownia blacharska, Lwów, ul. Franciszkańska.
Wyroby mosiężne i z aluminium.
Stanisław C w e n a r s k i , blacharz, Lwów, Akademicka 3.
2 puszki na pieniądze.
Maryan B e n a 1, artyst. zakład blacharski, Lwów, Sykstuska 14.
Krzyże, korpusy, świece metalowe.
Jan R z e p e c k i , blacharz, Lwów, Zielona 4.
Wyroby blacharskie.
Henryk B o g d a n o w i c z , lejarnia cynkowa, wyroby metalowe, Lwów,
Piekarska 13. Odlewy figur świętych.
3) Wyroby ślusarskie.
9. Eugeniusz Maryan U n g e r , zakład rytowniczy i tłocznia medali, Lwów,
Akademicka 8. Medale, pieczątki.
73. Antoni P ą c z k a , ślusarnia, Lwów, Murarska 1.
Wyroby żelazne, kute, artystycznie wykonane.
102. Jan H ł y n c z a k , majster ślusarski, Lwów, Gródecka 41, krzyż żelazny,
krata żelazna.
108.. Michał S te f a n o w s k i, ślusarz, Lwów, Gródecka 43,
‘2 krzyże żelazne.
15
115. Józef P r o c k o, ślusarnia, Lwów, Kopernika 17,
Wielkie drzwi żelazne, kute. Brama żelaznaf>
2
GRUPA h).
Zbiorowe W ystawy i koszykarstwo.
„ R y z n y c i a . “ różne przybory cerkiewne. Towarzystwo zarejestrowane
zogr. por. w Samborze.
W y staw a K cścielna L, P. p. O tw arcie w y sta w y w dniu 29. m aja 1909 r.
_ 272 _
L. p.
zgt.
22. Wincenty K u c z a b i ń s k i .
Skład przyborów
Kopernika 9. Różne przybory kościelne.
„ ' S z k o ł a k o s z y k a r s k a w Albigowej.
Konfesyonał łozinowy przenośny.
kościelnych,
Lwów*
U roczyste otwarcie \Bystaroy kościelnej, które przedstawia jednoz zamieszczonych Obok zdjęć fotograficznych — odbyło się w dniu 29
maja 1909 roku o godzinie 11-tej przedpołudniem, na które przybyli:;
Protektor W ystawy JE. ks. Arcybiskup Dr. Józef B i l c z e w s k i , (JE. ks.
Arcybiskupów Dra hr. S z e p t y c k i e g o i Józefa T e o d o r o w i c z a nie
było wówczas we Lwowie) przybyli więc w ich zastępstwie ks. mitrat B i e
l e c k i i ks. prałat M o s z o r o ,
Oprócz tego jawili się:
JE, p. Namiestnik Dr. B o b r z y ń s k i i JE. p. Marszałek krajowy hr..
Stanisław B a d e n i , Prezes Kola polskiego, członek W ydziału Ligi P. p. Dr.
G ł ą b i ń s k i , głównodowodzący jenerał zbrojmistrz S c h o d 1e r, delegaci
Ministerstwa robót publicznych Radca sekcyjny Dr. W a y g a r t , Ministerstwa
skarbu Radca sekcyjny Dr. Ł o p u s z a ń s k i , Urzędu popierania rękodzieła
starszy inżynier T i 11 z Wiednia. Centralny Inspektorat przemysłowy repre
zentował Radca dworu N a w r a t i l , imieniem miasta Lwowa jawi! się p. Wi
ceprezydent K p i e r z gronem radnych, Rada szkolna krajowa wydelegowała
swojego Wiceprezydenta Dra D e m b o w s k i e g o , Lwowską Izbę handlową,
i. przemysłową, zastępy wali Wiceprezes Izby, marszałek powiatowy B a c z e w s k i i Sekretarz Izby Dr. S t e s ł o w i c z , Towarzystwo rolnicze w Krako
wie Zdzisław hr. T a r n o w s k i , Towarzystwo Kółek rolniczych Wiceprezes.
Dr. Bronisław D u l ę b a , Kuratoryę Instytutu technologicznego p. Ludwik
W i n i a r z , Koło polskie reprezentowali posłowie Dr. G e r m a n i radca
Jabłoński.
Oprócz tego jawili się na otwarciu pp. Leon hr. P i n i ń s k i , Rektor
N i e m e n t o w s k i , Radca dworu profesor Dr. L. R y d y g i e r , Prezydent
S e f e r o w i c z , radca policyi W e n c , członkowie komitetu W ystawy z Pre
zesem Księciem Andrzejem L u b o m i r s k i m na czele, Członkowie Wydziału
Ligi P. p. i Lwowskiej Pomocy przemysłowej, delegaci wszystkich instytucyi,.
i stowarzyszeń oraz liczne grono zaproszonych gości.
W stylowej wiejskiej dzwonicy zbudowanej w sali środkowej według
projektu architekty p. N o w o r y t y , . przybranej krzewami — wśród których,
wznosiło się popiersie Ojca św. P i u s a X. zajęli miejsce obecni dygnitarze
i przedstawiciele władz.
Pierwszy zabrał głos protektor W ystaw y ks. Arcybiskup B i l c z e w s k i .
W spomniawszy o opiece jaką sztukę otaczał zawsze kościół, który „potrzebuje
sztuki, ażeby stworzyła mu dom boży, ołtarz" podkreślił Arcypasterz, że „Bóg.
obficie obdarzył nas Polaków poczuciem piękna, świadczą o tem nasze staroży-
— 273 —
■tne świątynie, świadczy o tem ta W ystawa, Aktorai dowodzi, ż e ; ńiei musimy
uciekać się do pemocy obcych, aby zdobić nasze świątynie",
„Sienkiewicz — mówił J. Exc. ks. Arcybiskup, -wypowiedział niedawno
zdanie, że gdy lud nasz w wielu miejscach-się wynaradawia, winniśmy pódjąć walkę powszechną o szkołę, lecz winniśmy również podjąć walkę o stwo
rzenie sztuki i .przemysłu kościelnego, gdyż to- będzie -milionowym darem,
jaki naród złoży corocznie ojczyźnie, zamiast bogacić obcych". ■
Kończąc, złożył ks. Acybiskup gorące podziękowanie imieniem ducho
wieństwa Lidze Pomocy przemysłowej, komitetowi W y stan y i wystawcom,
życząc aby przemysł liturgiczny w kraju tak 'się rozwinął' aby w niedalekiej
przyszłości, kraj mógł pokrywać własnymi wyrobami wszystkie potrzeby
swych świątyń."
1
;
Następnie przemawiał imieniem1 reprczentacyi miasta Wiceprezydent
•E p 1 e r, który ząpewniał, iż gmina miasta Lwowa śledzi z zainteresowaniem
całą zbawienną działalność Ligi "Pomocy przemysłowej "i w miarę możności
udzielać będzie tej instytucyi swego poparcia tak jak ' chętnie użyczyła tej
pierwszej wystawie swej pomocy.
Wreszcie zabrał głos Prezes Ligi Pomocy przemysłowej Andrzej ks,
L u b o m i r s k i , który otwierając W ystawę skreślił po krotce jej historyę,
podnosząc znaczenie W ystaw dla rozwoju przemysłu. W ystawy zawodowe,
za jaką uważać należy wystawę liturgiczną --- mają doniosłe znaczenie, są
■świadectwem, że możemy obejść się bez obcej pomocy, w wielu dziedzinach
naszego życia.
W dziedzinie przemysłu liturgicznego, otwiera się obszerne pole działa
nia, kraj zalany produkcyą obcą, obowiązkiem 'społeczeństwa jeśt więc baczyć,
■aby ani jeden grosz !z k raju‘nie szedł ‘za granicę.
- Ł 1:i ł* "‘u ‘
W czasie uroczystości śpiewał uproszony’ przez Komitet chór akademi
cki, a przed gmachem grała orkiestra Czwartaków. ,
Na uroczystość nadesłano wiele listów i telegramów z życzeniami. Mię-dzy innymi nadesłali życzenia J. Eminencya książę kardynał I1 u z y n a ,
J. !Exc. Ks. biskup P e l c z a r , Ministrowie kolei, oświaty, robót publicznych
4 skarbu, Prezydya Ministerstw handlu i skarbu, Generalna Dyrekeya poczt
<i telegrafów we Wiednia, Tajny radca szef sekcyi W. E x n e r , prezydent
■urzędu dla popierania rękodzieł we Wiedniu, Prezydent urzędu patentowego
we Wiedniu dr. Paweł B e c k , szefowie sekcyj: w Ministerstwie handlu
IB r o s c h e , ministerstwa kolei S c h o n k a , i dyrektor kolei północnej B a n i h a n s — szefowie sekcyi: ministerstwa robót publicznych Adolf M u l l e r ,
Br. Jan B e r g e r i H o m a n n , szef sekcyi ministerstwa handlu dr. R .i e d 1,
szef sekcyi ministerstwa skarbu* dr. . E n g e l .
.. j: .
( . <■
Oprócz tęgo gratulowali pp.: radcy ministeryalni ministerstwa robót
ipubl. Józef K o o s v. S t e r n e g g , Dr. Artur B r e y c h a , radca sekcyjny
-Min. robót publ. Dr. S c h i n d l e r , Radca -sekcyjny Min. handlu Dr. R e d l ,
m in. kolei G e u t e b r u k , -radca ministeryałny i szef Dyrekcyi budowli dróg
18
— 274 wodnych Z a m p a c h , radcą minist. ministerstwa kolei Dr. D o r n h e i m e r.
Od radców dworu w Ministerstwie kolei pp. R r ii 11 a i B a r d a s a we Wie*
dniu nadeszły życzenia. Imieniem Centralnego Inspektoratu przemysłowegowe Wiedniu, gratulował telegraficznie Radca dworu W i i r t h .
Życzenia nadesłali także;
JE. Prezydent sądu kraj. wyższego Aleksander Mniszek T c h ó r z n i c k i*
Prezes Tow. kółek rolniczych, poseł na Sejm kraj. JW P. Artur Z a r e m b a
C i e l e c k i , W ydział Tow arzystw a dziennikarzy we Lwowie, Dyrekeya kolęji północnej we Wiedniu, oraz dyrekeya austr. Muzeum handlowego i Zakładu
dla kobiecego przemysłu domowego we Wiedniu i w. iPo dokonanem otwarciu rozpoczęto zwiedzanie W ystawy.
Ażeby nie przeciążać komitetu w pracy nad oceną okazów, dalej pracą,
nad organizacyą odczytową, koncertów, dozorem nad transakeyami handlo
wymi i stroną handl. W ystawy, itp.,,
komitet pełny podzielono na następujące cztery sekeye:
1) Sekcyę techniczno-artystyczną w skład której weszli pp:'
Przewodniczący: R a w s k i W i n c e n t y ,
chnicznego, Radny miasta, architekt, Lwów.
,
Prezes Towarzystwa Polite
Członkowi e:
B a t o w s k i K a c z o r Stanisław, artyst. malarz, Lwów,
B e ł t o w s k i Juliusz, prof. szkoły przemysł. Lwów,
D o b r z a ń s k i Zygmunt, architekt, Lwów,
H a r a s i m o w i c z Piotr, artyst- rzeźbiarz, profesor, Lwów,
K o h l e r Ludwik, artyst. malarz, Lwów,
K u r c z y ń s k i Zygmunt, artyst. rzeźbiarz, Lwów,,
K r u p s k i Julian, artyst. malarz, Lwów,
N o w o r y t a Jan, architekt, Lwów,
N o w a k o w s k i Tadeusz, architekt, przewodniczący Koła architektówsłuchaczów Politechniki, Lwów,
O b m i ń s k i Tadeusz, Dyr. Inst. Technologicznego, doc. Politechniki,.
Lwów,
P o 1i t y ń s k i Karol, artyst. malarz, Lwów,
R e j c h a n Stanisław, artyst. malarz, profesor szkoły przem., Lwów,
T o p o 1n i c k i Adam, Radca budownictwa, inżynier, Lwów,
W i n t e r o w s k i Leonard, artyst. malarz, Lwów.
2) Sekcyę muzyczną, do której należeli pp.:
Przewodniczący: Dr. Henryk K a d y i, Radca Dworu, Profesor Uniwer
sytetu, Zast. Prezesa galic. Tow. muzycznego, itd. Lwów.,
Członkowie:
C e t w i ń s k i Stanisław, st. Radca Magistratu, Lwów,
Dr. C z e r n y Karol, Prezes „Lutni®, Lwów,
— 275 —
G a l l Jan, Lwów,
Dr. G a r g a s Zygmunt, Lwów,
G a j e w s k i Marceli, urzędnik Banku krajowego, Lwów,
H a a s e Rudolf,, organmistrz, Lwów,
J a n i s z e w s k i Mieczysław, organmistrz, Lwów,
L u s t i g Ludwik, prezes Tow. śpiewackiego „Echo“, Lwów,
Prof. N e u h a u s e r Franciszek, Lwów,
Prof. S ł a w i c z e k Henryk, Lwów,
S o ł t y s Mieczysław, dyrektor konserwatoryum galic.: Tow. muzy
cznego, Lwów,
Dr. S z c z e p a ń s k i Zdzisław, Lwów,.
Towarzystwo „L u t n i a “, Lwów,
Prof. W o I f s t a 1 Bronisław, Lwów,
W a l t e r Edmund, sędzia, Lwów,
3)
sekcyę odczytową, do której uproszono pp.:
Przewodniczący: Józef B i a ł y n i a C h o ł o d e c k i, st. Radca pocztowy,
literat, Lwów.
Członkowie:
1;
Ks. C i e m n i e w s k i Jan, Lwów,
Ks. F i j a ł e k Jan, profesor Uniwersytetu, członek Akademii umieję
tności, Lwów,
Ks. Dr. J a s z o w s k i Błażej, profesor Uniwersytetu, Lwów,
Ks. J ó z e f o w i c z Feliks, profesor gimnazyalny, Lwów,
Ks. Dr. L e n k i e w i c z Zygmunt, prałat kapituły, radny miasta, Lwów,
Ks. Dr. P e c h n i k Aleksander, katecheta i redaktor „Gazety kościel
nej," Lwów,
Dr. R y d y g i e r Ludwik, radca dworu, prof. Uniwersytetu, Lwów,
Dr. Ś l ó s a r z Jan, kanonik i profesor Uniwersytetu, Lwów,
Ks. Dr. S i e n i a t y c k i Maciej, profesor Uniwersytetu, Lwów,
Ks. Dr. W e s o l i ń s k i Adam, poseł na Sejm, i redaktor „Gazety nie
dzielnej, Lwów,
Ks. Dr. W y s o c k i Stanisław prof. Uniwersyt., Lwów,
Ks. Dr. W r ó b l e w s k i Alfred, Lwów,
Ks. Dr. Ż u k o w s k i Jan, profesor Uniwersyt., Lwów.
4)
sekcyę przemysłowo-handlową, której czynności objął W ydział lwo
wskiej Pomocy przemysłowej. Skład członków tegoż na str. 88.
Podczas całego czasu trwania W ystaw y — zaprowadzono w biurze
W ystaw y telefon pod liczbą 1370, zaś Dyrekeya poczt i telegrafów ustano
wiła sezonowy urząd pocztowy „Lwów 18“. Linia tramwaju elektrycznego
„ul. św. Zofii ‘— Plac Powyśtawowy" otwartą została na parę dni przed roz
poczęciem W ystawy i funkeyonowała całodziennie.
18*
— 276 —
Koncerty spacerowe.
Dla uprzyjemnienia pobytu na W ystawie urządzano koncerty spacerowe
orkiestry wojskowej 15 pułku piechoty, wykonane pod batutą kapelmistrza p.
Konopaska w sali głównej, trzy razy tygodniowo i w każdym dniu świą
tecznym.
W y staw a K ościelna L. P. p. D zw onica stylow a pom ysłu architekty
p. Jana N ów oryty.
Odczyty.
Podczas trwania W ystawy odbyło się sześć odczytów z dziedziny nauki,
sztuki i przemysłu mających związek z charakterem i zakresem W ystaw y —
w następującym porządku:
1) 30 maja — Dr. Kazimierz L u b e c k i z Krakowa.
„Mecenat .kościoła-ńad sztukami■■pięknemi*.
2) 16. czerwca — ks.- Dr. Józef K a c z m a r c z y k, docent Uniw. Jagiel
lońskiego z Krakowa.
:i
„O początkach sztuki chrześcijańskiej".
3) 21. czerw ca, — ks. prałat Franciszek L e ś n i a k z Tarnowa. - - . ... t,
„O malarstwie religijnemu.
rt;[i:;1; i
i
— 277 —
4) 22. czerwca — Ks. Infułat Dr. Józef B o m b a z Tarnowa,
„O haftach i tkaninach kościelnych".
5) 29. czerwca — Ks. Prof. Dr. Feliks J ó z e f o w i c z ze Lwowa.
„Katakomby jako miejsce kultu pierwszych chrześcian, (z obrazami
świetlnymi).
.
!
6) 14. lipca — Prof. W ładysław Podlacha ze Lwowa.
„Wpływ liturgii na twórczość artystyczną".
Odczyty poprzedzano przeważnie koncertem na organach.
j
Mimo, iż na prelegentów pozyskaliśmy najwybitniejsze powagi w dzie
dzinie wiedzy kościelnej, mimo interesujących tematów zastosowanych ściśle
do charakteru W ystawy, odczyty nie cieszyły się oczekiwaną frekwencyą, co
tłómaczyć musieliśmy sobie odległością parku wystawowego i pałacu wystawy
od miasta.
Natomiast bardzo licznie dopisywała publiczność na
koncerty muzyki kościelnej
jakich dzięki zabiegom sekcyi muzycznej i przy życzliwej pomocy Dyrektora
konserwa tory um Mieczysława S o ł t y s a urządziliśmy cztery, a mianowiciei
10. c z e r w c a śpiewał Chór akademicki.
20. c z e r w c a koncertowało Tow. śpiewackie „Hejnał".
27. c z e r w c a Towarzystwo śpiewackie „Bard".
11. l i p c a Tow. śpiewackie „Hejnał".
W każdym z tych koncertów była część instrumentalna, zaś na program
ułożony przez dyrektora S o ł t y s a składały się śpiewy solowe i chóralne.
Koncerty rozpoczynały się każdorazowo o godz. 8-mej a kończyły sią o godz.
9 i pół wieczorem.
Oprócz tego odbyły się w dniach 23 i 30 czerwca dwa koncerty smy
czkowe utworów religijnych, wykonane przez orkiestrę 15 pułku piechoty, pod
batutą kapelmistrza p. F. K o n o p a s k a.
Wśród mnogich wycieczek, które W ystawę zwiedziły — na osobną,
;wzmiankę zasługują ze względu na znaczniejszą ilość uczestników, następu
jące, które w chronologicznym porządku podajemy:
5. c z e r w c a — Wychowankowie zakładu sierót N. M. P. Niepokala
nej; — młodzież pierwszej szkoły realrtej we Lwowie;
6. c z e r w c a — wycieczka 350 włościan, uczestników odbywającego'się wówczas obchodu Anczyca. Włościan przybyłych z własną banderyią n a
W ystawę, oczekiwali członkowie komitetu obchodowego i W ystawy, którzy
udzielali im podczas zwiedzania W ystawy wyjaśnień.
. ,|
8. c z e r w c a — Pensionat p. d’Endel, Lwów, — Wychowankowie'Stojwarzyszenia terminatorów jpi. św. Stanisława. Kostki we Lwowie.
!
9. c z e r w c a — przybyło na W ystawę osobnymi wozami kolei ele
ktrycznej 200 uczenic szkoły żeńskiej im. św. Anny we Lwowie, uczenice
pensyonatów pań Rychnowskiej i Zagórskiej.
10. c z e r w c a — 160 uczenic pensyonatu p. Strzałkowskiej.
278
LW y staw a K ościelna L. P. p. W idok sali w ykładow ej i m uzycznej.
_*s4
— 279 —
12. c z e r w - c a — 200 uczenic liceum im. królowej Jadwigi,.
16. c z e r w c a — uczenice szkoły żeńskiej im. Sobieskiego.
17. c z e r w c a — uczniowie szkoły męskiej im. Słowackiego oraz wy
cieczka kleryków i księży, następnie wycieczki zakonów.
D n i a 28 c z e r w c a zwiedziły W ystawę: młodzież szkoły ludowej
w Zamarstynowie i Zniesieniu,
29. c z e r w c a — Wycieczki młodzieży szkolnej z Barszczowic, Ba■siówki i Krosna.
Oprócz tego młodzież szkoły męskiej im. Królowej Elżbiety i uczniowie
IV gimnazyum z gronem profesorów.
30. c z e r w c a — młodzież szkoły im. św. Antoniego we Lwowie i wy
cieczka gimnazyum ruskiego z Tarnopola,
1. l i p c a — Wycieczka ,300 osób z Winnik obok Lwowa.
4. l i p c a — zwiedziło W ystawę Stowarzyszenie sług „Św. Zyty“ we
Lwowie.
5. l i p c a — uczniowie gimnazyum ruskiego we Lwowie i młodzież
gimnazyum z Sambora z gronem profesorów.
8. l i p c a — Wycieczka młodzieży i starszych z Rudek.
11. l i p c a — Wycieczka z Żółkwi.
■Ogółem zwiedziło W ystawę 27 wycieczek z tego
16 miejscowych i
11 zamiejscowych,
nie wliczając w to drobnych wycieczek duchowieństwa, przybyłych z wszyst
kich stron kraju, a także z innych dwóch dzielnic Polski.
Dla uczestników każdej wycieczki odbywały się wykłady popularne —
■urządzane przez naszych prelegentów.
Wśród osobistości, które zwiedziły kilkakrotnie W ystawę kościelną —
podczas jej trwania wymienić należy przedewszystkiem:
Protektora W ystawy JE. ks. Arcybiskupa B i l c z e w s k i e g o , który
kilkakrotnie i zawsze szczegółowo W ystawę zwiedził i żywo się nią intereresował.
Protektor ks. Metropolita gr. katolicki hr. S z e p t y c k i , p. Natniestnikowa
B o b r z y ń s k a , JE. p. Dawid A b r a h a m o w i c z z małżonką, hr. Włodz.
D z i e d u s z y c k a , Prezydent miasta C i u c h c i ń s k i , Prezydent D e m b o
w s k i , posłowie prof. Dr. Józef M i l e w s k i i członek W ydziału krajowego
Dr. Władysław J a h l i liczni zastępcy świata artystycznego i przemysło
wego.
Zamiast loteryi fantowej jaką różne W ystawy urządzają, wprowadziliśmy
na W ystawie kościelnej
premiowanie zwiedzających
w ten sposób, iż każdy tysięczny gość otrzymywał przy wejściu na W ystawę
upominek zakupiony przez komitet z pośród okazów W ystawy.
— 280 —
Premiowanie rozpoczęło się w dniu- 2 czerwca od 3000' trzechtysięcznego>
zwiedzającego p. Adama S e ń k o w s k i e g o , który otrzym ał, srebrny
puhar. '
.
: ■
;.
>1r :
. '
Następnie obdarzeni zostali:
,
4000 gość p. KI. W o 1i ń s k a, (książkę do nabożeństwa)
5000 p. Stan. R y c h t e r (para mosiężnych lichtarzy)
6000 p. inżynierowa F 1 e i s c h 1o w a, (srebrny puhar)
7000 anonim, (srebrny krzyżyk)
8000 p. Stanisław H e s s (srebrny krypeć na popiół)
9000 p. D o m i n i k o w s k a (książeczka do nabożeństwa)
10000 p. Antoni F i s c h e r , pomocnik handlowy (garnitur składającysię z 3 większych i 3 mniejszych srebrnych puharów oraz upo
minki od wystawców).
W -11000 gość Jarema H u b c z a k uczeń- 1. ruskiego gimnazyum we Lwo
wie (dzieło Tetmajera p. t. „Moc truchleje1*)
12000 gość nie wyjawił swego nazwiska (krzyżyk srebrny)
13000 ks. Romuald T u m p a c h , wikary kościoła św, Anny ze Lwowa.
14000 gość p. Marya R y b i ń s k a , (obrajz święty).
W ystawę zwiedziło po dzień zamknięcia 14883 osób, w tem około 3000*
księży, zakonników, kleryków wszystkich trzech obrządków, oraz 4100 mło
dzieży szkolnej.
Tytułem wstępu pobierano na W ystawie 40 groszy, młodzież i włościa
nie oraz robotnicy płacili 20 groszy. Wycieczkom większym i grupom zwie
dzających udzielano jak najdalej idących ulg.
Niską opłatę za wstęp wyznaczyliśmy, ażeby ściągnąć na W ystawę lud1
i te w arstw y uboższe, które stanowią właściwą sferę kupujących artykuły
przemysłu liturgicznego, zaopatrując się w obrazy, obrazki, krzyże, sźkapleże
i inne dewocyonalia przy kążdej sposobności, a szczególnie podczas odpustów,,
jarmarków, itp.
■ . , s;-. ,
^
,....
Przypominamy opis Jarmarku ułaszkowieckiego, zamieszczony w ostatniem naszem sprawozdaniu, w którem wykazaliśmy —
na jarm arku tym>
sprzedaje się z a k i 1 k a d z i e s i ą t t y s i ę c,y k o r o n z a g r a n i c z n y c h
dewocyonaliów.
Z tego też względu wskutek zniżonej: opłaty za wstępy yachunek (Wy
stawy kościelnej — który poniżej szczegółowo przedstawiamy — zamknięty
być musiał niedoborem wprawdzie nieznacznym: w stosunku do .kosztów ,, ala
nieuniknionym.
. ii
Ogólmy przychód W ystawy wynosił kor. 20,598*82
Rozchód . ...................................
. 21,478.56)
-
281 -
Pojedyncze pozycye. przedstawiają; się następująco:
P r z y c h ó d :
.
1. Oplata za miejscowe . .
. . . . .
. . . kor.
2. Ogłoszenia w k a ta l a l o g u .......................................
„
3. Subwencye:
a) Ministerstwa robót publicznych kor. 2500
„ 300Ó
b) Wydziału krajowego . . . . .
c) Lwowskiej Izby handl. i przemysł. „
750
4. W s tę p y .............................. ....
5. Za dyplomy i medale . . . . . . . .
6. Różne . . . . . . . . . . . . . .
Razem
.
,
3631 "76
771 "40
62505361-60
1621-23
2962-83 ’
. . . . . . . kor. 20598-82
R o z c h o d y :
1.
■2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
Druki . . . . . . . . . . . . . .
. -. . . kor. . 802-—
O g ło s z e n ia ...............................................
1967"14
Plakatowanie . . ' ................. .... . . .
1890-—Koszta kancelaryjne, porto, itp.
*.
r> 1501-72
Personal pomocniczy, dozorcy, kasyerki
2346-54' ■ n
Straż ogniowa i policyjna . ..................
1152-56
Urządzenie, materyał, deski, itp................
2522-Druk katalogu ...........................................
627-71
Dowóz okazów na W ystawę . . . .
677-34
Koszta otwarcia f . . . . . . . . .
471-—
•„
dekoracyi . . . . . . ’
. 2742-68
• • • • ‘
koncerty i odczyty . . . . . . . .
1-156-—
• •
»:
Medale i dyplomy ..............................
i
164-46
•
■1 >
»
Uprzątnięcie W ystaw y . .
. . .
i 164-88;
•„
Nieprzewidziane ,<•* . , . . . . . . . V.' fj c%• ,
1992-53
Razem . . .
. . kor. . 21478 56
Zamknięcia W ystawy, które nastąpiło 15. lipca o godz. 10-tej rano,
wobec znaczniejszej części wystawców, licznej publiczności i przedstawicieli,
prasy dokonał w zastępstwie nieobecnego Prezesa, Wiceprezes Ligi Pomocy
przemysłowej, p. Dyrektor W ładysław Terenkoczy, który w swojem przemó
wieniu złożył podziękowanie Protektorom W ystawy JE. NajprzewielebniejszymArcybiskupom Dr. Bilćzewskiemu, hr. Szeptyckiemu i Józefowi Teodorowiczowi, krajowi, gminie, Rządowi centralnemu, lwowskiej Izbie handlowej, pra
sie polskiej i wszystkim tym, którzy przyczynili się do-urządzenia i uświe
tnienia W ystaw y — a ' wreszcie wystawcom' za udział w Wystawie.
Przedstawiając sprawozdanie z przebiegu W ystawy, podkreślił mówca,,,
że twórcy W ystaw y pragnęli, ażeby W ystawa dała rzeczywisty -obraz w y -
— 282
—
twórstwa, przedstawiła, to, co w gałęzi przemysłu liturgicznego zwykle się
wyrabia, tak ażeby zamówienia, na podstawie okazów wystawcom udzielane,
mogły być w istocie wykonane.
Pod tym względem W ystawa udała się w zupełności zostawiając trwale
skutki w formie ogólnego żywego zainteresowania się przemysłem liturgicz
nym, zachęcając do twórczości własnej na tem polu i w postaci powstałej
wskutek tego, pierwszej krajowej fabryki opłatków kościelnych i wigilijnych
J. Niewidowskiego w Wadowicach oraz projektu założenia w Krakowie, na
■wielki rozmiar zakreślonej fabryki dewocyonaliów.
Także wskutek wystawy J. Exc. Ks. Arcybiskup Bilczewski po oglą
dnięciu wystawionych dzwonów, powierzył dostawę dzwonów dla kościoła
-św. Elżbiety we Lwowie, uczestnikowi W ystawy p. L. Pełczyńskiemu z Ka
łusza.
Obroty handlowe dokonane na W ystawie wraz z zamówieniami udzielonemi wystawcom dosięgły kwoty kor. 14.600.
Katalog W ystawy rozesłaliśmy do wszystkich urzędów parafialnych, do
gmin i interesowanych osób, oraz do kupców w całym kraju, ażeby także
tych, którzy W ystawy zwiedzić nie mogli, zapoznać z krajowemi źródłami
produkcyi z zakresu przemysłu liturgicznego.
Wiele zapytań i próśb o informacye jakie od czasu urządzenia W ystawy
kościelnej z wszystkich stron kraju w sprawach dotyczących przemysłu litur
gicznego dochodzą główne nasze biuro, świadczą,-o skuteczności tej akcyi
i o udaniu się W ystawy.
Odznaczenie wystawców.
Komitet sędziów W ystawy, któremu przewodniczyli pp. Radca Aleksan
der Lewicki dla działu przemysłowo-handlowego i artysta malarz p. Stani
sław Kaczor-Batowski dla działu artystycznego, uchwalił po poprzedniem po
rozumieniu się i na mocy obrad odbytych w dniach 2. i 24. czerwca i 4.
ilipca, na podstawie orzeczeń wydanych na tych posiedzeniach . i, na mocy
decyzyi zapadłej na dniu 11. lipca, przyznać wystawcom następujące odzna
czenia :
GPUPA a).
1.
P l a n y
Medal bronz.owy:
Tadeusz M o s t o w s k i , architekt i prof. budów, szkoły przemysł. Lwów.
A. Ł u s z p i ń s k i, architekt, Lwów.
. 2) I n s t a l a c y e i w y r o b y b u d o w l a n e
Dyplom honor ow y :
Zygm unt P i o t r o w i c z, Lwów.
Jan L e w iń s k i, Lwów.
Medal b r o n z o w y :
iFranciszek M o s s o c z y, L w ów .•
3) M a l a r s t w o i p o z ł o t n i c t w o .
Medalsrebrny:
Adolf O r z e c h o w s k i , Kołomyja,
Medal bronzowy:
Mikołaj P a w n y k, Żółkiew,
List poch wal ny :
Jan C z a j k o w s k i — Sambor i R. B i e n i a s z — Nowy Sącz.
4) S z k l e n i a a r t y s t y c z n e i w i t r a ż e ,
,
Dyplom honorowy:
Stanisław Gabryel Ż e l e ń s k i — Kraków,
Medal srebrny:
Leon A p p e 1 — Lwów,
L i s t po c h w a l n y :
Feliks N i e d z i e l s k i — Lwów..
GRUPA b).
R z e ź b a k o ś c i e l n a w k a m i e n i u i dr zewi e,
Dyplom honorowy:
G. F. B e ł t o w s k i , Nowy Targ.
Medal złoty:
G. W o j t o w i c z — Lwów,
Medalsrebrny:
Andrzej L e n i k — Krosno.
J. M i c h e l i n i — Lwów, (jako fabrykant).
Stanisław J a m r o ź — Lwów, (za ramki kościelne).
W. S a m e k —• Bochnia (jako fabrykant).
Stanisław S z c z u p ł a k i e w i c z — Lwów.
Bernard K r ó l i k — Lwów (jako przemysłowiec).
Ferdynand M a j e r s k i — Przemyśl.
Franciszek T u m i d a l s k i — Dębniki.
J. S i l b e r m a n , Lwów, (jako przemysłowiec).
Medal bronzowy:
N. Herold, Lwów.
T . S o k ul s k i, Lwów.
A S z a j n a , Jasło.
A. S a b a r a j, Hołosko wielkie,
Di S t a s z c z y s z y n , Lwów,
T . K o m i s a r u k , Stanisławów.
-
284 —
List p oc h walny:
P. K a c z m a r c z y k , Przemyśl,,
Stefan By j , Lwów,
K. G o r 1i ń s k i, Rzeszów,
Antoni H y b e 1, Stary Sącz.
GfttJPA c).
1. S z a t y i h a f t y .
Dyplom honorowy:
Towarzystwo wyrobu szat liturgicznych, Krosno.
N. T y m a c z k o w s k a , Rzeszów.
%
Medalsrebrny:
Antonina P i ę t k o w a, Kraków,
Bronisława P o l i o , Lwów.
Franciszka R a g a n ó w n a, Tarnów.
• '
' '
'
Medal bronzowy:
W iktor S e d l a c z e k , Lwów,
List pochwalny:
P. T a n n e n b a u m , Rzeszów,
J. M u l l e r , Lwów.
2. U b i o r y
dla
duchownych; i dywany.
Medal zloty:
Towarzystwo powroźnicze, Radymno,
Związek katol. krawców* Kraków.
Medal
bron z ow y :
Szkoła tkacka w zakładzie sierót, Ćzortków.
GRUPA d) ,
[ ... ,V" , . / . >
1) P a r a m e n t y , p r z y b o r y d o s ł u ż b y r e l i g . , k w i a t y .
Medal
Huta szkła, Żółkiew,
złoty:
Kazimiera L u c z k ó w n a, Lwów.
Medalsrebrny:
s: • ■)'’
Stanisława K o t o w i c z ó w ń"a, Biecz,
S. W e i s s m a r., PrzemyślMedal bronzowy:
Teresa D o b r o w o l s k a , Lwów.
,
Cv
••
v-
■* *
2) Ś w i e c e i w y r o b y z w o s k u .
Dyplom honorowy:
A. G. F r i e d r i c h . Lwów,
Antoni'R p t,h e, Kraków,.
Frydek S c h u b u t h i Sp., (za świece woskowe).
— 285 Medal zł ot y:
. „ G a l i c y a “, Drohobycz.
E. G r o s s , Buczacz.
■
Medal srebrny:
’
GRUPA e)
1) D e w o c y o n a l i a i k s i ą ż k i d o m o d l e n i a .
Medal z łot y:
T. J a b ł o ń s k i i S p., Kraków.
Medalsrebrny:
R. J a h o d a , Kraków. .
Szkoła introligatorska, Tarnów.
L i s t po ch w a l n y :
Z i e n k o w i c z i C h ę c i ń s k i, Lwów.
2) O b r k z y, o b r a z k i , m e d a l i k i .
Dyplom honorowy:
F. K. Z i ó ł k o w s k i i* S k a, Pleszew.
Medal złoty:
B e n d l e W i c z i S k a , Pleszew.
„ K a t o l i k " , Bytom.
Medal bronzowy:
„Emanuel od św. Józefa", Kraków.
GRUPA f).
1) O r g a n y i h a r m o n i e , i n s t r u m e n t a m u z y c z n e .
Dyplom honorowy:
Franciszek N i e w c z y k, Lwów.
M. J a n i s z e w s k i , Lwów.
Medal złoty:
•
Rudolf H a a s e , L w ó w .;
List p o c h w a l n y :
Tadeusz Ś n i a t a ł a , Lwów, (za inśtrum. dęte wykonane w pracowni
Fr. N i e w c z y k a).
2) D z w o n y i d z w o n e c z k i .
Dyplom honorowy:
Karol S c h w a b e, Biała.
Al e d a 1 z ł o t y :
Ludwik F-e Ic z y,ń s k i ; Kałusz.
Antoni S e r a f i n , Kałusz.-
— 286 —
3. Z e g a r y k o ś c i e l n e .
Dyplom honorow y: '
Michał M i ę s o w i c z, Krosno.
GRUPA g).
1) W y r o b y z e z ł o t a , s r e b r a , b r o n z u , p l a t e r o w a n e , itdDyplom h o n o r o w y :
M. J a r r a, Kraków.
K o s i b a i C h u d z i k o w s k i, Lwów.
Medal złoty:
A. i J. J u r k i e w i c z , Sambor.
S t u p n i c k i i S y n , Przemyśl,.
Franciszek K o p a c z y ń s k i,
P. S e i p, Kraków,
Kraków.
W. N e t r o u f a l , Lwów.
Medal srebrny:
Szymon W i l c z y ń s k i , Lwów,
Medal bronzowy:
Adam S c h m i d t , Lwów.
2) W y r o b y b l a c h a r s k i e .
' M e da l z ł ot y :
Maryan B e n d I , Lwów,
Henryk B o g d a n o w i c z , Lwów,
Zygmunt P o p i e l , Lwów.
,
Jan R z e p e c k i , Lwów.
L i s t p o c h w a l n y:
Włodzimierz H u m n i c k i, Lwów (za roboty
w pracowni Z. P o p i e l a , we Lwowie).
Julian S t o k ł o s a , Lwów.
tokarskie
wykonane.
3) W y r o b y ś l u s a r s k i e i r y t o w n i c z e .
Medal złot y:
E. M. U n g e r, Lwów.
Medal srebrny:
Jan K u p i e c k i , Lwów.
Antoni P ą c z k a , Lwów.
Medal bronzowy:
Jan H ł y n c z a k , Lwów.
Michał S t e f a n o w s k i , Lwów.
List p oc h wa l ny :
Józef P r o c k o , Lwów.
Jan K o ł o d z i e j , robotnik firmy A. P ą c z k a , Lwów,
-
287 —
GRUPA h).
Zbiorowe wystawy i koszykarstwo.
' Me d a t s r e b r n y :
.. R. y z n y c a “, Sambor.
•
Emil M a c i u l s ki , kierownik introligatorni firmy Wincenty K u c z a b i ń s k i , Lwów.
Szkoła koszykarska, Albigowa,
S u d h o f f i G r a b o w s k i , Lwów.
L i s t pochwalny.;
Stanisław G u c w a , Tarnów.
Towarzystwo wzajemnej pomocy organmistrzów, Kraków.
Leon M a j e w s k i , Tarnów.
Nadto otrzymali listy z podziękowaniem panowie:
Feliks B o g d a ń s k i , Dobromil.
Karol P o 1 i t y ń s k i, Lwów.
Wiktor G o s i e n i e c k i , Gniezno,
Stefan T o m a s i e w i c z , Lwów,
Ludomir K o e h l e r , Lwów.
Leonard W i n t e r ó w s k i , Lwów,
Julian K r u p s k i , Lwów.
którzy wystawili swoje prace w dziale artystycznego malarstwa, a których?
okazy ze względu na poruszoną myśl urządzenia w najbliższym czasie wy
stawy sztuki kościelnej — usunięto na obecnej W ystawie od oceny, dając
tym Panom sposobność do ubiegania się o nagrody na wyż wspomnianej,,
Wystawie.
W y s ta w a w y ro b ó w z s z u w a r u i s ło m y .
L i g a P o m o c y p r z e m y s ł o w e j zauważyła, że jednym z działów
przemysłu domowego w Galicyi, prawie zupełnie zaniedbanych, jest d z i a ł
w y r o b ó w ze słomy, s z u w a r u s t a w o w e g o i p o k r e w n y c h su
r o w e ó w.
Mimo, że surowce te, należą do najbardziej rozpowszechnionych i naj
tańszych materyałów, mimo — że ich cena u nas w kraju, w porównaniu
z ceną słomy i szuwaru w krajach zachodnich jest znacznie niższą, — nie
umieliśmy dotychczas wytworzyć dość silnej produkcyi przemysłowej w tej
dziedzinie.
Tymczasem w innych krajach mimo, że surowiec kosztuje znacznie
drożej — mimo, że zarobek robotnika w przemyśle domowym, jest dwa razy
wyższy, niż u nas, — wytworzono w tej gałęzi bardzo silną produkcyę, za
spakajającą duże zapotrzebowanie wewnętrzne i dostarczającą poważnej ilości
towarów dla wywozu.
W Czechach w kilku powiatach (Bakov, Młody Bolesław i t. d.) w Kra
inie, w okolicy Lubiany, (Domżala i t. d.) w W ęgrzech, w komitatach połu
dniowych i i. d., istnieje silnie rozwinięty przemysł domowy, wyrobów ze
słomy i szuwaru, dostarczający zarobku tysiącom robotników.
— 288 —
Zastosowanie słomy, szuwaru i surowców pokrewnych (łyczko, trzcina
“Stawowa, rafia i t. d.) jest niezwykłe rozległe, jednak u nas, tak — jak w wielu
dnnych kierunkach, tak i w tym panuje zupełna nieświadomość, jak wiele
pożytecznych, do życia niezbędnie potrzebnych, w kraju i zagranicą dobrze
płaconych towarów wyrabiać można z tych surowców.
Galicya *— kraj rolniczy, posiada duże bogactwo wspomnianych surow
ców . Jakkolwiek wskutek braku paszy, cena słomy poszła w górę, to jednak
zawsze jeszcze w stosunku do c e n 'w krajach zachodnich jest ona niższą co
najmniej o 40 % Szuwar stawowy, czyli tatarskie ziele (Schilf) znachodzi się u nas z w y
jątkiem Węgier, w największej ilości ze wszystkich krajów austryackich.
Ogromne stawy we wschodniej części kraju, w tarnopolskiem, podha.jeckiem, brzeżańskiem, w pow iatach: przemyślańskim, bobreckim, jaworow
skim, moczary w dorzeczu Dniestru, i t. d., obfitują w ogromną ilość szu
w a ru nie zużywanego ani w" jednej dziesiątej części w sposób odpowiedni.
Szuwaru używa się u nas co najwyżej, jako ściółki ppd bydło, i jako
poszycia na pośledniejsze budynki gospodarcze, a w niektórych okolicach
-marnieje zupełnie bez użytku na pniu, albo spalany bywa w jesieni na sta
w iskach.
Tymczasem z surowców tych, jak wspomnieliśmy, wytwarza przemysł
>domowy zachodnich krajów, niezliczoną ilość artykułów i tak : ze słomy w y
twarza się maty, czyli tkaniny do izolacyi, do budowy ścianek działowych
liny słomiane do izolacyi przewodów i rur, maty impregnowane do krycia
dachów, maty do oranżeryi i t. p. '
Dalszy ogromny dział przemysłu słomianego, stanowi wyrób osłonek)
na llaszki (zwanych u nas słomiankami). Mimo zastosowywania w ostatnich
czasach, t. z w. falistego papieru (Weilenpapier), osłonki na flaszki ze słomy,
■nie dają sią tak łatwo wyrugować mimo, że cena ich z każdym dniem rośnie,
z powodu podrożenia słomy.
.. r
Kraje zachodnie, a także i kraj nasz, potrzebują olbrzymich .ilości osłor
nek na flaszki (browary, fabryki wódek i likierów, wody mineralne, składy
win, fabryki wyrobów chemicznych, atramentu i t. d.).
Dla fabryk wina szampańskiego tylko, wynosi, roczne zapotrzebowanie
osłonek na flaszki około 250 wagonów, a fabryki flaszek w Czechach i w Niem
czech, dopytują się rok rocznie w Galicyi o ilość 200 do 300 wagonów tego
towaru.
.
Produkcya ta, wymaga zasobneg-o w kapitał nakładcy i porządnego urzą
dzenia do prasowania i ładowania, albo też fabryki z odpowiedniem urządze
niem technicznem (maszyn do szycia), których nie było dotychczas w kraju.
Dalszy dział produkcyi słomianej stanowią rogóżki i chodniki pod nogi,
koszyki na chleb i t. p.
1
Największy pod względem wartości produkcyjnej dział przemysłu słom
kowego — stanowi wyrób kapeluszów, ograniczający się u nas do niedawna
■do wyrobu prymitywnych kapeluszów wiejskich, plecionych przez pastuszków
— 283 —
i kapeluszy szytych z prostej słomki w Morawicy kolo Krakowa i sąsiednich
wsiach. Wreszcie bogaty^ dział galanteryi — koszyczków, bombonierek ze
słomki, koszyków na owoce kandyzowane, na figi, stanowi także nie małe
pole produkcyjne.
Jeszcze większą różnorodność, aniżeli słoma, przedstawia w zastosowa
niu s z u w a r s t a w o w y . Szuwar w należytym czasie i w odpowiedni spo
sób ścięty czyli zżęty (ścina się go w jesieni w wodzie) przedstawia mate
ryał niezwykle elastyczny i podatny do wszelkich wyrobów plecienniczych.
Za granicą wyrabiają z szuwaru maty, rogóżki, torby do podróży, to
rebki, kosze, koszyczki, kapelusze, czapki, pantofle kąpielowe, osłonki do fla
szek zbytkowych (likiery, wina i perfumerya) a przedewszystkiem plecionki
z szuwaru (t. zw. w Niemczech Schilfzopf) używają w ogromnej ilości jako
ozdoby do wszelkich wyrobów koszykarskich i plecienniczych.
W Galicyi przemysł słomiany i szuwarowy istnieje od najdawniejszych
czasów, ale w rozmiarze bardzo skromnym, zaledwie w kilkunastu miejsco
wościach wymienionych wyżej powiatów.
Jak w innych gałęziach produkcyjnych, tak i w tej brakowało należy
tego zainteresowania się tym przemysłem u ogółu, należytego zrozumienia
jego wartości gospodarczej, a nadto odpowiedniej organizacyi handlowej.
Chłop, wytwórca galicyjski, posiada dzięki swojemu wrodzonemu sło
wiańskiemu poczuciu artystycznemu w produkcyi domowej, zdumiewającą
zgrabność i sprawność także i w tej gałęzi wytwórczej.
Przeważnie własnym instynktem stworzył w tych miejscowościach,
w których przemysł ten się rozwinął, prześliczne typy wyrobów użytku
codziennego i artykułów galanteryjnych.
W yzyskiwany jednak przez małomiasteczkowego handlarza, bez którego
pomocy z wyrobem swoim do najbliższego miasteczka, nie mówiąc już o szerszymfrynku,,, dostać by się nie mógł, a nadto ograniczony w uzj^skiwaniu
surowca trudnościami ze strony zarządów dóbr, dzierżawców rybołostwa itd.,
i t. d., nie mógł wieśniak nasz nabrać do tego przemysłu zamiłowania, ani
wiary w trwałość i wydatność płynącego stąd zarobku.
Nie było też dotychczas usiłowań podniesienia technicznej strony tej
ważnej produkcyi.
Koszykarstwo, jako takie, posiada doskonałe szkoły krajowe i wzorowo
funkcyonujący Centralny kurs koszykarstwa, utrzymywany staraniem W y
działu krajowego we Lwowie.
Szkoły te jednak mają przedewszystkiem na celu kształcenie sił robo
tniczych w koszykarstw ie; dział przemysłu słomianego i szuwarowego, sta
nowi odrębną dziedzinę produkcyjną.
Liga Pomocy przemysłowej postawiła sobie za zadanie zwrócić uwagę
ogółu na przemysł szuwarowy i słomiany przez urządzenie W ystawy wzorów
eksportowych tego przemysłu.
Zachęty do urządzenia tej wystawy, dodało Lidze Pomocy przemysło
wej urządzenie z końcem r. 1909 w Krzeszowicach kursu pleciennictwa ka19
— 290 —
peluszów słomkowych damskich, przy poparciu hrabiny Andrzej owej Po
tockiej.
Wyrób bort, czyli plecionek do wyrobu kapeluszów damskich, łączy się
poniekąd z dziedziną przemysłu słomianego, jakkolwiek do wyrobu tych bort
używa się nietyłko słomy, ale także najrozmaitszych innych surowców jak:
surowego jedwabiu, wiór drzewnych, bawełny, włosienia końskiego, chińskich
konopi, czyli ramii i t. d,, i t. d.
Wspomniany kurs pleciennictwa bort, urządzony w Krzeszowicach, któ
rego szczegółowy opis podajemy na innem miejscu — umożliwił wzięcie
w program wystawy, po raz pierwszy w kraju wykonanych letnich kapelu
szów damskich.
Kapelusze te stanowiły nietyłko artystyczną ozdobę całej wystawy, ale
zarazem wskazały, że przemysł słomkowy sięga jedną stopą w dziale naj
prostszych wyrobów użytku codziennego, a z drugiej strony sięga do najwyż
szych szczytów sztuki stosowanej — do przemysłu, stwarzając prawdziwe
arcydzieła gustu i subtelnego poczucia piękna.
W ystawa w mowie będąca miała na celu — jak wspomniano zwrócenie
uwagi ogółu na dział przemysłu wyrobów ze słomy i szuwaru — zaintere
sowanie kupców krajowych tym przemysłem, a wreszcie na wypadek spo
dziewanego usilnienia i zorganizowania tej produkcyi, ułatwić wywóz doty
czących towarów poza granice kraju.
W y staw a w yrobów ze słom y i sz u w a ru w lutym 1910 we Lwowie.
-
291 -
Liczne zapytania, jakie Liga Pomocy przemysłowej otrzymała z zagra
n icy od eksporterów i kupców, wskutek ogłoszeń umieszczonych o tej wy
staw ie w pismach fachowych zagranicznych — świadczą najlepiej, że prze
m ysł ten ma widoki zbytu na dalekich rynkach, byleby znalazł poparcie u po
wołanych i miarodajnych czynników.
Wystawę urządziliśmy w śródmieściu przy ul. Trzeciego Maja 1, 11.
w lokalu sklepowym udzielonym bezinteresownie przez p. W e i n o w ą i na
•cele W ystawy przez nas odpowiednio urządzonym.
W W ystawie wzięły udział ze swoimi wyrobami następujące firmy, •
pracownie — a mianowicie:
M a r y a B i e c h o ń s k a — Lwów, ul. Długosza 3. parter, kapelusze
damskie i torebki wyplatane z łyczka (rafii).
B.
B y n i e m e c k i —- Lwów, ul. Wybranowskiego 9. parter, wyroby
galanteryjne inkrustowane słomą naturalną i barwioną, kasetki, pudełka, szka
tułki, itp.
I g n a c y F a l i i K a r o l B e r b e k a — Lwów, św. Mikołaja 7., płyty
słomiane impregnowane do celów budowlanych.
F a b r y k a p ł y t s ł o m i a n y c h o g n i o t r w a ł y c h — Siemiechów
p. Gromnik, płyty słomiane, model pokrycia dachowego.
Ad. H i r s c h — w Wieliczce, fabryka słomianek do opakowania bute
lek, słomianki do opakowania butelek.
K a z i m i e r a J a w o r s k a — Lwów, ul. Łyczakowska 39., torebki
i kapelusze z łyczka kolorowego.
M a r y a J a r z y k o w s k a w Żółkwi, kapelusze plecione z łyczka.
W a n d a K a r p i ń s k a — magazyn mód — Lwów, kapelusze z borty
krzeszowickiej.
G r z e g o r z K o ł o t k i e w i c z , Lwów, — Zamarstynów, rogóżki pod
nogi ze słomy.
A l e k s a n d e r K o n i e w i c z — Lwów, ul Batorego 12., Kasety, ko
sze na robótki, kosze na papiery, kosze na kwiaty, kosze na parasole.
M i c h a ł K o n i e w i c z w K a w ę c z y n i e o. p. D ę b i c a pracownia
koszykarska — wyroby galanteryjne z szuwaru i słomy; koszyki kąpielowe,
łóżeczka dziecinne, szafeczki nocne, kosze na papiery, krzesła, krzesła dzie
cinne, itp.
K r a j o w a s z k o ł a k o s z y k a r s k a w L e ż a j s k u fotele, koszyki,
kasety itp. z szuwaru.
K r a k o w s k a f a b r y k a s ł o m i a n e k , M a r y i Br. B o r o w s k i e j
K raków — Źwierzyniec (wieś) 1. 22. słomianki do opakowania butelek.
L i g a P o m o c y p r z e m y s ł o w e j w e L w o w i e okazy wyrobów
plecienniczych z kursu pleciennictwa bort do kapeluszów damskich w Krze
szowicach.
W a nda Missler
d borty krzeszowickiej.
— salon mód we Lwowie kapelusze z łyczka
19*
W y staw a w yrobów ze słom y i szuw aru. W idok na W ystaw ę plecionek krzeszow ieckich.
— 293 —
S t e f a n M o n i u k — Nakoneczne p. Jaworów, koszyczki do pieczenia
-chleba, rogóżki pod nogi ze słomy.
R u d o l f N e u w e l t — fabryka kapeluszów damskich we Lwowie,
kapelusze z borty krzeszowickiej.
O c h r o n k a w R o ź w i e n i c y a d J a r o s ł a w , pudelka, łódki, wia
derka, torebki, podstawki pod bukiety, wyplatane z kolorowych wiór drzew
nych.
P o m o c p r z e m y s ł o w a w B r o d a c h , koszyki, kobiałki i rogóżki
-z szuwaru.
P r a c o w n i a w y r o b ó w k o s z y k a r s k i c h w O l s z a n i c y ad
Wola Justowska obok Krakowa, bombonierki i pudełka plecione i szyte ze
słomy barwnej i szuwaru.
K o ł o T o w . „ P r o ś w i t a " w Kunaszowie o. p. Bolszowce, wyroby
z szuwaru, kobiałki, koszyki.
A n t o n i P r z y s z l a k Katazenice o. p. Komarno, kobiałki, koszyki,
rogóżki z szuwaru.
S p ó ł k a w ł o ś c i a ń s k a (Franciszek Kutschera) w Morawicy p. Ba
lice, pudełka na cukry, kapelusze męskie, dziecinne, podstawki na bufety ze
słomy.
S p ó ł k a g o s p o d a r s t w a i h a n d l u (Jan Pańczyszyn) w Nakonecznem p. Jaworów, słomianki zwykłe, koszyczki ze słomy do pieczenia chleba,
słomianki łykiem przeplatane.
S u d h o f f i G r a b o w s k i , L w ó w wzory bastu i łyka do plepiennictwa.
S z k o ł a l u d o w a 2 - k l a s o w a w B o h a t k o w e j p. Siemikowce
pow. Podhajce, kobiałki, koszyki, torby na książki z rogożyny.
S z k o ł a l u d o w a w B i a ł o k i e r n i c y (pow. Podhajce), koszyczki,
kobiałki, pantofle, walizeczki z szuwaru.
S z k o ł a l u d o w a 2 - k l a s o w a w D ź w i n o g r o d z i e pow. Bu■czacz, kapelusze, wazony i tacki ze słomy.
S z k o ł a l u d o w a , N o w a w i e ś , kapelusze męskie i dziecinne ze
rsłomy.
S z k o ł a l u d o w a 5 - k l a s o w a m ę s k a w P o d h a j c a c h , rogó
żki, koszyki i plecionki z szuwaru.
Jakób Taub
— Dębica,
maty trzcinowe do celów budowlanych.
Towarzystwo Pomocy przemysłowej w Krzeszowi
c a c h (przy poparciu Hr. Andrzejowej Potockiej), plecionki (borty) do ka
peluszów damskich z pracowni pod firmą — Plecionki „Tenczyn“ w Krze
szowicach — i kapelusze, wykonane z tychże bort.
J a n T r o j a k — I s y p o w c e p. Jezierna, wyroby z szuwaru — laski,
plecionki, pantofle, koszyczki, kobiałki, torby szkolne, rogóżki.
Inż.
miane.
Edward
Uderski
— Kraków,
patentowane ścianki sło
— 294 —
J a n W o j c i e c h o w s k i „ H y g i e n a " — Oskrzesińce o. p. Kołomyja*
wyrób patentowanych niezapalnych płyt słomianych do budowy domów, n a
ściany działowe przekładane ryglami, do krycia dachów, itp.
J ó z e f W o j c i e c h o w s k i — Załoźce, koszyki, kobiałki, torby szkolne
i rogóżki z szuwaru.
J. W o l s k a — L w ó w , garnitur mebli dla lalki pleciony z bibułki ko
lorowej.
Z a r z ą d g o s p o d a r c z y w S u d k o w i c a c h o. p. Krukieniceogniotrwałe nakrycia dachów ze słomy.
W śród wystawców było 5 szkół ludowych — w których młodzież po
biera naukę wyrobów z szuwaru, a których przysporzenie W ystawie za
wdzięczamy wydatnemu poparciu Rady szkolnej krajowej, Rad szkolnych)
okręgowych i miejscowych, za co na tem miejscu ponownie tym władzomt
podziękowanie składamy.
„
W ystawę otwartą dnia 9. lutego br. zwiedziło 4891 osób, w tem grono'
posłów sejmowych, Technickie Koło Pomocy przemysłowej, uczenice gimna
zyum żeńskiego im. Słowackiego i kilka szkół ludowych.
Zwiedzającym a w szczególności młodzieży akademickiej i szkolnej oraz.
kupcom zagranicznym — udzielali informacyi urzędnicy biura Ligi Pomocy
przemysłowej.
Podczas trwania W ystawy odbywała się sprzedaż okazów — a obrotej sprzedaży wyniósł kor. 1712'79 nie wliczając zamówień udzielonych wy
stawcom na daleko wyższą kwotę.
W ystawą zainteresowały się następujące firmy eksportowe:
Benjamin B o d n a r , Koloszvar (Węgry).
Hugo B o l a f f i o , Wiedeń VI, Hirschengasse 7.
Veit B r o s c h , Winterberg (Czechy).
E k s p o r t o w e T o w a r z y s t w o , Wiedeń III/3 Schwarzenbergplatz:.
Fryderyk K a p p e r , Wiedeń VII, Kaiserstrasse 89.
Herman K a u f m a n n , Mlady Boleslav (Jungbunzlau Czechy).
Bracia K r a u s e , Wiedeń, Mariahilferstrasse.
Henryk M a n d l , Wiedeń VI., Mariahilferstrasse 17.
Antoni S c h n e l l e r , Znaim (Morawa) Fiittergasse 14.
S t o l l e & K o p k ę , Rumburg (Czechy).
J. T i e f e n b a c h e r a S y n o w i e , Wiedeń IV/I, Reinerplatz 2.
Ignacy W e i s s k o p f i brat, Koriigsaal obok Pragi (Czechy).
' S. J. W e i t z e r , Odessa (Rosya).
C.
k. Z a k ł a d d l a w y r o b ó w k o s z y k a r s k i c h , Wiedeń XVIII/1
W ahringerstrasse 194.
Samuel Z i n n i Ska, Lichtenfels (Bawarya).
Wiele z powyższych firm wysłało na W ystaw ę swoich zastępców, któ
rzy bądź to już nawiązali stosunki handlowe i udzielili znaczniejszych zamó
— 295 —
wień na wyroby z szuwaru i słomy (przeważnie torby przeznaczone na eks
port) bądź też, sprowadzili wzory okazów i rozpoczęli przedwstępną korespondencyę.
Koszta połączone z urządzeniem W ystawy wynosiły:
kor.
419-16
98-07
116-16
70-—
kor.
703 "39
1) za wstęp na W ystawę
.
.
.
.
.
kor.
2) za sprzedaż bort kapeluszowych .
.
.
.
„
3) procent od sprzedaży przeznaczony na pokrycie ko
sztów sprowadzania i zakupna na własny rachunek niektó
rych okazów
.
.
.
.
.
.
.
.
.
»
347,7Q
273‘65
1)
2)
3)
4)
koszta urządzenia lokalu
materyał do dekoracyi
światło i opał
.
.
płace kasyerki i woźnego
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
razem
Dochody wyniosły:
razem
kor.
304-17
925‘52
tak iż W ystawę szuwarową zamknęłiśmy na dniu 28. lutego br. nietyłko
z korzyścią moralną dla tej ważnej, a dotąd niedocenianej gałęzi krajowego
przemysłu domowego, ale ponadto z małą rachunkową nadwyżką.
Program dalszych wystaw zawodowych.
Zachęceni dobrymi wynikami zapoczątkowanych przez nas wystaw za
wodowych — mamy zamiar w najbliższej przyszłości, wobec tego że kupno
większego gmachu dla Ligi Pomocy przemysłowej w śródmieściu zostało dokonanem (ul. Pańska 1. 11) — urźądzić cały szereg wystaw specyalnych
z różnych zakresów i gałęzi przemysłu.
W pierwszym rzędzie zamierzamy u r z ą d z i ć W y s t a w ę w s z y s t
k i c h a r t y k u ł ó w w y r o b u k r a j o w e g o , wchodzących w zakres
środków naukowych i przyborów szkolnych.
Wystawę wszelkiego rodzaju obuwia krajowego, W ystawę papieru ikonfekcyi papierowej, wystawę sztucznych kwiatów, itp.
— 296 —
W y s ta w a p rz e g lą d o w a p o ró w n a w c z a
dla celów akcyi rugowania towarów obcych.
Współdziałając w akcyi rugowania towarów obcych, nazwanej popularnie
„akcyą bojkotową“: — Liga Pomocy przemysłowej zachęcona ze strony po
krewnych organizacyi, a przedewszystkiem istniejącej we Lwowie organizacyi
rugującej towary z Rzeszy niemieckiej, postanowiła przedstawić kołom spo
żywców obrazowo n a j w a ż n i e j s z e g a ł ę z i e p r z e m y s ł u n i e m i e
c k i e g o , z e s t a w i a j ą c j e z równoległymi artykułami przemysłu swoj
skiego i w tym celu urządzić wspólnie z Organizacyą bojkotu pruskich towa
rów, W ystawę przeglądową porównawczą.
W ystawa urządzona w grudniu 1908 r. i umieszczona w sali gimnasty
cznej we Lwowie, przy ul. Kamiennej, odstąpionej na ten cel przez gminę
miasta Lwowa, nie mogła dać całokształtu przemysłu niemieckiego boć krę
powani brakiem odpowiedniego miejsca i funduszów — musieliśmy ogra
niczyć się do artykułów codziennego użytku.
Mimo to stanowiła ona doskonałą próbę — rodzaj wzoru w ystaw po
równawczych — odpowiadających niezwykle postanowionemu celowi.
Do W j stawy dopuszczone zostały jako „przeciwwzory" przedewszyst
kiem towary krajowe, a obok tychże wyroby przemysłu innych krajów
austryackich.
W ystawę obesłało 37 firm, a mianowicie:
Adolf B e n d l, Dom handlowy we Lwowie — wystawił herbatę „Indra
tea“ sprowadzaną w przeciwstawieniu do herbat dostarczanych przez niemie
ckie firmy z Hamburga, przez port austryacki Tryest.
B o b r o w s k a i T a b i ń s k a w Jaremczu, wystawiły trykotarze i w y
roby pończosznicze.
A. D ż u ł y ń s k a we Lwowie, figurki terrakotowe.
E m a n u e l od św. Józefa w Krakowie, medaliki z własnej pracowni.
Abraham E r d m a n n we Lwowie, szczotki druciane, służące do czy
szczenia podłóg w halach maszynowych.
Fabryka cykoryi Br. R o m a s z k a n a w Horodence.
Fabryka czekolady i cukrów „ P o s t ę p " we Lwowie.
Fabryka konserw jarzynowych w Lubyczy Królewskiej.
Artur F r i e d r i c h we Lwowie, mydła toaletowe, świece i świeczki na
drzewka.
J. H a l p e r n w Jarosławiu, świecidełka do dekorowania drzewka.
Antoni H a 1s k i we Lwowrie, kolekcyę wyrobów stalowych i nożo
wniczych.
Stanisław H o f f, fabryka wyrobów chemicznych w Krakowie, wystawiła
pasty do obuwia, do metalu i knotki do lamp nocnych.
Jan I h n a t o w i c z we Lwowie, perfumerye własnego wyrobu.
Józef I w a n i c k i we Lwowie, maszyny do szycia z fabryki amerykań
skiej „Davisa“ i angielskiej „W hita“.
W ystaw a Przeglądow a
w
grudniu 1908 we Lwowie. W idok sali w ystaw ow ej.
-
298
-
T. J a b ł o ń s k i i Sp. zakład reprodukcyi fototechnicznej w Krakowie?,.
reprodukcye obrazów świętych i kartek widokowych.
J. K a r m a ń s k i i Sp. w Krakowie, farby wodne i olejne własnegowyrobu.
K a u c z y ń s k i i O b e r s k i we Lwowie, gry towarzyskie własnego
nakładu,
Stefania K ę p l i c z o w a w Samkach górnych, wyroby trykotowe i poń
czosznicze.
M. K o r k e s we Lwowie, dwa płużki własnego wyrobu.
K r a j o w y z w i ą z e k p r z e m y s ł o w y we Lwowie, wystawił bo
gatą kolekcyę ołówków i rączek, piór stalowych i obfity zbiór różnych ram,.,
zastępywanej przez siebie fabryki Domański i Zabłocki.
Jan L a u r u k we Lwowie, wyroby nożownicze i stalowe.
„ L e o p o l i a “ we Lwowie nadesłała bloki rysunkowe, zeszyty, notesy
i kopiaty własnego wyrobu.
H. L e w i c k a i Sp. we Lwowie, pastę do obuwia „Elegant".
Jan L e w i ń s k i , fabryka wyrobów ceramicznych we Lwowie, przyłą
czyła się z kaflami, wazonami i talerzami z majoliki.
„ L u d a “, pracownia wyrobów pończoszkowych we Lwowie, z wyrobami
trykotowymi.
P a t h e F r e r e s z Paryża, nadesłali gramofony własnego wyrobu, ry
walizujące z rozpowszechnionymi w Galicyi gramofonami niemieckimi.
Adolf P f t i t z n e r i S p . Tow. komandytowe we Lwowie, wystawiłośrodki naukowe, cyrkle czeskie, firmy Strejc, aparaty i szkła fizykalne
z Czech.
„ P i a s t “ gra towarzyska, zastępująca różne tego rodzaju wyroby nie
mieckie, wyrabiana we Lwowie.
Stanisław P ł o ń s k i we Lwowie, narty i saneczki wyrobu krajowego.
Jakób R o s e n m a n n we Lwowie, przyłączył się z rowerami marki „Styrya“ (wyrób austryacki).
Leonard S o l e c k i i S p. we Lwowie, krochmal „Bażanta" zamiast nie
mieckiego krochmalu z kotkiem, proszek do pieczenia ciast, własnego
wyrobu.
S u d h o f f i G r a b o w s k i we Lwowie, woda kolońska własnego wy
robu, zamiast wody kolońskiej firm niemieckich Farina i Muhlhensa.
„ T ę c z a “ zakład reprodukcyi artystycznych we Lwowie,, karty wido
kowe, reprodukcye artystyczne własnego wyrobu.
Adolf T e 1i c z e k we Lwowie, kiełbasy brunszwickie własnego wy
robu, zamiast sprowadzanych z Niemiec.
„ T I e n “ fabryka wyrobów chemicznych we Lwowie, atramenty i perfumerye własnego wyrobu.
Michał T o e p f e r we Lwowie, wina austryackie „Brioni“, zamiast spro
wadzanych win reńskich.
— 299 —
„V i t e 11 i o“ fabryka musztardy we Lwowie, przyłączyła się z kolekcyą\
własnych wyrobów.
Wszystkim wystawionym okazom przeciwstawiono analogiczne wyroby
niemieckie, najbardziej u nas rozpowszechnione, które dla lepszego ich rozpo
znania osłonięto czarną krepą.
Ściany sali wystawowej, zdobiły sporządzone przez lwowską młodzież
technicką dla przestrogi społeczeństwa marki fabryczne najbardziej rozpowsze
chnionych u nas wyrobów obcych, uzupełniając przez to porównawczy i dydaktywny obraz W ystawy.
W ystawę, mimo niekorzystnego położenia na uboczu, zwiedziło 3.200f
osób, w tem : Stowarzyszenia sług Towarzystwa szkoły ludowej, Technickie
Koło Pomocy przemysłowej i grupy uczniów szkół średnich, zwłaszcza z klaswyższych.
Podczas W ystawy odbywały się p r a w i e c o d z i e n n i e w y k ł a d y
popularne, ilustro w ane n a g r o m a d z o n y m i okazam i —
w dniul3. grudnia, odbył się wykład o bojkocie dla sług Towarzystwa szkoły
ludowej, a 2 0 grudnia sprzedaż gwiazdkowa wystawionych okazów, urozmaić
eona koncertem urządzonym przez technickie koło mandolinistów, która w y
kazała około 1 .0 0 0 koron obrotu.
Podczas trwania W ystaw y przeglądowej następujące panie dyżurowały
na wystawie na przemian codziennie, udzielając zwiedzającym wyjaśnień, Pp.::
Bartoniowa, Biernacka, Borysławska, Ciesielska, Jordanowa, Łomnicka, Męciń?
ska Jadwiga, Milska, Serbeńska, Starklowa, Szydłowska.
W ystawa poprzedzona wiecem — odbytym staraniem Organizacyi boj
kotowej przy naszym współudziale w sali ratuszowej — otwartą została
6 . grudnia 1908 r.
Na wiecu referaty objęli pp. Prof. Dr. Józef Milewski, Prof. Dr. Kaz.
Twardowski i dyrektor Józef Olszewski.
W ystawę przeglądową zwiedziły wybitne osobistości z rozmaitych kół,
a w ostatnim jej dniu zaszczycił nas odwiedzinami J. Eks. ksiądz Arcybiskup
Bilczewski oprowadzany przez członków komitetu, którzy udzielali informacyi\\ ystawa zamkniętą została 3. stycznia 1909 r.
W ystawy szkolne.
(Zbiory okazów przemysłu krajowego w kurytarzach szkolnych.)
Młodzież gimnazyalna i młodzież innych zakładów naukowych podjęłaś
z zapałem hasła głoszone przez społeczeństwo w obronie rodzimego przemy
słu i rozpoczęła ze swej strony gorliwą pracę.
Grona nauczycielskie, widząc szlachetny zapał młodzieży — pomagają,
młodzieży zawsze światłą radą i służą jej jako kierownicy.
— 300 —
W ystaw y szkolne. G ablotka w ystaw ow a okazów przem ysłu krajow ego
w gim nazyum w Bochni,
— 301 —
Na pierwszy plan wysunął się bardzo rozumnie pojęty środek agitacyjny
młodzieży, która zaczęła urządzać w k u r y t a r z a c h s z k o l n y c h w y
s t a w k i w y r o b ó w k r a j o w y c h w formie gablotek oszklonych —
w których na tylnej ściance umieszczone są próbki artykułów codzien
nego użytku pochodzenia krajowego, marki ochronne znaczące towary kra
jowe, a także niejednokrotnie wyroby, podszywające się pod miano kra
jowych, z dokładnem poinformowaniem, po czem je odróżniać należy.
Pierwsza gablotka wystawowa szkolna urządzona została przez komisyę
przemysłową młodzieży pracującej pod kierownictwem grona nauczycielskiego
członków Towarzystwa Pomocy przemysłowej w Bochni w tamtejszem gi
mnazyum.
Z powodu dość wielkich trudności połączonych z wykonaniem i zapeł
nieniem podobnej gablotki — inne szkoły bocheńskie do tej pory niezdolały
jeszcze zaprowadzić ich u siebie, lecz dzięki życzliwości komisyi przemysło
wej młodzieży gimnazyalnej, — wypożyczają w porządku napływających
zgłoszeń gablotkę gimnazyalną i umieszczają ją na przeciąg kilku tygodni
u siebie.
Towarzystwo Pomocy przemysłowej w Bochni wspólnie z nauczyciel
stwem pracuje nad urządzeniem kilkunastu mniejszych gablotek dla w szyst
kich szkól ludowych powiatu bocheńskiego.
Podobna gablotka wystawowa urządzoną została także w gimnazyum
w Nowym Targu, staraniem dyrektora tamtejszego gimnazyum, Dra K r o t o w skiego.
Młodzież stolicy kraju — Lwowa nie pozostała w tyle.
Zawiązały się i tutaj komitety popierania przemysłu krajowego młodzieży
gimnazyalnej, z których pierwszy w gimnazyum im. Franciszka Józefa zwrócił
się do Ligi Pomocy przemysłowej o pomoc w wygotowaniu podobnej ga
blotki wystawowej.
Przyjmując ten krok młodzieży lwowskiej z wielkiem zadowoleniem do
wiadomości, zamówiliśmy niezwłocznie w jednej z pracowni stolarskich lwow
skich na nasz koszt dużą gablotkę oszkloną i udzieliliśmy komitetowi mło
dzieży pism polecających do wytwórców krajowych, aby bezinteresownie udzie
lili jej próbek okazów swojego wytwórstwa.
W ślad za tem zaczęły powstawać nowe gablotki wystawowe w zakła
dach naukowych lwowskich tak, że dzisiaj posiadają je już następujące
szkoły:
Gimnazyum w Nowym Targu
,
W Bochni
:P ,;
„
II męskie we Lwowie
»
VIII „
„
Filia gimnazyum IV. męsk. we Lwowie.
I. Szkoła realna we Lwowie.
Gimnazyum żeńskie Zofii Strzałkowskiej we Lwowie.
Seminaryum nauczycielskie żeńskie — we Lwowie.
W y staw y szkolne. Gablotka w y staw ow a okazów przem ysłu krajow ego w gim nazyum F ran ciszk a Józefą, we Lwowie.
— 3C3 —
Udział Ligi Pomocy przemysłowej w organizacyi Wystaw pozakrajowych.
Zaznaczył się w okresie sprawozdawczym przy urządzeniu zeszłorocz
nej W y s t a w y P r z e m y s ł u i r o l n i c t w a w Częstochowie.
Starania nasze podjęte ustnie, pisemnie i publicystycznie — osiągnęły ten
■wynik, iż w Wystawie częstochowskiej wzięły udział następujące firmy:
1) W. A n c z y c , drukarnia Kraków,
2) Fabryka wódek Arcyksięcia R a i n e r a , Izdebnik,
3) Robert J a h o d a, zakład introligatorski, Kraków,
4) Franciszek N i e w c z y k , fabr. instrumentów muzycznych, Lwów,
5) K. R u d o l p h i i Sp. fabryka maszyn — Trzebinia,
6 ) „Wisła" Stolarski i Zapała, zakład reprodukcyi artystycznej, Kraków,
7) Stanisław Gabryel Żeleński, zakład witrażów i mozaiki — Kraków.
W organizowaniu międzynarodowej W ystawy łowieckiej, która odbywa
■się obecnie we Wiedniu — braliśmy czynny udział, przez utworzenie we
iLwowie sekcyi przemysłowo-handlowej komitetu galicyjskiego, któremu prze
wodniczył Prezes Ligi Pomocy przemysłowej Ks. Andrzej L u b o m i r s k i .
Zwoływaliśmy w tym celu kilkakrotne zebrania przemysłowców i czyniliśmy
-starania, ażeby nasi wystawcy otrzymali na tej W ystawie możliwie korzystne
miejsca i udogodnienia.
Oprócz tego współdziałaliśmy agitacyjnie na rzecz tegorocznej W ystawy
■międzynarodowej w Brukseli, W ystaw y rolniczej w Buenos Aires, W ystaw
przemysłu i rolnictwa w Kijowie i Odessie, zeszłorocznej W ystaw y spółkowych pracowni Stowarzyszeń przemysł, i W ystawy przemysłu artystycz
nego w Wiedniu.
Obecnie czynimy zabiegi, ażeby wytwórcy nasi obesłaliJWystawę^przemysłu domowego w Haadze.
Wycieczka do Częstochowy na wystawę przemysłu i rolnictwa — urządzona
staraniem Ligi Pomocy przemysłowej.
W ystawa przemysłu i rolnictwa urządzona przez rodaków naszych w Czę
stochowie, w lecie r. 1909, miała duże znaczenie tak dla sprawy rozwoju
przemysłu Królestwa polskiego, a zwłaszcza gubernii piotrkowskiej — jak
i dla sprawy handlowego zbliżenia Królestwa z Galicyą.
Mimo to udział Przemysłowców galicyjskich w wystawie częstochow
sk ie j pozostawiał wiele do życzenia — co nawet wywołało głosy zdziwienia
■i żalu ze strony urządzających wystawę.
Chcąc przynajmniej ułatwić przemysłowcom i rękodzielnikom naszym
.zwiedzenie tej pouczającej i pięknej wystawy — Liga Pomocy przemysłowej
zorganizowała gremialną wycieczkę tych sfer na W ystawę do Częstochowy.
Wycieczka, którą prowadził Prezes naszej organizacyi Książę Andrzej
Lubomirski, wyruszyła ze Lwowa 10. września o godzinie 2.55 popołudniu,
304
W ycieczka Ligi Pomocy przem ysłow ej na W ystaw ę do C zęstochow y w dniu 10. w rześnia 1909. U czestnicy W ycieczki na dw orcu
we Lwowie przed odjazdem .
—305 —
przy współudziale stu kilkunastu osób, osobnym .pociągiem pośpiesznym - do
starczonym przez lwowską Dyrekcyę kolei państwowych.
Pociąg ubrany kwiatami zaopatrzony w napisy wskazujące jego przei
znaczenie i cel ppdróży;: zabierał po stacyach pośrednich między Lwowem
a Trzebinią dalszych uczestników.
Przed wyjazdem pociągu z dworca we Lwpwie nastąpiło zdjęcie foto
graficzne uczestników wycieczki. (Zdjęcie to obok zamieszczamy). ,
Pociąg ruszył przy dźwiękach kapeli Czwartaków.
W wycieczce brali udział z ramienia W ydziału Ligi Pomocy przemysło
wej prócz Księcia Prezesa, Wiceprezes p. Narcyz U l m e r i Członkowie p p .:
Ludwik H a 1 s k i, A le k s a n d e r'L e w ic k i, Dr. Stanisław M a n d el, Radca Sta
nisław O r s k i , Dr. Witołd O s t r o w s k i , Dyrektor Franciszek 1 G a r c z y li
s k i i inżynier Bronisław R o ż a ń s k i, oprócz tego dyrektor 01 s z e w s k i
i Referent handlowy biura.
Do wycieczki przyłączyło się 32 członków Lwowskiej-1 Iżby rękodziel
niczej pod przewodnictwem prezesa p. Józefa S c h i r m e r a i Naczelnika
Izby Radnego Ferdynanda O h l e g o — przeważnie z rodzinami.
Uczestnicy wycieczki, przybywszy nazajutrz 11. września rano do Czę
stochowy, zgromadzili się pó krótkim wypoczynku w kaplicy Matki Boskiej
na Jasnej GÓrże, gdzie wysłuchali Mszy Św. odprawionej na intencyę w y
cieczki i prac Ligi P. p. przed cudownym obrazem przez Przeora iO: O. Pau
linów ks. R e i m a n a .
Po nabożeństwie w czasie którego śpiewał n a c h ó rz e w kaplicy Matki
Boskiej — artysta opery paryskiej p. Jan M a j e r s k i — uczestnicy wycieczki
zwiedzali klasztor jasnogórski, skarbiec i salę rycerską.
Następnie rozpoczęli zwiedzanie wystawy, pod kierunkiem Wiceprezesa
Komitetu, Inżyniera S z y m a ń s k i e g o i Dyrektora W ystawy Inżyniera B o
gusławskiego.
Tego samego dnia wieczorem, odbyła się narada przemysłowców zgro
madzonych na wystawie, z uczestnikami naszej wycieczki, w sprawie ekono
micznego zbliżenia się i nawiązania obustronnych stosunków handlowych.
Na zebraniu tem wybrano Komisyę, która zająć się ma przygotowa
niami w tej sprawie, i której pierwsze posiedzenie odbyło się w W arszawie
dnia 6 . stycznia b. r., przy .współudziale zaproszonego na nie Dyrektora Ligi
Pomocy przemysłowej O l s z e w s k i e g o .
Na posiedzeniu tem, omawiano zasadnicze pytania, czy i o ile możliwym
byłby szerszy niż dotychczas wywóz towarów przemysłu galicyjskiego do
Królestwa i odwrotnie.
Zwiedzanie W ystawy zakończono w niedzielę 12 września w południe,
poczem część uczestników powróciła do domu, znaczniejsza jednak część
udała się pod przewodnictwem pp.: Wiceprezesa U 1m e r a i Prezesa Izby
rękodzielniczej S c h i r m e r a do W arszaw y,. gdzie w lokalu Oddziału W ar
szawskiego Towarzystwa popierania przemysłu i handlu, odbyła się pod prze
20
-
306 —
wodnictwem p. Edwarda G e s l e r a ponowna narada, w sprawie wzajemnych
stosunków handlowych Królestwa z Galicyą.
W przemówieniach Królewian, a odzywały się na tej naradzie głosy
najpoważniejszych tamtejszych przemysłowców, przebijała szczera chęć zbli
żenia się do nas, odwzajemniona ze strony gości galicyjskich.
O
samej W ystawie częstochowskiej nadmienić wypada, że była ona po
W ystawie krajowej urządzonej w r. 1894 we Lwowie, najpoważniejszą prze
mysłową W ystawą polską.
W ystawa obesłana przez 800 przeszło firm, dala dokładny obraz po
tęgi przemysłu polskiego w Królestwie — a dla nas stanowiła obok obrazu
w wysokim stopniu pouczającego i uświadamiającego, źródło u którego za
czerpnąć można było otuchy i chęci do pracy nad zbudowaniem u nas w kraju
również silnego i wzmagającego się przemysłu.
W ystawę częstochowską zwiedziło z górą pół miliona osób, a obroty
handlowe i transakcye, jakie na niej przeprowadzono, doszły do milionowych
kwot.
W ystawa częstochowska miała jeszcze jedną dobrą stronę, zwłaszcza
dla wycieczkowców z Galicyi, bo przypomniała nam, że należy w jak naj
krótszym czasie przystąpić do stworzenia drugiej wielkiej, krajowej wystawy
przemysłu i rolnictwa, któraby była rewią rozrostu naszych sił ekonomicznych,
dokonanego oa r. 1894.
J a r m a r k i w y ro b ó w k r a jo w y c h .
Jarmarki wyrobów krajowych wprowadzone w życie przez nasze lwow
skie ogniwo „Towarzystwo Lwowskiej Pomocy przemysłowej" (dwa duże
jarmarki urządzane w latach 1904 i 1906 we Lwowie) mają odrębną cechę
i inny typ aniżeli wystawy.
W calem ich urządzeniu, przebiegu i wynikach przebija się główny ich
cel: — zgromadzenie na jednem łatwo przystępnem i atrakcyjnie' przyciągającem miejscu jak największej ilości towarów krajowych i osiągnięcie jak naj
większych obrotów handlowych.
Będziemy dokładać starań, aby Towarzystwo Lwowskiej Pomocy prze
mysłowej po kilkuletniej przerwie wznowiło już w roku 1911 akcyę jarm ar
ków — tembardziej, że dopominają się o tó coraz usilniej sfery przemysłowe
i handlowe.
Na rzecz Jarmarku Świętojańskiego w UłaszkowcaCh, który podaliśmy
w r. 1908 dokładnemu zbadaniu i stwierdziliśmy wysoką a niedostatecznie
ocenianą wartość tego jarmarku dla interesów przemysłu i handlu krajo
wego*) — prowadzimy w dalszym Ciągu 'akcj^ę u vvładz krajowych — i mamy
') P&trz • opis dokładriy Jarmarku ulaszkówieckiego
ekonomicznej, w Spraw ozdaniu Ligi Pdttióćy przemysłowej
i projekt podniesienia jego wartości
ża r. .1907/08. r. T
-> ś. ,
— 307 —
nadzieję, że uda nam się doprowadzić do wdrożenia kroków ze strony czyn
ników powołanych i do zajęcia się oddziaływaniem jarmarku w Ułaszkowcach
n a rozwój przemysłu i handlu krajowego.
O r g a n iz a c ja k r e d y t u d l a p r z e m y s łu i h a n d lu .
Liga Pomocy przemysłowej uważa za swój obowiązek współdziałać
w miarę możności z innymi czynnikami społecznymi w zakresie p o 1 e p s z en i a s t o s u n k ó w k r e d y t o w y c h p r z e m y s ł u i h a n d l u — wycho
dząc z założenia, że przemysł i handel rozwijać się mogą jedynie w miarę po
stępu organizacyi kredytowej.
Zacofane i przestarzałe pojęcia — iż „pożyczać nie potrzebuje zdrowy
przemysł i uporządkowany handel1* — „operowanie kredytem nie świadczy
•o żywotności przedsiębiorstwa1* zaczynają na szczęście ustępywać przeświad
czeniu, że szkodliwym jest tylko kredyt brany ńa spożycie. — Pożyczka
brana przez kupca lub przemysłowca na rzeczow y,. produkcyjny cel, na inte
res — je s t środkiem ekonomicznym tak samo zdrowym, jak czerpanie na ten
■cel zasobów z własnych oszczędności,. byle cały system pożyczkowy, normy
i szczegółowe formy kredytu odpowiadały charakterowi ■
— podstawom i obja
wom życia prżemysłu i handlu.
. . . . . .
Liga Pomocy przemysłowej od początku swego istnienia uważała za swój
•obowiązek dążyć do stwarzania swoją inicyatywą w kraju takich form i ta
kich rodzajów instytucyi kredytu,, któreby w p i e r w s z y m r z ę d z i e s ł u
żyły sferom p r z e m y s ł u i ha n d lu krajowego.
Podjąwszy inicyatywę — opracowywaliśmy gruntownie i żmudnie pro
jekty takich nowych założyć się mających instytucyi — potem przeprowa
dziliśmy najtrudniejszą część pracy tj. w y s z u k a n i e p i e r w s z y c h
■członków z a łożyciel i, z e b r a n i e p i e r w s z y c h u d z i a ł ó w
w dostatecznej ilości i kwocie umożliwiającej powołanie do życia pierwszej
instytucyi wzorowej — poczem powoławszy ją do życia oddajemy taką z łona
naszej organizacyi wyszłą nową placówkę realnej roboty — wr ręce wybranego
-własnego jej Zarządu.
W tym dziale, pochlubić się możemy ,za okres sprawozdawczy powa
żnymi wynikami dalszej organizacyi spółek fakturowych, założeniem pier
wszej Spółki dla kredytu maszynowego we Lwowie i założeniem z inicya
ty w y lwowskiej Spółki fakturowej i przy naszem poparciu,, pierwszego w kraju
..Związku ochrony wierzycieli..
Oto sżćzegótowe sprawozdanie tej pracy.
Organizacya kredytu fakturowego.
Myśl, ażeby przez dostarczenie łatwo dostępnego : kredytu ' na podkład
należytości otwartych tj., zaliczkowanie rachunków (faktur), pretensyi książko
wych i innych należytości wynikających z obrotu .handlowego, umożliwić sfe
rom przemysłowym i.: handlowym :łatwiejszy rozwój — podniesiona przed
20*
trzema łaty przez Ligę. Pomocy przemysłowej — znalazła wyraz w. założeniui
kilku „Spółek fakturowych*1, z których pierwszą zawiązaliśmy ,przy pomocy
materyalnej Banku krajowego we Lwowie.
W ślad za lwowską Spółką fakturową poszło wzorowane na jej statu
cie założenie Towarzystwa dyskontowego we Lwowie, Spółki fakturowej*
w Nowym Sączu założonej przez tamt. nasze ogniwo, Spółki fakturowej,
w Krakowie, Stanisławowie, Spółki fakturowej w Krośnie założonej, przez,
tamt. Towarzystwo Pomocy przemysłowej i ostatnio założenie Galicyjskiej,
K asy fakturowej we Lwowie.
Inicyatywa nasza, powołała więc do życia siedm instytucyL finansowych^
o analogicznym celu, których działalność wedle nadesłanego nam przez 3
z pośród tych spółek cyfrowego sprawozdania przedstawia się następująco,:.
Spółka fakturowa we Lwowie
wedle sprawozdania swego za rok 1909, liczyła:
Członków 207.
Udziały c z ł o n k ó w ..............................kor.
191.57 P40
Fundusz rezerwowy ..........................„
3.210-03
Rezerwa strat z r. 1908 ..................... „
460"—
W łasny , majątek . . . ... . . ...
. „
195,241*43
Na faktury wypłacone w okresie spra
wozdawczym . . . . . . . .
.,, 5,444.402-42
S p ł a c o n o ..............................
„ 4,198.519"89
Stan po koniec r. 1909 . . . . . . . . . „ 1,592:686‘02
Na rymesy udzielono pożyczek na . „ 1,4.80.379'78
Łączny obrót jednostronny wynosił .„ 19,458.149:11
Obrót kasowy wynosi jednostronnie
za rok ubiegły . . . . . .
. „ 1,544.534’10
Spółka fakturowa w Nowym Sączu
liczyła po koniec roku ubiegłego:
Członków 138.
Udziały członków . . . . . . ,........ kor.
2 6 .6 2 0 -Fundusz rezerwowy wynosił z dniem
31. grudnia 1909 .......................... »
1.330-50
W kładki na rachunek bieżący wynosiły
z dniem 31. grudnia 1909 .
53.138-14
W łasny majątek Spółki wynosi . . . »
18.179-50
Na faktury i rymesy wypłacono w cza
sie od maja 1908 do grudnia 1909 n
300.413-13
Na inne p o d k ład y ..................................
739.582-35
Razem w i ę c ................... .......................kor. 1,039.995.48
Obrót kasowy w czasie od maja 1908
do grudnia 1909 wynosił . . . kor. 2,345.462-88
Y)
n
— 309 —
Spółka fakturowa w Krakowie
oparta o filię Banku krajowego, wykazuje z dniem 31. grudnia 1909, jako
Udziały -członków ^,*.
.A .
, kor. 162.425‘23
Fundusz, rezerwowy
. .. . . v ... 4 „
97.P31
i ,Majątek własny wynosi .
„
163i396'54
<
Na rymesy wypłacono
. . . . . .
„
304,Q75'31
Na weksle i inne podkłady . . . ,... „ 1,167.431*12
Zaliczek udzielono w w ysokości. ....
ł.074.980'87
. . Utworzony przy Spółce fakturowej dział
wkładek oszczędnościowych w y
kazuje w czasie sprawozdawczym „
27.760'21
U<; i :. j iiBilaris Spółki . fakturowej zamknięty
....................... jest ogólnym obrotem w wyso■
•
i-;:.......
kości ....
■ 2,5Q9.723,57
•s
Spółka maszynowa i kredytowa.
Organizacya k r e d y t u m a s z y n o w e g o należy do tych działów
pracy, w ktprych Liga Pomocy przemysłowej podejmując akcyę zastała zu
pełny brak objawów prywatnej czy społecznej inicyatywy. — Tej formie
kredytu tak ważnej i pożytecznej dla rozwoju przemysłu, a zwłaszcza ręko
dzieła, nie poświęcano u nas dotąd uwagi, zadawalniając się prawdopodobnie
przeświadczeniem, że „zamożnemu przemysłowcowi dostarczy maszyn lub
narzędzi na kredyt pierwsza lepsza fabryka — a niezamożnemu nie zasługu
jącemu na kredyt, małemu rękodzielnikowi i tak nie można kredytować urzą
dzenia maszynowego".
Przekonanie to błędne sprowadziło w konsekwencyi znaczne i szkodliwe
opóźnienie w akcyi „ z m e c h a n i z o w a n i a " i z m o d e r n i z o w a n
p o d w z g l ę d e m t e c h n i c z n y m galicyjskiego średniego przemysłu i rę
kodzieła.
Zachodnio europejskie rękodzieło wstąpiło wcześniej na tę drogę, dlatego
stanęło o wiele wyżej pod względem spraw ności 1i zdolności konkurencyjnej
wobec wielkiego fabrycznego przemysłu.
Rękodzielnik galicyjski przechodzi niechętnie, bojaźliwie i tylko bardzo
powolnie z roboty ściśle ręcznej, do pracy przy pomocy maszyny motorowej
i maszyny narzędziowej — a powodem tego są trudności jakie ma przy na
bywaniu tychże.
Brak znajomości najnowszych zdobyczy w technice maszynowej ręko
dzielniczej, brak znajomości rodzajów i sprawności poszczególnych maszyn,
brak znajomości źródeł nabycia m aszyn najlepszych i najtańszych — a wre
szcie brak funduszów i konieczność używania kredytu pchają obecnie ręko
dzielnika chcącego urządzić się maszynowo — w objęcia pokątnych agentów
spekulantów ■
—■ od których roją się nasze miasta.
—310 Sprzedać dużo m aszyn byle jakich — byle komu, możliwie drogo, oto>
hasło tych przygodnych opiekunów naszego drobnego przemysłu.
Stosunki fatalne panujące n- p- w dziedzinie sprzedaży m a s z y n p o ńc z o s z n i c z y c h przez rozmaite humbugowe brzedsiębiorstwa operujące
z zagranicy w naszym kraju pod szumnemi hasłami — stanowią taki sam
obraz karygodnego w yzysku słabych i nieuświadomionych warstw ludności
chcących się ratować od nędzy i głodu. '
Aby tym stosunkom przeciwdziałać Liga Pomocy przemysłowej posta
nowiła stworzyć w kraju początek akcyi organizacyi kredytu maszynowego
opartej na samopomocy i założyła pierwszą w kraju S p ó ł k ę m a s z y
n o w ą i k r e d y t o w ą s t o w. z a r ej . z o g r . p o r . w e L w o w i e .
Cel tej instytucyi odpowiada powyższym uwagom. Spółka m aszynowa
dostarcza przemysłowcom średnim i mniejszym a przedewszystkiem ręko
dzielnikom, maszyn najlepszych — najbardziej postępowych i jak najspraw
niejszych —- z najlepszych fabryk krajowych, a w braku krajowych z innych
prowincyi państwa lub z zagranicy (ile możności z wyłączeniem Prus).
Maszyn i narzędzi dostarcza Spotka na dogodne kilkoletnie spłaty (aż
do, 5 lat). .
Z usług spółki maszynowej korzystać mogą wszystkie zawody przemy
słowe i rękodzielnicze a więc: ślusarze, kowale, blacharze, bronzownicy, insta
latorzy, stolarze,'tokarze, szewcy, krawcy, piekarze, masarze, cukiernicy, itp..
‘ Spotka maszynowa Ligi Pomocy przemysłowej ułatwia zawiązywanie:
stowarzyszeń wytwórczych rękodzielniczych —•" zakładanie warstatów wzoro
wych, pracowni, fabryk, itd.
Spółka ta zawiązana w marcu 1910 r. rozpoczęła swroje czynności
w pierwszych dniach kw ietnia— a już w parę tygodni okazała się jej wielka
pożyteczność i otwarło się dla niej szerokie pole działania.
W chwili kiedy oddajemy to sprawozdanie do druku, należy do Spółki
maszynowej i kredytowej 95 członków — z pośród najpoważniejszych kół
przemysłowych i rękodzielniczych. — W szczególności przystąpiło do Spółki:
właścicieli fabryk . . ...............................................
24
inżynierów techników ................. ............................. 14
rękodzielników ślusarzy . ...........................................
9
„
sto la rz y ........................................ .
7
„
krawców, szewców . . . . . . .
5
„
innych zawodów . . ......................
15
kupców ...................... ................................................
13,
właścicieli d ó b r ............................................................
5
gmin miejskich . . . . . . . . . . . . . . .
1
korporacyi przemysłowych .......................................
2
/ Na Walnem Zgromadzeniu lwowskich korporacyi rękodzielniczych w ra
tuszu lwowskim w dniu 25. kwietnia 1910 zapadła uchwała wzywająca wszy*
stkie stowarzyszenia przemysłowe do przystąpienia w charakterze członków
do Spółki maszynowej.
— 31.1 —
Suma deklarowanych udziałów wynosiła w chwili rozpoczęcia czynności
Spółki kwotę 25,000 koron.
W pierwszych sześciu tygodniach istnienia, Spółka. maszynowa dostar
czyła maszyn i narzędzi za kwotę 35.000 koron.
Zarząd Spółki maszynowej przy której założeniu doznaliśmy życzliwej
fachowej pomocy ze strony Związku stow. zarobkowo - gospodarczych r—
i lwowskiej Izby rękodzielniczej — ukonstytuował się jak następuje:
.. R a d a n a d z o r c z a :
Prezes : Aleksander L e w c k i — Radca ces. i Radny miasta, Lwów,
Zast. prezesa: Józef N e u m a n n — Radny miasta, Prezes Tow. wła
ścicieli realności i właść. realn., Lwów.
Sekretarz: Kazimierz W i ś n i e w s k i , — inżynier, właść. fabryki, Lwów.
C z ł o n k o wie:
Angelo B a r t o ń — Radny miasta i Dyrektor Banku, Lwów,
Henryk B o g d a n o w i c z — właść. fabryki blacharskiej i realn., Lwów.
W ładysław C i r i n — właść. pracowni stolarskiej, Lwów.
Roman D z i e ś l e w s k i —- profesor politechniki i właść. realn., Lwów.
Walenty H a ł s k i — kupiec, dyrektor Tow. kupców i młodzieży han
dlowej, Lwów.
Piotr K a p u ś c i ń s k i — przełożony Tow. kowali i właść. realności,
Lwów.
Ferdynand O h ly — Radny miasta, naczelnik Izby rękodzielniczej, Lwów.
Paweł P r o ń — właść, pracowni krawieckiej i właść. realn., Lwów.
Julian Z g ó r s k i — Radny miasta i właść. piekarni, Lwów.
Dyrekeya:
Dyrektorowie: Józef O l s z e w s k i , dyrektor Ligi P. p. i Tadeusz H o f 1 i n g e r, właściciel fabryki.
Zastępcy dyrektorów: Gustaw P a m m e r i Feliks K s i ą ż k i e w i c z ,
przemysłowcy.
Działalność Spółki maszynowej rozciąga się na cały kraj, a w miarę jej
rozwoju przewidziane jest tworzenie zastępstw i filii na prowincyi.
Organizacya ochrony wierzycieli.
Na V-. Krajowym Zjeździe Ligi Pomocy przemysłowej w r. 1908 w Ja
rosławiu zapadła na wniosek p. Hieronima W e i s s a , poparty przez Towa
rzystwo Pomocy przemysłowej w Bochni — uchwała — wzywająca Wydział
Ligi Pomocy przemysłowej do obmyślenia sposobów uzdrowienia stosunków
panujących w pewnym odłamie kupiectwa krajowego pod Względem etyki
kredytowej.
— 312 —
Uchwała ta poleciła wzięcie ewentualnie za podstawę działania projektu
p..-H. W e is s a proponującego utworzenie dużej, kapitalistycznie' zasobnej in
stytucyi ubezpieczenia wierzycieli od strat na wypadek;- upadłości'kupieckich.
Wychodząc z założenia, iż oprócz udogodnień! natury >kredytowej po
trzeba, ażeby uzdrowić nasze stosunki :śkonomomiczne pod względem etycznym
ł moralnym, stworzyć instytucyę, któraby stanowiła miernik sprawności i w ar
tości kredytowej naszych sfer kupieckich ji przemysłowych w ich stosunkach do
fabrykantów krajowych i pozakrajowych, Liga Pomocy przemysłowej dala inicyatywę do stworzenia Z w i ą z k u w i e r z y c i e l i c e l e m o c h r o n y
k r e d y t u k u p i e c k i e g o , - którego powołaniem do życia zajęła się lwowska
Spółka fakturowa.
Związek ten ma na celu ' zabezpieczać i ściągać ża pomocą wspólnej
akcyi, pretensye członków interesowanych w jakiejś . upadłości (niewypłacal
ności) dalej zapobiegać wspólnemi siłami, aby członkowie nie narażali się na
stratę swych pretensyi u nieuczciwych albo lekkomyślnych dłużników przez
fałszywe z ich strony podawanie stanu biernego (pasywów) lub zatajenie stanu
czynnego (aktywów), w końcu uzyskiwać dla swoich członków możliwie naj
korzystniejsze warunki przy ugodach z dłużnikami.
Działalność Związku obejmuje dalej udzielanie ihformacyi o stosunkach
kredytowych odbiorców^ tudzież o wszystkich w kraju powstających niewypłacalnościaćh, w-których członkowie! Związku są interesowani jako wic rzyciele.
Każdemu kupcowi i przemysłowcowi, towarzystwom uznanym przez
władze, dalej Stowarzyszeniom zarobkowym i gospodarczym, Spółkom z ogra
niczoną poręką, spółkom komandytowym i akcyjnym, mającym stałą siedzibę
w państwie, oraż firmom' zagranicznym, które Utrzymują stosunki handlowe
w granicach aUstro-węgierskiej monarchii przysługuje" prawo zgłoszenia swego '
przystąpienia do Związku.
Na pokrycie wydatków spowodowanych ogólnemi sprawami Związku,
każdy członek ma za pierwszy rok wpłacić kwotę 50 koron z góry. Wkładki
na następne lata będzie ustanawiać W ydział Związku.
Na zebraniu założycielskiem — które odbyło :się w dniu, 9. maja 1910 r.
w sali lwowskiej Izby handlowej i przemysłowej pod przewodnictwem Pre
zesa Spółki fakturowej i Wiceprezesa Ligi Pomocy przemysłowej P. W łady
sława Teręnkoczego, uchwalono założyć we Lwowie Związek wierzycieli
i wybrano w tym- celu Wydział Związku w skład którego weszli p p .:
jako członkowie:
B e n i s Artur Dr., Sekretarz Izby handlowej, Kraków, .• ;
Be n c z - e r Bolesław Dr., właśg. fabryki — Stryj;
u
i . . . Bi rn b a-u m Józef,'kupiec — Lwów, >
. , Ę l s ter, S-,;właść. fa b ry k — L>vów»: :
. > >. v •.
■'v. E l t e r s Wilhelm, Sekretarz Związku fabrycznego — Lwów,
. ;
j
— 313 —
G a r c z y ń s k i Franciszek, Dyrektor Spółki fakturowej — Lwów,
: G u r g u l Stanisław, właść. fabryki — Jarosław,
,
i >
H ó f l i n g e r Tadeusz, właść. fabryki —..Lwów;
... , . K a d e n Ludwik, przemysłowiec —: Lwów,
Ka p e 1u s z Józef, właść. fabryki — B.rody,
, , .
K u ź n i , c k i Emil. właść., fabryki — Ośw ięęin^
. . M a r z Ludwik, Dr.,- —- Kraków,
•
,
r
,
M u n d Jakób, .przemysłowiec, Lwów , . 5
, . ,,
i>
^ ,
N i e-m p j o w s k i S. W* — właść. fabryki — Lwów,
, P ec e n k a Franciszek, dyr. Ustredni banka, ceskich sporitelęn-— Lwów,
O l s z e w s k i Józef, Dyrektor Ligi Pomocy przemysłowej, Lwów,
R i t t e l Stanisław Dr., poseł na Sejm i sekretarz Izby handlowej, — Lwów,
R o s e n z w e i g Zygmunt — przemysłowiec, Wieliczka,
S t e i n e r Robert, przemysłowiec — Lwów,
S t e s ł o w i c z Wład. Dr., Sekretarz Izby handlowej, Radny m. Lwów,
S z c z e p a ń s k i Kazimierz, dyr. Krajów. Związku przem. — Lwów,
S c h u m a n n Jan, właść. fabryki —>■Lwów,
W i ś n i e w s k i Kazimierz, właść. fabryki — Lwów,
j a k o zastępcy:
B.;>Kr ó, l ik, przemysłowiec, Lwów,
Julian P i n k e r le 1 d, budown. Lwów,
. ,fBi P o ł o n i e c k i , księgarz, Lwów,
,
■
, Inż. P i o t r o w i c z Zygmunt, Lwów,
,
Dr. Jan Ru c k e r, przemysłowiec, Lwów,
'W. S e d l a c z e k , przemysłowiec, Lwów,
■ y1
Do Związku przystąpiło dotąd. 46- członków. Czynności swoje podejmie
IZwiązek w jesieni b. r.
■
P r a c a L ig i P o m o c y p r z e m y s ło w e j n a d p rz y g o to w a n ie m
m ło d z ie ż y d o z a w o d ó w p r z e m y s ło w y c h .
’ : I 1..' .
’V
.. .
a
• \
.• '?
.
. / . *
f
: 1
Objąwszy pracą swoją szerokie pola wiekowego zaniedbania kraju na
polu przemysłu — Liga Pomocy przemysłowej spostrzegła — że pierwszym
warunkiem do osiągnięcia dodatnich wyników w-akcyi uprzemysłowienia —
jest zmiana w sposobie oceniania pracy przemysłowej — pracy ręcznej —
ze strony.^społeczeństwa, a zw łąszcza,ze strony młodzieży.
Odziedziczona, po wiekach dawnych tradycj^jną „ ' n i ż s z o ś ć s p o ł e ?
« z n a “ i l e k c e w a ż e n i e fizycznej,- r ę c z n e j - p r a c y z a r o b k o
w e j, w porównaniu z za wodami, umysłowymi lub rycerskimi, i bezpośrednio
u .*1nas j po tej. historycznej wadzie następująca w rozwoju umysłowości
:»połecznej m ,a n i a b i u r o k r a t y z m u — pchająca dziesiątki tysięcy mło
dzieży wyłącznie tylko do szkół humanistycznych —* dla osiągnięcia: fałszyr
-
314 —
wego ideała „posad“, „karyery urzędniczej" itp. stanowią nieprzepartą zaporę;
do ekonomicznego odrodzenia kraju.
Obok tej głównej wady w psychice zbiorowej, nie mniejsze zło stanowi
w rozwoju przem ysłu niedostateczne poczucie zasad ścisłości, pilności, akuratności w spełnianiu wszelkiej pracy, — które to cnoty należy zaszczepiać;
w młodzieży od pierwszych początków chcąc wychować pokolenie dzielnych*
i wytrwałych pracowników na polu wytwórczem i handlowem.
Liga Pomocy przemysłowej czuła się powołaną w- pierwszym rzędzie
do przeciwdziałania tej wadzie i postanowiła jąć się pracy około przerabiania.
umysłów i przygotowywania zastępów młodzieży do zawodów przemysłowych*.
Z tych myśli zrodziły się pierwsze w kraju przez Ligę Pomocy przemy
słowej założone
i.'
W a rsta ty studenckie.
Ideą przewodnią założonych przez Ligę Pomocy przemysłowej w arsta
tów studeckich było kształcić w nich pracą fizyczną, warstatową młodzież,
szkół gimnazyalnych i realnych — a więc młodzież, która albo zdobędzie-,
przez to obok głębszego ogólnego wykształcenia znajomość pracy fizycznej,,
ręcznej — pozna jej trudności ale i płynącą z niej radość i zadowolenie
i wyniesie ten skarb —■ do wszelkich zawodów choćby nie mających związku
z przemysłem i handlem, albo uczuwszy zamiłowanie, zdolność i wiaręw wartość praktyczną pracy przemysłowej — skieruje się zawczasu z drogi
przepełnionej upadającym i marniejącym proletąryatem niedouczonej pólinteligencyi ku praktycznym zawodom przemysłowo-handlowym.
Tego rodzaju warstatów studenckich nie ma w całem państwie, a naw et
i w całej Europie — jest to więc zdobycz naszego kraju i naszego sposobu,
myślenia — postępującego ku coraz jaśniejszym widnokręgom.
W dniu 15. października 1908 r. myśl W arstatów studenckich Ligi Po
mocy przemysłowej przyoblekła się w szaty rzeczywistości, w dniu tymi
otworzyliśmy pierwsze W a r s t a t y s t u d e n c k i e — oparte na zupełnieinnych zasadach aniżeli dawniejsze kilkakrotnie w wielu mięjscach kraju podejmywane i zakładane warstaty nauki zręczności t. zw. „Slojdu“.
Na otwarcie przybyli między innymi JE. ks. Arcybiskup T e o d o r o
w i c z, Prezydent miasta C i u c h c i ń s k i, Wiceprezydent Rady szkolnej kra
jowej dr. D e m b o w s k i , poseł dr. R o s z k o w s k i , radca dworu prof. dr..
R y d y g i e r , prof. dr. T h u 11 i e, radca M a j c h r o w i c z , radni miej scy
B i e c h o ń s k i , G e t r i t z , L i i i e n , dyrektor N o g a j , redaktor W a s i
l e w s k i , radca F i s c h e r , radca C h o ł o d e c k i , delegat Tow. Obyczajności
społecznej p. E. S. N a g a n o w s k i , wreszcie członkowie Wydziału Ligi Po
mocy przemysłowej ks. Andrzej L u b o m i r s k i , N. U l m e r, W. S z y d ł ow s k i i personal Biura Ligi Pomocy przemysłowej.
— 315- —
Dom Ligi Pomocy przemysłowej przystroił się odświętnie w zieleń
i kwiaty. W sali warstatowej, w której odbywała się uroczytość, na głównej^
ścianie wśród kwiatów — widniał na'czerw onem tle biały orzeł, dzierżący
w szponach młot, szable i pióro. Wyżej wielkiemi literami wypisano hasłomłodzieży szkolnej:
„Przemysł rodzimy, to siła — to'broń t
; „Kształć z młodu, myśl twórczą — czcij pracę ćwicz dłoń!“
Na tle zebranych gości odbijały fartuchy robotnicze, w jakie przybrani'
byli uczniowie.,.
* : .- .
. .. .
. Do zebranych przemówił pierwszy Prezes Ligi Pomocy przemysłowej
ks. Andrzej L u b o m i r s k i . ,
Zaznaczywszy, że ciasnota murów mieszczących warstaty, jest obrazem'
warunków, w jakich instytucya Ligi Pomocy przemysłowej podejmuje swą
pracę — zakreślił mówca cel tych warstatów — przygotowanie warunków
pracy nad odrodzeniem ekonomicznem kraju przez wychowanie silnego stanu
średniego. ■
... :
Potrzeba wyplenić zakorzenione u nas przecenianie zawodów biurokra
tycznych, przełamać niechęć do pracy ręcznej!
Otwierając W arstaty wyraził książę Prezes życzenie, aby spełniły one
te nadzieje, jakie do nich przywiązują inicyatorzy, aby młodzież, króra w tych
murach stanie do pracy, nabrała przekonania, że praca uszlachetnia.
Następnie JE. Dostojny Arcypasterz ks. Arcybiskup T e o d o r o w i e z.
przemówił gorąco w te słowa:*)
Mowa JE, ks. Arcybiskupa Józefa Teodorowicza na Otwarciu Warstatów
studenckich Ligi Pomocy przemysłowej.
„Są. myśli nowe, które się przyjmuje z niedowierzaniem. Są. inne, któresię zaopatruje jakby w znak zapytania, czy też dla nas stosowne? Czy też.
przyjmą się u nas? Czy dadzą do stosunków się dostroić, alt o do naszego
narodowego charakteru, albo do naszych potrzeb?
Kiedy przed paru dniami jeden ze szlachetnych inieyatorów tego oto
tutaj dzieła przybył do mnie, aby mię tu z tem słowem zaprosić, pokazał mi.
broszurkę, a na niej na okładce zwierzchniej obrazeK: uczeń gimnazyalny
z minką buńczuczną, ale seryo, przy warstacie stolarskim. Ręce zakasane,,
hebel porusza się w ręku, a cała postawa do niego przykrojona.
Dość było jednego wejrzenia dla mnie na tę okładzinkę; nie potrzebo
wałem wyjaśnień, dopytywań się i kwestyonowań. Ten maluchny, skromniutki.
*) Mowę Najprzewielebn. Arcypasterza, zawierającą w prześlicznej formie cały skarb*
wspaniałych myśli płynących z idei, które przyświecały założycielom Warstatów studenckich-—
podajemy w dosłownem brzmieniu.
— 316 —
obrazek, ta fotografijka (ot tu macie ją na stole w mnóstwie egzemplarzy od
bitą) .Starczyła :m i-za wszystko.
■ ■v
A,-jak 'ja, taka każd y musiałr zawołać , dobrze,: że: ta zdrowa i praktyczna
m yśl' u nas się nareszcie zjawiła !■>,
■.
; ; * * . ■- •
Uczeń przy w arstacie! Otę> symbol w tym skromnym.* obrazku żywo
tnych idei!
' -ri '
Jest to przedewszystkiem dla niego ćwiczenie fizyczne ciała. Odsyłam
do lekarzy i hygienistów, aby ocenili ćwiczenia ¥egb wartość, aby znaleźli dla
niego miejsce w tych różnych przedsięwziętych próbach, co starają się nad
w yrężoną równowagę pomiędzy jednostronną pracą myśli, a pracą ręczną na
nowo Wskrzesić, na nówo rozwinąć. Tu tylko tyle dodam, że praca ta fizy
czna pojawia się w formie najsympatyczniejszej. Praca, która wykształca
i wyrabia nietyłko dłoń, ale przez mnóstwo cnót drobnych, przez furtkę ciała
wchodzi, aby urabiać ducha.
Ale 'pójdę w rozważeniu szerzej. Od tyrch najbliższych korzyści, jakie
•odrazu się narzucają, ' sięgnijmy,.' Szanowni Panowie i Panie* pó inne, które
z tymi Warstatami studenckimi się sprzęgają. A są one' nie małe. ■
Przedewszystkiem warstaty te wyrobią w młodzieży inteligentnej c z e ś ć
• dl a p r a c y zawodowej rzemiosła. U nas w Polsce, gdzie tylko jedno rze
miosło było czcią powszechną otoczone, słuszną ale wyłączną t. j. rzemiosło
rycerskie, wszystkie inne przy jego blasku bladły i gasły. Może nawet cień
jakiś lekceważenia musnął po nich, a w każdym razie nie zawsze je doceniano.
Umiało się, co prawda, wzbić ponad uprzedzenia, ponad obojętność soli
darne mieszczaństwo lwowskie. Wysokie poczucie obywatelskie, tradycya świe
tnych zapasów w obronie miasta i ojczyzny, dojrzały rozsądek w sprawach
publicznych — wszystko to razem wytwarzało ognisko potężne, od którego
pierzchało wszelkie niedocenienie pracy rzemieślniczej. Ale to były wyjątki,
•odmienne od reguły. I bodaj czy do dziś dnia coś z tych dawnych uprzedzeń,
a przynajmniej niedoceniań do naszych rzemiosł nie przywarło.
Rzemiosło rycerskie, co prawda, dziś już zaginęło, ale na jego miejsce
wstąpiło rzemiosło inne, — rzemiosło głowy i mózgu, pracującego w potrze
bnej służbie dla społeczeństwa, ale będącego tylko jedną z jego arteryj, w słu
żbie życia publicznego.
Wszelka jednostronność staje się szkodliwą, a jak krew, skoro tylko
przypływa do mózgu, osłabia serce, spowodowując niedowład rąk i nóg tak
skoro tylko służba biurokratyczna stanie się jedynym ideałem, jedyną aspiracyą młodzieży, — pozbawi przez swoją wyłączność krwi duchowej, inicyatywy,..
zapału innych organów służby publicznej, innych warstw, które dla harmonii
i równowagi sił społecznych są nieodzowne. A nawet sama służba biurokra
tyczna, skoro w innych zawodach nie znajdzie zrównoważenia, nie będzie
miała przypływu świeżego powietrza i skostnieje łatwo, odcinając się coraz
bardziej od zmysłu obywatelskiego i narodowego.
T ak u nas dzięki Bogu nie jest — ale niemniej przeto zbyt wyłączny
ideał, młodzieńca tkwi'całkowicie w karyerze biurokratycznej.
— 317 —
Przynajmniej na to żalić się nie przestajemy, a może żalimy się corazgłośniej i nie bez słuszności. Bo ileż samorzutnej inicyatywy, ile szerokiego
rozpędu idzie na marne, - zamiast coby niem zasilać mnóstwo posterunków.,
które są poza karyerą urzędniczą, a -nieraz daremnie czekają na rozwinięcie
się -i.rozkwitf - • ■
A oto te warstaciki, co się skromniutko rozsiadły w tych pokoikach, są
przedewszystkiem szkołą czci dla pracy rzemieślniczej i zawodowej.
Cześć u młodzieńca nie . łatwo wyrobić, zwłaszcza dla ideału, który nie
buja w przestworzu,; ale w jego pojęciu zdaje się nizko pełzać po ziemi. W ra
żliwa i właśnie dlatego powierzchowna nieraz myśl młodziana odskoczy -ła
two od szarzyzny -warstatu i ideałów, z nim związanych.
Jakżesz więc ją zawrócić, jak dla tego ideału cześć i poszanowanie zdo
być? to tem trudniej, o ile cześć, się zdobywa wyjściem ze siebie.
A to dla młodzieży tak trudne, Ona za dużo tkwi w samej sobie i nie
raz tylko dlatego ideał zlekceważy, że po za swojem „ja“ szukać go
nie umie.
Pytamy, jak młodzieży cześć dla pracy zawodowej rzemieślniczej zdo
być? Ot tu przy tych warstacikach macie odpowiedź na pytanie, a zaiazem
rozwiązanie trudnego problemu.
Oto wcielić się w ten ideał pracy rzemieślniczej i zawodowej, nietyłko
w program szkolny, nietyłko w program wychowawczy ; wprzągnijcie, ucznia
we własne „ja“ młodzieńcze; niechaj ta praca stanie się rozszerzeniem jego
działalności, jego zamiłowań i upodobań. Wtedy napewno ideał taki, prze
puszczony przez eksperyment, a przefiltrowany przez duszę młodzieńca, cześć
jego zdobędzie. Nauczy on się czcić samą pracę, która z jego palców się wy
wija, ale za tą pracą on się nauczy uszanować rzemiosła i zawody, pod któ
rych skrzydłem opiekuńczym ta praca spoczywa i rozwija się.
Czyż bowiem uczyliśmy tego lub tamtego rzemieślnika, że ten jego
warstat jest posterunkiem, apostolstwem,, gdzie się, apostołuje charakterem
i uczciwością,. sumiennością, promieniowaniem tych cnót zawodowych, które
są niezbędnym warunkiem i czynnikiem wszelkiej pracy obywatelskiej i pu
blicznej ?
Bo nigdy w stanie rzemieślniczym nie będzie czci i miłości do swegopowołania, jeżeli tej czci nie będzie w calem społeczeństwie. Lekceważona
w górze, będzie też lekceważoną i u tych, co z nią swe całe życie sprzęgli*
Będą rzemieślnicy dla interesu, ale braknie tych, co idą tutaj z powołania
i miłości. Skoro szkoła szacunku dla zawodowych rzemiosł, ta wszczepiana
w młodzieńców, przeniknie wpierw warstwy wyższe, udzieli się potem tym
warstwom, które już przez swe powołanie bez takiego szacunku bezkarnie
obejść się nie mogą. One będą podniesione — te warstwy rzemieślnicze, gdy
zobaczą, że ich zawód i powołanie jest w opinii ocenione tak, jak ocsnionem
być winno.
Oto najprostsza droga! Z szacunkiem połączy się zamiłowanie.
Patrzcie, oto przy tych warstacikach będzie upływać część historyi życia
— 318 —■wewnętrznego młodzieży, do której ona nieraz w miłem Wspomnieniu po
wróci.
Toż to eały maty światek uczuć, pragnień, radości, które około tego
hebla, około tej śruby ślusarskiej się uczepi i zawiesi. On . wyobraźnią i: w ra
żliwością ozłoci te proste sprzęty rzemieślnicze. Mały to światek, mała to
/rzecz, — pierwsze krzesełko zrobione, pierwsza ^książka oprawiona, pierwszy
stoliczek ociosany, — ale w młodości zwłaszcza dzieł nie mierzy się podług
tego nieraz, co w rezultacie wydają, ile raczej idą one na miarę duszy, którą
się w. nie wkłada. A choć rzecz sama .w sobie drobna i mała, przestaje być
■małą, gdy się w nie tyle włoży ze swych myśli kwiatów i ze swych uczuć
przędzy.
,
Ot patrzcie: tu ta kropelka znoju i potu młodego nowicyusza, jakże go
zwiąże z dziełem swojem! A te pierwsze zw ycięstw a,,. na tem nowem polu
odniesione przez pierwsze rezultaty, ile. pociechy, ile nowych chęci, aby pójść
-dalej, aby wytrwać; a nareszcie już dzieło gotowe:, on sam je zrobił, opra
wił tę książkę, wyrobił tę śrubę.
Ile to motywów do kształcenia duszy, a ile z tych przędzy uczuć, które
rodzą miłość. . . .
T a cześć i miłość przejdzie i przeniknie z tych sfer, gdzie praca rze
mieślnicza podjęta jest. dobrowolnie, do tych, gdzie ona jest stanem i powo
łaniem.
,
Narzekamy nieraz na stan rzemieślniczy, ale bodaj, czy nie mało winy
'W nas samych odnajdujemy, — bodaj że ńie wiele zwracamy na to uwagi,
-cośmy dla warstw rzemieślniczych i robotniczych zrobili, aby krąg ich myśli
rozszerzyć, aby ich przedewszystkiem nauczyć własne rzemiosło oceniać, sza
now ać i kochać.
Będzie to dla nich otuchą, skoro się przekonają, że si£ ich w słowie
i czynie uważa ża organiczną część całego organizmu narodowego i społecżnego. W asz szacunek, dla'pracy, Szanowni Panowie, im się udziela, Wa
szy m i oczyma będą oni patrzeć na swe własne posłannictwo. A im wyżej
•Wy; ich ocenicie, tembardziej ich W szacunku dla ich posłannictwa wycho
wacie i wykształcicie.
,• Lecz jeszcze jedno.
T u p rz y ,tych warstatach będą się łączyć ręka rzemieślnika z. ręką mło
dego, przygodnego amatora. Z takiego przybliżenia mogą wyróść Węzły szer,-szej i głębszej spójni społecznej. A to nie mała rzecz. Choćby to tylko były
małe, próbki i ■pierwsze,, już będą miały swe doniosłe znaczenie.
i
O
dertiokraćyi u, nas, dużo się mówi, ale do prawdziwego zdemokraty
zow ania społeczeństwa w; duchu chrześcijańskim bodaj ,czy nie dąlej u .nas,
■aniżeli myślimy.
,
■
■■
\
- Przedział .pomiędzy warstwami; społecżnemi. jest daleko . więcej przepa
ścisty, a rozdział większy, aniżeli gdzieindziej.
Stąd to hasia demokratyczne tak nieraz w powietrzu tylko bujają; bo
-nie mogą uczepić kotwicy o ten: pokład: demokratyczny i naturalny, gdzie ró-
-
319 -
;żne warstwy we wzajemnej wymianie myśli, we wzajemnej: przemianie inte
re su społem się przenikają.
Nawet próby połączenia i sprzągnięcia różnych warstw, kończą się u nas
inieraz na jakiem odświętnem wspólnem ucztowaniu, na jakiem zewnętrznem
zuniformowaniu.
To i to dobrze: ale tylko to jeszcze za mało. Potrzebuje przejść więc
i z góry i z dołu ten powiew ciepła ożywczy, który idzie ze serc i z miło■ści i wspólnego ideału, poczętego w chrześcijańskiej idei. On to ugnie prze
sądy, czy oziębłość z jednej strony, on podniesie myśli ku górze z drugiej.
‘On dociągnie różnicę do wspólnej miedzy, on dopomoże w szczególności do
-zakwitnięcia i zazielenienia się stanu średniego, stanu mieszczańskiego, tego
stanu, którego szeregi coraz bardziej się przerzedzają, a przecież przywiąza
n ia do ziemi, przywiązania rodzinnego do miast, do czynnika narodowego
i obywatelskiego, jaki powinien z tego stanu wychodzić, nie zastąpi nic.
Oto rzuciłem tutaj, a raczej poddałem tych parę idei, jakie z warstacików dla młodzieży tak głośno się odzywają.
Doświadczenie dużo jeszcze innych myśli na światło dzienne wyprowa
dzić może i tę także tak pożądaną, iż młodzież, włócząca sie po mieście bez
myślnie, aspirująca do przyszłego berła o pustej pozłocie tak zwranego „zło
tego młodzieńca" powstydzi się kolegi przy fartuchu i tej zawodowej pracy.
I może ten widok i to zawstydzenie przekręci ,oś wewnętrzną od ułudy i ze
psucia do realnych ideałów.
Wspomniano tu o tych ciasnych pokoikach, które w tej chwili nie mogą
pomieścić swych gości; ale nieraz smutne doświadczenie uczy, że skoro się
zaczyna jakieś dzieło od świetnego gmachu, to się je kończy na bardzo skro
mnych pokojach, a wielki hałas około nich wszczęty, daje w rezultacie dym
tylko.
Lecz lepiej, że te skromne pokoiki rozszerzy młodzieńczy zapał, mądra
■organizacya i wytrwałość tak pedagogów, jak i młodzieży.
Dzieło z mała poczęte rozszerzać będzie zwolna ściany, znajdzie dla
-siebie swój gmach z kamienia, lecz znajdzie , dla siebie miejsce i w gmachu
budowy społecznej.
_,Oby co najwydatniejsze!
Nie chcę się bawić w przesadne frazesy, mimo to jednak powiem, że
wówczas stanie się on bogatym dorobkiem naszym^ a nagrodą wielką dla
Jego inicyatorów i twórców11.
Następnie zabrał głos W i c e p r e z y d e n t R a d y s z k o l n e j k r a
j o w e j Dr . D e m b o w ' ś k i , , s k ł a d a j ą c p o w s t a j ą c e j i n s t y t u c y i
życzenia imieniem, J. Eks. Namiestnika p. Dra B o b r z y ń s k i e g o, który
z powodu przeszkód ńie mógł przybyć na uroczystość, ' ; .
! -v " -■
■ Zaznaczywszy, że W arstaty mają dać młodzieży rozrywkę; w pracy .rę^
■cźnej, udostójhionej przez ludzi znakomitych, w koronach nawet, r. uświęconej
— 320 —
pracą Zbawiciela, podkreślił p. Wiceprezydent stronę wychowawczą tej pracy.
Tu w warstatach nauczy się młodzież .tego, czego.* w szkole nabyó^nie może,
a to ścisłości i wytrwałości .niezbędnej w pracy rzemieślniczej, a da jej ta
praca tę radość, to zadowolenie — że coś stworzyła.
. .>■• ;
Kończąc zwrócił się Dr. D e m b o w s k i w ciepłych słowach do mło
dzieży, która w tych warstatach stanie się1 gospodarzami,: aby ■ta praca w war
statach rozszerzyła jej Umysł-i serce.
;
■
■ , Ostatni przemówił Przewodniczący kuratoryi warstatów d y re k to r-L i
tyński, dziękując ks. L u b o m i r s k i e m u jako ptezesowi i dyrektorowi
O l s z e w s k i e m u , którego staraniem W arstaty powstały.
N
W dniu następnym rozpoczęła się w W arstatach prawidłowa praca-;:
twarze młodzieży rozpromienione, ręce osmolone od młota, charakterystyczny
dźwięk młotów uderzających w żelazo na kowadle, turkok wiertarek, warczę*
nie hebli — wszystko to stanowi tło i-atmosferę W arstatów studenckich.
Tok pracy postępuje według przewidzianego w regulaminie rozkładu
czasu na poszczególnych działach.. Dotychczas istnieją w W arstatach studen
ckich następujące działy:
1 . Ślusarstwo artystyczne i elektrotechnika.
2. Stolarstwo, tokarstwo i snycerstwo:
Kierownictwo każdego oddziału powierzono siłom fachowym inteligen
tnym — stojąc,na stanowisku, że W arstaty studenckie Ligi Pomocy przemy
słowej jako pierwsze muszą być wzorowo prowadzone, aby m ogły świecić,
przykładem innym dalszym takim instytucyom w kraju, tudzież a b y mogły
być szkołą instruktorów dla później zakładanych warstatów. 1
Pierwsza W ystawa prac Warstatów studenckich.
W dniach od 8 . do 22. kwietnia 1909 r. odbyła się we Lwowie z ini
cyatywy Ligi Pomocy przemysłowej i Polskiego Muzeum szkolnego ■p i e r w s z a w y s t a w a p r a c W a r s t a t ó w s t u d e n c k i c h w lokalnościach
„Polskiego Muzeum szkolnego" przy ul. św. Mikołaj a-l. 21.
Uroczyste otwarcie W ystawy nastąpiło w dniu 8 . kwietnia przed połu
dniem, gdzie w licznie zapełnionej sali przedstawicielami wszystkich kół oby
watelskich przemówił pierwszy Radca dworu,- poseł do Rady Państwa. DrLudomił G e rm a n.
Mówca zwrócił uwagę zebranych — na wadliwy system 'kształcenia
młodzieży przez wyłączne wychowanie i pielęgnowanie intellektu, co prowadzi
często do jednostronności, co widząc Polskie Muzeum szkolne zwróciło baczną
uwagę na fizyczne wychowanie młodzieży i poczęło gromadzić w tem Mu
zeum wszystko co świadczy o postępie na tej drodze.
Następnie scharakteryzował mówca znaczenie dla jednostek i społeczeń
stwa zakładania W arstatów studenckich, tych szkół pracy fizycznej, donio?
słość czego zrozumiał już nieodżałowanej pamięci Dr. Henryk i J o r d a n
i stworzył pięrwsze jakkolwiek na razie tylko sezonowe — wakacyjne war
staty studenckie w Krakowie.
Warstaty studenckie Ligi Pom. przem. Oddział stolarski warstatów studenckich L. P. p, we Lwowie.
— 322 —
Omówiwszy rozwój tej idei zakończył mówca podziękowaniem wszyst
kim obecnym, którzy uświetnili uroczystość swem przybyciem.
Imieniem Ligi Pomocy przemysłowej w zastępstwie nieobecnego Prezesa.
Ks. Andrzeja L u b o m i r s k i e g o , przemówił dyrektor O l s z e w s k i —
przedstawiając zebranym ważność pracy nad młodzieżą w celu wychowania
jej fizycznego i moralnego przez poszanowanie pracy ręcznej.
Z młodzieży tej wyrosną przyszli tędzy przemysłowcy i inteligentni rę
kodzielnicy, a brak tych sfer daje się bardzo krajowi we znaki.
Wreszcie zabrał głos imieniem Rady szkolnej krajowej wiceprezydent:
Dr. Ignacy D e m b o w s k i . Z treści przemówienia przebijało się uznanie dla
zdrowej moralnie młodzieży, która nie gardzi pracą ręczną, ani się jej w sty
dzi. Mówca nie widzi sympatyczniejszego widoku nad ten, gdy uczeń, prze
kraczając próg pracowni, zdejmuje czapkę i wciąga na mundurek rzemieślni
czy fartuch; pod tym fartuchem bowiem bije prawe serce młodzieńca, a siła,
moralna jaka w niem tkwi, to zaród naszego odrodzenia w przyszłości.
Kończąc przemówienie — mówca zapewnia o życzliwem usposobieniu.
Rady szkolnej krajowej dla W arstatów studenckich i przyrzeka tej instytucyk
opiekę i pomoc.
W ystawę urządzono w czterech salach Muzeum szkolnego.
W pierwszym pokoju ustawiło swoje wyroby gimnazyum I. w Przemy
ślu. W tym samym pokoju i w salce II giej ułożono okazy z Warstatów stu
denckich w Krakowie.
W sali II-giej wystąpiły gimnazya w Bochni, Podgórzu, Tarnowie, Prze
myślu (gimnazyum na Zasaniu), Kołomyji i bursa gimnazyum św. Jacka,
w Krakowie.
W sąli III-ciej zajęły większą część miejsca W arstaty lwowskie Ligi Po
mocy przemysłowej. W dziale stolarskim wystawiono począwszy od próbek
spojeń, aż do przedmiotów stylowych, jako to : stolików, amerykańskiej biblio
teczki, szafki żaluzyowej, klęcznika, wykwintnych kasetek, ramek, przyciskaczy, kałamarzyków itp. W dziale ślusarskim: zamki, zawiasy, popielniczki,,
emaliowane ramki, okucia do nart i saneczki żelazne.
W tej samej sali pomieszczono wyroby uczniów wszystkich szkół śred
nich w Tarnopolu, obok wyroby gimnazyum w Nowym Targu. W ostatniej,
sali ustawiono preparaty z pracowni przyrodniczej gimnazyum VIII we Lwo
wie. Oprócz tego pomieściły na Wystawie swe wyroby uczennice kursu freblowskiego Zakładów szkolnych pp. Zofii S t r z a ł k o w s k i e j i p. C z a r
n o w s k i e j we Lwowie.
W ystawa budziła dość wielkie zainteresowanie, głównie u młodzieży
i tak między innemi zwiedziły ją następujące zakłady szkolne: Seminaryum
nauczycielskie żeńskie, Gimnazyum A. Mickiewicza, Gimnazyum Franciszka
Józefa, I. Szkoła realna, Filia IV gimnazyum we Lwowie, Uczniowie gimna
zyum z Sambora, Szkoła przemysłowa we Lwowie, Gimnazyum p. Zofii
Strzałkowskiej, Gimnazyum męskie IV., Gimnazyum męskie VII., Gimnazyurft
męskie V, Liceum ŚŚ. Nazaretanek.
-
324
—
W dniu 18. kwietnia odbył się we Lwowie zjazd kierowników warstatów studenckich z całego kraju. W obradach wzięli udział przedstawiciele za
kładów: w Bochni, prof. B r o m o w i c z , w Brzeżanach prof. F i 1i p e k, w Dę
bicy, dyrektor S z y d ł o w s k i i profesorowie K a l i t o w s k i, R a d o m s k i
i W i ś n i e w s k i , w Drohobyczu prof. S i c z y ń s k i, w Kołomyji prof. Dr.
M o j m i r , w Krakowie prof. O r s z u l s k i , we Lwowie prof. F i a ł k a
i K u b i k (szkoła realna), B y k o w s k i i S n o p e k (gimnazyum VIII),
w Nowym Sączu prof. Z a r e m b a , w Nowym Targu prof. W ę g r z y n e k,
w Przemyślu prof. B ł a ż e k , w Stanisławowie prof. F i r g a n e k i S z y
m a ń s k i , w Trembowli prof. W e h r, nadto zastępcy Rady szkolnej krajowej,
Muzeum szkolnego, Kuratoryi W arstatów lwowskich, Ligi Pom. przem. Sto
warzyszeń przemysłowych, Spółki fakturowej, i w. i.
Zebranie zagaił poseł dr. G e r m a n , który przedstawił myśl złączenia
w silną organizacyę wszystkich pracowników na polu rękodzieła w szkole.
Obszerny referat tak co do sprawy ogólnej zakładania warstatów stu
denckich jak i wewnętrznego ich prowadzenia — wygłosił dyrektor Ligi Po
mocy przemysłowej O l s z e w s k i .
Po kilkugodzinnych obradach Zjazd zorganizował się w „Związek W ar
statów młodzieży szkól średnich w Galicyi“.
Prezesem wybrano przez aklamacyę Dra G e r m a n a , zastępcą, Dyre
ktora Ligi Pomocy przemysłowej p. Józefa O l s z e w s k i e g o , sekretarzem
prof. Antoniego Ł u k a s i e w i c z a .
Związek warstatów rozpoczął już działalność. Rozesłał do wszystkich
dyrekcyi szkól średnich odezwę z gorącą prośbą o moralne i o ile możności
materyalne popieranie akcyi warstatowej.
Wkrótce po zamknięciu wspomnianej wyżej W ystaw y — w dniu 3.
maja 1909 odbyła się w lokalu W arstatów studenckich Ligi Pomocy prze
mysłowej wewnętrzna uroczystość konstytucyi 3. maja i rozdania nagród
odznaczonym studentom za najlepsze roboty.
W odświętnie przystrojonych salach zebrała się Kuratorya z prezesem
M. L i t y ń s k i m i liczni goście, a między tymi i goście z Węgier przybyli
do Lwowa na uroczystość obchodu konstytucyi.
Uroczystość zagaił dyr. L i t y ń s k i , który wezwał młodzież do posza
nowania pracy ręcznej, rękodzieła i przemysłu, dalej wspomniał, że nagrody
wprawdzie są skromne, bo niewielkie są na razie zasoby warstatów studen
ckich, niech jednak tych, którzy nagrody nie otrzymają zagrzewa do pracy
uznanie społeczeństwa, które z takiem zadowoleniem oglądało W ystawę prac
studentów. W końcu swego przemówienia dyr. L i t y ń s k i zwrócił się do
gości węgierskich, dziękując im za przybycie na uroczystość.
Poczerń nastąpiło rozdanie nagród, które otrzymali w dziale stolarskim
w postaci egzemplarzy dzieła St. Witkowskiego p. t. „Styl zakopiański"
G o r d a w s k i Adam i K o z a k i e w i c z Stanisław ; w dziale ślusarskim
w postaci garnituru narzędzi — K a u c z y ń s k i Klemens, K r y s a Antoni,
N a r z y m s k i Stefan, O s s o w s k i Kazimierz i S c h r e i b e r Jan.
Warstaty studenckie Ligi Pom. przem. Wystawa Warstatów studenckich^w/kwietniu 19G9 r. we Lwowie.
— 326 Po rozdaniu nagród przemówił w imieniu delegacyi W ęgrów p. S t a m ir o w s k i , dziękując za życzliwe słowa przywitania i składając przyrzeczenie,
iż młodzież węgierska dołoży wszelkich starań do utrzymania z Polakami ści
słych związków.
Uroczystość zakończył odczyt prelegenta W ystawy ruchomej Ligi Pom.
przem. p. K r z a c z y ń s k i e g o „O udziale młodzieży w pracy nad ekonomicznem podniesieniem kraju“ ilustrowany obrazami świetlnymi.
Wizyty dostojników państwowych w warstatach studenckich.
W dniu 9. października 1909 r. zwiedził warstaty studenckie J. Eks.
Minister skarbu Dr. B i l i ń s k i — oprowadzony przez ks. Andrzeja L u b o
m i r s k i e g o prezesa, p. Narcyza U 1 m e r a wiceprezesa i Dyrektora O 1szewskiego.
J. Eks. Pan Minister obejrzał szczegółowo warstaty, zwrócił uwagę na
ich zbyt ciasne dotychczasowe pomieszczenie i przyrzekł poparcie dla proje
ktowanego zakupna względnie budowy gmachu dla Ligi Pomocy przemy
słowej.
W dniu 23. października 1909 zwiedził warstaty studenckie Ligi Po
mocy przemysłowej i zabawił w nich przeszło pół godziny J. Eks. p. Mini-
Warstaty studenckie L. P. p. Oddział stolarki warstatów studenckich L. P. p.
w tymczasowym lokalu Instytutu technologicznego we Lwowie.
— 327 —
ste r Dr. D u l ę b a — przyjęty przez księcia prezesa L u b o m i r s k i e g o i dy
rektora O l s z e w s k i e g o . Pan Minister okazał żywe zainteresowanie tą
■nową instytucyą — rozmawiał z pracującą w warstatach młodzieżą i podno
sząc zbyt skromne pomieszczenie przyrzekł również dopomódz Lidze Pomocy
przemysłowej do uzyskania nowego dużego gmachu.
Rozmiary warstatów jak i wewnętrze ich prowadzenie uległy od roku
•ubiegłego znacznemu rozszerzeniu' i ulepszeniom.
Z powodu coraz liczniejszegę napływu młodzieży, warstaty musiano roz
dzielić i tak — dzięki udzieleniu przez instytut technologiczny obszernego lo
kalu, umieszczono tam oddział stolarski — ślusarski zaś rozszerzono w do
tychczasowych lokalnościach w domu Ligi Pomocy przemysłowej.
Dział metalowy kierowany przez p. K r ó l i k i e w i c z a , słuchacza poli
techniki — dzieli się na dwa poddziały a t o : ślusarstwo artystyczne i elektro
technikę. Ten drugi poddział zwłaszcza cieszy się ogromną sympatyą mło
dzieży uczęszczającej do warstatów a w ostatnich czasach studenci wyrabiają
motorki elektryczne, akumulatory i różne aparaty fizykalne szkolne.
Dział drzewny kierowany przez p. H e r o l d a właściciela pracowni sto
larskiej we Lwowie, dzieli się na poddziały: stolarstwo artystyczne, snycer
stwo i tokarstwo.
W dniu 21. maja 1910 otworzona została, w oknie sklepowem domu
p. Dra S t r o j n o w s k i e g o przy ul. Karola Ludwika udzielonem nam przez
właściciela bezinteresownie, wystawa wyrobów warstatów studenckich przezna
czonych na W ystawę hygieny szkolnej w Paryżu.
Kiedy piszemy to sprawozdanie — W ystawa ta jest jeszcze otwartą
i budzi powszechne zainteresowanie publiczności lwowskiej i przejezdnych.
W chwili gdy sprawozdanie to piszemy, tak z dawna oczekiwane ku
pno większej realności doszło już do skutku — co da nam możność war
staty studenckie, na równi z innymi działami pracy, zr.acznie rozszerzyć, a co
za tem idzie przyjmować znacznie większą liczbę zgłaszającej się młodzieży.
Kuratorya W arstatów studenckich Ligi Pomocy przemysłowej.
Prezes Kuratoryi: Dr. W o j c i e c h o w s k i Konstanty, dyrektor gimnazyum im. Franciszka Józefa we Lwowie,
Wiceprezes: O l s z e w s k i Józef, Dyrektor Ligi Pomocy przemysłowe)
Lwów,
Sekretarz: S o k o ł o w s k i Stanisław, sekretarz Ligi Pomocy przemy
słowej, Lwów.
C z ł o n k o w i e :
B a r t o ń Angelo, Dyrektor Banlju Lwowskiego, Lwów,
F i l a s i e w i c z Klaudyusz, Inż. Prof. wyższ. szkoły przemysłowej,
Lwów,
G e r m a n Ludomił, Radca dworu, Poseł do Rady Państwa, Prezes To w.
pedagog. Lwów,
S taty sty k a W arstató w studenckich.
328
Okres nauki.
Frekwencya
uczniów zapisanych
do warstatów w pa
ździerniku 1908 r.
Dział metalowy Dział drzewny
(stolarstwo sny
(ślusarstwo
artyst. elektro cerstwo, tokarstwo)
technika)
Uczniów
gimnazyalnych
Uczniów
szkół
realnych
Uczniów
szkół
wydziałowych
Eksfernistów
Razem
38
42
57
16
4
3
80
Kurs wakacyjny
1909 r.
5
23
19
9
—
—
28
Frekwencya
uczniów zapisanych
do warstatów w pa
ździerniku r. 1909.
19
37
34
18
2
2
56
-
329 —
L e w i c k i Aleksander, Radca ces. Radny miejski, Lwów,
Dr. M a j c h r o w i c z Franciszek, Inspektor szkół, Lwów,
Dr. M a ń k o w s k i Bolesław, docent Uniwersytetu i Kustosz biblioteki
Uniwersyteckiej Lwów,
Dr. N a c h e r Teodor, Profesor gimnazyalny, Lwów,
Dr. P i a s e c k i Eugeniusz, Lekarz, Radca miejski, Lwów,
Dr. S c h o e n e t t Józef, Instruktor stow. przemysł, z ram. Ministerstwa,
handlu, Lwów,
Dr. Ś w i t a 1s k i Mieczysław, lekarz i właść. dóbr, Lwów,
U l m e r Narcyz, Wiceprezes Ligi P. p. — Sekretarz Związku Stowarzy
szeń zarobk. gosp., Lwów.
W arstaty studenckie na prowincyi zakładane z inicyatywy i przy
współudziale Towarzystw Pomocy przemysłowej.
W okresie sprawozdawczym podjęły następujące Towarzystwa Pomocy
przemysłowej inicyatywę względnie udzieliły poparcia moralnego iub materyalnego akcyi podjętej przez sfery pedagogiczne w sprawie W arstatów stu
denckich.
T o w a r z y s t w o P o m o c y p r z e m y s ł o w e j w D ę b i c y na po
siedzeniu Wydziału w maju r. 1908 poruszyło myśl założenia przy tamtejszem gimnazyum — W arstatów studenckich.
Rok trudnych zabiegów dla pozyskania zwolenników tej akcyi, pracy
nad wyszukaniem środków materyalnych itp. został uwieńczony pomyślnym
wynikiem.
Wydział Towarzystwa Pomocy przemysłowej przy współudziale obszer
nego komitetu Pań — urządził festyn dla uzyskania funduszów na założenie
warstatów. Festyn udał się w zupełności; fundusz warstatów otrzymał z do
chodów 412 kor. 59 hal.
Prócz tego fundusz ten został zasilony darami:
„Towarzystwa Wzajemnego kredytu 11 w Dębicy kwotą 100 kor.
Dr. A. K o t ł a s a w Dębicy, który użyczył warstatom swej tokarni.
W arstaty otwarto w dniu 22. maja 1909 r. — Od dnia otwarcia do 15.
lutego 1910 uczęszczało 12 studentów — wszyscy na oddział stolarski, któ
rym kieruje profesor gimn. K a l i t o w s k i . Oddział tokarski pod kierowni
ctwem prof. W i ś n i e w s k i e g o nie mógł się rozwinąć do tej pory — z po
wodów natury technicznej.
Towarzystwo Pomocy przemysłowej w Brzeżanach
czyni starania celem założenia przy miejscowem gimnazyum W arstatów stu
denckich. Dyrektor gimnazyum p. A. F r ą c z k i e w i c z gorliwie tę myśl po
piera, a profesor gimn. F i l i p e k członek W ydziału Towarzystwa Pomocy
— 330 —
przemysłowej brał udział w Zjeździe kierowników Warstatów studenckich we
Lwowie.
Tow arzystw o Pomocy przemysłowej w Horodence
podjęło starania celem założenia przy miejscowem gimnazyum prywatnem —
Warstatów studenckich.
Towarzystwo Pomocy
c z u wdrożyło podobne starania.
przemysłowej
w Nowym Są
Towarzystwo Pomocy przemysłowej w Tarnopolu
współdziałało przy założeniu w tutejszem gimnazyum W a r s t a t ó w s t u
d e n c k i c h , któremi kieruje członek Wydziału Towarzystwa Pomocy prze
mysłowej profesor S t o p k a .
Internat m łodzieży przem ysłow ej w dom u L ig i P o m ocy
Kształcenie młodego pokolenia przyszłych przemysłowców i rękodziel
ników w szkołach przemysłowych i wzorowych warstatach natrafia obecnie
na trudności z powodu braku opieki i schronienia dla młodzieży szkół prze
mysłowych i młodzieży rękodzielniczej.
Towarzystwa Pomocy przemysłowej wyszukując zdolnych i pilnych
•chłopców zdradzających zamiłowanie do przemysłu — żądają od Ligi Pomocy
przemysłowej umieszczenia ich w pracowniach rzemieślniczych lwowskich
i w tutejszej szkole przemysłowej.
Stąd zrodziła się konieczność stworzenia w domu Ligi Pomocy przemy
słowej — bursy czyli Internatu młodzieży przemysłowej — który otworzony
został we wrześniu r. 1908.
Skromne fundusze, szczupłość domu Ligi i wskazana początkowa ostro
żność z zebraniem próbnych doświadczeń — pozwoliły na razie na przyjęcie
tylko 12 chłopaków.
Dalszym licznym zgłoszeniom rodziców, opiekunów i Towarzystw Po
mocy przymysłowej nie można było w pierwszym roku zadość uczynić,
w wielu wypadkach z powodu zupełnego ubóstwa rodziców i niemożności
pociągnięcia wychowanków do uiszczenia jakiejkolwiek opłaty za utrzymanie
w Internacie.
Koszta utrzymania choćby najskromniejszego, ale koniecznego — wy
noszą w Internacie Ligi P. p. przeciętnie 35—40 kor. od wychowanka mie
sięcznie — pomimo więc pobierania opłat po 20 kor. — (zniżanych w wy
jątkowych razach do 15 kor.) — Liga Pomocy przemysłowej dźwigać musi
poważny ciężar z tytułu utrzymywania tej ważnej i niezbędnej instytucyi.
Przyjęcie wychowanków następuje na polecenie tego Towarzystwa Po
m ocy przemysłowej — z którego okręgu chłopak pochodzi.
— 331 —
Pomimo surowego regulaminu, który poniżej w dosłownem brzmieniu
zamieszczamy i ciągłego nadzoru, nie można było uniknąć pojedyńczych w y
padków poważniejszych wykroczeń, które dla utrzymania rygoru, musiały być
ukarane natychmiastowem wydaleniem winnego z internatu, by o ile możno
ści skupiać tylko młodzież wzorową.
Zarząd Internatu spoczywa w rękach urzędnika Ligi Pomocy przemy
słowej p. -Zygmunta Z a d u r o w i c z a.
Opłata miesięczna wynosi zasadniczo kor. 20. — Zato otrzymują wy
chowankowie: 1) mieszkanie z opałem i światłem, 2) wikt: śniadanie (pół
litry mleka świeżego i pół bochenka chleba), obiad z dwóch potraw — trzy
razy w tygodniu mięso, kolacya — jedna ciepła potrawa, 3) pranie o ile nie
•dostają czystej bielizny z domu, 4) raz na miesiąc kąpiel parowa. — Na ferye
■świąteczne pewna część wyjeżdża do domu, dla pozostałych urządza się
św ięta w internacie.
W wigilię Bożego Narodzenia urządzono drzewko — wychowankowie
•obdarzeni zostali przytem skromnymi podarkami aby im choć w części w y
nagrodzić brak domu i rodziny.
/•
*
r
W Święta wielkanocne urządzono wspólne skromne Święcone — przy
iktórem Dyrektor Ligi dzieląc się z każdym święconem jajem — zachęcał do
•dalszej nauki pracy w obranym zawodzie.
Kilka razy w roku dało się im możność rozerwania się w teatrze na przed
stawieniach utworów narodowych. Prócz tego urozmaicają sobie wolne chwile
•czytaniem książek, których im dostarcza biblioteka biura Ligi P. p. i mała
biblioteczka, własnemi, wspólnemi środkami wychowanków założona.
Niezapominają także o potrzebie ruchu fizycznego, korzystając z ćwi
czeń gimnastycznych w Sokole i jazdy na kole.
W nielicznych wypadkach zasłabnięcia udzielono im potrzebnej pomocy
■lekarskiej i lekarstw.
W drugim roku chcąc bodaj w części zadość uczynić coraz liczniejszym
zgłoszeniom — donajęto w pobliżu domu Ligi Pomocy przemysłowej, pry
watne mieszkanie — w którym pomieszczono 11 chłopaków pod nadzorem
bardzo pewnego i zaufania godnego prefekta, absolwenta Akademii handlowej
p. S z c z y p k a .
Wobec dokonanego zakupna wielkiego gmachu na cele Ligi Pomocy
przemysłowej przy ul. Pańskiej 1. 11 we Lwowie •— będzie z rokiem przy
szłym Internat Ligi P. p. rozszerzony na 40 —50 wychowanków — jednak
z poczynieniem pewnych ulepszeń w urządzeniu, będzie musiała opłata stoso
wnie być podwyższoną.
Statystyka
Internatu.
Zgłosiło się o przyjęcie do Internatu:
W roku 1908/09 kandydatów 20,
przyjęto
. . . . . . .
12
-
332 -
W roku 1909/1910
zgłosiło s i ę .............................. 38
wydalono w r 1908/9 . . .
3
Pochodzenie
wychowanków:
Ze w s i .......................................15
Zajęcie
10 rolników
7 rękodzielników
1 nauczyciel
p r z y j ę t o ........................... 23
wydalono w, r . . 1909/1910 4
z miasteczek . . . . .
23-
ojców:
12 oficyalistów, prywatnych,
7 urzędników
1 zarób nik.
Wiek chłopców,
od 16 do 22-go roku życia.
Zajęcie chłopców:
10 uczni szkoły przemysłowej, 12 terminatorów w czem: 5 elektrote
chników, 2 ślusarzy, 2 szewców, 1 krawiec, 1 bronzownik, 1 malarz deko
racyjny.
Koszt jednorazowy urządzenia dla jednego chłopca kor. 30.
Koszt utrzymania chłopca (mieszkanie, opał, światło, wikt, pranie, ką
piel, lekarz, apteka i drobne wydatki) miesięcznie kor. 35—40.
R e gu la m in Internatu.
1. Porządek ogólny.
Młodzież mieszkająca w Internacie winna stosować się ściśle do posta
nowień niniejszego porządku domowego, pod zagrożeniem wykluczenia z In
ternatu.
Młodzież obowiązaną jest stosować się do zarządzeń wydawanych przez
Zarząd Internatu, który Dyrekcya Ligi Pomocy przemysłowej powierza urzęd
nikowi swemu, do którego należy się we wszystkich sprawach udawać i słu
chać Jego poleceń.
2. Rozkład zajęć.
a) wstawanie rano w zimie o godzinie 6 7 2 , w lecie o 5 7 2 b) natychmiast po rannem wstaniu, starannem umyciu się i ubraniu,,
obowiązaną jest młodzież • mieszkająca w jednym pokoju — zamieść, upo
rządkować, oczyścić mieszkanie.
c) śniadanie o godzinie 7-mej rano.
d) obiad o godzinie 1-ej.
e) koiacya o godzinie 7 7 2 .
— 333 —
f) o 8-mej wieczorem muszą bezwarunkowo wszyscy uczniowie znajdy
w ać się w Zakładzie.
g) opuszczenie Internatu po kolacyi, to jest po godz. 9-tej wieczorem,
'dozwolonem jest tylko za wiedzą i zezwoleniem Zarządu.
h) uczniowie obowiązani są uczęszczać regularnie do Zakładu szkolnego,
względnie do pracowni w których są zapisani i o każdem opuszczeniu spowodowanem chorobą, lub inną przeszkodą, mają natychmiast uwiadomić Za
rząd.
3. Utrzymanie czystości w Internacie.
a) każdy uczeń ma mieć potrzebne przybory do czyszczenia odzieży
i przechowywać je należycie w przeznaczonych na ten cel szafkach.
b) Każdy uczeń ma swoje ubranie, książki i inne rzeczy utrzymywać
'W jak największym porządku i czystości, tak samo dbać jak najstaranniej
o czystość ciała.
c) pościel i bielizna muszą być zawsze w czystym stanie, odmieniane
bezwarunkowo co tygodnia w sobotę.
d) łóżka mają być zawsze w dzień porządnie zaścielone.
e) wzbronione jest śmiecenie w mieszkaniu, rozlewanie wody itp.
f) jedzenie dozwolone jest tylko w przeznaczonej na ten cel ubikacyi
w głównym domu.
g) za wszelkie uskodzenia sprzętów lub urządzeń zakładowych uczniowie
:są odpowiedzialni.
h) pościel wynoszoną ma być co tygodnia w sobotę na dwór, należycie
trzepaną i wietrzoną.
4. Spokój w zakładzie.
a) zabronionem jest zakłócanie spokoju krzykiem, hałasami.
b) muzyka i śpiew odbywać się mogą za zezwoleniem Zarządu najpó
źniej do godziny 9-tej wieczorem.
c) z światłem należy obchodzić się ostrożnie, po godzinie 10-tej wie
czorem nie wolno światła utrzymywać.
d) zabronionem jest granie w karty i przyjmowanie osób z poza inter
natu, źle się prowadzących:
5. Dyżurny.
a) za porządek i czystość w mieszkaniu odpowiedzialnym jest każdego
tygodnia przez Zarząd wyznaczony dla każdego pokoju osobny dyżurny, który
m a wykraczających przeciw porządkowi i czystości przedstawić natychmiast
.Zarządowi, pod własną odpowiedzialnością.
b) o każdem zasłabnięciu ucznia, o zaginięciu lub uszkodzeniu jakiego
kolwiek przedmiotu, w ogóle o każdem zdarzeniu w Internacie winien dyżurny
natychmiast donieść Zarządowi pod własną odpowiedzialnością.
— 334 —
c)
ostatni wychodzący z mieszkania ma je zamknąć, a klucz zawiesić
na przeznaczonej tablicy. Do zamkniętego mieszkania nie wolno bezwarun
kowo nie mieszkającym w Internacie wchodzić. Należytość za utrzymaniemusi być każdego 1-go miesiąca z góry zapłacona. Zwłoka nie może być bez
warunkowo dozwoloną. Przekroczenia regulaminu będą karane: 1 raz: upo
mnienie, 2 raz: doniesienie rodzicom (opiekunom) 3 raz: wydalenie.
Wyszukiwanie zdolnej i biednej młodzieży i umieszczanie jej w przemyśle.
Towarzystwa Pomocy przemysłowej i Liga Pomocy przemysłowej —
jako ich związek starają się wyszukiwać zdolnych, pracowitych a biednych,
młodzieńców i skierowywać ich do zawodów przemysłowych - przez w y
szukiwanie im zajęcia, lub zakładów naukowo-zawodowych — wyjednywa
nie stypendyów i zasiłków z funduszów publicznych i umieszczanie ich bądź.
w kraju, bądź za granicą w warstatach, pracowniach i fabrykach.
Umieszczeni we Lwowie znajdują przeważnie schronienie w Internacie^
Wykaz stypendystów i uczniów umieszczonych w przemyśle ^handlu za po
średnictwem „Ligi Pomocy przemysłowej*1.
1. Maryan G a r b a c k i , z Leżajska.
Po ukończeniu 3 letniego kursu w szkole zabawkarskiej w Jaworowie
i 1 i pół letniej pracy w tejże szkole w charakterze przodownika, został wy
słany staraniem Ligi Pomocy' przemysłowej przy pomocy stypendyum W y
działu krajowego w wysokości 600 koron rocznie — na uzupełnienie nauki
za granicę.
Pracował w następujących fabrykach i pracowniach zabawkarskich ~
w Katharinaberg w Saksonii, w Olbernhau, w Schneeberg, w Komotau
w Czechach, a ostatnio w Norymberdze.
W roku 1909 ukończył Garbacki naukę za granicą, a powróciwszy do
kraju otworzył wspólnie z drugim fachowcem S z c z e p a n i a k i e m pierwszą,
w Galicyi fabrykę zabawek i drobnych wyrobów z drzewa w Leżajsku.
2)
Kazimierz C z a b a k ze Lwowa, absolwent państwowej szkoły prze
mysłowej we Lwowie. Przy pomocy wyjednanego mu przez Ligę Pomocy
przemysłowej stypendyum Wydziału krajowego z fundacyi im. Feliksy Maryi
z G o l e j e w s k i c h C z a r k o w s k i e j w kwocie. 900 kor., wyjechał za
granicę dla kształcenia się w zawodzie elektrotechnicznym. Pracował w fa
bryce elektrotechnicznej „ S i e m e n s i S c h u c k e r t “ w Berlinie jeżdżąc na
instalacye do Gottbue i Radnitz, a także w fabryce elektrotechnicznej dra L e~
v e g o w Berlinie
Z powodu rugowania polaków z fabryk niemieckich, zmuszony był
pracę porzucić i. po krótkich studyach w szkole elektrotechnicznej w Berlinie
na kursach wieczornych — powrócił do Lwowa i wstąpił w charakterze
montera do fabryki inż. R y c h n o w s k i e g o .
3. Franciszek Z a r o ś l i ń s k i z Dębowca, przy pomocy wyjednanego-
— 335 —
mu przez nas stypendyum, kształcił się w przemyśle krawieckim w Paryżu
i Londynie.
Obecnie powrócił do kraju i jest instruktorem na kursach zawodowych
krawieckich lwowskiego Instytutu technologicznego Izby handlowej.
4. Maryan C h o ł o n i e w s k i z Buczacza, umieszczony w zakładziefotograficznym we Lwowie i wyjednano mu przyjęcie do bursy im. Dekerta.
5. Rudolf S o k o ł o w s k i ze Stanisławowa, umieszczony w pracowni
elektrotechnicznej Witolda T r a n d y we Lwowie i przyjęty do Internatu Ligi
Pomocy pszemysłowej.
6. W ładysław P ę k a l s k i z Podhajec, umieszczony w państwowej
szkole przemysłowej i przyjęty do Internatu Ligi Pomocy przemysłowej.
7. Michał G r u s z e c k i z Trembowli, umieszczony jako czeladnik kra
wiecki w jednej z pracowni lwowskich i przyjęty do Internatu Ligi P. p.
8 . Jan O m i a t a c z z Bochni, umieszczony na praktyce ślusarskiej,
i przyjęty do Internatu Ligi P. p.
•
9- Stefan K u z d r o w s k i z Nagórzanki koło Buczacza, umieszczony
w zakładzie mechaniczno-ślusarskim we Lwowie i przyjęty do Internatu Ligi
PomoCy przemysłowej.
10. Józef G a r n o w s k i z Komarna, umieszczony w państwowej szkole
przemysłowej we Lwowie i przyjęty do Internatu Ligi P. p.
11. Antoni L a b a z i e w i c z z Komarna, umieszczony na praktyce ślu
sarskiej i przyjęty do Internatu Ligi Pomocy przemysłowej.
12. Maryan P i e n i o z Tuligłów, umieszczony na praktyce ślusarskiej
i przyjęty do Internatu Ligi Pomocy przemysłowej.
13. Wojciech T a r n a w s k i z Rudek, umieszczony na praktyce ślusar
skiej i przyjęty do Internatu Ligi Pomocy przemysłowej.
14. Kasper H e r c u n , umieszczony w szkole przemysłowej i przyjęty
do Internatu Ligi Pomocy przemysłowej.
15. Kazimierz P a s t e r n a k z Siekierzyniec (Król. Polskie), umieszczony
na praktyce elektrotechnicznej i przyjęty do Internatu Ligi P. p.
16. Juliusz N o w o s i e l s k i z Przemyśla, umieszczony na praktyce
mechanicznej i przyjęty do Internatu Ligi P. p.
17. Michał S k o ł o z d r a z Rozwadowa, umieszczony na praktyce bu
dowlanej i przyjęty do Internatu Ligi P. p.
18. Klemens M i s i a k i e w i c z ze Stryja, umieszczony na praktyce
bronzowniczej i przyjęty do Internatu Ligi P. p.
19. Józef S o k ó ł z Podłęża umieszczony w szkole przemysłowej i przy
jęty do Internatu Ligi P. p.
20. Maryan J a n i c k i z Krzeszowic, umieszczony w szkole przemysło
wej i przyjęty do Internatu Ligi P. p.
21. Romuald K u d a s z Buczacza, umieszczony w szkole przemysłowe)
i przyjęty do Internatu Ligi P. p.
22. Michał R o m a n z Dąbrówki, umieszczony w szkole przemysłowe1 przyjęty do Internatu Ligi P. p.
— 336 —
23.
Jan P i e c h o t a z Krzeszowic, umieszczony na praktyce litografi
cznej i przyjęty do Internatu Ligi P. p.
W poprzednim okresie sprawozdawczym umieszczono w różnych zawo
dach.... 16 uczniów.
Oprócz tego współdziałano przy umieszczaniu w zawodach przemysło
wych w kraju lub zagranicą następujących młodzieńców:
Jana Ż a ń k o w s k i e g o , Pawła T r u s i a , Kazimierza S t a w a, T uł a c z a . Maryana S o k o ł o w s k i e g o , W ładysława J a r z ą b k a , Antoniego
W a w r z y n i e c k i e g o , W i l i ń s k i e g o , Fr. D y g d o n i a , Stan. L a mb e r t a , Ant. R o*s s y, Józefa M o t k a , Z. P a w ł o w s k i e g o , F i r a ł o w i e c k i e g o Z a c h a c z e w s k i e g o , Józefa G o e b 1a, Antoniego P e l c a ,
Kazim. W ł u d a r s k i e g o Wiktora K e i t s c h a, Stefana M i c h a ń c . i o w a .
Towarzystwa Pomocy przemysłowej umieściły w zakładach przemysło
wych w kraju lub za granicą:
Tow. Pom. prz. w Bochni
1Tow. Pom. prz.
w Husiatynie . . 1
„ „ Brodach .
1
*
„
„ „ Leżajsku . . 15
„
„
„ „ Brzeżanach
1
„
„ „ Przemyślu . . 1
„
„
» » Buczaczu .
1
„
»
„ „ Rudkach . . 1 4
„
„ „ Horodence
1
„
„
„ „ Śniatynie . . 1
o
Tow . Pomocy przemysł, kobiet „Mrówka" w Stanisławowie
Komitet filialny Towarzystwa Pomocy przemysłowej w Szynwałdzie . . 1
Razem uczniów . . . . . 40
Ogółem z poprzednim rokiem Liga Pom. przem. wyszukała i umie
ściła w odpowiednich do zamiłowania zawodach przemysłowych 99 uczniów.
Internaty młodzieży przemysłowej założone z inicyatywy i przy pomocy
Towarzystw Pomocy przemysłowej.
K a l w a r y a Z e b r z y d o w s k a . Przy pomocy miejscowego Tow a
rzystw a Pomocy przemysłowej założono Internat dla uczniów szkoły stolar
skiej, w którym znajduje pomieszczenie 17 uczniów.
K r a k ó w . Towarzystwo Pomocy przemysłowej w Krakowie dało inicyatywę i przyszło z materyalną pomocą założonej bursie dla młodzieży prze
mysłowej i handlowej.
R u d k i . Towarzystwo Pomocy przemysłowej w Rudkach utrzymuje In
ternat dla 7 uczenic szkoły koronkarskiej.
S a m b o r . Towarzystwo Pomocy przemysłowej w Samborze powzięło
inicyatywę i zebrało już środki materyalne na założenie Internatu dla mło
dzieży przemysłowej.
Popierania przem ysłu domowego.
Usilnianie istniejącego i krzewienie nowych, nie istniejących w kraju
gałęzi przemysłu domowego — uważa Liga Pomocy przemysłowej za jeden
■z bardzo ważnych i pilnych obowiązków.
-
337 -
Stwarzanie przemysłu wielkiego, fabrycznego — jakkolwiek i od współ
działania w tej pracy organizacya Ligi Pomocy przemysłowej nie uchyla się —
■odbywa się przy poparciu czynników silnych kraju, banków, funduszu prze
m ysłowego, a obecnie także i banku przemysłowego.
Tem większe pole leż> jeszcze odlo6iem mimo usiłowań dotychcza
sowych w zakresie przemysłu domowego, który w warunkach w jakich żyje
'Galicya, zasługuje na szczególniejszą staranność i opiekę.
Nauczeni doświadczeniem i oparci na znajomości stosunków krajowych —
■doszliśmy do przekonania, że rozumne i świadome celu krzewienie przemysłu
domowego ma u stęp u jące znaczenie dla rozwoju dobrobytu i kultury spo
łecznej w k ra ju :
Przemyśl domowy tak wiejski, jak i wykonywany w miastach — może
łatwiej posłużyć.do s t w o r z e n i a p o d s t a w k u l t u r y p r a c y — może
-dopomódz do przyzwyczajenia ludności nie wierzącej w możność zarobku do
zajęcia zarobkowego ubocznego.
Przemysł domowy, zwłaszcza wiejski, może stać się jedynym h a m u l
cem n a w zra s t aj ą c ą g r o ź n i e e m i g r a c y ę s t a ł ą i s e z o n o wą ,
-a tem samem jest niezbędnym warunkiem podniesienia rolnictwa.
Przemysł domowy odpowiednio zastosowany wprowadzony do domku
m a ł o m i e s z c z a n i n a lub do rodzin biednych sfer miejskich u r z ę d n i
c z y c h — może p o d n i e ś ć i c h s t o p ę ż y c i o w ą , spadłą wskutek wzra
stającej drożyzny do poziomu już nawet nie błyszczącej, ale szarej, istotnej
•nędzy.
Przemysł domowy, zwłaszcza kobiecy, może wciągnąć setki tysięcy ko
biet dotąd zupełnie bezczynnych bądź z wrodzonej bierności, bądź z uprze
dzenia, bądź z braku możności zarobkowania — do pracy dającej się pogo
dzić z opowiązkami rodzinnymi i zawodowymi.
Prace, jakich w zakresie popierania rozwoju przemysłu domowego pod
jęła się Liga Pomocy przemysłowej, mają charakter edukacyjny i organiza
cyjny.
Przedewszystkiem staramy się ułatwiać nauczanie różnych rodzajów pracy
przemysłowo domowej na wsi i w miasteczkach — urządzamy K u r s y z a
w o d o w e i i n s t r u k c y j n e, s z k o ł y i p r a c o w n i e w z o r o w e ; —
-sprowadzamy z zagranicy i wysyłamy gdzie należy po kraju nauczycieli, in
struktorki i nauczycielki różnych gałęzi przemysłu domowego, dalej organi
zujemy W ystawy przemysłu domowego, spółki i pracownie i wreszcie staramy
się o ułatwienie zbytu wyrobów przemysłu domowego w kraju i w drodze
wywozu na zagraniczne rynki.
K u rsy zaw odow e.
W okresie sprawozdawczym rozpoczęliśmy systematyczną akcyę w tym
zakresie — objąwszy na razie trzy gałęzie przemysłu domowego, a miano
22
-
338 -
wicie: koronkarstwo, pleciennictwo kapeiuszów słomkowych i fantazyjnych
i kwieciarstwo sztuczne.
Ponieważ uważamy, że do krzewienia nauki robót przemysłowo-domowych — powołaną być powinna przedewszystkiem szkoła publiczna na wsis
i w mieście — przeto na urządzane przez nas kursy zawodowe — dopusz
czamy za zgodą i przy poparciu Rady szkolnej krajowej przedewszystkiem.
n a u c z y c i e l k i s z k ó ł l u d o w y c h : — wybrane z pośród najbardziej do
tego celu kwalifikujących sięWyuczone rta naszych kursach zawodowych nauczycielki — niosą pocałym kraju znajomość różnych prac przemysłowo-domowych i szerzą jej,
umiejętność najpierw wśród dziatwy szkolnej a przez nią i wśród starszych.
Kursy i ekspozytury koronkarstwa.
Od szeregu lat istnieje w Galicyi dwadzieścia kilka ekspozytur koron
karstwa iryjskiego (szydełkowego) założonych przez państwowy zakład przemysłowo-domowej pracy kobiet (k. k. Anstalt far Frauen-Hausindustrie)*
w Wiedniu wspólnie z wiedeńskiem wyznaniowem izr. Towarzystwem humanitarnem (Verein zur Unterstiitzung armer jiidischer Bevólkerung in Galizien)Ekspozytury te rozrzucone na mocy ich statutu i celu po małych mia
steczkach w całym kraju, zatrudniają tylko wyłącznie dziewczęta żydowskie
i otrzymując bardzo znaczne zamówienia z państwowego zakładu wiedeń
skiego (rocznie na sumę około 70.000 do 100.000 kor.) spełniają bardzo
ważne powołanie dla podniesienia dobrobytu w sferach żydowskiego proletaryatu.
Chcąc także i ludności chrześcijańskiej tak polskiej jak i ruskiej do
starczyć sposobności i możności korzystania z pomocy wspomnianego wyżej?
państwowego zakładu koronkarskiego — Liga Pomocy przemysłowej wdro
żyła starania o stworzenie takich samych ekspozytur koronkorstwa po w s i a c h
i m a ł y c h m i a s t e c z k a c h d l a l u d n o ś c i , b e z r ó ż n i c y w y z n a n i a.
W tym celu uzyskawszy zasiłek 1000 kor. z rzeczonego zakładu pań
stwowego — urządziła Liga Pomocy przemysłowej w maju i czerwcu 1909 r...
p i e r w s z y k u r s i n s t r u k c y j n y k o r o n k a r s t w a i r y j s k i e g o w e=
Lwowie.
Wspomnieć należy, że koronkarstwo iryjskie szydełkowe jest ze wszyst
kich rodzajów koronkarstwa najłatwiejsze do wyuczenia, nadaje się do w y
robu artykułów masowego zbytu (szlarki, wstawki, i t. p.) i znajduje przy
pomocy nazwanego wyżej, doskonale zorganizowanego zakładu państwowegoogromny zbyt w drodze wywozu na dalekie rynki światowe.
Zamieszczone obok zdjęcia fotograficzne przedstawiają wzory koronek
iryjskich wykonane przez uęzenice na kursie naszym we Lwowie — już poczterech tygodniach nauki.
Na kurs urządzony przez nas we Lwowie powołane zostały następujące^
kandydatki:
m
m
m
aMBMMras
m m
m im
|a & # £
m u ,
t-c
to*
K urs koronkarski Ligi Pom . przem . w czerwcu 1909 r. Roboty uczennic k ursu. (W zory iryjskich szydełkow ych w staw ek.)
to
OJ
'O
— 340
Marya Aschermanówna z Gródka Jagiellońskiego, Cecylia Cisowska z Za tora, Marya Demelówna z Oleska, Marya Fuksówna z Wojnicza, Marya Goberska z Biecza, Marya Jakubska z Brzozowa, Julia Kostecka z Krosna, He
lena Krzeczkowska z Komarna, Teresa Lankoszówna z Kęt, Józefa Lapczyńska z Ładyczyna, Helena Mazurkiewiczówna z Brzeżan, Zofia Nowosielecka
z Kańczugi, Jadwiga Orzechowska z Podhajczyk, Zofia Podolakówna z Prze
myśla, Józefa Ouirinówna z Zręcina, Helena Rudnicka z Dynowa, Marya Serbeńska z Budzanowa, Marya Stefanusówna z Koropca, Walerya Szymańska
z Zarzecza, Siostra W ładysława Wółowicz z Starej wsi, Siostra Rafaela Żarkowska z Roźwienicy, —
razem 21 uczestniczek z czego:
14 były nauczycielkami
3 „
„
robót ręcznych
4 zatrudnione w domu.
Otwarcie uroczyste kursu odbyło się w dniu 18 maja ub. r. w obecności
(Prezesa naszego Ks. Andrzeja L u b o m i r s k i e g o , Wiceprezesa Dyr. W ła
dysława T e r e n k o c z e g o , Dyrektora biura O l s z e w s k i e g o , członka W y
działu Ligi P. p. nadradcy C h o ł o d e c k i e g o , Delegatów: Wydziału krajo
wego Radcy J a h l a , Rady szkolnej krajowej Radcy T o k a r s k i e g o , Izby
rękodzielniczej Radcy Aleksandra G e t r i t z a , ) Prezesowej stowarzyszenia ko
biet Pomoc przemysłowa p. T w a r d o w s k i e j i grona zaproszonych gości.
Otwarcia kursu dokonał Prezes Ligi Pomocy przemysłowej — zaś Dy
rektor Biura wyjaśnił cel jego i zadanie na przyszłość.
Nauki na kursie udzielała instruktorka Centralnego zakładu państwowego
dla kobiecego przemysłu domowego w Wiedniu, wydelegowana do Lwowa
p. J. S ch i e s s t 1.
Nauka odbywała się codziennie, z wyjątkiem niedziel i świąt, od godziny
9 tej rano do 12 -tej w południe i od 2 -giej do 6 -tej popołudniu, a obejmywała
wyroby koronkarskie szydełkowe irlandzkie — figurowe wedle osobnych de
seni i metrowe (szlarki).
W drugiej połowie kursu wykładała zasady i metody postępywania przy
zakładaniu ekspozytur koronkarstwa — prowadzenia manipulacyi, korespondencyi i rachunkowości druga instruktorka p. L a n g e n b a c h e r .
Po zamknięciu kursu co nastąpiło 28. czerwca r. ub. przystąpiliśmy
w porozumieniu z państwowym zakładem przemysłowo-domowej pracy kobiet
we Wiedniu do tworzenia w kraju ekspozytur koronkarskich' jako ognisk
praktycznej pracy.
Dotąd zdołaliśmy zorganizować nie bez trudu 6 takich ekspozytur —
a mianowicie:
K o m a r n o — kierowniczka p. Helena K r z e c z k o w s k a , robotnic 40.
N a g a w c z y n a o b o k D ę b i c y — kierowniczka p. Jadwiga P i e n i ą ż
k ó w a — robotnic o k o ło ................ 2 0 .
P r z e m y ś l — była kierowniczka p. Zofia P o d o l a k ó w n a , obecna:
p. Stanisława J o ś k ó w n a — robotnic około 19.
K urs k o ro n k a rsk i Ligi Pom. przem . Roboty uczennic k ursu, (W zory iryjskich szydełkow ych kom pozyeyi).
— 3+2 —
W o j n i c z — kierowniczka p. Marya F u k s ó w n a — robotnic 27.
Z a t o r — kierowniczka p. Cecylia C i s o w s k a — robotnic . 12 (dal
sza organizacya tej ekspozytury w toku).
Ż ó ł k i e w — kierowniczka p. Florentyna P r z e o r s k a , robotnic 10.
W szystkie te ekspozytury zostały zlustrowane w miesiącu maju roku
1910 przez inspektora zakładu wiedeńskiego p. A. K o t r n e t z a , któremu to
warzyszyli referent handlowy i nowo przyjęta do naszego głównego Biura in
struktorka przemysłu kobiecego p. P o d o l a k ó w n a .
Czynimy starania, ażeby powołać do życia dalsze ekspozytury koron
karskie i ażeby już istniejącym przydzielono popłatne roboty.
Ponieważ koronkarstwo iryjskie jest działem przemysłu, który choć ulega
w szczegółach pewnym wahaniom mody, przecież w istocie pozostaje ciągle
bardzo ważnem źródłem zarobku — a kształci zmysł do subtelniejszej ręcznej
pracy w sferach ludności jej potrzebującej — nie zrażamy się trudnościami
jakie nas spotykają przy organizacyi ekspozytur koronkarskich.
Zbyt wyrobów ekspozytur naszych zapewnia nam wiedeński wyżej
wspomniany zakład (k. k. Anstalt fur Frauen-Hausindustrie, Wiedeń 111.
Blattgasse 4).
Kurs pleciennictwa bort kapeluszowych w Krzeszowicach.
Galicya posiadała dotąd przemysł wyrobu kapeluszów słomkowych je
dynie w 2 —3 miejscowościach i tylko w najprymitywniejszej, wyszłej już
z mody i z handlu postaci kapeluszów męskich wiązanych z prostej słomki.
Produkcyi kapeluszów letnich damskich Galicya zupełnie dotąd nie posiadała.
W krajach zachodnio i południowo - austryackich (Czechy, Morawa,
Kraina itp.) rozwinięty przemysł kapelusznictwa słomianego — zatrudnia ty
siące robotników wiejskich i miejskich i stanowi źródło dobrobytu całych
okolic.
Zachęceni powodzeniem i dodatnim w'ynikiem, jaki miał urządzony przez
nas kurs koronkarstwa, postanowiliśmy urządzić w jesieni roku 1909 ośmictygodniowry kurs pleciennictwa bort do wyrobu kapeluszów słomkowych i do
ozdobnego galanteryjnego koszykarstwa — artykułu ogromnego zapotrzebo
wania i zbytu, sprowadzanego dotąd z zagranicy.
W zamiarze naszym uzyskaliśmy ofiarne i życzliwe poparcie ze strony
W ydziału krajowego, który udzielił nam na częściowe pokrycie kosztów tego
kursu subwrencyi, — Rady szkolnej krajowej, która udzieliła urlopu nauczyczycielkom — na kurs przez nas dopuszczonym — oraz ze strony Pani Hr.
Krystyny Potockiej — wdowy po śp. Namiestniku Andrzeju hr. Potockim,
która udzieliła bezpłatnego lokalu w zabudowaniach dworskich w Krzeszowi
cach wraz z urządzeniem na cele kursu i przyczyniła się znaczną kwotą do
ogólnych kosztów urządzenia kursu.
Na miejsce urządzenia kursu wybraliśmy Krzeszowice ażeby uczynić
zadość życzeniom Hr. Potockiej, która zainteresowała się tą gałęzią przemy
słu domowego i przyrzekła nadal życzliwą dla tej akcyi opiekę.
.343
K urs pleciennictw a kapeluszów dam skich Ligi P. p. w K rzeszow icach w gru d n iu 1909 r. Uczenice k u rsu przy pracy.
W śród uczenic — córki protektorki kursu hr. A ndrzejow ej Potockiej.
—
344
—
Chodziło nam i Pani Hr. Potockiej o to, ażeby w tamtejszej okolicy dać
początek do powstania jakiejś odpowiadającej miejscowym warunkom gałęzii
przemysłu domowego — zwłaszcza, iż okolica Krzeszowic (Morawica, Li
szki, Alwernia, itd.) posiada już pewne zaczątki pleciennictwa słomkarskiegoNauki na kursie udzielał sprowadzony przez nas z wielkim trudem, fa
chowiec w tej dziedzinie pracy p. Józef S a x e r V o c k werkmistrz i instru
ktor zamieszkały w Wohlen (Szwajcarya).
Nauka na kursie udzielana, obejmywała teoretyczną i praktyczną znajo
mość wyrobu bort ze słomy, bort fantazyjnych, z wiór drzewnych, jedwabiu,,
włókien lnianych, włosienia, bawełny, łyczka, itp.
Na kurs, którego otwarcie odbyło się 3. listopada r. z. w obecności po
sła dra Ernesta B a n d r o w s k i e g o , jako przedstawiciela Wydziału krajo
wego, protektorki kursu hr. P o t o c k i e j , prezesa Towarzystwa Pomocy
przemysłowej w Chrzanowie posła hr. Edwarda M y c i e l s k i e g o , naczel
nika sądu radcy dr. K o m o r o w s k i e g o , profesora Karola M o o s a, dyre
ktora biura Ligi Pomocy przemysłowej i grona zaproszonych gości, przyjęto
następujące kandydatki:
B o r u c k a M., Żurawica; C y b u l s k a M., Jankowice; D u r b a s i e w i c z St., Liszki; F r i o m f ó w n a Janina, Krzeszowice; F u j a r s k a Anna,
Krzeszowice; G l u z i ń s k a Janina, Bochnia; G o k i e r t ó w n a Michalina,.
Krzeszowice; G o ł ę b i o w s k a Ksawera, Nowy Targ ; H a c k m a l l e r ó w n a
M., Krzeszowice; J a w o r c z y k o w s k a Jadwiga, Tarnopol; J e l o n k ó w n a
Stefania, Krzeszowice; K l i c h ó w n a Julia, Krzeszowice; K u t s c h e r a Anastazya, Morawica; K u l c z y c k a Marya, Krzeszowice; K u r d z i e l ó w n a
Marya, Międzybrodzie; K u r d z i e l a n k a Marya, Krzeszowice; L i p s k a
Jadwiga, Bochnia ; Ł a p i c k a Marya, Krzeszowice; M i s s 1e r Wanda,
Lw ów ; M o ż n ó w n a Marya, Krzeszowice; N ę c k a Seweryna, Lwów;,
O r c z y k o w s k a Bronisława, Krzeszowice; O r c z y k o w s k a Marya, Krze
szowice; P a u l ó w n a Zofia, Kozowa; P o 1a c z k ó w n a Janina, Krzeszo
wice; P r z e s t a l s k a Stefania, Bohorodczany; R e g i e c ó w n a Halina, Bohorodczany; S c h w a b l ó w n a Marya, Lwów; W i l k o s z ó w n a Józefa,
Krzeszowice; W i ś n i e w s k a Franciszka, Lwów; Z a w a d z k a Aniela, Kra
ków; S i o t r a A l b e r t y n a , Krzeszowice; S i o s t r a J ó z e f a , Krzeszowi
ce; S i o s t r a M i c h a l i n a , T enczynek; S i o s t r a M i l b u r g e s , Kraków.
Z pomiędzy uczestniczek było : 13 nauczycielelek, 2 absolwentki centr.
kursu koszykarskiego, 4 siostry miłosierdzia, 1 słuchaczka uniwersytetu, 1 m odniarka, 1 krawczyni, 1 absolwentka kursu koronkarskiego Ligi Pomocy prze
mysłowej, 12 zajętych przy gospodarstwie domowem.
Z zasiłku na koszta utrzymania udzielonego przez nas korzystało 12
uczestniczek — z pośród których 3 uczestniczki otrzymały dodatkowo wolnemieszkanie, zaś 10 uczestniczek otrzymały od Pani hr. P o t o c k i e j w'olne
mieszkanie w zabudowaniach dworskich.
Nauka odbywała się w domu, zwanym „Ochronką". Praca trwała od
-
345
—
8 x/4 rano do 12 -tej. w południe i od 2 -giej do 6 -tej popołudniu z wyjątkiem
sobót, w które praca popołudniowa trwała tylko do godziny 5 tej popoł.
Podczas trwania nauki na kursie tj. od 3. listopada do 18. grudnia, frekwentantki wyrobiły 11.194 mtr. plecionek, z czego przypada na nieużytki
i próbki własne 2774 m., na wzory 3468 m. zaś na gotowe do sprzedaży
borty 301 sztuk 12 metrowych, co czyni 3612 m. i 35 sztuk 44 metrowych
czyli 1540 mtr.
Materyałów surowych zużyto za kwotę około 1235 koron.
Przerobiono:
włókna d rz e w n e g o .....................
j e d w a b i u ......................................
b a w e ł n y ..........................................
konopi chińskich (ramii)
. . . .
plecionki sło m ia n e j..........................
w ło s ie n ia ...........................................
ozdób ze słomy s z t u k .................
92 kgr.
. 2203 mtr.
. 5080 „
. 1920 „
. 2640 „
■ 217 „
. 24600 „
Kurs ukończyło:
z o d z n a c z e n ie m ............................... . . 16 uczestniczek
ze stopniem bardzo dobrym . . . . .1 5
»
dobrym . ........................................... . . 3
W
d o s ta te c z n y m ..................................
1
n
Rachunek kosztów kursu:
Rozchód:
Ogólne koszta kursu zasiłki, materyał,
kor. 372L55
Przychód:
Subw encye:
a) Wydziału krajowego . . . 1000 kor.
b) Hr. P o to ck iej.......................... 700 „ kor. 1700 00
różnicę w wysok.ości
kor. 2021'55
p o k r y’l i ś m y z w ł a s n y c h f u n d u s z ó w .
Zamknięcie kursu nastąpiło 19. grudnia ub. r. w obecności protektorki
hr. P o t o c k i e j z rodziną, delegatów: Wydziału krajowego posła dra B a n d r o w s k i e g o , Rady szkolnej krajowej radcy dworu Z a l e s k i e g o , W y
działu Ligi Pomocy przemysłowej dyrektora O l s z e w s k i e g o , Towarzyrzystwa Pomocy przemysłowej w Krakowie inżyniera Ż e l e ń s k i e g o , in
spektora szkolnego Z o n t a g a, profesora M o o s a i licznego grona gości.
— 346 —
Po zamknięciu kursu, wyroby na kursie wykonane umieszczono na dwu
dniowej W ystawie w Krzeszowicach, a następnie na dorocznej Wystawie
gwiazdkowej Tow arzystw a Pomocy przemysłowej w Krakowie.
Staraniem hr. P o t o c k i e j powtórzony został po ukończeniu kursu Ligi
Pomocy przemysłowej przy pomocy instruktora p. S a x e r V o c k a taki
sam kurs pleciennictwa dla dziewcząt miejcowych z Krzeszowic —• dzięki
czemu powstała w Krzeszowicach stała pracownia bort kapeluszowych pod
firmą „Plecionki Tenczynu która stara się utrwalić ten przemysł przez podję
cie masowej produkcyi i wprowadzenie bort kapeluszowych na rynek gali
cyjski.
Zainteresowanie jakie wyroby te wywołały wśród naszych pań i w kolach
pierwszorzędnych krajowych zakładów modniarskich, doprowadziło juz do zaożenia kilku specyalnych pracowni kapeluszów damskich z plecionek krze
szowickich.
Przez urządzenie kursu krzeszowickiego, powstała na prawdę, nowa po
ważna galęź krajowej pracy i pożytecznego zarobku dla kobiet szukających
zajęcia.
Liga Pomocy przemysłowej rozesłała w' dalszym ciągu tej akcyi, materyaly surowe do wyrobu tańszych wiórowych i słomkowych plecionek do
kilkunastu miejscowości w' kraju — tam, gdzie przebywają wyuczone na kursie
krzeszowickim instruktorki i jest nadzieja, że przemysł ten będzie się dalej
rozwijał prawidłowo i z korzyścią dla ludności wiejskiej i małomiasteczkowej.
Kursy wyrobu kwiatów sztuczuych.
Kwieciarstwo sztuczne należy do najbardziej w Galicyi zaniedbanych
gałęzi przemysłu domowego kobiet.
Nie mówiąc już o dziale artystycznym wyrobu kwiatów sztucznych do
strojów damskich, za które krocie płaci Galicya rocznie fabrykom paryskim,
trudnem do wytłómaczenia jest dotychczasowe zaniedbanie znacznie większego
co do ilości i wartości handlowej działu tańszych kwiatów sztucznych i liści,
do celów liturgicznych, do ozdób kościelnych i cerkiewnych, na wieńce po
grzebowe. do strojów tańszych, do dekoracyi i t. p.
W samym Wiedniu istnieje 1.500 mniejszych i większych pracowni
kwiatów sztucznych, podczas kiedy w Galicyi jest ich dotąd zaledwie 10
w całym kraju.
Dlatego też roczny przywóz kwiatów sztucznych i liści do Galicyi li
czyć można na 1 i pół miliona koron rocznie.
Na dnie zaduszne sprzedaje się u nas, mimo szlachetnego przeciwdzia
łania instytucyi dobroczynnych, zbierających datki na biednych, zamiast wień
ców — zawsze jeszcze około 2 0 0 .0 0 0 wieńców, wartości łącznej około
600.000 koron.
Uważając, że mało który dział przemysłu nadaje się tak dobrze do
'wprowadzenia w zakresie przemysłu domowego — kobiecego i wymaga przy-
— 347 —
tem bardzo małych środków na rozpoczęcie pracy — Liga Pomocy przemy
słowej postanowiła zająć się z kolei żywiej tym działem przemysłu.
Postanowiliśmy w pierwszym rzędzie rozpowszechnić ten p r z e m y s ł
p o w s i ą c h , gdyż ludność wiejska, mając ciągłą styczność z przyrodą —
ma już w naturze swojej większą skłonność do produkcyi, wymagającej pe
wnego podpatrywania natury.
Na pierwszy początek wybraliśmy wieś Dawidów, koło Lwowa, mającą
ludność inteligentną, żądną zarobku — bo wysyłającą dziewczęta na mało
popłatną, a dużo złych stron przedstawiającą „mularkę" do Lwowa.
W Dawidowie, podczas ostatniego postoju tamże W ystawy Ruchomej,
utworzyliśmy Komitet Pomocy przemysłowej (p. Sprawozdanie niniejsze, str.
91) i temu Komitetowi, na którego czele stoi obecnie oddany z całą życzli
wością tej sprawie miejscowy proboszcz, ks. Wojtowicz — powierzyliśmy
stały nadzór i kierownictwo całej akcyi.
Znalazłszy chętną i gorliwą instruktorkę w osobie p. Teresy Dobrowol
skiej, właść. pracowni kwiatów sztucznych we Lwowie-—rozpoczęliśmy akcyę,
wskutek której w marcu 1910 powstały
Kurs i Spółka wyrobu kwiatów sztucznych w Dawidowie.
Na kurs zapisało się na razie szesnaście robotnic, — córek miejsco
wych włościan.
Już po sześciu tygodniach nauki zaczęły dziewczęta tamtejsze wyrabiać
zupełnie poprawny towar.
Chcąc równocześnie zapewnić dla spółki kwieciarskiej w Dawidowie
zbyt na tamtejsze wyroby — odnieśliśmy się do Zarządu Zakładu pogrzebo
wego miejskiego we Lwowie, który potrzebuje rocznie wieńców za kwotę
około 15.000 kor., z prośbą o poparcie naszej akcyiZakład pogrzebowy dostarczył nam z całą gotowością wzorów wieńców
sprowadzanych dotąd z zagranicy i ściśle według tych wzorów wykonane
wieńce, po cenie konkurencyjnej, przyrzekł Zakład pogrzebowy brać od Spółki
włościańskiej kwieciarskiej w Dawidowie.
W najbliższej przyszłości projektowane jest założenie pracowni liści do
kwiatów sztucznych przy pomocy postępowych pras we Lwowie, wskutek
czego produkcya wiejska kwiatów sztucznych dozna dalszego ułatwienia.
Wkrótce mamy zamiar stworzyć kurs kwieciarstwa także w innej wsi
powiatu lwowskiego — a nie mniej wybrać na ten cel jedną z wsi okręgu
.krakowskiego i tam także ten przemysł rozpowszechnić.
Z chwilą stworzenia projektowanej w naszym nowym gmachu Szkoły
przemysłu domowego — ujętą będzie nauka kwieciarstw'a sztucznego w pra
widłowe ramy.
Z a k ła d i S z k o ła p r z e m y s łu d o m o w e g o .
Ze sporadycznie urządzanych przez Ligę Pomocy przemysłowej kursów
zawodowych przemysłu domowego i z akcyi prowadzonych na rzecz zaszcze
— 348 —
piania i rozpowszechniania rozmaitych gałęzi przemysłu — zwłaszcza przemysłowo-domowej pracy kobist •—■ wyłoniła się samorzutnie myśl i projekt
stworzenia we Lwowie pod zarządem i w gmachu Ligi Pomocy przemysło
wej osobnego Z a k ł a d u i s z k o ł y p r z e m y s ł u d o m o w e g o .
Na razie instytucya ta polegać będzie na szeregu ujednostajnionych
i w systematyczną całość ujętych kursów instrukcyjnych poszczególnych!
dotąd, przez Ligę P. p. wprowadzonych i brakujących w kraju gałęzi zarobko
wych — przedewszystkiem dla kobiet.
W program pracy wspomnianego zakładu wchodzić więc będzie kształce
nie instruktorek dla koronkarstwa, guziczkarstwa, pleciennictwa ze słomy
i surowców pokrewnych, pończosznictwa, kwieciarstwa sztucznego itp.
W miarę rozwoju i rozporządzalnych środków — wzięte będą w pro
gram zakładu inne ważne dla wciągnięcia szukających zajęcia kobiet dopracy — gałęzie przemysłu domowego, jak: szmuklerstwo, tkactwo galante
ryjne (wstążki, taśmy, sznury itp.), parasolnictwo, rękawicznictwo i bandażownictwo, wyrób wachlarzy, przeróbka piór do strojów itp.
Szkoła przeznaczoną będzie przedewszystkiem dla k s z t a ł c e n i a n a
u c z y c i e l e k s z k ó ł l u d o w y c h , których wybór i powołanie na kursy
odbywać się będzie po poprzedniem zasiągnięciu decyzyi Rady szkolnej krajo
wej i w ścisłem porozumieniu z władzami szkolnemi.
Zarządy Towarzystw Pomocy przemysłowej będą ze swej strony miały
prawo proponować kandydatki na poszczególne kursy — w miarę zachodzą
cych warunków dla rozwoju poszczególnych gałęzi przemysłu i w miarę kw alifikacyi wchodzących w rachubę kandydatek.
Liga Pomocy przemysłowej wyjednywać i w miarę środków przyzna
wać będzie ze swoich funduszów frekwentantkom zasiłki na koszty podróży
j pobytu we Lwowie.
Oprócz kształcenia instruktorek pracy przemysłowo-domowej, Zakład'
zajmywać się będzie badaniem technologii poszczególnych gałęzi przemysłu,
domowego objętych programem nauk, wyszukiwaniem źródeł nabycia surow
ców, materyałów, narzędzi, organizowaniem wzorowych pracowni, spółek
produkcyjnych, tudzież wyszukiwaniem i zabezpieczaniem pól zbytu na w y
roby, które zostały lub zostaną jeszcze w życie wprowadzone.
Taki jest w najogólniejszych zarysach program projektowanego Zakładu
i szkoły przemysłu domowego, których założenie uchwalonem zostało w za
sadzie na posiedzeniu W ydziału Ligi Pomocy przemysłowej w dniu 7. czer
wca 1910 r.
Wobec dokonanego w chwili, kiedy to sprawozdanie idzie na prasę —
kupna nowego gmachu dla Ligi Pomocy przemysłowej, wejście w życie tej,
instytucyi, która przyniesie niewątpliwie akcyi uprzemysłowienia duże korzy
ści — będzie mogło nastąpić jeszcze przy końcu br., o ile Sejm krajowy, doktórego Liga Pomocy przemysłowej ma zamiar odnieść się o pomoc, przyzna
środki na koszta założenia i prowadzenia projektowanego Zakładu.
— 349 —
Z w ią z e k p r z e m y s łu d o m o w e g o w Ą n s tr y i
pod protektoratem J. C. Wys. Arcyksiężnej Maryi Józefy.
Państwowy Zakład wiedeński (k. k. Anstalt fiir Frauen Hausindustrie),
Sctóry jak wiadomo, położył bardzo duże zasługi około rozwoju przemysłu
•koronkarskiego w krajach austryackich •— zainicyował myśl złączenia
wszystkich stowarzyszeń i instytucyi pracujących w państwie około rozwoju
przemysłu domowego w jeden wspólny Związek pod nazwą „Przemysł do
mowy Austryi“ .
Związek taki przyszedł do skutku na zgromadzeniu konstytuującem
w dniu 5. stycznia 1910 w sali wspomnianego zakładu państwowego w Wie
dniu, w którem uczestniczyła protektorka Arcyksiężna Marya Józefa, JEksc.
p. Minister robót publicznych Ritt, przedstawiciele władz centralnych, opieku
jących się przemysłem domowym i delegaci stowarzyszeń z poszczególnych
.krajów.
Z Galicyi jawili się i zgłosili przystąpienie swoich stowarzyszeń dyre
ktor Ligi Pomocy przemysłowej Olszewski i dyrektor Krajowego Związku
przemysłowego, p. Szczepański.
Związek wspomniany ma na celu ułatwiać zbyt wyrobów' przemysłu
domowego, zwłaszcza przemysłu ludowego, przez założenie stałego składu
w Paryżu i sklepu detalicznego w Wiedniu.
Biuro Związku mieści się w c. k. państwowym Zakładzie przemysłowo•domowej pracy kobiet w Wiedniu (III. Blattgasse 4).
Na czele zarządu stoi margrabina Pallavicini.
D z ia ła ln o ś ć w y w o z o w a L ig i P o m o c y p r z e m y s ło w e j.
(Akcya eksportowa).
Akcya na rzecz eksportu wyrobów krajowego przemysłu, o której
'wspomnieliśmy w ostatniem naszem rocznem sprawozdaniu, zaznaczyła Się
w okresie ubiegłych dwóch lat dość znacznym postępem — mimo trudności,
•na jakie praca ta z natury rzeczy napotyka.
Najważniejszą z tych trudności stanowi brak należytego zrozumienia
ważności eksportu u samych wytwórców i brak odpowiednio handlowo i te
chnicznie do wymogów eksportu zastosowanych przygotowań wielu gałęzi
naszego przemysłu.
Ogół wytwórców naszych nie ma jeszcze dostatecznej wiary i zaufania
w możność opanowania rynków wewnętrznych krajowych — z trudnością
więc przychodzi wzbudzić u nich zaufanie w możność wywozu na dalekie
rynki zbytu.
Tymczasem doświadczenie krajów" starszych i bogatszych pod względem
przemysłowym poucza, że wywóz towarów za granicę ożywia wszelką pro■dukcyę — daje do ręki broń przeciw zastojowi w zbycie wewnętrznym —
reguluje trwałość produkcyi — pozwala na śmielszą, intenzywniejszą pracę
wytwórczą, wywołując tem samem jej potanienie.
— 350 —
Akcyę eksportową ograniczyliśmy w pierwszym okresie na razie d o
z o r g a n i z o w a n i a w y w o z u p r o d u k t ó w p r z e m y s ł u domo
w e g o , szukając dla nich rynków zbytu i zachęcając tem samem większy
przemysł swojski do należytego rozwoju i przygotowania do wywozu.
W akcyi naszej staramy się działać ściśle w porozumieniu z wszyst
kimi czynnikami’ opiekującymi się przemysłem domowym — w szczególności
zaś z krajowym Związkiem przemysłowym we Lwowie — ograniczając się
do propagandy i działalności więcej edukacyjnej i podejmując się zadania orga
nizacyjnego, a zostawiając stronę czysto handlową temuż Związkowi, zwła
szcza w tych gałęziach przemysłu domowego, któremi tenże się opiekuje
(tkactwo, kuśnierstwo, koszykarstwo).
Do nas należy więc najpierw przygotowywanie przemysłu domowego
do tego, aby mógł stać się zdolnym do wywozu, odbywanie kursów, dostar
czanie instruktorów z kraju i zagranicy — dalej wyszukiwanie gałęzi i w y
robów nadających się do wywozu, wyszukiwanie producentów zdolnych i do
statecznie sprawnych, łączenie ich w spółki wywozowe: — wyszukiwanie
rynków zbytu — dostarczanie i utrzymjrwanie na składzie wzorów towarów,
surowców, sporządzanie na nasz koszt t. zw. kontrawzorów — przesyłanie
tychże odbiorcom zagranicznym nawiązywanie pierwszych stosunków i próbnych
zamówień a wreszcie urządzanie wystaw eksportowych i sprowadzanie na
nie zagranicznych eksporterów i hurtowników.
W końcu Liga Pomocy przemysłowej podejmuje się propagandy publi
cystycznej przez zamieszczanie w pismach zagranicznych —- artykułów, no
tatek o przemyśle galicyjskim — zwracających uwagę na gałęzie naszego
przemysłu — zdatne do wywozu.
Wedle poszczególnych działów przedstawia się w okresie sprawozdaw
czym nasza czynność wywozowa następująco:
Wyroby drzewne, zabawki.
Starając się o zbyt tych wyrobów, nawiązaliśmy pertraktacyę z firmą
hurtowną F. Pesendorfera Synowie we Wiedniu, która czyni studya nad wy
borem poszczególnych wyrobów — które dadzą się eksportować i zajmie się
następnie organizcyą tego działu.
Umożliwiliśmy wywóz kropideł i lasek zakopiańskich (ciupag) w zna
cznych ilościach do Ks. Poznańskiego.
Wyroby ze słomy.
Ułatwiliśmy wywóz wyrabianych w okolicy Morawicy i w Olszanic]’
pudełek ze słomy (bombonierek) do Wiednia — przy pomocy Dyrekcyi tamt.
Centralnego kursu koszykarskiego — dalej do Królestwa (Warszawy) oraz
do Ks. Poznańskiego.
»
-
351
—
Wyroby z szuwaru.
O
znaczeniu tego działu przemysłu domowego i o urządzonej w lutym*
1910 r. wystawie eksportowej tego przemysłu — wspominamy obszernie na
str. 287.
Dzięki urządzeniu tej W ystaw y zainteresowały się tym przemysłem
sfery zagranicznych eksporterów, którzy W ystawę zwiedzili.
Jeden z nich zbadał w towarzystwie referenta handlowego Ligi Pomocy
przemysłowej, produkcyę tych wyrobów prowadzoną pod kierunkiem p. JanaT r o j a k a , kierownika szkoły w Isypowcach o. p. Jezierna i po wymianie
korespondencyi i wzorów (przeważnie torb i kobiałek z szuwaru) udzielił
pierwszego zamówienia n a 1667 t u z i n ó w c z y l i 20.004 s z t u k t o r b —
w a r t o ś c i o k o ł o 4500 k o r o n , przeznaczonych na wywóz do Anglii
i Ameryki północnej.
W chwili wydania niniejszego sprawozdania część tego zamówienia znaj
duje się już w drodze do miejsca swojego przeznaczenia.
Z nadchodzącą jesienią otrzymamy dla Isypowiec daleko obfitsze zamó
wienia na wyroby z szuwaru, ponieważ w tym czasie wejdzie tam w życie,,
zorganizowana przez nas włościańska wytwórcza spółka szuwarowa, która
przyczyni się do podniesienia i usilnienia produkcyi. Stronę handlową tej Spółki
ujął aż do czasu należytego jej rozwoju — na razie referent handlowy Ligi
P. p., który kilkakrotnie jeździł do Isypowiec — dozorował produkcyę — za
łożył potrzebne księgi i zaprowadził korespondencyę z firmą zagraniczną.
Spółka uzyskała na pokrycie pierwszych w ydatków zasiłek W ydziału
powiatowego w Tarnopolu w kwocie 1000 koron.
Słomianki na butelki
staramy się skierować w eksporcie do znacznych zagranicznych hut
i składów szkła — w czem dopomogła nam pewna czeska firma — udzie
lając pierwszych zamówień.
Meble ogrodowe, koszykarskie wyplatane szuwarem,
które dotąd nie miały należytego zbytu po za Galicya, skierowujemy
zwłaszcza do Hiszpanii, w którym to kierunku czynimy obecnie usilne starania,
chcąc zapewnić eksporterowi, który się do nas zgłosił, stałą i znaczną dostawę.
Taczki drewniane.
Skutkiem naszych zabiegów pewna firma eksportowa w Katowicach,,
weszła w porozumienie z krajowymi wytwórcami taczek, ażeby zająć się ich
wywozem.
Wyroby powroźnicze,
a szczególnie siecie na ryby, mają duży zbyt w Królestwie. Zwróciliśmy
więc na to uwagę naszym wytwórcom — ułatwiając wejście w porozumienie,,
z jednym z główniejszych odbiorców w Lublinie.
— 352 —
Szczeć i włosień.
W skutek zapytań eksporterów, poczyniliśmy starania, ażeby ułatwić wy
w óz tego artykułu, magazynowego w znacznych ilościach w Brodach.
Waselina aptekarska.
Celem eksportu tego artykułu spowodowaliśmy krajową fabrykę br.
B r u n i c k i e g o w Klęczanach do nawiązania przedwstępnych pertraktacyi z eksportową firmą w W arszawie — zaś na wosk ziemny zwróciliśmy
w tym samym celu uwagę firmy Comptoir Franco-Roumain w Bukareszcie.
Bibułkę cygaretową
wyrobu galicyjskiego kupują chętnie fabryki papierosów w Ks. Poznań■skiem. Najznaczniejszą z pośród nich firmę G a n o w i c z i W l e k l i ń s k i
.skierowaliśmy do fabryki W e i s e r a w Sassowie ułatwiając obustronne po
rozumienie.
Guziki niciane.
Stowarzyszenie kobiet „Pomoc przemysłowca" we Lwowie nawiązało
■stosunki handlowe z dużą firmą eksportową w Anglii dokąd guziki te w zna
cznych ilościach bywają już wywożone — obecnie pomagamy do wprowa
dzenia guzików wyrabianych przez to Stowarzyszenie przez Warszawę do
Królestwa i cesarstwa rosyjskiego.
Płótna i serdaki.
Staramy się zwrócić uwagę eksporterom na te wyroby. Dotąd potrafi
liśm y niemi zainteresować firmy K. I g n a t o w i c z i J. M ic h s t a e d t w Po
znaniu oraz B. L i p c z y ń s k i w Prusiech zachodnich.
Kł ó d k i .
W skutek
w Bukareszcie
górnych — a
zaopiniowania,
naszych zabiegów firma C o m p t o i r F r a n c o - R o u m a i n
zainteresowała się wyrobami szkoły ślusarskiej w Świątnikach
przesłane wzory rozesłała swoim ajenturom na wschodzie do
które z kłódek mogą liczyć na stały zbyt.
Siatki na włosy
staramy się skierować za pomocą firmy szwajcarskiej do Anglii.
Chcąc, ażeby nasza działalność wywozowa nie kończyła się tylko na
czynnościach korespondencyjnych i udzielaniu informacyi, nawiązaliśmy za
granicą stosunki handlowe z pokrewnemi organizacyami i wybitnemi osobi
stościami, które stale utrzymujemy.
-
353 -
Za ich pomocą pragniemy utrwalić nasze zabiegi w kierunku eksportu
i użyć ich tam, gdzie zachodzi konieczność ustnej interwencyi.
1
tak — utrzymujemy przyjazne stosunki w obrębie Monarchii: we
Wiedniu, z Muzeum handlowem, Izbą handlową, Towarzystwem eksportowem,
Związkiem przemysłowców austryackich, Gremium kupieckiem,
w Pradze z instytucyam i: Obchodnicky Spolek „Merkur“, Vyvozni Spó
łek pro Cechy a Moravy,
w Budapeszcie, z Izbą handlową,
Za granicą: w W arszaw ie'z Kołem Samopomocy przemysłowej, Stowa
rzyszeniem techników,
w Poznaniu, z Redakcyą „Kupca", Kongregacyą kupiecką,
w Anglii, z Commercial Inteligence Bureau Ltd. w Londynie,
we Francyi, Office National du Commerce exterieur w Paryżu,
w Szwajcaryi, z Vorort der schweizerischen Industrie w Zurychu,
w Ameryce, z International Board of Forein Trade Polish Dep. w No
wym Yorku.
w Turcyi, z Domem handlowym Z. M a c i e j o w s k i w Konstanty
nopolu,
na Bałkanie, z C o m p t o i r F r a n c o - R o u m a i n w Bukareszcie.
Ponieważ czynności akcyi eksportowej z dnia na dzień wzrastają
i obarczają znacznie główne biuro — przeto zamierzamy przystąpić z chwilą
przeniesienia się do nowego domu Ligi Pomocy przemysłowej — do reorganizacyi tego działu naszej pracy.
W listopadzie 1910 — otworzymy systematycznie zorganizowany skład
wzorów eksportowych i skład wzorów surowców, narzędzi służących do produkcyi artykułów przemysłu domowego — nadających się do wywozu — tu
dzież systematycznie zorganizowane Biuro eksportowe — na czele, którego
stanie referent handlowy Ligi Pomocy przemysłowej.
P r a c e o d c z y to w e .
W okresie sprawozdawczym miały miejsce następujące odczyty — bądź
to urządzane przez Ligę Pomocy przemysłowej — bądź też przy jej współ
udziale, lub wygłoszone przez jednego z naszych prelegentów:
3.
l i s t o p a d a 1908. R e f e r e n t h a n d l o w y B i u r a L i g i P. p.
w sali Izby handlowej, w cyklu odczytów, urządzonych staraniem Tow. ab
solwentów Akademii handlowych:
1) „O racyonalnej reklamie". •
10. i 16. l i s t o p a d a 1908. D y r e k t o r B i u r a — w t y m s a
mym cyklu:
2) „Współdziałanie handlu z przemysłem".
3) „O uprzedzeniach przy wyborze zawodu".
5. i 12. g r u d n i a 1908. — D y r e k t o r B i h r a :
23
— 354 —
w Czytelni kobiet we Lwowie:
4) „O potrzebie szkół rzemieślniczych żeńskich" ;
w szkole lasowej we Lwowie:
5) „O bojkocie".
6.
m a r c a 1909- — R e f e r e n t B i u r a : — w cyklu odczytów Tow
absolwentów Akademii handlowych:
6 ) „Stanowisko kobiety w handlu i przemyśle".
28. m a r c a 19C8. — D y r e k t o r B i u r a — podczas kongregacyi re
kolekcyjnej nauczycielek w Chorkówce :
7) „Współudział nauczycielek w akcyi uprzemysłowienia kraju“.
30. m a r c a 1909. w kole akad. T. S. L. w Krakowie:
8 ) „W jakim kierunku iść powinna praca uprzemysłowienia \vsi“.
31. m a r c a i 2. k w i e t n i a 1909. — D y r e k t o r B i u r a ,
w Muzeum przemysłowem we Lw ow ie:
9) „Podniesienie strony zdobniczej przemysłu domowego11.
19, k w i e t n i a 1909. —" D y r e k t o r B i u r a ,
na wiecu piekarzy w Przem yślu:
10) „Zastosowanie wyrobów przemysłu rodzimego w piekarstwie“.
10. p a ź d z i e r n i k a 1909. — R e f e r e n t h a n d l o w y B i u r a ,
podczas W ystawy przemysłowej w Złoczowie na wiecu przemysłowym:
,1 1 ). „O środkach pomocy przemysłowej dla rękodzielników”ś.6 . g r u d n i a 1909. — D y r e k t o r B i u r a ,
na zebraniu przemysłowców w sali ratuszowej we Lwowie,
■12) „O znaczeniu Spółki-maszynowej".'
12. g r u d n i a 19-09. — R e f e r e n t B i u r a,
w szkole <miejskiej im. Staszica we Lwowie — staraniem koła Pań
T. S. !..:
13) Jak popierać wyroby krajowe".
5.
m a r c a 1910 — w sali instytutu technologicznego — staraniem Tow
absolwentów Akademii handlow ych:
14) Czy warto zostać kupcem".
2 0 . m a r c a 1910. • - R e f e r e n t 15 i u r -a,
•
w sali. gimnastycznej szkoły im. .Mickiewicza .we Lwowie - - staraniem
Organizacyi bojkotow ej:
15) „O środkach akcyi bojkotowej".
22. m a r c a 1910- — D y r e k t o r 11 i u r a,
w sali Instytutu technologicznego — staraniem Tow. absolwentów Aka
demii handlowych:
16) „O kredycie rękodzielniczym14.
Ogółem wygłoszonych zostało 16 odczytów.
, .
— 355 —
W s p ó łd z ia ła n ie z itm e m i p o k r e w n e in i o r g a n i z a c j a m i
i R e p r e z e n ta c y e .
W ubiegłym okresie sprawozdawczym— stosunek nasz do innych pokre
wnych organizacyi i wszystkich Towarzystw kulturalnych w kraju, byt równie
pełen życzliwości i wzajemnego przychodzenia sobie z pomocą.
Stosunek nasz do sfer ziemiańskich w kraju przejawiał się w każdej
-akcyi dotyczącej uprzemysłowienia wsi, przy urządzaniu postojów W ystawy
SRuchomej po wsiach i przez wspólne urządzanie wystaw w Jarosławiu, Rop
czycach i Brzostku z Towarzystwem Rolniczem okręgowem w Dębicy.
K ó ł k a r o l n i c z e — przychodzą nam zawsze z pomocą przy orga
nizowaniu postojów wiejskich W ystaw y Ruchomej.
I z b y i S t o w a r z y s z e n i a rękodzielnicze i Związki zawodowe
rzemieślnicze i kupieckie — okazują nam na każdym kroku sympatyę i wspie
rają nas swojem doświadczeniem i wrpływem na ogół swoich członków".
T o w a r z y s t w a g i m n . „ S o k ó ł " — przychodzą nam w miarę mo
żności z pomocą przez udzielanie gościny w swych gniazdach — na postoje
Wystawy ruchomej, czy też luźne wiece i zgromadzenia, zwoływane przez
nasze ogniwa prowincyonalne.
G ł ó w n y Z a r z ą d T o w a r z y s t w a s z k o ł y l u d o w e j i po
szczególne tegoż Koła — okazują nam zawsze życzliwą pomoc i poparcie
w naszej akcyi.
Z M i e j s k i e m M u z e u m T e c h n i c z n o - p r z e m y s ł o w e m i In
stytutem popierania rękodzieł i przemysłu w Krakowie, -— współdziałaliśmy
przez wydanie okólnika do naszych Towarzystw związkowych w większych
miastach, aby te wyjednały materyalne poparcie gmin, na prowadzenie kur
sów fachowych.
Ze S t o w a r z y s z e n i e m
„ S t r a ż P o l s k a " — niejednokrotnie
przeprowadzaliśmy korespondencye co do podjęcia wspólnej pracy, w nie
których stycznych zakresach działania.
Pojawiające się, od czasu do czasu W organie „ S t r a ż y , P o l s k i e j “
uwagi krytyczne o działalności Ligi Pomocy przemysłowej. — uważamy za
objaw dodatni, bo wskazujący, że działalność nasza ,ztąinteresowuje organizacye młodsze czasem istnienia, a zmierzające, choć słąbszemi od naszych si
łami, do tych samych celów.
. ..
Z „ k ó ł k i e m Z i e m i a n e k " w ■Jarosławiu nawiązaliśmy korespon
dencye w sprawie projektowanego przez to Towarzystwo, utworzenia w biu
rze naszem, działu badania wyrobów-krajowych i wywierania nacisku na fa
brykantów w sprawie poprawy wytwórstwa.
Z Oddziałem
„Polskiego T o w a r z y s t w a
pedagogi
c z n e g o " w Kossowie — w sprawie zaprowadzenia tamże powszechnego
•używania zeszytów krajowych.
23 *
—- 356 —
W y d z i a ł L ig i P o m o c y p r z e m y s ł o w e j przyjmował udział przez;
swoich delegatów w następujących uroczystościach i obchodach:
W II. międzynarodowym kongresie dla spraw- stanu średniego w Wie
dniu, przez delegata dyrektora Olszewskiego.
w kongresie austryackich Towarzystw Eksportowych w Pradze, na któ
rym dyrektor Olszewski wygłosił referat: „O stosunkach w kolejnictwie i od
działywaniu ich na przemysł i handel “,
w uroczystości czterdziestoletniego jubileuszu istnienia Izby Stowarzy
szeń rękodzielniczych we Lwowie,
w poświęceniu sztandaru Tow. „Gwiazda" w Złoczowie,
w uroczystości 40-letniego jubileuszu istnienia Lwowskiej Ochotniczej.!
Straży ogniowej „ Sokół “ we Lwowie,
w uroczystości poświęcenia sztandaru „Sokoła" w Horodence,
w uroczystości poświęcenia sztandaru i gmachu „Sokoła II.“ we Lwowie,,
w uroczystości poświęcenia sztandaru „Sokoła" w Pilźnie,
w uroczystości poświęcenia sztandaru „Sokoła" w Sierszy,
w uroczystości poświęcenia sztandaru Tow. wzajemnej pomocy służby
miejskiej we Lwowie,
w uroczystości poświęcenia sztandaru Stow. przemysłowego, szew skopiekarskiego w Stryju,
w Jubileuszowym Zjeździe Członków" Polskiego Towarzystwa Pedagogigicznego we Lwowie,
w Zjeździe czeskich stow. zarobkowo-gospodarczych w Pradze,
w Jubileuszowym Zjeździe członków Tow arzystw a Nauczycieli szkół
wyższych we Lwowie,
w Zjeździe Izb handlowych i przemysłowych monarchii austryackiej,
w Wiedniu.
Przyjmowaliśmy udział przez swoich delegatów w posiedzeniach i zgro
madzeniach następujących Tow arzystw :
Stow. wzajemnej pomocy kupców i młodzieży handlowej,
Polskiej Ligi narodowej,
Tow arzystw a Politechnicznego we Lwowie,
Krajowego Związku przemysłowego,
Związku samoistnych rękodzielników, kupców i przemysłowców,
Towarzystwa wzajemnych ubezpieczeń urzędników prywatnych,
w Walnem Zgromadzeniu członków Centralnego Związku galicyjskiegoprzemysłu fabrycznego,
w Zjeździe majstrów piekarskich w Przemyślu,
w posiedzeniach Rady przybocznej dla popierania rękodzieł w Wiedniu,,
do której należy dyrektor Biura, Olszewski,
w posiedzeniach Krajowej komisyi dla spraw przemysłowych i Ko
mitetu rękodzielniczego tejże Komisyi, do których należy dyrektor Biura*
Olszewski,
—
M arka
o c h ro n n a z g o d łe m
357
-
„ L ig i P o m o c y p rz e m y sło w e j^
stanowi, jak wiadomo, środek ochronny przeciw nadużyciom firm obcych,
które podszywają się pod nazwy i marki wyrobów krajowych, obałamucając
•i wyzyskując nasze społeczeństwo.
Prawo używania marki ochronnej Ligi P. p. nadaje Wydział Ligi Po
mocy przemysłowej b e z p ł a t n i e — po dokładnem zbadaniu przedsiębior
stwa — tylko wytwórcom i pod zastrzeżeniem i ostrożnościami, wykluczającemi wszelką możliwość nadużycia.
W ubiegłym okresie sprawozdawczym — uchwałami Wydziału Ligi Pomocy
(przemysłowej — udzieliliśmy marki ochronnćj następującym firmom:
1) Józef Lipschiitz, fabryka zapałek w Skolem,
2) Eugeniusz Biliński, fabryka tutek w Zbarażu,
3) Bolesław de Dahlke, fabr. wyrobów chemiczn. „Kraj“ w Krakowie,
4) Wilhelm Zuckerkandel, fabryka wyrób, papierów, w Złoczowie,
5) E". Ch. Ćhajes, fabryka wyrób, papierów, w Kołomyi,
6) Osias Leib Schacht, fabryka zeszytów we Lwowie,
7) „Postęp“ N. Eisenstein, fabr, wyrobów papier, w Stanisławowie,
8) Rappaport, Lowenthal & Gans. fabr. bielizny w Przemyślu,
9) Krajowa wytwórcza Spółka przyborów szkolnych we Lwowie,
10) Hinda Hauser, fabr. zeszytów w Dębicy,
11) Rudolf Neuwelt, fabr. kapeluszów damskich we Lwowie,
12) Prof. Józef Jaworski, wydawnictwo gier w Krakowie,
13) Antoni Procner i Ska, fabr. zeszytów w Krakowie,
14) Jan Niewidewski, fabr. opłatków w Wadowicach,
15) Tadeusz Karnasiewicz, fabr. wyrobów stolarskich w Krakowie,
16) Ignacy Fali i Karol Berbeka, wyrób syndetikonu we Lwowie.
Razem z udzielonemi w latach poprzednich, posiada markę ochronną
-,,L. P. p.“ 26 fabryk i pracowni krajowych.
O d z n a k i d l a c z ło n k ó w o r g a n i z a c j i „ L ig i P o m o c y
prz e m y sło w e j
W ubiegłym okresie sprawozdawczym rozpowszechniono za pośredni
ctwem Towarzystw Pomocy przemysłowej i przy okazyi postojów W ystawy
Ruchomej ogółem 977 odznak.
Razem z rozpowszechnionemi w ubiegłych latach 1972 sztuk.
Wobec wyczerpania pierwszego nakładu tych odznak — wykonanego
przez firmę Spożarski i Uścieński we Lwrowie, zarządziliśmy w tej samej fir-mie nowy nakład tych odznak.
— 358 —
S k o ro w id z p rz e m y s łu i h a n d lu k rajo w eg o .
Według ostatniego rocznego sprawozdania Ligi Pomocy przemysłowej,,
pozostawało z dniem 15. sierpnia 1908 na składzie w biurze z całego na
kładu 30.000 egzemplarzy pierwszego wydania skorowidza przemysłu i han
dlu krajowego Ligi Pom. przem. reszta w ilości 7.740 egzemplarzy.
W okresie sprawozdawczym, który obejmuje nasze sprawozdanie, roz
powszechnianie reszty nakładu szło powolniej, przeważnie przez rozdawanie
bezpłatnie pozostałych egzemplarzy, na postojach W ystawy Ruchomej — wło
ścianom i uboższym rękodzielnikom, a to z ilości 5.000 egzemplarzy, które
w swoim czasie zakupił od Ligi P. p. na ten cel Wydział krajowy na mocy
odnośnej uchwały Sejmu krajowego.
Ogółem w okresie sprawozdawczym sprzedano egzemplarzy . .
368
rozdano bezpłatnie e g z em p la rz y .....................................................................1.652
razem e g z e m p la r z y .............................. ..........................................2.020
pozostało zatem w dniu 31. grudnia 1909 na składzie egzemplarzy . 5.720
które rozdawane będą dalej bezpłatnie w czasie najbliższych lat 2, tyle bo
wiem conajmniej upłynie czasu, do wydania drugiego nakładu skorowidza
Ligi P. p.
Od czasu pierwszego wydania tej niezbędnej księgi (1906) upłynęły już.
4 lata, wskutek bardzo znacznego stosunkowo rozwoju stosunków przemy
słowych i handlowych w tym okresie, treść skorowidza nie odpowiada już
rzeczywistości.
Nastąpiły w przemyśle i handlu bardzo znaczne zmiany. Wydział Ligii
P. p., rozpatrując bardzo liczne żądania, napływające od Towarzystw Pomocy
przemysłowej, ze sfer przemysłowych i t. p. mając do wyboru albo wydawanie
uzupełnień i sprostowań do pierwszego wydania skorowidza, albo wydanie
zupełnie nowego nakładu tej księgi, wybrał to ostatnie i na posiedzeniu
w dniu 11. kwietnia 1910 uchwalił — polecić biuru Ligi P. p. przj/gotowanie
programu i preliminarza przychodów i rozchodów dla drugiego, zupełnie no
wego wydania skorowidza przemysłu i handlu krajowego.
Wykonując tę uchwalę biuro Ligi P. p. podjęło już prace przygotowa
wcze i w jesieni bieżącego roku, po uchwaleniu szczegółów przez Wydział Ligi,
Pomocy przemysłowej, rozpoczęte zostaną prace około wydania drugiego sko
rowidza.
Praca obecnie będzie bardzo ułatwioną, ponieważ pierwszy skorowidz
i zebrane przy nim doświadczenia stanowić będą doskonałe oparcie.
Interwencye w sprawie zakładania większych przedsiębiorstw
przemysłowych.
W okresie sprawozdawczym interweniowaliśmy na rzecz założenia wię
kszych przedsiębiorstw w kraju, w następujących sprawach:
—353 —
W sprawie założenia fabryki naczyń kamionkowych w Porembie, przez
wrybitnego czeskiego przemysłowca w tej gałęzi wytwórstwa — Franciszka
B r a b ł e c a z Kunstadtu. Próbki surowca wysłane przez nas z Galicyi, doanalizy i prób palenia, wydały bardzo dodatnie wyniki.
W sprawie założenia fabryki wyrobów drzewnych Józefa R o g a 11 i we
Lwowie, która w bieżącym roku została już w ruch puszczoną.
W sprawie założenia fabryki ubrań uniformowych Z. P l a t o w s k i e g o '
we Lwowie.
W sprawie rozszerzenia fabryki wyrobów żelaznych S c h u m a n a we
Lwowie i usunięcia przeszkód ze strony sąsiadów.
W sprawie założenia cynkowarni blachy żelaznej we Lwowie i dostar
czenia przez gminę na ten cel gruntów na Lewandówce.
W sprawie założenia fabryki opłatków- kościelnych, aptecznych, do cu
kierń itp. przez p. N i e w i d o w s k i e g o w Wadowicach.
W sprawie założenia fabryki kapeluszów damskich słomkowych i filco
wych w e Lwowie.
W sprawie założenia fabryki piór stalowych w Husiatynie — zainicyowanej przez Centralny Związek galicyjskiego przemysłu fabrycznego.
W sprawie założenia fabryki zabawek i wyrobów galanteryjnych drze
wnych w Leżajsku, przez stypendystę tamtejszego Towarzystwa Pomocy
przemysłowej, G a r b a c k i e g o i S z c z e p a n i a k a .
W sprawie założenia fabryki wyrobów woskowych w Krakowie przez
F, S e z e m s k i e g o — i w sprawie dostarczenia ze strony gminy miasta
Krakowa na ten cel gruntów.
Interwencye w sprawie rozwoju przemysłu domowego i drobnego.
W okresie sprawozdawczym — oprócz głównych akcyi wyżej wymienio
nych i oprócz działalności poszczególnych Towarzystw Pomocy przemysłowej
na tem polu — interweniowało Biuro Ligi Pomocy przemysłowej na rzecz
rozwoju już istniejących i powoływania do życia nowych gałęzi przemysłu
domowego, w następujących spraw ach:
W sprawie rozwoju pleciennictwa słomkowego wiejskiego w Roźwie
nicy kolo Jarosławia.
Rozszerzenia i'ulepszenia wytwórstwa koszykarskiego w Gaci koło Prze
worska, przez zawiązanie Spółki koszykarskiej.
Stworzenia pleciennictwa ze słomy w Przybylowie kolo Tłumacza.
Stworzenia wyrobu kapeluszów słomkowych w Niemirowie.
Założenia Spółki pończoszniczej we Lwowie.
Rozwoju przemysłu guzikarskiego w Zarzeczu kolo Jarosławia, Żubrzy
i Krotoszynie koło Lwowa, Stanisławowie, itp.
Wprowadzenia masowego wyrobu i rozpowszechnienia strojów ludowych,
opartego na motywach swojskich, w okolicach Krakowa.
—360 Współdziałaliśmy z Krajowym Związkiem przemysłowym w pracy nad
organizacyą tkactwa, fpodjętą z inicyatywy naszych ogniw związkowych
w Łącku i Piwnicznej.
Skłoniliśmy jedną z osób szukających sposobności do rozpoczęcia pracy
przemysłowej, do założenia produkcyi lalek we Lwowie.
Wdrożyliśmy kroki co do stworzenia w kraju produkcyi zabawek (żoł
nierzy) lanych z odpadków metalowych — sprowadziliśmy potrzebne do tego
urządzenie i osiągnęliśmy już doskonałe próby.
Ważniejsze interwencye Biura Ligi Pomocy przemysłowej w różnych
sprawach.
a) W s p r a w a c h d o s t a w :
1. Węgla krajowego dla 3 galicyjskich korpusów armii,
2. instrumentów muzycznych dla orkiestr wojskowych,
3. drożdży i innych artykułów spożywczych dla komendy korpuśnej
we Lwowie,
4. 13.000 litr. octu dla garnizonu przemyskiego,
5. całego wewnętrznego urządzenia dla nowych okrętów Llyoda austr.
„Lwów“ i „Kraków",
6. Dybli i śrub dla Elektrowni miejskiej w Krakowie,
7. bielizny i płaszczy nieprzemakalnych dla policyi we Lwowie,
8. szpagatu dla krajowej Dyrekcyi Skarbu,
9. umundurowania dla Straży skarbowej,
10. różnych artykułów dla Dyrekcyi poczt i telegrafów,
11. koksu z gazowni w Oświęcimiu dla kowali w kraju,
12. kamienia dla regulacyi Dniestru,
13. koszulek i spodni trykotowych dla gniazd sokolich,
14. umundurowania dla straży ogniowych ochotniczych,
15. odzieży i obuwia dla zakładu, dla obłąkanych, w Kulparkowie,
16. masła i win owocowych dla szpitali krajowych,
17. Siatek drucianych dla Galicyjskiego towarzystwa gospodarskiego,
18. koszów dla kopalni węgla brunatnego w Złoczowie,
.19. oleju mineralnego i oliwy dla Zarządu salinarnego w Wieliczce,
20. kożuchów dla służby Zarządu salinarnego w Bolechowie,
21. nasienia buraków cukrowych dla cukrowni w Przeworsku i Zuczce,
22. szczotek drucianych dla Dyrekcyi kolei we Lwowie,
23- drzewa opałowego z lasów skarbowych dla huty szklą w Majdanie,
24. szkieł dla Dyrekcyi kolei wr Stanisławowie,
25. mydlą dla Dyrekcyi kolei w Krakowie,
26. mebli dla Sądu powiatowego w Kalwaryi,
27. beczek dla browarów krajowych,
28. maszyn dla elektrowni w Nowym Targu,
29. biletów kontrolnych dla rzeźni miejskich,
—361 —
30.
31.
32.
33.
34.
akumulatorów dla elektrowni w Przemyślu,
odzieży dla policyi gminnej wszystkich miast galicyjskich,
zrywacza pokładu dróg dla gminy miasta Lwowa,
koszyczków (bombonierek) słomkowych dla cukierń,
szczotek drucianych dla szpitali krajowych, itd.
b)
Wyjednywanie pożyczek isubwencyi zfunduszów
^publicznych:
1. zasiłku z krajowego funduszu przemysłowego dla Spółki stolarskiej
w Kołomyi, na zakupno maszyn,
2. subwencyi z funduszów powiatowych w kwocie 600 kor. dla kółka
rolniczego w Przedrzymichach, na fabrykę wyrobów cemen
towych,
3- subwencyi krajowej dla zakładu grzebieniarskiego w Brzozowie,
4. subwencyi krajowej dla pracowni stolarskiej K i e l a r a w Kra
kowie,
5. subwencyi krajowej dla fabryki opłatków w Wadowicach,
6. subwencyi krajowej dla zakładu hafciarskiego A. P i ę t k o w e j
w Kasinie,
7. pożyczki z krajowego funduszu przemysłowego dla pracowni białoskórniczej w Bolechowie,
■8. pożyczki 8.000 koron z krajowego funduszu przemysł, dla Jakóba
Tauba w Dębicy, na zakład powroźniczy,
"9. zasiłku z funduszu krajowego dla pracowni blacharskiej w Rze
szowie,
10. subwencyi krajowej dla pracowni szewskiej w Nowym Sączu,
11. pożyczki dla pracowni krawieckiej Paciorka w Tarnowie,
'12. pożyczki 20-000 koron dla Józefa S t e i n l a u f a , na założenie fa
bryki świec w Brzesku,
13. pożyczki krajowej dla pracowni stolarskiej P e z d r y w Rybarzowicach,
14. pożyczki krajowej dla pracowni koców B a u b e l i w Kętach,
15. pożyczki krajowej dla pracowni szewskiej S o b o l t y w Stryju,
16. pożyczki krajowej dla zakładu introligatorskiego F a l le n b iic'h 1 a
w Przemyślu,
17. pożyczki 10.000 kor. z funduszu krajowego dla fabryki beczek
B ę t k o w s k i e g o w Słotwinie,
18. pożyczki dla pracowni koszykarskiej K a r p i ń s k i e g o w Nowym
Sączu,
19. pożyczki krajowej dla huty szkła B o d n a r a w Majdanie górnym.,
.20. pożyczki 20-000 koron dla pracowni stolarskiej Karola M a i l y
w Przemyślu,
..21- pożyczki dla introligatorni Eliasza K o r n b l u m a we Lwowie,
—362 —
22. pożyczki 20.000 kor. dla fabryki proszku mydlanego X u s s d o r f a:
we Lwowie,
23. pożyczki krajowej dla fabryki strun muzycznych H a u s m a n a
w Rzeszowie,
24. subwencyi krajowej, na kształcenie za granicą, dla G a r b a c k i e g o
w Leżajsku,
26. subwencyi krajowej, na kształcenie za granicą, dla Z a r o ś l i ń
s k i e g o technika krawieckiego,
27. subwencyi krajowej, na kształcenie za granicą, dla mechanika Ż a Il
k o w s k i e g o ze Śniatyna,
28. wyjednanie maszyn z Ministerstwa robót publicznych dla Spółki
kapeluszniczej w Myślenicach,
29- wyrobiono pożyczkę prywatną bankową dla fabryki luster Ch. W o l f
i S k a w Przemyślu, w wysokości 20.000 kor.,
30. pożyczki z funduszu przemysłowego miejskiego dla pracowni sztuki
stosowanej M. W e i ó w n y we Lwowie,
31. pożyczki z funduszu miejskiego 3.000 koron dla pracowni szklar
skiej S p i n n e r a,
32. pożyczki z funduszu miejskiego 20.000 koron dla zakładu światłodruków „Tęcza" Michała P o l a s k i e g o we Lwowie,
33. pożyczki z funduszu miejskiego 2.000 kor. dła fabryki pończoszni
czej M. M i n i e w s k i e j we Lwowie.
34. pożyczki krajowej dla fabrycznej pracowni mebli L u n i a k a
w Nadwornej,
35. pożyczki krajowej dla pracowni kowalskiej Antoniego J a n u s z a
w Ptaszkówąj,
36. subwencyi krajowej dla, zakładu ogrodniczego S c h a u e r a na kul
turę roślin w kraju,
37. pożyczki z funduszu miejskiego na rozszerzenie fabryki musztardy
„Vitellio“ L. B u d z i s z e w s k i e g o ,
38. udzieliliśmy z funduszów własnych p. Joannie B a u m ó w n i e zazasiłku, na czas kształcenia się na kursie kraj. koszykarskim
we Lwowie, w wysokości 20 kor. miesięcznie,
39- udzieliliśmy z własnych funduszów p. Helenie H a n u s ó w n i e za
siłku na czas kształcenia się na kursie koszykarskim we
Lwowie, w wysokości 20 kor. miesięcznie,
40. Udzieliliśmy z własnych funduszów p. Janinie Gluzińskiej zasiłku.
na czas kształcenia się na kursie koszykarskim we Lwowie,,
w wysokości 15 kor. miesięcznie,
41. pożyczki z funduszów krajowych dla fabryki stolarskiej J. R o g a i l i
we Lwowie, w wysokości 30.000 koron i takiejże pożyczkk
dla tej fabryki z funduszu przemysłowego miasta Lwowa.
-
363
—
c) U d z i e l a n i e o p i n i i .
W okresie sprawozdawczym udzielono na żądanie władz opinii w nastę
pujących sprawach:
1. Na żądanie Izby handlowo-przemyslowej we Lwowie, udzieliliśmy opi
nii co do programu zajęć w szkołach handlowych uzupeł
niających;.
2. na żądanie lwrowskiej. Dyrekcyi poczt i telegrafów, w sprawie zażą
danego przez sfery interesowane utworzenia linii telefoni
cznych, w następujących kierunkach i połączeniach:
Ze Lwowa do Śniatyna — przez Bóbrkę, Rohatyn, Bursztyn, Halicz,,
Tyśmienicę, Ottynię i Kołomyję,
z Biecza do Zagórzan, jako odnogi budującej się linii Nowy Sącz —
Przemyśl,
ze Lwowa do Winnik (bez opłat za rozmowy),
ze Lwowa do Zniesienia i Zamarstynowa z mównicami w tamtejszych
urzędach pocztowych.
z Rudek do Komarna — jako przedłużenia linii Lwów — Lubień,
z Żywca do Zwardonia — przez Węgierską górkę, Milówkę i Rajczę,
z Wyżnicy do Kut, jako odnogę linii CzerniowTce-Lwów,
ze Lwowa do Stebnika obok Truskawca,
ż Wadowic do Kalwaryi zebrzydowskiej — jako przedłużenie linii Oświęcim-Wadowice,
z Przeworska do Kańczugi,
z Trzebini dworzec międzymiastowa do miasta Trzebinia i urządzenie
tamże mównicy,
z Tarnopola do Kopyczyniec,
ze Lwowa do Kleparowa z urządz. tamże publ. mównicy telefonicznej,,
z Jasła do Żmigrodu i Dębowca,
z Rymanowa do Zarszyna.
W sprawie urządzenia mównic telefonicznych, przy urzędach filialnych;
pocztowych we Lwowie.
d) I n n e w a ż n i e j s z e i n t e r w e n c y e :
1. U gminy miasta Lwowa w sprawie dostarczenia rękodzielnikom mo
torków elektrycznych, w myśl uchwały Rady miejskiej, po
wziętej na skutek referatu dyr. O l s z e w s k i e g o ,
2. w sprawie powierzania robót przy budowlach gminnych — tylko
krajowym przedsiębiorcom,
3. w sprawie polepszenia warunków bytu krajów, instruktorów koszy
karskich,
4. w sprawach uzyskania koncesyi na różne zakłady przemysłowe,
5. w sprawie nieuzasadnionych trudności robionych przez władze —
niektórym fabrykom krajowym,
—364 —
6. w sprawie obcej agitacyi za emigracyą naszych tkaczy do fabryk
czeskich,
7. w sprawie udogodnień przewozu poczty na liniach : Sokal-Rawa-Lwów
i Sokal-Jarosław,
8. w sprawach wynalazków, o zbadanej wartości użytkowej,
9. w sprawach wyszukania wspólników z kapitałem dla niektórych
fabryk,
10. w sprawach organizacyi spółek rękodzielniczych,
11. w sprawie budowy kolei „Świnica-Zakopane",
12. w sprawie zmiany układu księgi telefonicznej,
13. w sprawie ochrony przemysłu domowego, od wymiaru podatków,
itd. itd-
K u p n o now ego g m a c h u L ig i Pom ocy p rz e m y sło w e j.
Sprawa stojąca na porządku dziennym ostatnich krajowych Zjazdów
i posiedzeń Wydziału Ligi Pomocy przemysłowej, sięgająca głęboko w cały
ustrój organizacyi Ligi P. p. i mająca doniosły wpływ' na rozwój tej instytucyi
sprawa pozyskania nowego, odpowiednio dużego gmachu dla celów Ligi P.p.
we Lwowie, weszła w chwili kiedy kończymy to sprawozdanie, na drogę
szczęśliwego rozwiązania i upragnionego urzeczywistnienia.
Pozbywszy się skromnej kamieniczki, kupionej przed dwoma laty, po
łożonej przy ul. Chorążczyzna 1. 27, z zyskiem przeszło 20.000 koron, osią
gnęliśmy zapas w gotówce, przeszło 30.000 koron, a opierając się na przy
rzeczeniach wydatnego poparcia ze strony Rządu centralnego, kraju i mając
wiarę w poparcie i pomoc całego społeczeństwa — Wydział Ligi Pomocy
przemysłowej, na posiedzeniu w dniu 7. czerwca 1910, postanowił jednogło
śnie, zakupić duży gmach przy ul. Pańskiej 1. 11, na cele Ligi P. p., za sumę
370.000 koron.
Gmach ten składa się z dużego frontowego dwu - piętrowego budynku
i 3 w czworobok zabudowanych traktów, z obszernym dziedzińcem, składa
się z przeszło 80 pokoi i położony jest przy jednej z najruchliwszych pryncypalnych ulic miasta Lwowa.
Sfinansowanie tego kupna nie będzie rzeczą łatwą, mimo bardzo korzy
stnych warunków spłaty, przyznanych przez sprzedawców.
Trzeba będzie dużego zapasu energii i pieczołowitości ze strony W y
działu i Prezydyum Ligi Pomocy przemysłowej, trzeba będzie wszechstron
nego poparcia wszystkich czynników miarodajnych, a przedewszystkiem
Rządu i kraju, aby Liga P. p. zdołała nietylko pokryć zobowiązania pieniężne
połączone z tem kupnem, ale także przez odpowiednią adaptacyę stworzyć
z nabytego w drodze kupna gmachu, odpowiednie pomieszczenie dla wszyst
kich stworzonych przez się instytucyi i zakładów.
—365 —
Wobec tego, że plany adaptacyi i pomieszczenia w chwili, kiedy odda
jem y do druku to sprawozdanie, nie są jeszcze ostatecznie ustalone, poprze
stajemy na tej krótkiej wzmiance, — o fakcie zakupna domu,, będącego po
cieszającym i radosnym objawem nowego kroku naprzód — w rozwoju na
szej instytucyi.
Na razie nadmieniamy jeszcze tylko, że w nowym gmachu znajdą po
mieszczenie większe i wygodniejsze, następujące już istniejące i w najbliż
szej przyszłości projektowane instytucye i zakłady Ligi P. p.:
Rozszerzone znacznie W arstaty studenckie (we wszystkich 5 oddziałach
tj. stolarskim, snycerskim, tokarskim, ślusarskim i elektrotechnicznym);
rozszerzony znacznie Internat dla młodzieży przem ysłow ej;
lokal Towarzystwa Kobiet Pomoc przemysłowa ze spółką guzikarską.
i sekcyą pończoszniczą;
Towarzystwo lwowskiej Pomocy przemysłowej i tegoż biuro jarmarków
krajowych i lokal na kurs ajentów handlowych;
Biblioteka Ligi P. p. dla rękodzielników wraz z biurem adresowem i informacyjnem;
Sala wykładowa dla młodzieży szkolnej, robotników, sługMomowych itp.;.
Sale na mniejsze w ystaw y zawodowe i na postoje W ystawy Ruchomej
we Lw ow ie;
Lokal na mającą powstać w najbliższej przyszłości szkołę i muzeum
przemysłu domowego, wraz z kursem zawodowym przemysłu domowego dla.,
kobiet;
Skład wzorów eksportowych i muzeum eksportowe i wreszcie lokal na.
biuro Ligi P. p.
W y k o n a n i e u c h w a ł Y. K r a jo w e g o Z j a z d u L i g i P o m o c y
prz e m y sło w e j.
Uchwały zapadłe na V. krajowym Zjeździe Ligi Pomocy przemysłowe}
w r. 1908, zostały w przeważnej części wykonane, wykonanie reszty jest
W toku.
W szczególności:
1) Uchwałę w sprawie urządzenia kursu ajentów handlowych wykonano
(p. str. 155).
2) Uchwałę w sprawie założenia instytucyi, zabezpieczającej kredyt ku
piecki od upadłości, wykonano przez powołanie do życia „Zwią
zku ochrony wierzycieli11 (p. str. 311).
3) Uchwałę w sprawie budowy nowego domu w dotychczasowej real
ności wykonano o tyle, że zakupiono nową wielką realność we
Lwowie przy ul. Pańskiej 1. 11 (p. str. 364),
4) Uchwałę w sprawie inicyowania spółek fakturowych jako oddziałów
już istniejących zakładów kredytowych wykonane o tyle, że skut*
kiem naszej inicyatywy i współdziałania Tow. Pom. przemysłowej;
—366 —
5)
■6)
7)
8)
9)
powstały na prowincyi dwie nowe spółki, a t o : w Nowym Sączu
i Krośnie.
Uchwrała w sprawie poparcia w Radzie państwa rezolucyi Zjazdu co
do ubezpieczenia rękodzielników na starość.
Uchwała w sprawie poczynienia kroków w Kole polskiem celem nie
dopuszczenia do wykonania wniesionego przez Rząd projektu re
formy podatku domowego, który najbardziej dotknąłby przemysł.
Uchwałę w sprawie' uzupełnienia §. 18 statutu Ligi P. p. poprawką
rozszerzającą kompetencye prezydyum Wydziału do zawierania
tranzakcyi, np. kupno domu itp., uwzględni się w nowem wydaniu
statutów.Uchwałę w Sprawie zakładania W arstatów studenckich na prdwincy1
wykonano o tyle, że Towarzystwo Pomocy przemysłowej w Sam
borze, W arstaty studenckie do życia powołało, a inne Towarzystwa
poczyniły już przedwstępne kroki.
Uchwalę w sprawie powierzania dostaw dla gmin, firmom krajowym
wykonano przez odniesienie się w myśl wniosku do Wydziału
krajowego z prośbą, aby użył w tym względzie swych wpływów
i władzy.
W ykonanie reszty uchwał w toku.:
Statystyka pracy Biura Ligi Pomocy przemysłowej.
W czasie od 16. sierpnia 1908 do 1. stycznia 1910 wpłynęło do Biura
spraw 9.584. .
.
Wysłano z biura listów, kart korespondencyjnych i okólników —: sztuk
-37.475.
Dni1 zużytych w podróży przez Dyrektora i urzędników biura:
Dyrektor biura 87
Sekretarz biura 230
Referent handlowy biura 36 ”
Adjunkt W ystawy Ruchomej 212.
Skład Zarządu Ligi Pomocy przemysłowej.
Prezes: Ks/ Andrzej1L u b o m i r s k i , ordynat na Przeworsku, członek
Izby panów ,1poseł na Sejm i dó Rady państwa, 'itd/ we Lwowie.
■
' I 'Wiceprezes : W ładysław T e r e n k o c z y , dyrektor Banku zaliczkowego,
............ wiceprezes Akcyjnego, Banku związkowego dla Stow. zarobków.
’ • " ‘gosp. itd. Lwów.
'
- ."■■ ■ * ; J-
—
367
—
II. W iceprezes: Jan Kanty F e d o r o w i c z , kupiec, poseł na Sejm,
Kraków.
III. W iceprezes: Narcyz U 1 m e r, sekretarz Związku stow. zarobk. gosp.
Lwów.
.'Sekretarz: Dyrektor Biura Ligi Pom. przemysł. Józet O l s z e w s k i .
Członkowie Wydziału:
Hr. B a d e n i Stanisław Henryk, Dr. praw, właść. dóbr Koropiec, poseł na
Sejm, itd. Koropiec.
Dr. B a 11 a g 1 i a Roger, Br. Dyrektor Centralnego Związku galic. prze
mysł. fabrycznego, poseł na Sejm i do Rady państwa, itd. Lwów.
Dr. B a r a n o w s k i Franciszek, adwokat krajowy, burmistrz m. Jasła.
B i e c h o ń s k i Wojciech, Prezes Związku Stowarzyszeń zarobkowogospodarczych, Lwów.
G e t r i t z Aleksander, członek Rady miejskiej, właściciel zakładu intro
ligatorskiego we Lwowie.
Dr. G ł ą b i ń s k i Stanisław, poseł na Sejm i do Rady państwa, prezes
Kola polskiego, profesor Uniwersytetu, itd. we Lwowie.
G o r e ć k i Józef, radca ces., właściciel fabryki, Kraków.
Dr. H a l b a n Alfred, profesor Uniwersytetu, poseł na Sejm, itd. we
Lwowie.
H a 1 s k i Ludwik, radca ces- kupiec, w Krakowie.
H a n k i e w i c z Stanisław, naczelnik sądu w Bolechowie.
H o f l i n g e r Tadeusz, właściciel fabryki, we Lwowie.
K a r ł o w s k i Stanisław, dyrektor filii Banku kraj. w Krakowie.
L e w i c k i Aleksander, radca ces., radca miejski, kupiec, właściciel real
ności, prezes Tow.. lwowskiej Pomocy przemysłowej, we Lwowie.
L e w i c k i Bolesław, dyrektor filii krak. Towarzystwa wzajemnego
kredytu we Lwowie.
Dr. M a n d e l Stanisław, burmistrz, adwokat, w Tarnopolu.
O p i e ń s k a Marya, żona lekarza powiatowego, we Lwowie.
O r s k i Stanisław, radca sądu w Żurawnie.
Dr. O s t r o w s k i W i t o ł d , instruktor stowarzyszeń przemysłowych
z ram. Ministerstwa handlu, w Krakowie.
R o l l e Karol, inżynier, dyrektor szkoły ceramicznej w Podgórzu.
S c h i l l e r Leon, radca ces. kupiec, w Krakowie.
Dr. S c h o e n e t t Józef, instruktor Stowarzyszeń przemysłowych z ram.
Ministerstwa handlu wre Lwowrie.
S t a r k i e w i c z Jozafat, st. inspektor podatkowy w Strzyżowie.
S u r ó w k a Karol, dyrektor powiat. Kasy oszczędności w Rudkach.
S z y d ł o w s k i Wenanty, dyrektor Krajowrego Związku przemysłowego
we Lwowie.
T o e g e l Antoni, st. komisarz skarbu w Przemyślu.
Hr. T y s z k i e w i c z Janusz, poseł na Sejm, właściciel dóbr Werynia.
— 368 —
T ę c z a r Wincenty, naczelnik gminy, rolnik w Dobrzechowie.
Ż e l e ń s k i Stanisław Gabryel, inżynier, właściciel fabryki w KrakowieŻ e g i e s t o w s k i Kazimierz, słuchacz Politechniki, delegat technickiego>Koła Pomocy przemysłowej, we Lwowie.
Komitet wykonawczy Wydziału Ligi Pomocy przemysłowej.
P rezes: Ks. Andrzej L u b o m i r s k i (j. w.).
Wiceprezes : W ładysław T e r e n k o c z y (j. w.),
II. Wiceprezes : Jan Kanty F e d o r o w i c z (j. w.).
III. Wiceprezes: Narcyz U l m e r (j. w.).
Członkowie komitetu:
H a n k i e w i c z Stanisław,
Dr. H a 1 b a n Alfred,
H o f 1i n g e r Tadeusz,
L e w i c k i Aleksander,
O r s k i Stanisław,
S z y d ł o w s k i Wenanty.
Komisya kontrolująca:
C h o ł o d e c k i Józef, Białynia, emeryt, nadradca pocztowy, we Lwowie.
G a r c z y ń s k i Franciszek, dyrektor Spółki fakturowej we Lwowie.
R ó ż a ń s k i Bronisław, inżynier, st. komis, straży skarb, w Przemyślu-
Skład Biura Ligi Pomocy przemysłowej.
Józef O l s z e w s k i , dyrektor Biura,
Stanisław S o k o ł o w s k i , sekr. biura i kierownik W ystawy ruchomej,.
Gustaw W a 1 d t, referent handlowy,
Stanisław K r z a c z y ń s k i , referent spraw organizacyjnych,
W ładysław G r e f f n e r , adjunkt W ystaw y Ruchomej,
Stefan M i c h a ł k i e w i c z , kierownik ekspedytu,
Zygmunt Z a d u r o w i c z , korespondent i zarządca internatu,
Marya H o l e n d e r , kasyerka i bucheiterka,
Zofia P o d o l a k ó w n a , referentka kursów pracy kobiet,
Władysławra S y p k ó w n a i Helena M a z u r k ó w n a manipulantkiEmma C z o p p ó w n a , mundantka,
2 woźnych W ystawy Ruchomej, 2 woźnych biura,
Warstaty studenckie:
Tadeusz K r ó l i k i e w i c z , kierownik działu metalowego.
Nikodem H e r o l d , kierownik działu drzewnego,
—369 Zmiany w składzie Wydziału w okresie sprawozdawczym.
W okresie sprawozdawczym ustąpili z Wydziału wskutek rezygnacyi
następujący członkowie:
P. M e t z g e r Emil z Gorlic,
P. R y d y g i e r Ludwik ze Lwowa,
P. Ż ó ł t a n i e c k i Julian z Żółkwi,
W miejsce tych członków kooptowano uchwałą W ydziału:
Pp. T ę c z a r a Wincentego (j. w.),
„ K a r ł o w s k i e g o Stanisława (j. w.),
„ L e w i c k i e g o Bolesława (j. w.).
Członkowie wspierający:
W okresie sprawozdawczym przyjęci zostali do Ligi Pomocy przemy
słowej następujący członkowie wspierający:
B u r g i G r e b e l , fabryka papieru w Sassowie,
K. F r a n z e l i S y n o w i e , fabryka kwasu węglowego we*Lwowie,
S ą d e 1 Jan, właść. pracowni pilnikarskiej w Krakowie,
S z c z y r k o w s k a Helena, fabryka kapeluszy we Lwowie,
W e i s e r B r a c i a , fabryka papieru w Sassowie,
W i t s k i Kazimierz, właść. zakładu introligatorskiego we Lwowie.
24
Omyłki druku
i z m ia n y z a s z łe w c z a s ie d r u k u .
' ' • ' •" •••;“/ '
.
, • i,
li
stronica. 40- .W ustępie 21) B rzsżany podano:
P e te r s c h Ignacy nadradca; dyr. Urzędu skarb, winno być:
Petersch Ignacy nadradca: dyr. Okręgu skarb,
stronica 65. W ustępie 73 Jaworów podano ./
Prezes,: Hr. , Franciszek Colonna W a l e w s k i , . winno, b y ć :
P rezes: Hr. Franciszek Colonna Czosnowski.
stronica 91. W ustępie 111 Dawidów. Na miejsce Przewodn. G. B i e ń
k o w s k i e g o dyrektora szkoły, przewodniczącym wybrano Ks.
W o j t o w i c z a Wojciecha proboszcza.
Zulilfcii rscteilitt
„Sigi Pomocy Przemysłowej**
z a la ła
<908
i
1909.
-
Z ailm fde f s c lu ls w
3/3 -
„£igi pomocy przemysł.11
ia roH 1908.
ifazchM.
W porównaniu z budżetem
W p o rów naniu z budżetem
o.
J
Z
T Y T U Ł U
Prelim ino
w ano
ci
W płynęło
Nadwyżka
Niedobór
J
co to
1
5362 38
43239 36
614 29
5109 50
618 12
2147 26
188
1405
3042
9363
7239 36
585
1890
581
1147 26
188
1405
3042 53
46400— 71089 67 13022 15
po potrąceniu niedoboru . .
3058 09
okazuje się nadwyżka . . .
9964 06
3058 09
T Y T U Ł U
h
K'
K
Gotówka K
48'67
Walory „ 5120“— z roku
1907
Bony
„ 193-71
Subw encye.............................. 36000
Wkładki Towarzystw i człon
1200
ków wspierających . . .
7000
Dochód z W ystawy ruchomej
1200
Zwrot kosztów kancelaryjnych
1000
Dochód ze sprzedaży Skor.
O d s e t k i .....................
Internat dla młodzieży przem
W arstaty studenckie .
Przejściowe (per saldo)
Z
Prelim ino
w ano
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
W ydano
K
h
Zaoszczędzo
no względnie Przekroczono
niewydano
h
K
h
K
Lokal, światło, opał (Biura
—
234 10
L i g i P. p., W arst. i Intern.:
2800 — 3034 10 —
—
—
705 46
Urządzenie lo k a lu .................
1805 46 ■
1100
—
■19254 — . —
680 —
Płace urzędników i służby . 18574
■—
Czasopisma i Biblioteka . .
450 22
109 78 '
560 —
554 72
Koszta podróży Biura . . .
1300 — ■ 1854 72 — —
„
„
Delegatów .
1062 34 — —
112 34
950 -20 07 — —
„ urządzenia Wyst. Ruch.
8500 — 8479 93
335 10
Wydatki kancelaryjne . . .
1485 10 — —
1150 —
Telefon, portorya, depesze .
749 67
1080 —
1829 67- . - r
—
837 20
Ogłoszenia własne i druki ,
550 t- ■ 1387 20 -416 38
Koszta Zjazdu krajowego
1266 38 — —
850
156 72 — —
Kasa chor. i podatki (p. saldo)
93 28
250 —
— —
—
757 65
757 65 —
W ystawa przegląd, b. . . .
—
—
970 —
Splata niedoboru za r. 1907
4470 —
3500 —
—
Subwencye i remuneracye .
932 10 1567 90 —
2500 —
260 29 — ■ —
Nieprzewidziane . . . . . .
339 71
600 —
—
—
—
12766 67
12766 67 —
— — 1731 08 — — 1731 08
S k o ro w id z ..............................
Zasiłki dla mlodz. prz.(Intern.)
690 20 — —
1800 —
1109 80
— — 2507 44 — — 2507 44
Warstaty studenckie . . . .
Walory K 4211 94 i
—
—
Bony
„ 100-— > —
4472 82 — — •—
Gotówka,, 160-88 J
46064
—
71089 67
2804 96 23357 81
pd potrąceniu zaoszcz ędzenia
.
okażujb się przekroczenie . .
• .
po potrąceniu nadwyżki w przychodzie .
ostateczne przekroczenie
2804 96
20552 85
9964 06
10588 79
(znajduje uzasadnienie i pokrycie w w artości zakup 0nej po za prelim inarzem realno sci C horążczyzna 1. 27).
Przedłożono na posiedzeniu Komitetu wykonawczego w d. 8. marca
1909 roku i na posiedzeniu Wydziału Ligi Pomocy przemysłowej
w dniu 10- maja 1909 i przyjęto.
Sprawdzono odnośne pozycye przychodów i rozchodów i znalezioną zgodnie z pozycyami poszczególnych ksiąg.
L w ów , dnia 23 stycznia 1909.
F. ((o r c z y ń s k i w. r.
J ó z e f C h o ł o d e c h i w . r.
374
—
Zamknięcie racknfywe
przychód.
we £wowie
„£i|i pomocy przemysł.11
za roH 1 909.
Rozchód.
W porów naniu z budżetem
&
j
Z
T Y T U Ł U
Prelim ino
w ano
K
Gotówka K 160'88 1
Walory » 4211'94
Bony
„ 100 — J 1908
Subwencye ..............................
Wkładki T. P. p. i członków
wspierających . . . . .
Dochód z W ystawy ruchomej
i obrazów świetlnych . .
Z wrotkosztó w kancelaryjnych
Odsetki . . . ......................
W ystawa kościelna . . . .
Przechodnie (per saldo) . .
N adw yżka
Niedobór
1
551
7500
7837
602
127
19869
11389
1100
, ,2
555
58444
900
d
J
K
4472
59000
W porów naniu z budżetem
W płynęło
348
337
497
127
19869
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
Z
T Y T U Ł U
Prelim ino
w ano
h
K
J
Realność . . . . . ; . .
3500 —
Spłatą niedoboru z r. ,1908
Opat i światło (Biura Ligi
1560 —
P. p. W arstatów i Intern.)
1400 —
Urządzenie lokalu . . . . .
Tłace urzędników i służby . 20500 —
600 —
Czasopisma i biblioteka . .
3200 —
Koszta podr. Biura i delegatów
Koszta urządz. W yst. Ruch. 16900 —
1400 •—
Wydatki .kancelaryjne . . .
Telefon, portorya, depesze .
1280
1000
Ogłoszenia i druki . . . .
Ubezp., Kasa chorych, po
1638 —
datki osób (per saldo)
Podatki realności i raty hipot.
2350 —
Subwencye i filia w Krakowie
5400 — 3000 —
Internat (per saldo) . . . .
Koszta Zjazdu krajowego .
1300 —
Nieprzewidziane . . . . . . .
600 —
Warst. studenckie (p. saldo)
3000 -—
Wry stawa kościelna (urzą
—
dzona po za preliminarz.) .
Walory K 533‘38
- __
Bony
„ 955'60 > ., — —
Gotówka „ 483 "65 ]
68628 1_
—
—1
.
68500|—1103294 71 20334
1401
po potrąceniu niedoboru . .
18932
okazuje się nadwyżka
. .
1401 3f
Przedłożono na posiedzeniu Komitetu wykonawczego w d. 17. lu
tego 1910 i na posiedzeniu Wydziału Ligi Pomocy przemysłowej
w dniu 11. kwietnia 1910 r. i przyjęto.
W ydan 0
K
Zaoszczędzo
Przekroczono no w zględnie
niew ydano
h
K
h
Ih
K
14493 96 14493 96
2164 99 —
_
_
1335 Q1
833 06;
23-93 06
1068 68 — —
23396 — 2896 —
484 55 — —
318 14
3518 44
—
14501 91 —
572 01
1972 01
1713 93 ' 433 93
460 94 —
. ‘i::',"-;
. 629 80 —
954 17
3304 17
i l K—
4400 02
—
1823 88 —
—
—
— —
99 25
699 25
4384 55 1384 55
—
381 32
— —
115 45
— —
2398 09
— —
— —
539 06
19911 94 19911 94
— .•
;
1972 63
103294 71
po potrąceniu zaoszczędzonych . .
okazuje się przekroczenie
o o o
po potrąceniu nadwyżki
• • •
właściwe przekroczenie .
• • • ,
.
—
—
41897 31
9203 23
.
1008 20
—
999 98
1176 12
1300 —
— —
—
—r
—
,
9203 23
0 32694 08
(znajdujące uzasadnienie i pokrycie w w artości zakupionej po za prelim inarzem realności Chorą żczy zn y 27).
,18932 66
13761 42
r.l
Powyższe zestawienie znalezione zgodne z cyframi księgi
li ■
likwidacyjnej.
Lwów, dnia 15. lutego 1910
Itiz. B ronisław R ó ża ń sk i w. r.
Fr. O a rc zy ń sk i w. r. - r t,.
; ... A
, Jó~ ej C h olodccki u\ r.
PRO TO KÓ Ł OBRAD
V. zwyczajnego krajow ego
M Y S Ł O W E J41 w dniach
Z JA Z D U „LIGI P O M O C Y P R Z E
12-go i 13-go w rześnia
1908 roku
W JA R O SŁ A W IU .
Pierwszy dzień Zjezdu 12. września 1908. (Sobota).
Po nabożeństwie uroczystem w kościele parafialnym w Jarosławiu —
•o godżinie 10-tej zebrali się uczestnicy Zjazdu o godzinie 10-tej przed połu
dniem w dużej sali „Sokoła" jarosławskiego.
Uczestnicy Zjazdu.
Ze strony zaproszonych gości, przedstawicieli władz, instytucyi pokre
wnych, pokrewnych Stowarzyszeń, delegatów i członków Towarzystw „Po
mocy przemysłowej“ Towarzystw „O własnych silach" itd. jawili się na
Zjeździe :
Ks. Kanonik Dr. F u s s — rz. kat. proboszcz jarosławski — jako de
legat Eksc. Biskupa przemyskiego.
Dr. Stanisław G ł ą b i ń s k i Prezes Koła Polskiego w Wiedniu.
Poseł Dr. Adolf'D-i e t z i u s — imieniem gminy miasta Jarosławia.
Szef sekcyi Dr. .Fr.anciszek S c h o n k a .
Wicesekr. minist. Dr. August P a w l u s z k i e w i c z — imieniem Ministerstwa kolei. ,
. . . . . . .
Radca Rządu dr. Józef G r u n z e l , — imieniem Ministerstwa handlu.
Radca sekc. Dr. Marcin S z a r s k i, imieniem Minist. finansów.
Radca „
Dr. Ęugeniusz W a y g a r t , „
„
robót publicznych,
i
Dr. Ignacy D e m b o w s k i , Wiceprezydent Rady szkol, krajowej.
||
Inżynier Stanisław T i 11, imien. wiedeńskiego Urzędu dla popierania rze
miosł (Gewerbeforderungs-Amt).
Ks. Witołd C z a r t o r y s k i , poseł, Prezes Komitetu W ystawy przemy
słowo-rolniczej w Jarosławiu.
Wojciech B i e c h o ń s k i , Prezes Związku Stow. zarób, gospodarczych.
t)r. T o m a s z e w s k i , dyrektor banku polskich Spółek zarobkowych
z Poznania.
Poseł dr. B a 11 a g 1i a, imieniem Centralnego Związku galic. przemysłu
fabrycznego.
Jan F a u s t zast. preze?a Spółek źivnostniku moravskych w Bernie.
Dr. Bronisław D u l ę b a ,
i imieniem Głównego Zarządu Tqw. Kółek
Dyr. Telesfor A d a m s k i , (
rolniczych we Lwowie.
Poseł Dr. Leonard T a r n a w s k i z Przemyśla.
„ hr. Janusz T y s z k i e w i c z z Kolbuszowej.
„ Dr. Franciszek T o m a s z e w s k i ze Lwowa.
„ Dr. Ernest A d a m ,
) im. Głównego Zarządu
Prof. Józef P i ą t k o w s k i z Jarosławia,
\
T. S. L.
Radca bud.’Alfred Z a c h a r y e w i c z , ]
Dr. Jan R u c k e r ,
(
imieniem lwowskiej Izby
Radca ces. Juliusz S t r i s o w e r ,
(
handlowo-przemysłowej.
„
„ Sanisław G u r g u l ,
J
St. Radca poczt. Józef B i a ł y n i a C h o ł o d e c k i ze Lwowa.
„
„
„
Kazimierz Ł a s k i ze Lwowa.
Prezes Tow. Sokół w Jarosławiu dr. W ładysław G r a b o w s k i .
Antoni Z i e l o n k a , akademik, imien. lwowskiej czytelni akademickiej.
Dr. Józef S c h o e n e t t , c. k. Instruktor Stow. przemysł, z ramienia Mi
nisterstwa handlu.
Rejent Włodzimierz Ł u s z p i ń s k i z Jarosławia.
Dr. Franciszek B a r a n o w s k i, Imieniem Rady powiat, w Jaśle.
Radca ces. i handl. Alfred F r e n k e l z Przemyśla.
Dyr. Franciszek G a r c z y ń s k i , imien. Lwowskiej Spółki fakturowej.
Helena T u r n a u o w a , żona właściciela dóbr.
Czesław Ł u k a s z k i e w ic z , sekr. Ligi Polsko-węgierskiej z Budapesztu.
Teodor L a u r u k , przewodn. Kola mielników we Lwowie.
Radca ces. Karol K r u p i ń s k i z Krakowa.
Dr. Jan R a i s k i, dyrektor szkoły realnej w Jarosławiu.
Inż. J. K o rn.m a n n, .członek Komitetu W ystawy przem. rolniczej w Ja
rosławiu.
Antoni D y m n i c a , Andrzej S i e n i a w s k i , J
im. Tow. Gwiazda
Wojciech P a r t y k a, Jan P e c e k a
\
w Jarosławiu.
W ładysław H a y d u ki e w ic z, imieniem Dyrekcyi Tow. powroźniczego
w Radymnie.
Helena W o j c i e c h o w s k a , żona przemysłowca z Jarosławia.
Józef R o g a l l a , przemysłowiec z Tucholi (Prusy zachodnie,).
Cyryl C h a m e r s k i , kupiec
„
„
„
„
Kazimierz K a s i a , kier. szkoły koszykarskiej w Dynowie.
Franciszek W o l n y , przemysłowiec ze Stanisławowa.
Zygmunt K o r o s t e ń s k i , redaktor „Dźwigni" ze Lwowa.
F. S. Z a r o ś 1i ń s k i, krawiec z Londynu.
Jan. S z c z u d ł o , akademik z T arnow a.'
Marya B y ś c i k o w a z Nowego Sącza.
, j
?- ;• n o T . A
r:o
D el e gaci Z w i ą z k u S t o w a r z y s z e ń P r z e my s ł , we L w ó w i e
(Izbarękodzielnicza)
S c h i r m e r Józef, piekarz, prezes Związku.
G h l y Ferdynand, sekr. Związku Stow. przem.
1'
S t a r k e 1 Juliusz jun. „
„
„
„
M i k u l i ń s k i Bolesław, skarbnik Stow. przem. przeł. Stow. krawców.
Ś l i w i ń s k i Julian,
”
H i n k e Edmund,
\ Delegaci Stow. prżeni.. kowali , i stelmSchów.
1\ a r a b a n ik Józef, \
Józef F r u a u f f ,
) przełożony
C h w a l e s Leon,
\ delegat Stow. przem. rymarzy i tapic.
S c h a p i r a Jakób, przeł. Stow. przem. malarzy pokoj. lak.
S i l b e r s t e i n Adolf, przeł. Stow. przem. złotników i optyków.
G l a s e r m a n Max, delegat
„
„
„
»
L i t w i ń s k i Zygmunt, przełóż. Stow. przem. cukierników.
E n g e l Mieczysław, delegat
„
A u r b a c h Izrael,
„
,,
,
zegarmistrzów.
B a c k t r o g Mojżesz, „
•
„„ rzeżników i masarzy.
K o t o w i c z Józef, przeł.
„
S z e w c z u k Jan, delegat
„
»
n
w
y>
„
murarzy i cieśli.
S m o l e ń s k i Kazim., „
„
D u d a ’Antoni,
„
»
»
n
n
n
„
stolarzy.
C z e r n i a w s k i Emil, przełóż. *
K o c h a n o w, s k i Jan, delegat
„
n
n
„
ślusarzy.
H e l l e r Julian, przełóż.
„
„
blacharzy etc.
Maryan B e n d 1,. ,,
„
P o p i e l Zygmunt, delegat
„
M o o s Tomasz,
„•
„
kominiarzy.
L e s k i Zygmunt,
„
krawców.
M i ę s o w i c z Jan, „
„
S o ł t y s A.,
„
„
L a n g w e i 1 N.,
„
„
Jako delegaci i członkowie Towarzystw „Pomocy przemysłowej
Za Towarzystwo Pomocy przemysłowej.
1. Jasło. Dr. Franciszek B a r a n o w s k i , Mieczysław D r z y m u c h o
w s k i , inż. Emanuel J a r y m o w i c z.
2. Przewors.ft. Stanisława A r w a y o w a, ks. Ferdynand B e i g e r t, Stani
sław A n a s z k i e w ic z, Adam W a j d a 1 o w i c z, Michał P r e
torius.
•
3. Leżajsk. Rejent Bronisław N o w i ń s k i .
— 379 —
4.
5.
6.
7.
8.
BolecflÓW. Naczelnik sądu Stanisław II a n k i e w i c z.
, ■
Jaworów. Włodzimierz C z a p e k , Kamil S c h m i d t .
Radymno. Burmistrz: Marcin P o p k i e w i c z.
Lubaczów. Dyrektor Gustaw S z o p i ń s k i - ;
Przemyśl. Przewodn. Bronisław B o ż a ń s k i, Dr. Leonard T a r n a w s k i,
Julian S z a n c e r , Witołd T r a n d a , Marya R o ż a ń s k a.
9. Sambor. Antoni G u t t e t e r , Jakób K o b i e r s k i.
10. Gorlice. Tow. „O w ł a s n y c h s i ł a c h “ , Bazyli G ę b i c k i, kierown.
szkoły tkackiej.
11. Borszezów. :Kazimierz C h m i e l e w s k i , ftlichał Z i f f e r b 1a 11.
12. Liwów. T e c h n i c k i e K o ł o P o m o c y p r z e m y s ł„, Henryk. Z a w ad o w s k i słuch Polit.
,■ .
.
13. bwów. T o w . L w o w s k a P o m o c p r z e m y s ł o w a ,
Aleksander L e w i c k % dyr. Angelo B a r t o ń .
Przew. radca
14. Żółkiew. Radca Julian Ż ó 11 a n i c c k i, tir. Jan O p i e ń s k i.
15. Borodenfta. Radca- Marcin K a li s z c z a k.
•’
tf16. Priichnift Ks. W. M o t y l , rz. kat. prob. Ś w i t a 1s k a Walerya. L e pk c w s k i Karol. - - ^
*■; :
j;! -r- -•
17. Tarnopol. Przew. dr. Stanisław M a n d e l , inż. Mojżesz S a l z.18. Nowy Sącz. Bertold G r o s s b a d .
19. Zator. Michał B a ś c i k nauczyciel z Czerwonej Woli.
....■
'
20. Sanok. Antoni T o - e g e l .
21. Sucha. Dr. Adam Z e c h e n t e r , Dr. Karol S p a n n b a u e r , Stanisław
H e r s z t a 1.
22. Brzesko. Franciszek S o j a , Wiktor B ę t k o w s k i .
23. Buczacz. Hr. Stanisław Henryk B a d e n i, Stanisław O r s k i , K. Z a
rzycki.
1
24. Kołomyja. Stanisław G r u s z e c k i . •
25. Bochnia. Przewodn. Józef J a r o s ł a w i ec k i, Jan M i c h n i k , Tad.
W i e r z b i c k i , Ferdynand B r o m o w i c z , Hieronim W e i s s .
26. Brzozów. Wojciech F e l i k s , Jędrzej F a b i a n .
27- Rudki Karol S u r ó - wk a , Bogdan Z b r o ż e k.
28. Kalw arya zebrzydowska. W ładysław N i e m c z y n o w s ki .
29. Sieniawa. W ładysław Ł a ń c u c k i , Jan . P o d c z a s k i , Michał M i
chalski.,
•
30. Sokal. Teofil M u c h a .
.
<
31. Nowy Targ. Grzegorz Franc. B ę ł t o w s k i .
32. Kraków. Karol R o 11 e, Józef G o r e c k i, Stanisł. Gabryel Ż e l e ń s k i .
33. Kańczuga. Witołd Ł o z i ń s k i , Jadwiga Ł o z i ń s k a .
34. Jarosław. Stanisław Z a 1a s i ń s k i, Józef K o b a, Aleksander P u r c h l a ,
Jan K o w a l s k i , Wojciech P a r t y k a, inż, F. K o r n m a n n , Izak
B l o d i n g e r , Helena K a s i e w i c z, Franciszek M a j k a , W łady
sław Ż m u d z i ń s k i , W ładysław P a w u l s k i , Antoni N e u,
35.
36.
37.
38.
b e r g, Julia N e u b e r g, Andrzej S i e n i a w s k i, Antoni P i etraszka.
Złoczów. Przewodn. Inż. Maryan H o f f , W ładysław P o d ł o w s k i .
Grzegorz S m y j e w s k i .
Brzeżany. Przewodn. Stanisław W i s z n i e w s k i ,
Marya B a r z y kowska.
Stanisławów. Józef L o r e n z .
Gródek ]sgiel. Henryk B r o m i l s k i , W ładysław M a l a s z k i e w i c z.
Ze strony Wydziału Ligi Pomocy przemysł.:
Prezes: Ks. Andrzej L u b o m i r s k i ,
Zast. prezesa: Narcyz U l me r .
Hr. St. H. B a d e n i , Dr. Roger B a t t a g l i a, Dr. St. G ł ą b i ń s k i ,
Aleks, L e w i c k i , Dr. St. M ą n d e l , W. S z y d ł o w s k i , Tad. H 5 11 i ng e r, St. O r s k i , Karol S u r ó w k a , Dr, Józef S c h o . e n e . t t , Antoni T 0 e‘
g e 1, Stanisław H a n k i e w i c z , Józef G ó r e c k i , Stanisław G r u s z e c k i ,
Dr. Witołd O s t r o w s k i , Karol R o i l e , Józefat S t a r k i e w i c z , Julian
Żółtaniecki.
Ze strony komisyi kontrolującej
Radca Józef B i a ł y n a C h o ł o d e c k r .
Dyrektor Franciszek G a r c z y ń s k i .
Dyrektor biura : Józef O l s z e w s k i .
Sekretarz biura: Stanisław S o k o ł o w s k i .
Ref. handl.: Gustaw W a 1 d t.
Z a g a je n i e Z jaz d u .
Prezes ks. L u b o m i r s k i zagaja obrady o godz. 10-tej przedpołudniem
i zwraca się w dłuższem przemówieniu do obecnych przedstawicieli władz —
instytucyi, stowarzyszeń itd. dziękując Im za tak liczny udział w Zjeździe
i okazaną w ten sposób jednomyślność i życzliwość dla pracy L. P. p.
Mówca podnosi między innymi — obecność zastępcy Jego Eksc. pana
ministra kolei, z którego działem Liga P. p. niema bezpośredniej styczności—
którego zakres kompetencyi ma jednak tak doniosłe znaczenie, dla akcyi
uprzemysłowienia kraju.
Władze centralne wiedeńskie być może, że w zaczątkach naszej pracy —
spoglądały na nią z pewną nieufnością — może i z pewnem uprzedzeniem,
'które usunęliśmy jak widać całkowicie — dowodami naszej poważnej i real
nej pracy.
•1
- v/;
:
3 8 1
-
Książę Prezes — wita z szczególnem zadowoleniem Prezesa i członków
Koła polskiego, którego poparciu Liga Pomocy przemysłowej zawdzięcza w wiel
kiej mierze swój rozwój i skuteczność swojej działalności.
Mówca wita przedstawicieli zasłużonego niezwykle Komitetu otwartej ęę
dopiero YVystawy przemysłowo-rolniczej w Jarosławiu —- przy której zainicyowaniu i urządzeniu współdziałała L. P. p. i jej miejscowe ogniwo jaro
sławskie.
.
- / J.
Prawdziwą radością napełnia nas udział w tem zgromadzeniu— przed
stawiciela poznańskich Spółek zarobkowych — w osobie dyrektora To m as z e w s k i e g o — reprezentującgo tak chlubne, pokrewne naszym usiło
wania gospodarczego odrodzenia tamtej dzielnicy polskiej.
Do wyrazów podziękowania dla władz,, które tak poważne przedstawi
cielstwo na nasz Zjazd wysłały, łączy mówca przeświadczenie, że i w ka
żdym konkretnym wypadku, otoczą swoją opieką nasze ciężkie i żmudne:
zadanie.
Przechodząc do działalności Ligi P. p. w ostatnim roku —, Ks. Prezes
zwraca uwagę zgromadzonych na wydane drukiem i rozdane obszerne spra
wozdanie roczne, cytuje wzrost ilości ogniw organizacyi do 108 i rozszerze
nie coraz znaczniejsze zakresu działania — dzięki poparciu społeczeństwa,
a zwłaszcza czynników najpoważniejszych kraju i państwa. Tegoroczne liczne,
wycieczki na wspaniałą czeską wystawę przemysłową do Pragi -— dają nam.
sposobność poznania jakie olbrzymie korzyści z analogicznej akcyi — jak
nasza, — osiągnęli pobratymcy nasi — Czesi.
My musimy dopiero wychowywać patryotyzm ekonomiczny, podczas
kiedy u Czechów, jest on integralną stroną poczucia narodowej siły. Oni
dawno porzucili uprzedzenie do pracy ręcznej, my, musimy dopiero na
tem polu łamać lody fałszywych zapatrywań, a zadanie nasze jest wysoce
pedagogiczne bez pretensyi i przechwałki.
Dla każdej poważniejszej instytucyi, osiedlenie się w jej własnym bu
dynku — jest krokiem ważnym naprzód. My także zdobyliśmy się na własny
dach — na razie skromny i szczupły — ale mamy nadzieję, że przy poparciu
społeczeństwa będziemy mogli wkrótce otworzyć podwoje nowego gmachu, —
aby przyjąć w nim szerzej i wygodniej wszystkie związane z naszą akcyą
instytucye i urządzenia.
Witam raz1jeszcze wszystkich obecnych jak najserdeczniej i wyrażając
nadzieję, że nad bogatym materyałem obrad, rozwinie się poważna i żywa
dyskusya, otwieram V. Krajowy Zjazd Ligi P. p. — (oklaski).
Przemówienia przedstawicieli władz i instytucyi.
Ks. K a n o n i k F u s s — wita zgromadzenie z polecenia i upoważnie
nia Exc. Biskupa przemyskiego Dra Pelczara, podnosi wybitnie narodową i patryotyczną działalność Ligi P. p. i dający się z zadowoleniem stwierdzić współ
udział Duchowieństwa w tej pracy. Mówca w imieniu Exc. Biskupa udziela
zgromadzeniu błogosławieństwa.
— 382
P o s e ł Dr. D i e t z i u s — burmistrz miasta Jarosławia wita imieniem
Reprezentancyi gminy miasta Jarosław ia— zgromadzonych i wyraża gorące
podziękowanie Prezydyum Ligi P. p. za to — że wybrało miasto Jarosław na
V. krajowy Zjazd Ligi P. p.
S z e f S e k c y i D r . S c h o n k a wyraża życzenia imieniem p. Ministra
kolei, żelaznych — oddaje zasłużone, zdaniem mówcy, realną pracą, uznanie
Lidze P. p. i Komitetowi W ystawy równocześnie odbywającej się.
P r e z e s Koł a p o l s k i e g o Dr . S t a n i s ł a w G ł ą b i ń s k i — zapew
nia, że Koło Polskie z całem ciepłem i życzliwością śledzi działalności Ligi
P. p. — Pragniemy wszyscy — aby społeczeństwo można wychować do sa
modzielnej pracy i zbudować silny, zdrowy — krajowy przemysł. .—1 Pra
gniemy szczerze, aby to rozrosłe dziś już do wspaniałych rozmiarów Towa
rzy stw o — mogło przyczynić się jak najbogatszymi wynikami pracy i w tym
celu użyjemy wszelkich środków — aby-Ligę P. p. poprzeć w jej dążeniach.
R a d c a R z ą d u Dr . J ó z e f G r u n z e l —- przywozi pozdrowienie i ży
czenie od p. Ministra handlu Dr. Fiedlera i szefa sekcyi Exc. Dr. Roeslera —
którzy obaj żałują — że z powodu ważnych czynności urzędowych'— przy
być nie mogli na zaproszenie Ligi P. p.
Ministerstwo handlu dało już dowody — że popiera działalność Ligi
P. p. i udzielać będzie z pewnością i nadal tego poparcia — o ile Panowie
będziecie i nadal pracować tak wytrwale i rozumnie nad podniesieniem kraju.
Ministerstwo ma przekonanie, że Liga i nadal wybierać będzie w swojej ro
bocie drogi odpowiednie dzisiejszym wymaganiom czasu — i stosunków, —
że będzie prowadzić akcyę z należną ostrożnością — a wówczas harmonijne
współdziałanie czynników państwowych i krajowych przyniesie pożądane
wyniki.
R a d c a s e k c , Dr . W a y g a r t — usprawiedliwia .nieobecność p. Mi
nistra robót publicznych Dr. G e s s m a n a i szefa sekcyi M u l l e r a zatrzy
manych równoczesną ważną furikcyą w Pradze. — Pan Minister polecił mówcy
zapewnić zgromadzenie o swej najżywszej życzliwości dla spraw przemysło
wych w Galicyi. — Jako jeden z dowodów, że Ministerstwo robót publ.
zwraca baczną uwagę na te sprawy — służy okoliczność, że przy organiza
cyi tego Ministerstwa utworzony został dla Galicyi i Bukowiny — osobny
departament.
R a d c a s e k c . Dr . M a r c i n S z a r s k i — wita zjazd imieniem Exc.
p. Ministra skarbu Dr. K o r y t o w s k i e g o i imieniem szefa sekcyi p. E n g la .
K s. W i t o ł d C z a r t o r y s k i — przemawia imieniem Komitetu W y
stawy w Jarosławiu i mówi o wspólnem działaniu tego komitetu z jarosławskiem ogniwem Ligi P. p. — Mówca dziękuje zgromadzonym za tak liczne
przybycie i zaprasza Zjazd na zwiedzenie W ystawy, prosząc z góry o po
błażliwość, — jeżeli ona nie odpowie oczekiwaniom.
P r e z e s W o j c i e c h B i e c h o ń s k i — wita Zjazd imieniem Związku
Stowarzyszeń zarobkowych i gospodarczych.
P o s e ł Dr. F r a n c i s z e k T o m a s z e w s k i — Prezes Towarzystwa
— 383 •*=•
pedagogicznego wita zgromadzenie imienieni tej instytucyi
podnosząc ogro
mnie ważną rolę wychowania, społeczeństwa do samodzielnej pracy.
D r. B r o n i s ł a w D u l ę b a - wyraża życzenia imieniem Głównego
Zarządu Tow. „Kółek rolniczych. ,
.;
iuA -!
i.
.. . P o s e ł Dr. B a t t a g l i a — podnosi, że. Liga nietylko o mały przemysł
się troszczy, ale, i o wielki — co ma równie doniosłe znaczenie, i zakreśla w ogól
nych zarysach kierunki — jakimi działalność Ligi P. p. pójdzie zapewne w naj
bliższym czasie, ,— wreszcie wyraża życzenia imieniem Centralnego Związku
galic. przemysłu frabrycznego.
D r. J a n . R u c k e r — przemawia imieniem lwowsk. Izby.handl. przemysł.
P o s e ł Dr . E . r n e s t A d a m — Wyraża życzenia dla Zjazdu imieniem
Głównego Zarządu Towarz. Szkoły ludów.
.0 <::.!
.ol'
J a n F a u s t , zast. przewód. „Spolku marąyskyęh zivnostniku“ — prze
mawia imieniem tej organizacyi.■..
A k a d e m i k Zi el o n k a — składa, oświadczenie gotowości do współdzia
łania z Ligą P. p. w imieniu Polskiej młodzieży akademickiej.
Radny miejski ze Lwowa p. F e r d y n a n d Oh l y -• kończy szereg,
przemówień imieniem lwowskiej Izby rękodzielniczej i Związku Stowarzyszeń
przemysłowych (rękodzielniczych).
7
. ,
, 5 . :: . .: s k . ;
« i . U; II i .Vti Vv- (f i n S. ki i \ J
Sprawdzanie legitymacyi delegatów na zjazd,
Z kolei następuje sprawdzanie legitymacyi delegatów biorących udział
w Zjeździe, przyczem stwierdzono udział na wstępie wymienionych delegatów
38 Towarzystw.
Ukonstytuowanie się zjazdu.
Na wniosek Posła Dr a i D i e t z i u s a — uchwalono przez aklamacyę t—
że przewodnictwo obrad sprawować ma Prezydyum Ligi P. p . ; z ks. A. L u
b o m i r s k i m na czele.
Ks. Prezes — dziękuje — za ten dowód zaufania do Prezydyum i po
wołuje na sekretarzy Zjazdu, Pp. Inż. Stan. G. Ż e l e ń s k i e g o z Krakowa
i sekr. Biura Ligi P. p. p. S o k o ł o w s k i e g o .
. „ . „/■ ; [ „, ;•
, ' a , ..... 1■
,. '
. 'V v' ..- L.l .I ,
i - ’ C.
>
Podział na sekeye i przydzielenie sekeyom zgłoszonych na Zjazd
Referatów i wniosków.
-
c
' Na podstawie referatu dyr. Biura Olszewskiego •— uchwalono: Zjazd
dzieli się jak corocznie" na sekeye a) finansową, b) przemysłowo-handlową,
c) organizacyjną.
Wybrana na posiedzeniu Wydziału L. P. p. w dniu 5. września 1908 r.
komisya-matka do której weszli Pp. Inż. Karol Ro l l e , Dr. S c h o e n e t , St.
O r s k i , Dr. Witold O s t r o w s k i i dyrektor Biura — przydzieliła delegatów
do poszczególnych sekcyi jak następuje;
.
— 384 —
a) do sekcyi. organizacyjnej:
Prezes Ks. A L u b o m i r s k i , zast. Prezesa p. Narcyz U l m e r , inż. Ka
rol R o 11 e, Dr. Józef S c h o e n e t t i dyrektor Biura O l s z e w s k i ze strony —
Wydziału i delegaci: Inż. Bronisław Różański z Przemyśla, Dr. Leonard
T a r n a w s k i z Przemyśla, Bertold G r o s s b a d z Nowego Sącza, Prof.
Ferdynand B r o m o w i c z z Bochni, Jan P o d c z a s k i , W ład. Ł a ń c u c k i
i M. M i c h a l s k i z Sieniawy, Adam W o j d a ł o w i c z , Stanisława A r v a y o w a i Stanisław A n a s z k i e w i c z z Przeworska, Maryan H o f f ze Zło
czowa, Bazyli G ą s i e c k i z Gorlic, Kazimierz C h m i e l e w s k i z Borszczowa, Dr. Jan O p i e ń s k i z Żółkwi, Teofil M u c h a z Sokala, Kamil
Schmidt i Włodzimierz C z a p e k z Jaworowa, Radca Marcin K a l i s z c z a k
z Horodenki, Dr. Karol S p a n n b a u e r z Stichej.
b) do sekcyi finansowej:
Zast. Prezesa p. U Im e r, Aleksander L ew i c k i, Radca Ż ó ł t a n i e c k i —
ze strony Wydziału i delegaci: Kazimierz K r o g u l e c k i , Stan. A n a s z k i e
w i c z i Jan F o r n a l s k i z Przeworska, Ant. Z i e l o n k a ze Lwowa, Fer
dynand B r o m o w i c z , Tadeusz W i e r z b i c k i i Hieronim W e i s s z Bo
chni, Józef S m y j e w s k i i Ant. Z a r z y c k i ze Złoczowa, Starosta C h r z ą s z c z e w s k i z Cieszanowa, Juliusz S t a r k e l (junior) ze Lwowa, Stan.
W i s z n i e w s k i z Brzeżan.
'
c) do sekcyi handlowo przem ysłow ej:.
Poseł hr. St. Henryk B a d e n i, St. O r s k i, Dr. Józef S c h o e n e t t ,
W enanty S z y d ł o w s k i , Dr. Witołd O s t r o w s k i , Alek. L e w i c k i , Dr
Stanisł, M a n d e l , Tadeusz H o f l i n g e r — ze strony Wydziału i delegaci:
St. W i s z n i e w s k i i M. B a r z y k o w s k a z Brzeżan, Józef K o b a i Izak
G a s c h g e z Jarosławia, Stanisław G. Ż e l e ń s k i z Krakowa, Angelo
B a r t o ń , M. L a u r u k, Ferd. O h 1y, Ig. S c h a p i r a, Marcin M i ę s o w i c z , I. Keller, D u d a , C z e r n i a w s k i , B e n d e l ze Lwowa,
F.
Z a r o ś l i ń s k i z Londynu, J, L or en z ze Stanisłowawa, B e ł t o w s k i z N.
Targu, Stan. A n a s z k i e w i c z , i Michał P r e t o r i u s z Przeworska, Ferd.
B r o m o w i c z i Tad. W i e r z b i c k i z Bochni, Juliusz S z a n c e r , Witołd
Tranda z Przemyśla, C h m i e l e w s k i i Z i f f e r b l a t t z Borszczowa, Teoiil
M u c h a z Sokala, Bogdan Z b r o ż e k z Rudek, Br. N o w i ń s k i z Leżajska,
A. Z a r z y c k i z Buczacza, Jadwiga Ł o z iń s k a i Witołd Ł o z i ń s k i z Kań
czugi, Wład. M a t u s z k i e w i c z z Gródka Jagiellońskiego, Antoni G u tte te r
z Sambora, Inż. S a l z z Tarnopola, Dr. Z e c h e n t e r z Suchej.
Następnie przystąpiono do przydzielenia sekcyom zgłoszonych na Zjazd
wniosków i referatów (Ref, Dyr. Biura) i przydzielono:
a) Sekcyi organizacyjnej:
1)
Wniosek Wydziału Ligi P- p. na zmianę statutu (§ 18.) w sprawie
formalności co do zaciągania przez Towarzystwo pewnych zobowiązań (Ref.
Zast. Prezesa p. U lm er), 2. Wnioski Wydziału co do organizacyi „W arsta
tów studenckich “ (Ref. Dyr. Biura).
-
385
—
3) Wniosek Towarzystwa Pomocy, przemysłowej w Przeworsku, co do
konieczności wydawania własnego organu Ligi P. p. (miesięcznika) — (Ref.
ks. Ferdynand Beigert).
4) Wniosek Wydziału co do oznaczenia, miejsca przyszłorocznego VI.
Krajowego Zjazdu -Ligi Pomocy przemysłowej.
c) Sekcyi finansow ej:
1) Sprawa budowy nowego budynku dla Ligi P. p. i projekt sfinanso
wania (Ref. Radca ces. Aleksan. L e w ic k i),'
2) Referat „uprzemysłowienia Galicyi" o projekcie ubezpieczenia od strat
z powodu upadłości firm (Ref. p. Hieronim W eiss z Bochni).
3) Referat „Organizacya kredytu dla rękodzielników" (Ref. delegat Związ
ku stow. przemysłowych ze, Lwowa).
d) Sekcyi przemysł handlowej:
1) Referat „Działalność agencyi handlowych przy Tow. Pomoc, przemysł.
(Ref. Członek Wydziału St. Orski z Buczacza).
2) Referat „O dalszej organizacyi Spółek fakturowych" (Ref. Dyr, Fr.
G a r c z y ń s k i ze Lwowa).
3) Referat „W sprawie ubezpieczenia samoistnych majstrów na starość“
(Ref. delegat Związku Stow. przem. ze Lwowa p. Ferdynand O h 1y).
4) Wniosek Tow. Pomocy przemysłowej w Dąbrowie, — , w sprawie
zbierania materyału statystycznego, co do ilości i jakości towaru dla gospo
darstw wiejskich, tudzież źródeł ich nabywania (ref. Dr. Józef M o s k w a
adw. kraj. w Dąbrowie).
5) Referat „O grożącem nowem obciążeniu podatkowem przemysłu
z powodu projektowanej reformy podatku domowo-klasowego i czynszowego11
(Ref. dyr. S u r ó w k a z Rudek).
Zatwierdzenie protokołu
IV. Krajowego Zjazdu Ligi Pomocy przem. z dnia 5. i 6. października 1907 r.
Dla sprawdzenia i zatwierdzenia protokołu poprzedniego Krajowego
Zjazdu Ligi P. p. w r. 1907 — (który zamieszczony został w druku w spra
wozdaniu rocznem z działalności Ligi P. p. za rok 1907/8) na wniosek Pre
zesa ks. L u b o m i r s k i e g o :
U c h w a l o n o powołać komisyę weryfikacyjną — do której wybrano
Pp. Z a l a s i ń s k i e g o z Jarosławia — Ks. B e i g e r t a z Przeworska i dyr.
S z y d ł o w s k i e g o ze L w ow a— z wezwaniem, aby przedłożyła Zjazdowi
w następnym dniu swoje sprawozdanie.
* 5
- 386 —
SPRAWOZDANIE
Wydziału Ligi Pom. przem. i Biura Ligi Pom. przem. z działalności
w ubiegłym okresie rocznym.
(Ref. dyr. biura Olszewski).
Na wniosek przewodniczącego Ks. Lubomirskiego:
U c h w a l o n o : Z uwagi na to, że delegatom rozdane zostało na Zje
ździe — obszernie drukowane sprawozdanie roczne Ligi P. p. — uwolnić re
ferenta od czytania sprawozdania i przydzielić je poszczególnym sekcyom do
omówienia dotyczących działów akcyi.
SPRAWOZDANIE
Komisyi kontrolującej z rachunków Ligi Pom. przem. za rok 1907.
(Ref. Radca J. Chołodecki.)
Po przedstawieniu przez referenta cyfrowego sprawozdania z zamknięcia
rachunków Ligi P. p. za r. 1907 i wniosku — na odesłanie tego sprawozda
nia do komisyi finansowej, na propozycyę delegata Radcy K a l i s z c z a k a
z Horodenki,
U c h w a l o n o : Wobec przedstawienia przez referenta komisyi kontro
lującej, wyniku badań rachunków Ligi P. p. za rok 1907 —■ przyjmuje Zjazd
rachunki i sprawozdanie komisyi do wiadomości — bez odsyłania do sekcyi
finansowej i udziela Wydziałowi i Biuru Ligi P. p. absolutoryum.
Budżet na rok 1909.
(Ref. zast. Prezesa p. Ulmer.)
Referent przedkłada budżet na rok 1909 — uchwalony przez Wydział
Ligi P. p. na posiedzeniu w dniu 5. września 1908 roku i wnosi na odesła
nie tegoż do sekcyi finansowej.
U c h w a l o n o w myśl wniosku.
Referat „O Akcyi bojkotowej".
(Ref. Prezes W. B i e c h o ń s k i — Korreferent dyr. Biura O l s z e w s k i . )
Z powodu niezwykłej ważności tematu — na propozycyę Księcia Pre
zesa — uchwalono uprosić referenta o wygłoszenie tego referatu na pełnein
zebraniu delegatów.
Po przedstawieniu przez p. B i e c h o ń s k i e g o obszernego referatu —
którego interesujące wywody — przyjęło zgromadzenie gorącymi oklaskami,
U c h w a l o n o odesłać referat i proponowane rezolucye do sekcyi orga
nizacyjnej.
— 387 —
Wnioski samoistne nie zamieszczone na porządku dziennym
(przewidziane § 11. ust. 3 statutu).
1. Delegat A n a s z k i e w i c z z Przeworska, żąda głosu i wnosi:
Wydział Ligi Pomocy przemysłowej porozumie się z Towarzystwem szkoły
ludowej — co do wypracowania odczytu o doniosłości i sposobach popierania
krajowego przemysłu i oddania takich odczytów do użytku prelegentów
w poszczególnych Kołach T. S. L.
Zast. prezesa p. U l m e r —■ oświadcza imieniem Wydziału, że żądaniu
temu stanie się zadość — nawet bez uchwalenia tego wniosku na dzisiejszem
zebraniu, czemu sprzeciwia się przepis formalny statutu (§ 11. ust. 3.)
2. Delegat W i s z n i e w s k i z Brzeżan wnosi: Zjazd delegatów Tow.
Pom. przem. — wzywa W ydział Ligi P. p., aby bezzwłocznie poczynił odpo
wiednie kroki u naszej parlamentarnej Reprezentacyi tj. w Kole polskiem, aby
nowopowstałym przedsiębiorstwom, które nie są jeszcze w kraju reprezento
wane — udzielone zostały ze strony państwa odpowiednie opusty podatków
rządowych.
Zarazem Zjazd wzywa W ydział Ligi P. p., aby starał się wyjednać rewizyę istniejącej ustawy krajowej o opustach podatkowych dla przedsiębiorstw
przemysłowych i poczynił odpowiednie kroki, aby o ile możności ramy tej
ustawy rozszerzone zostały w interesie rozwoju rodzimego przemysłu.
Prezes Koła Polskiego Dr. St. G ł ą b i ń s k i — żąda głosu i wyjaśnia
dokładnie powstanie ustawy krajowej, o opustach podatkowych dla przedsię
biorstw, i trudnościach na jakie natrafił projekt analogicznej ustawy państwowej.
U c h w a l o n o przekazać wniosek ten — jako nagły sekcyi organiza
cyjnej.
3. Delegat B. R ó ż a ń s k i z Przemyśla stawia samoistny wniosek
w sprawie spowodowania silniejszej kontroli ze strony Wydziaiu krajowego,
nad oddawaniem dostaw publicznych gminnych, a zwłaszcza miejskich, obcym—
niekrajowym firmom.
O d e s ł a n o do sekcyi handlowo-przemysłowej.
4. Delegat Dr. Z e c h e n t e r ze Suchej stawia wniosek żądający wy
dania spisu artykułów krajowej wytwórczości, które pod względem jakości
i ceny stoją rzeczywiście na poziomie produkcyi zagranicznej — tudzież żą
dający utworzenia osobnej organizacyi kupców oddanych krajowemu przemy
słowi.
Wniosek ten uchwalono przekazać sekcyi handlowo-przemysłowej.
Odczytanie życzeń nadesłanych dla zjazdu.
Na wezwanie prezesa ks. L u b o m i r s k i e g o — odczytał dyrektor
Biura — życzenia nadesłane przez przedstawicieli władz centralnych, instytucye i wybitne osobistości z kraju i innych dzielnic.
W szczególności nadesłali życzenia bądź telegraficznie — bądź osobnemi
pismami:
25*
— 388 Eksc. Dr. Albert G e s s m a n — Minister robót publ. Wiedeń.
Eksc. Maurycy v. S t e i n s b e . r g c. i k. Mistrz polny — General ko
menderujący etc. Kraków.
Eksc. Dr. Gustaw M a r c h e t — Minister oświaty, poseł do Rady pań
stwa etc. Wiedeń.
Eksc. Karol hr. A u e r s p e r g c. i k. Mistrz polny — Generał komen
derujący etc. Lwów.
Eksc. Dawid A b r a h a m o w i e z — Minister dla Galicyi, poseł na Ssjm
i do Rady państwa.
Eksc. Ks. dr. Józef B i l c z e w s k i — Arcybiskup lwowski.
Eksc. Dr. Aleksander Mniszek T c h ó r z n i c k i — Prezydent ck. Sądu
krajowego wyższego etc.
Eksc. Dr. Witołd H a u s n e r — Prezydent ck. Sądu wyższego krajowego
w Krakowie.
Eksc. Dr. Stanisław hr. B a d e n i — Marszałek krajowy itd. Lwów.
Eksc. Ks. Jerzy C z a r t o r y s k i — b. poseł na Sejm, właściciel
dóbr itd.
Eksc. Dr. Witołd Mory K o r y t o w s k i — Minister skarbu, poseł na
Sejm i do Rady Państwa itd.
P r e z y d y u m I z b y h a n d l o w o - p r z e m y s ł o w e j w Wiedniu.
Prof. Dr. v. G r u b e r szef sekcyi w Ministerstwie finansów.
P r e z y d y u m u r z ę d u d l a p o p i e r a n i a r z e m i o s ł w Wiedniu.
Dr. Robert A p i t s c h —■ Prof. i wiceprezydent Urzędu dla popierania
rzemiosł, Wiedeń.
Ludwik E r h a r d t — wyższy urzędn. w urzędzie dla popierania rze
miosł. Wiedeń.
Dr. Adolf M u l l e r — Szef. sekc. w Ministerstwie dla robót publicznych,
Wiedeń,
Józef K h o s s v. S t e r n e g g — radca min. Prezydent w Ministr. robót
publicznych Wiedeń.
Dr. Otokar Z a m p u c h — Radca sekc. Prezydent w Ministerstwie
handlu.
Dr. August E n g e l u. M a i n f e 1 d e n, szef sekcyi w Ministerstwie
finansów.
Artur B r e y c h a — Radca minist. szef departamentu w Ministerstwie
robót publicznych.
Dr. Franciszek B e r g e r , szef sekc. w Ministerstwie robót publ.
Karol Z i n b u r g — Nadinspektor w Urzędzie dla popierania rzemiosł.
Dr. Max v. P i l c h l e r — radca sekc. w Ministerstwie kolei żelaznej.
Dr. Rudolf S c h i n d l e r — radca sekc. w Ministerstwie dla robót publi
cznych.
Robert v. K r e u t z b r u c k — Radca minist. w Ministerstwie handluDr. Edward v. D o r q h e i m e r — H e r U h — Radcą minist- w Mini
sterstwie kolęi żelazn.
*- 389 Dr. Henryk R e d l — Radca sekc. w Minist. robót publ.
Ryszard B r ii 11 — radca ces. w Minist. kolei Żelazn.
Dr. Franciszek M u l l e r — szef sekc. w Minist. handlu.
■Arnold B a r d a s — Radca ces. — w Minist. kolei.
Dr. Fryderyk v. W a g n e r - J a n r e g g Szef. sekc. generalny dyrektor
poczt, i telegrafów w Wiedniu.
Wiktor W i i r t h — Radca d w .—- Inspektor przem. w Minister, handlu.
Dr. Albert G e n t e b r i i c k — Radca sekc. — Prezyd. Ministerstwa
kolei żelaznych.
Dr. Zygmunt B r o s c h e — szef sekcyi w Ministerstwie handlu.
Maksymilian S c h m e j a — Prezydent sekc. Związku przemysłowego —
Wiedeń.
Dr. Paweł v. B e c k — Szef sekc. i Prezydent biura patent.
Główny Zarząd Towarzystwa szkoły Ludowej w Krakowie.
Tow. „Ustredni Spółek Zivnostniku Morawskych" — w Bernie.
Maurycy D a 11 n e r — Prezydent Izby handl. przem. Radca ces. w Kra
kowie.
Prezydyum Izby handlowej i Przemysłowej (Obchodni a Zivnosteńska
komora) w Pradze.
Redakcya czasopisma „Chemik Polski" w Warszawie,
Dr. W ładysław J a h l , Poseł na sejm — czł. Wydziału kraj.
Rada Stowarzyszenia Techników w Warszawie.
Firma Jeziorański i D r z e w i e c k i
„
Wojciech W i ą c e k rolnik i Poseł do Rady państwa,
Bartłomiej F i e d l e r „
„
„
„
„
Jarosław L e i t g e b e r właść. księg. nakładczej — Poznań.
Zbigniewowa M a d e j s k a wdowa po Radcy sąd. — Sambor.
Dr. Tadeusz J a w o r s k i — kierownik Zarządu i Biura Tow. „ S t r a ż "
w Poznaniu.
Ks. Zygmunt M ę s k i — rz. kat. proboszcz — Poseł do Rady państwa.
Władysław Serwatowski właść. dóbr. Jezierzany.
Zarząd Korporacyi kupców chrześcijańskich w Poznaniu.
Zarząd Zemskiej Jednoty zivnostenskych spolecenstew na Morawę
w Bernie.
Prezydyum Gminy miasta Bolechowa.
Włodzimierz G n i e w o s z Szambelan, — Wicesekret. Minist. handlu.
Włodzimierz D e c y k i e w i c z , Radca Dworu w Minist. spraw zewn.
Tadeusz S t r y j e ń s k i — Radca budowh. — Dyrektor Muz. przem*
w Krakowie.
Jan F r a n k e — Radca D w o r u K r a j . Inspektor szkół i Cżłonek kraj.
komisyi dla spraw przem. Lwów.
Józef G i e b u ł to w ic z kupiec i sekr. Tow. Pom. przem. w Dobromilu.
Dr. JuliUsz ź Skrzypną T w a r d o w s k i Radca sekc. w Ministerstwie ro
bót publ. w Wiedniu.
-
390 -
Maryan J u r k i e w i c z buchalter Tow. Zal. w Podhajcach.
Ludwik H a 1s k i — Radca ces. kup. i czł. Wydziału Ligi P. p. w Kra
kowie.
Stanisław R yb i c k i, Radca dworu i Dyrektor kolei państw, we Lwowie.
W ydział Bratniej Pomocy słuchaczów Politechniki, Lwów.
Redakcya „Kupca Polskiego" w Krakowie.
Hilary F i l a s i e w i c z Dyr. Kasy Zal. w Cieszynie.
Jan S e m e t k o w s k i Dyr. Spółki roln. i czł. Zarządu Towarzystwa
Pom. przem. w Sokalu.
Wydział Tow. Absolwentów Akademii handl. we Lwowie.
Dr. Kazimierz T w a r d o w s k i Prof. Uniwer. we Lwowie.
Wydział Stow. przem. fryzyerów i perukarzy we Lwowie.
Leopold B a c z e w s k i — Marszałek powiatu lwowsk. Wiceprezydent
Izby handl. przem. — Radca komerc. we Lwowie.
Artur Z a r e m b a C i e l e c k i Szambelan — Prezes Głównego Zarządu
Tow. Kółek roln. — Poseł na Sejm i t. d. we Lwowie.
Dr. Józef R o s e n b l a t t — Prof. Uniw. Radca miejsk. w Krakowie.
Alfred Z a c h a r y e w i c z Radca budown. we Lwowie.
Komitet C. K. Tow. Rolniczego krakowsk. w Krakowie.
Oktaw S a l a — Poseł na Sejm — Zast. Członka Wydziału krajo
wego — Wysocko.
Związek Kupiecki na Rzeszę niemiecką w Poznaniu.
Patronat Związku Spółek Zarobkowych i gospodarczych na Poznańskie
i Prusy Zachodnie w Poznaniu.
Dyrekcya Filii Pragskiego Banku kredyt, we Lwowie.
Inż. Konrad Ł o z i ń s k i — Refer, techniczny kraj. Komisyi dla spraw
przemysłowych we Lwowie.
Dr. Leon W a s s e r b e r g e r Adw. kraj. Sekr. centr. Związku galic
przem- fabr. we Lwowie.
W ładysław F e d o r o w i c z Szambelan — Radca Dworu przy Minist.
handlu w Wiedniu.
Dr. Rudolf P i 1 b a u e r — Radca minist. przy Minist. robót publicznych
w Wiedniu.
Redakcya „Przewodnika kąpielowego“ w Krakowie.
Prezydyum „Obchodnickiego Spolku „Merkur" w Pradze.
August D o b i e c k i Radca minist. przy Minist. handlu.
Dr. Juliusz L e o, Prezydent król. stół. miasta Krakowa — poseł na
Sejm — Prof. Uniwer. i t. dKazimierz K ł ę b k o w s k i — St Inspektor kontr. Skarb. Prez. Tow.
Pomocy przem. w Wadowicach.
Dr. Adam K o p y c i ń s k i — Szambelan Jego Świątobliwości, Poseł
do Rady państwa i t. d.
Artur H a u s l e r —- starosta Obchodnickiego Spolku „Merkur“ współ
właściciel firmy H u ś n i k i H a u s l e r w Pradze.
Ńa tem po wyczerpaniu porządku dziennego odroczono obrady pełnego
Zgromadzenia do dnia następnego.
Obrady \v sekcyach.
Tego samego dnia 12. września 1908 w sobotę o godz. 4-tej popołudniu
rozpoczęły się obrady w sekcyach.
A) Obrady w sekcyi organizacyjnej : (w głównej sali Sokola).
Obecni: wymienieni wyżej w protokole delegaci i uczestnicy Zjazdu —
przydzieleni do sekcyi organizacyjnej.
Sekcya ukonstytuowała się wybierając przewodniczącym p. Inż. Karola
R o l i e g o — sekr. p. T. M u c h ę z Sokala.
Z porządku dziennego załatwiono po obszernej dyskusyi — wszystkie
sprawy przekazane tej sekcyi — nadto uchwalono nagłość wniosku delegata
Wiszniewskiego z Brzeżan, w sprawie wyjednania ustaw o opustach dla no
wopowstających przedsiębiorstw przemysłowych i przedstawienie tej sprawy
na pelnem zgromadzeniu.
Obrady zakończono o 8 -mej wieczorem.
B) Obrady sekcyi finansowej: (w bocznej sali gmachu Sokoła).
Obecni: wymienieni wyżej delegaci Zjazdu przydzieleni do tej sekcyi.
Sekcya ukonstytuowała się wybierając przewodniczącym zast. Prezesa
Ligi P. p. — p. U l m e r a, zast. przewodn, Starostę C h r z ą s z c z e w s k i e g o — a sekr. p. Z i e l o n k ę .
Przed porządkiem dziennym na wniosek Radcy p. C h o ł o d e c k i e g o —
uchwalono wyrazy uznania dla pracy Biura Ligi P. p. Na podstawie referatu
p. Ulmera — uchwalono cały budżet na r. 1909 w wysokości proponowa
nej przez W ydział Ligi P. p. z tą zmianą, że pozycya 3000 koron propono
wana na „Internat dla młodzieży przemysłowej'1 opiewać ma — „na pomoc
dla młodzieży p r z e my s ł o w e j a internat założony być ma jedynie w ostate
czności, gdyby usiłowania pomieszczenia kandydatów w innych bursach nie
odniosły skutku.
Dalej uchwalono rezolucyę, wzywającą W ydział do podwyższenia płac
urzędnikom biura w miarę rozporządzalnych środków.
Z kolei na podstawie referatu członka W ydziału p. Al. L e w i c k i e go
uchwalono w zasadzie budowę nowego gmachu Ligi P. p. w zakupionej re*
alności przy ul. Chorążczyzny 27., kosztem 151.000 kor. tudzież upoważnienie,
dla Wydziału do wydania zapisów dłużnych dla zebrania potrzebnego fundu
szu — tudzież co do wniesienia podań o subwencye.
Po referacie delegata H. W e i s s a — uchwalono w zasadzie rezolucyę
tegoż — o potrzebie stworzenia instytucyi ubezpieczającej kredyt kupiecki od
upadłości.
Ostatni punkt porządku dziennego tj. Referat: „Organizacya kredytu dla
rękodzielników" odpadł z powodu wyjazdu referenta.
Obrady zakończono o godzinie 8-mej wieczorem.
• - 392
c) O b r a d y
sekcyi handlowo-przemysłowej
(w sali bocznej gmachu Sokoła).
Obecni wymienieni wyżej delegaci Zjazdu — przydzieleni do tej sekcyi.
Sekcya ukonstytuowała się, wybierając przewodniczącym Dra Bronisława
D u l ę b ę ze Lwowa — sekr. p. Witołda T r a n d ę z Przemyśla.
Obrady w tej sekcyi rozpoczął referat delegata p. St. O r s k i e g o z Bu
czacza „Działalność Agencyi handlowych przy Tow. P. p.“ skończony rezolucyą — uznającą dodatnie strony tej akcyi i stawiającą pewne zastrzeżenia.
W dyskusyi nad tym referatem delegat p. Izak G a s c h g e z Jarosławia
żądał, żeby Liga P. p. wpływała na krajowych producentów, aby starali się
posługiwać ajentami podróżującymi o lepszej zawodowej kwalifikacyi i lepszem
wykształceniu ogólnem i proponuje — utworzenie w kraju szkoły lub kursów
dla ajentów handlowych.
Del. W i s z n i e w s k i z Brzeżan, podnosi trudności z jakiemi połączone
jest dla Towarzystw P. p. zakładanie i utrzymywanie agencyi handlowych
w mniejszych miastach — a zarazem zwraca uwagę na potrzebę zapobieżenia
wkraczaniu przez jedną agencyę, na teren działania drugiej.
Del. prof. O s t r o w s k i z Jarosławia, zaznacza z ubolewaniem, że Tow.
P. p. w Jarosławiu dotychczas nie zorganizowało prawidłowej Agencyi; żąda
aby Liga P. p. w organie swoim podawała najelementarniejsze wskazówki
postępywania przy prowadzeniu Agencyi handlowych przy Tow. P. p'. zwła
szcza w początkach.
Poseł hr. Stanisław H. B a d e n i , poruszył kilka momentów podniesio
nych przez poprzednich mówców, co do kształcenia zawodowego agentów
handlowych i zwrócił uwagę na potrzebę wejścia w porozumienie z Izbą
handlowo przemysłową i Akademią handlową.
Dr. S c h o e n e t t , zwrócił uwagę na istniejące w kraju agencye handlowe
zastępujące towary obce; tym agencyom należy stworzyć zdrową konkurencyę
albo skłonić je do przejścia od obcych — do wyrobów swojskich.
Del. Z i f f e r b l a t t z Borszczowa, proponuje aby w braku agentów
na razie posługiwano się — przy oddawaniu zastępstw wyrobów krajowych —
kupcami.
Del. K o b a z Jarosławia twierdzi, że słaby rozwój agencyi handl. przy
Tow. P. p. pochodzi także z braku poparcia ze strony fabrykantów krajo
wych.
Del. W i s z n i e w s k i z Brzeżan — zaznacza brak w Ogóle u nas roz
winiętego szkolnictwa handlowego, powołuje się na olbrzymie wyniki szkol
nictwa handl. czeskiego — wykazane w roku bieżącym na Wystawie
w Pradze — a wreszcie proponuje utworzenie jednej centralnej głównej agen
cyi handlowej Ligi P. p. we Lwowie — której jedynie filiami byłyby agenCye prowincyonalne przy Tow. P. p.
Del. M ię s o w i e z ze Lwowa — żąda aby Liga P .p. w sprawie Ageneyi, zainteresowała także korporacye rzemieślnicze.
Del. M a ł a s z k i e w i c z z Gródka proponuje, aby Liga P. p. urządzała
kursy dla agentów handl. nietylko we Lwowie ale i na prowincyi — przy
istniejących i dobrze się rozwijących agencyach handlowych.
Po wyczerpujących odpowiedziach referenta p. O r s k i e g o , uchwalono
rezolucye tegoż w sprawie dalszej akcyi agencyjnej i w sprawie urządzenia
kursów dla agentów handlowych.
Referat dyr. G a r c z y ń s k i e g o o zakładaniu Spółek fakturowych —
wywołał ożywioną dyskusyę, w której zabierali głos Pp. dyr. B a r t o ń ,
G a s c h g e , L o r e n z , Oh 1y, B e ł t o w s k i i Dr. S c h o e n e t t .
Rezolucyę referenta o zastrzeżeniach przy akcyi zakładania dalszych
Spółek fakturowych na prowincyi — uchwalono.
Referat zgłoszony przez Dra M o s k w ę z Dąbrowy — „w sprawie
zbierania materyału statystycznego co do ilości i jakości towaru dla gospo
darstw wiejskich11 wypadł z porządku dziennego z powodu nieprzybycia refe
renta r,a Zjazd.
Referat zgłoszony przez del. dyr. S u r ó w k ę z Rudek „o grożącem
nowem obciążeniu podatkowem. przemysłu* przedstawił, w zastępstwie delegat
Z b r o ż e k z Rudek.
Proponowane rezolucye uchwalono.
Z kolei del. Z e c h e n t e r z Suchej — przedstawił i umotywował swój
nagły wniosek — zgłoszony na Zjeździe, w sprawie akcyi bojkotowej — aby
akcya bojkotowa obejmywała co roku tylko pewien szczegółowy dział handlu
aby Liga P. p. dążyła do stworzenia organizacyi kupców trzymających wy
łącznie towar krajowy — i poddających się w tym względzie specyalnej
kontroli.
Po przeprowadzonej nad tym wnioskiem dyskusyi, w której Dr. Schoe
nett przestrzegał przed trudnością skłonienia kupców do proponowanych ry
gorów — del. K o b a z Jarosławia domagał się wydawania przez Ligę P. p.
osobnego organu — a delegaci Z i f f e r b l a t t i M a t u s z k i e w i c z popie
rali wnioski referenta; uchwalono proponowane rezolucye z ograniczeniem odpowiadającem bronieniu § 2. statutu Ligi P. p. Na tem obrady tej sekcyi za
kończono po 8. wieczorem.
Drugi dzień obrad
dnia 13. września 1908 r. (niedziela).
Z e b r a n i e ogólne.
Początek o godz. 10-tej przedpołudniem w głównej sali gmachu Sokoła.
Obecni ci sami co w dniu poprzednim — z wyjątkiem przedstawicieli
zaproszonych władz i instytucyi.
Po zagajeniu obrad przez Prezesa p. U 1 m e r a przystąpiono do porządku
dziennego.
Sprawozdanie komisyi
dla weryfikacyi protokołu IV. krajowego Zjazdu.
Sprawozdanie tej Komisyi wybranej w dniu poprzednim, które przedsta
wił Radca J. C h o ł o d e c k i — przyjęto i protokół zatwierdzono.
Zmiana i przestawienie
porządku dziennego.
Na wniosek Radcy C h o ł o d e c k i e g o u c h w a l o n o zmienić porzą
dek dzienny narad i najpierw przystąpić do punktu 3. programu t. j. do w y
boru Wydziału i Komisyi kontrolującej na nowy okres 3 letni (§ 14 statutu).
Wybór
Wydziału
i Komisyi kontrolującej.
Dyrektor R o l l e (imieniem komisyi-matki) wnosi, aby do Prezydyum
Ligi P. p. powołać w drodze wyboru na dalszy okres 3 letni te same Osobi
stości — które dotychczasowem szlachetnem oddaniem się pracy nad rozwo
jem instytucyi — położyły już tak znaczne zasługi.*!
W szczególności proponuje następujący skład Prezydyum:
Prezes: Książę Andrzej L u b o m i r s k i ,
I. zast. Prezesa : dyr. W ładysław T e r e n k o c z y ,
II.
„
„
Poseł Jan Kanty F e d o r o w i c z z Krakowa,
III. „
„
Narcyz U l m e r .
Uchwalono wybór ten przez aklamacyę.
Następnie proponuje komisya matka następujący skład Wydziału na
dalszy okres 3 letni.
Hr. B a d e n i Stan. Henryk — Dr. praw. właściciel dóbr Koropiec —
Poseł na Sejm krajowy.
Br. B a 11 a g 1i a Roger — Dyrektor Centr. Związku fabrycz. Poseł do
Rady Państwa i na Sejm krajowy we Lwowie.
B a c Stanisław — Słuch, politechniki, Delegat Koła Techników Pomocy
przem. we Lwowie.
B a r a n o w s k i Fr. — Dr. adw. kraj. burmistrz w Jaśle.
B i e c h o ń s k i Wojciech — Prezes Związku Stow. zarobkowo-gosp we
Lwowie.
G e t r i t z Aleksander — Radca miejski — właść. zakładu introl. we
Lwowie.
Dr. G ł ą b i ń s k i Stanisław — Poseł na Sejm, Prezes Koła polskiego —
Prof. Uniwersytetu we Lwowie.
G ó r e c k i Józef —• Radca ces. właść. fabr. w Krakowie.
Dr. PI a 1b a n Alfred — Prof. Uniw. we Lwowie.
H a l s k i Ludwik — Radca ces. kupiec w Krakowie.
H a n k i e w i c z Stanisław — Naczelnik sądu w Bolechowie,
H o f f m a n Józef, Dyr. fabr, we Lwowie,
H o f l i n g e r Tadeusz właść. fabr. we Lwowie,
L e w i c k i Aleksander — Radca ces., Radca miejski, kupiec, właść,
realn. Lwów.
M a n d e l Dr. Stanisław. Zast. burmistrza miasta Tarnopola.
M e t z g e r Emil, st. komisarz skarbu w Gorlicach.
O p i e ń s k a Marya — żona lekarza pow. w Żółkwi.
O r s k i Stanisław, Sekretarz Sądu w Buczaczu.
O s t r o w s k i Dr. Witołd — Instruktor dla Stow. przem. z ramienia
Minist. handlu w Krakowie.
R o 11 e Karol — Inżynier — dyr. szk- ceramicznej w Podgórzu.
R y d y g i e r Dr. Ludwik — Radca Dworu, Prof. Uniw. we Lwowie.,
S c h i l l e r Leon — Radca ces. kupiec w Krakowie.
S c h o e n e t t Dr. Józef — Instr. dla Stow. przem. z ramien. Minist.
handlu we Lwowie.
S t a r k i e w i c z Józefat st- Inspektor podatk. w Strzyżowie.
S u r ó w k a Karol dyr. Pow. kasy oszcz. w Rudkach.
S z y d ł o w s k i W enanty — dyr. Kraj. Związku przem. we Lwowie.
T o e g e l Antoni — st. komisarz Skarbu w Sanoku.
Hr. T y s z k i e w i c z Janusz — Poseł na Sejm — właściciel dóbr
w Weryni.
Ż ó ł t a n i e c k i Julian — Radca Skarbu w Żółkwi.
Ż e l e ń s k i Stanisław Gabryel —- właść. fabr, w Krakowie.
Po przyjęciu proponowanego składu Wydziału przez aklamacyę.
Z a s t . P r e z e s a p. U l m e r — zabiera głos i dziękuje w gorących
wyrazach Prezesowi Ks. A. Lubomirskiemu za Jego dotychczasowe trudy
i prace. (Zgromadzenie wysłuchuje tych słów stojąc i podkreśla je długo
trwałymi oklaskami).
P r e z e s ks . L u b o m i r s k i , dziękuje Zgromadzeniu za wybór —
który przyjmuje jako dowód uznania pracy całego Wydziału i Biura Ligi P.
p. i dlatego ze swej strony zwraca się z słowami uznania i podziękowania
tak dla Wydziału, jak i Biura.
(Prezes ks. L u b o m i r s k i obejmuje przewodnictwo).
Proponowany przez dyr. R o 11 e g o skład komisyi kontrolującej, a w szcze
gólności :
1) Dyrektor, Radca Józef B i a ł y n i a C h o ł o d e c k i ze Lwowa.
2) Dyrektor Franciszek G a r c z y ń s k i ze Lwowa.
3) Inż. Bronisław R ó ż a ń s k i z Przemyśla, przyjęto jednomyślnie przez
aklamacyę.
S p r a w o z d a n i e s e k c y i.
ą) Sprawozdanie sekcyi h a n d l o w o
przestawić jako pierwsze z kolei),
przemysłowej
„
(uchwalono
— 396 —
1)
Działalność agencyi handlowych przy Towarzy
s t w a c h P o m o c y p r z e m y s ł o w e j , (Referent Del. O r s k i z Buczacza).
Referent przedstawia stan historyczny tego działu akcyi Ligi P. p., po
czątki organizacyi agencyi handlowych i przyczyny ich powstania — wyja
śnia zasady i ostrożności, jakich Liga P. p. przestrzega przy zakładaniu agen
cyi —■ przytacza konkretne wyniki i możność uniknięcia jedynego zarzutu,
jaki tu i ówdzie podnosi się przeciw naszym agencyom, a to zarzutu stw a
rzania wewnętrznej konkurencyi.
W r e z o l u c y a c h , któremi mówca konkluduje wywody referatu —
wyraża uznanie dla działalności Ligi P. p. w zakresie zakładania agencyi
handlowych przy Towarzystwach Pomocy przemysłowej, żąda starań o two
rzenie odpowiedniego materyału agencyjnego, przez urządzenie kursów zawo
dowych-w Lidze P.- p. (albo w Akademii handlowej), albo też urządzenie specyalnej'szkoły agentów handlowych, dalej postarania się o utworzenie agencyi
handlowych dla naszego przemysłu z a g r a n i c ą , a wreszcie wydawania
dalszych popularnych podręczników dla prowadzenia agencyi handlowych.
W dyskusyi nad referatem, del. Dr. M a n d e l z Tarnopola, mówi o tru
dnościach w prowadzeniu agencyi. — Kupcy zwłaszcza słabsi finansowo za
leżą od hurtowników, tę trudność winna usunąć Liga P. p. wchodząc
w styczność bezpośrednio z hurtownikami.
Dr. D u l ę b a jest zdania, że jeżeliby utworzenie kursów dla agentów
handlowych przy którejś z powołanych do tego- instytucyi, miało natrafić
na trudności, to uczynić to winna Liga P. p. sama w swoim zakresie i u sie
bie, i zażądać na ten cel specyalnych funduszów z W ydziału krajowego.
De l . W e i s s przestrzega przed przecenianiem wartości teoretycznych
kursów i szkól dla agentów. Raczej należy posyłać zdolniejszych kandydatów
do poszczególnych agencyi, na praktykę.
. D r. S c h o e n e t t zwraca uwagę, że wniosek co do kursów agentów
handlowych —• nie był wnioskiem proponowanym, ani samoistnym, lecz w y
szedł dopiero w obradach sekcyi handlowo-przemysłowej z łona sfer ku
pieckich.
Na wniosek d e l . A n a s z k i e w i c z a d y s k u s y ę z a m k n i ę t o .
U c h w a l o n o następujące rezolucye referenta:
V. K r a j o w y Z j a z d uznaje działalność Ligi P. p. w kierunku two
rzenia Agencyi przy Towarzystwach Pomocy przemysłowej, z zastrzeżeniem,
że agencye mogą być tylko przy tych Towarzystwach Pom. przemysł, two
rzone, których miejscowe warunki na to zezwalają, i jeśli towarzystwa w y
każą, że przez odpowiedni dobór osobistości zaufania godnej, swemu zadaniu
w zupełności odpowiedzą, w końcu z zastrzeżeniem skrupulatnego unikania
stwarzania wewnętrznej konkurencyi, między poszczególnemi krajowemi fir
mami, — tudzież d o d a t k o w ą r e z o l u c y ę Dr . Br. D u l ę b y :
Wydział Ligi P. p. zajmie się jak najrychlej wprowadzeniem w życie
praktycznych kursów dla kandydatów na krajowych agentów, podróżujących
— 397 i celem utworzenia tej organizacyi postara się o uzyskanie odpowiedniej bubwencyi z funduszów krajowych.
Uchwalono : przekazać Wydziałowi do rozpatrzenia i załatwienia.
Przewodnictwo obejmuje Prezes ks. A. L u b o m i r s k i .
De l . O r s k i prosi o głos w sprawie formalnej i ze względu na spó
źnioną porę i duży jeszcze materyał obrad, wnosi na ograniczenie dyskusyi
o tyle, że poszczególni mówcy mają mówić najdłużej 5 minut, a referent naj
wyżej dwa razy po 5 minut. — (Przyjęto).
Przystąpiono do dalszego porządku dziennego.
Dalsza Organizacya kredytu fakturowego.
(Referent dyr. Fr. G ar c z y ń s k i).
Mówca przedstawia cel i ważność zadania organizacyi Spółek fakturo
wych zainicyowanych przed rokiem przez Ligę P. p.
Jakkolwiek powstanie już kilku takich Spółek, niektórych z ściślejszem
oparciem o istniejące Towarzystwa Pomocy przemysłowej, powitać należy
z zadowoleniem, to jednak mówca podnosi konieczność pilnego baczenia, aby
zakładano Spółki fakturowe tylko tam, gdzie warunki miejscowe tego wym a
gają, i aby przestrzegać rozgraniczenia terenu działania tych instytucyi, aby
się wzajemnie nie osłabiały.
Referent stawia następującą rezolucyę:
Zjazd Ligi P. p. uważa, że zakładanie na prowincyi z reguły samoist
nych Spółek fakturowych, nie jest wskazane, ze względu na brak odpowie
dniego materyału, natomiast uważa za wskazane stwarzanie przy poważniej
szych stowarzyszeniach kredytowych na prowincyi, oddziałów któreby ten ro
dzaj kredytu uprawiały, bądź to samodzielnie, lub na zasadzie umowy ze
Spółką fakturową we Lwowie albo w Krakowie. — Zarazem Zjazd zaleca
Zarządowi Ligi P. p. aby w tym duchu propagował dalej ideę tej pożytecz
nej formy kredytu.
Rezolucyę p o w y ż s z ą przyjęto.
Delegat Z e c h e n t e r z Suchej prosi o przyspieszenie jego referatu
o akcyi bojkotowej.
Prezes k s. L u b o m i r s k i objaśnia, że referat ten przyjdzie już wkrótce
na porządek dzienny.
Sprawa
ubezpieczenia samoistnych
majstrów
ną starość.
Ref. Delegat Związku stow. przemysłowych ze Lwowa p. Ferdynand
Oh l y .
Referent przedstawiwszy obszernie i szczegółowo sprawę ubezpieczenia
samoistnych rękodzielników i przemysłowców na starość i na wypadek nie
zdolności do pracy, o co domagali się rękodzielnicy na wiecach urządzonych
w dniach 16/9 1900, 25/9 1905, 16/9 1906, 18/9 1907, w styczniu 1908
j w Pradze na dwóch wielkich zgromadzeniach, wnosi następującą rezolucyę:
Zebrani na V. krajowym Zjeździe Ligi Pomocy przemysłowej delegaci
wszystkich lwowskich stowarzyszeń przemysłowych i Izby rękodzielniczej —
opierając się na dawniejszych uchwałach krajowych wieców rękodzielni
czych —* domagają się:
1. państwowego ubezpieczenia na starość i niezdolność do pracy sa
moistnych rękodzielników i przemysłowców, przez opłacanie wkładek w for
mie dodatku do podatku państwowego.
2. Równocześnie z ustawowem wprowadzeniem w życie państwowego
ubezpieczenia robotników na starość i na wypadek niezdolności do pracy,
wprowadzić należy także takież samo ubezpieczenie samoistnych rękodzielni
ków i przemysłowców, którzy się wykażą, że pod względem ekonomicznym
są w równem położeniu z ukwalifikowanymi zawodowo robotnikami.
3. Domagamy się od Rady państwa, a w szczególności od posłów
z kraju, aby wyjednali rychle urzeczywistnienie wspomnianego ustawowego
ubezpieczenia —y z zastrzeżeniem, jednak równych praw ubezpieczenia dla
samoistnych rękodzielników i przemysłowców, i zapobieżenia, aby te zawody
nie były majoryzowane przez inne grupy ubezpieczonych.
Delegat Dr. S c h o e n e t t proponuje dodatek do przedstawionej rezolucyi: „Zjazd wzywa W ydział Ligi Pomocy przem., aby przedstawioną rezolu
cyę kół rękodzielniczych poparł w odpowiedni sposób w Radzie państwa".
Delegat S t a r k e l wnosi drugi dodatek „Zjazd wzywa Towarzystwa
Pomocy przemysłowej, aby w swoich okręgach zaagitowały na rzecz tej rerezolucyi w sferach rękodzielniczych." R e z o l u c y ę ref. O h l e g o z oby
dwiema p o p r a w k a m i p r z y j ę t o .
W tej chwili na zgromadzeniu jawi się Wiceprezydent c. k. Rady
szkolnej krajowej Dr. Ignacy D e m b o w s k i .
Ks. Prezes L u b o m i r s k i wita p. Wiceprezydenta dziękując Mu tak
za zain‘eresowanie okazane dzisiejszemi obradami Zjazdu, jak i w ogóle za
życzliwość okazywaną dla działalności Ligi P. p.
Dr. D e m b o w s k i dziękując za słowa do niego zwrócone i w pięknych,
a pełnych głębokiej myśli wyrazach, podnosi znaczenie i. zadanie, jakie w akcyi
uprzemysłowienia ma do spełnienia szkolnictwo. Jedną z pierwszych dróg
jakiemi musi iść uprzemysłowienie kraju, jest uprzemysłowienie oświaty.
Następuje z kolei referat:
O grożącenTnowem obciążeniu podatkowem przemysłu
z powodu
projektowanej
reformy
podatku
domowo-kla-
sowego i czynszowego.
(Referent Dyr. S u r ó w k a z Rudek).
Wykonując uchwałę Wydziału Ligi P. p. z dnia 2. września 1908
przedstawił referent w. sposób fachowy i gruntowny, następujące uwagi
w sprawie wniesionego przez Rząd projektu nowego obciążenia budynków
przemysłowych.
— 399 —
Według obecnie obowiązującej ustawy podlegają podatkowi domowemu
zabudowania fabryczne w miastach Lwowie, Krakowie i w 46 miastach Ga
licyi — podległych całkowicie podatkowi domowo-czynszowemu. Od wartościczynszowej wypośrodkowanej przez porównanie wartości czynszowej budyn
ków fabrycznych w tych miastach położonych z budynkami mieszkalnymi,
(paryfikacyę), wymierza się podatek czynszowy. Natomiast wszystkie nie w y
najęte budynki fabryczne położone poza Lwowem i Krakowem, tudzież poza
obrębem 46 miast podległych całkowicie podatkowi domowo - czynszowemu,
nie opłacają obecnie żadnego podatku domowego. Według obrachunku zesta
wionego przez Ministerstwo skarbu podlega obecnie w Galicyi podatkowi
domowo-czynszowemu 900 budynków fabrycznych, zaś 2500 budynków czyli
73% ogółu budynków fabrycznych w Galicyi, jest zupełnie wolnych od p o
datku domowego.
Wniesiony w ubieg-lej sesyi parlamentu przez Ministerstwo skarbu, pro
jekt reformy podatków budynkowych, który wprowadza zresztą bardzo postę
powe, a nawet humanitarne zmiany jak np. zupełne uwolnienie od podatku
domowego budynków dwuizbowych, usuwa istniejącą obecnie różnicę między
większemi miastami — a resztą kraju co do opodatkowania budynków fabry
cznych i podciąga do obowiązku podatkowego wszystkie budowle fabryczne,
bez względu na ich miejsce położenia.
Ponadto projekt zmienia formę wymiaru podatku domowego, którego
przy budynkach fabrycznych nie będzie się wymierzać jak dotychczas od
czynszu, ale od 3% wartości tych budynków w miastach Lwowie, Krako
wie i 46 miastach podlegających obecnie całkowicie podatkowi domowo-czyn
szowemu, zaś od l x/2 wartości w pozostałych miejscowościach kraju.
Stopa 1V2% ma wzrastać następnie w tych miejscowościach przez pię
tnaście lat o O-i0/0 tak, iż po 15 latach zrówna się w całym kraju. Z wypo
środkowanej w ten sposób podstawy opodatkowania potrąca się na koszta
utrzymania budynku zależnie od miejscowości 15% do 30% , a od pozostałej
kwoty wymierza się podatek domowy według stopy 15% (we Lwowie 19%);
do czego należy doliczyć obowiązujące dodatki autonomiczne. Praktycznie bio
rąc, ten nowy podatek wraz ze wszystkimi dodatkami autonomicznymi —^będzie
wynosił zależnie od miejscowości od 1% do 1 7 2 % ogólnej wartości budynku.
Fasyę wnosi się co lat 15 i podatek wymierza się na lat 15. Budynki fabry. czne, których wartość nie przekracza 1000 koron są wolne od podatku.
Jako budynki fabryczne, uznaje projekt właściwe zabudowania fabry
czne gazowni, elektrowni, gorzelni, browarów, młynów, tartaków wszelkiego
rodzaju budynki przedsiębiorstw (t. z. Betriebsgebaude) na kopalniach, hutach,
cegielniach, kolejach, halach targowych, rzeźniach, budynkach teatralnych,
salach koncertowych, zakładach kąpielowych, gimnastycznych itp.
Za podstawę obliczenia wartości służy nietylko budynek fabryczny, ale
także grunt budowlany tak zabudowany, jakoteż i niezabudowany.
Projekt ten wychodzi na pokrzywdzenie przemysłu, gdyż nietylko nie
— 400 —
przynosi mu żadnej ulgi, ale odbiera dotychczasowe ulgi i nakłada nowe
ciężary.
Przedewszystkiem bowiem podciąga do opodatkowania wolne dotych
czas od podatku domowego w Galicyi 73% budynków fabrycznych. Następnie
w miejsce dotychczasowego systemu opodatkowania wprowadza wymiar we
dług wartości budynku, co formalnie daje stosunkowo najmniej gwârancyi
sprawiedliwego rozkładu, i będzie mógł dać podstawę do nowego ucisku po
datkowego; z tych powodów mówca stawia następujący wniosek:
„V. K r a j o w y z j a z d L i g i P o m o c y p r z e m y s ł o w e j s t w i e r
dza, iż w n i e s i o n y p r z e z R z ą d na o s t a t n i e j s e s y i P a r l a me n t u
p r o j e k t r e f o r m y p o d a t k u d o m o w e g o od b u d y n k ó w f a b r y c z n y c h , w p r o w a d z a j ą c y o p o d a t k o w a n i e od w a r t o ś c i t y c h ż e
b u d y n k ó w , p o d c i ą g a do o p o d a t k o w a n i a 73% b u d y n k ó w f a
b r y c z n y c h w Ga l i c yi ( p o ł o ż o n y c h w m i e j s c o w o ś c i a c h ni e
podl egaj ących p o d a t k o wi domowo- czyns zowemu) , d o t y c h c z a s
w o l n y c h od p o d a t k u d o m o w e g o ; p o n a d t o s t w i e r d z a Z j a z d ,
i ż p r o p o n o w a n y p r z e z c. k. R z ą d s y s t e m p o d a t k u od w a r t o ś c i
b u d y n k u , daj e s t o s u n k o wo n a j m n i e j g w a r a n c y i s p r a w i e d l i
w e g o r o z k ł a d u , l e c z n a s t r ę c z a w i e l e s p o s o b n o ś c i dl a
ucisku podatkowego.
Zważywszy, iż w projekcie reformy podatków domowych, który cał
kiem zresztą słusznie zawiera tak doniosłe ulgi dla rolnictwa i który wpro
wadza korzystne zmiany w podatku domowo-czynszowym, jedynie przemysł
fabryczny, obciążony, jak nigdzie w świecie, przez podatki zarobkowe i doda
tki autonomiczne, nietylko nie doznaje ulgi, ale tracąc dotychczasowe, pod
pada nowym ciężarom, uznaje
K r a j o w y Z j a z d L i g i P o m o c y p r z e m y s ł o w e j tenże pro
jekt jako szkodliwy dla rozwoju przemysłu i uprasza P r e z y d y u m K o ł a
p o l s k i e g o w Wiedniu, aby nie dopuściło do uchwalenia podobnej ustawy.
W razie, gdyby jednak projekt powyższy stał się ustawą, należy do
magać się wyjednania dla nowych budynków przemysłowych uwolnienia od
podatku na lat piętnaście.11
W dyskusyi nad referatem
p. U l m e r zapytuje referenta, czy ewentualne wprowadzenie, omawia
nego także w formie projektu, podatku od wzrostu wartości gruntów, wpłynie
na projektowaną reformę podatku od budynków.
Mówca jest zdania, że jeżeli Liga P. p. ma w tej sprawie rozwinąć ja
kąś akcyę, to należy duży nacisk położyć na ustanowienie sprawiedliwego
miernika dla ocenienia wartości budynków. Z uwagi na praktykowaną dowol
ność władz fiskalnych przy wymierzaniu i ściąganiu podatków, może proje
ktowany podatek stać się bardzo uciążliwym dla przemysłu. Budynki po za
miastami będą prawdopodobnie zrównoważone z budynkami miejskimi.
Po wyczerpaniu dyskusyi, w której zabierali głos delegaci: O h l y, d r,
-
401
—
Schoenett,
N i e m c z y n o w s k i i starosta C h r z ą s z c z e w s k i
z Cieszanowa.
U c h w a l o n o wniosek referenta.
D e l e g a t R o l l e w sprawie formalnej podnosi, że mający przyjść
obecnie na porządek dzienny wniosek del. Z e c h e n t e r a , w sprawie akcyi
bojkotowej — nie powinien być przedmiotem obrad, gdyż nie przeszedł przez
komisyę organizacyjną, a w sekcyi handlowo-przemysłowej nie był także re
gulaminowo zgłoszony.
Po wyjaśnieniu przewodn. sekcyi handlowo - przemysłowej, del. dr. Br.
D u l ę b y , że wniosek del. Z e c h e n t e r a został w sekcyi handlowo - prze
mysłowej uchwalony z tem, że ma być przedłożony na walnem zebraniu
Zjazdu,
Uchwalono wziąć pod obrady:
W n i o s e k de l . Z e c h e n t e r a z S u c h e j w s p r a w i e r u g o
wania z handlu towarów zagranicznych.
Referent del. Z e c h e n t e r , po krótkiem uzasadnieniu, stawia następu
jący wniosek:
Wydział Ligi P. p. zbada najdokładniej, które artykuły krajowego prze
mysłu stoją pod względem jakości i ceny na poziomie wytwórczości zagra
nicznej, sporządzi spis tych artykułów i całą siłą poprze te artykuły, które
już w najbliższej przyszłości mogłyby stanąć do takiego współzawodnictwa.
„Wydział Ligi Pomocy przemysłowej winien dążyć do stworzenia orga
nizacyi „kupców krajowego przemysłu1*. ■— Kupiec, pozyskany do takiej or
ganizacyi, złoży deklaracyę, że nie będzie prowadzić innych artykułów, jak
krajowe w dziedzinie artykułów objętych spisem; — poddać się winien ry
gorowi utraty odpowiedniej kaucyi, niemniej poddać się winien kontroli ze
strony powołanej ku temu fachowej komisyi.
Natomiast premią będzie dla takiego kupca prawo do pewnej specyfi
cznej reklamy ze strony organizacyi.11
W dyskusyi nad tym wnioskiem
dyr... O l s z e w s k i podnosi praktyczną niewykonalność wniosku re
ferenta, który nie uwzględnia, że Liga P. p. nie może rościć sobie pretensyi
do rozstrzygania o „jakości11 poszczególnych towarów krajowych, lecz ma za
obowiązek udzielać poparcia przemysłowi krajowemu, równocześnie bez wda
wania się w różnice spożywczej wartości towarów.
Ocenianie dobioci — równorzędności towaru krajowego z towarem ob
cym — należy do ogółu patryotycznie czującego społeczeństwa.
Ustanawianie kaucyi, komisyi kontrolującej it. p., jest niewykonalne, bo
kupiectwo nie zgodziłoby się na taki system.
P. U 1 m e r w sprawie formalnej wnosi, aby nad wnioskiem del. Z ea h e n t e r a dyskutować nie teraz, lecz dopiero po przedstawieniu referatu
o akcyi rugowania obcych towarów, który przedstawiony będzie ze strony
sekcja organizacyjnej. (Przyjęto).
2 6
... . S p r a w o z d a n i e s e k c y i o r g a n i z a c y j n e j . ,, ; „. .
;
Sprawa zmiany §. 18 statutu Ligi Pom. przem.
(Referent zast. Prezesa, p. - Ul me r ) .
Referent przedstawia brak ścisłego postanowienia w statucie Ligi P. p.,
który organ zarządu jest kompetentnym do rozstrzygania w sprawach ku
pna lub sprzedaży nieruchomości stowarzyszenia i proponuje imieniem W y
działu Ligi P. p. następujący wniosek:
Do §. 18 statutu Ligi P. p. dodać należy następujący ustęp 2.
„Do zawierania umów prawnych i zobowiązań co do kupna i sprzedaży
realności, tudzież do zaciągania pożyczek imieniem Towarzystwa — upowa
żniony jest W ydział Ligi P. p., a dokumenty odnośne podpisywać będzie Pre
zes lub zastępujący go Wiceprezes i dyrektor biura."
Wniosek ten bez dyskusyi jednogłośnie u c h w a l o n o .
Sprawa rugowania zagranicznych towarów.
( R e f e r e n t d el. R o lle ).
Referat' o akcyi bojkotowania towarów zagranicznych wygłoszony w dniu
poprzednim na plenarnem zebraniu, przez członka Wydziału p. Wojciecha
B i e c h o ń s k i e g o — przekazany sekcyi organizacyjnej prŁedstawił imieniem
tejże sekcyi del. Ro l l e proponując do uchwalenia następujące rezolucye —
załatwiające równocześnie wniosek del. Zechentera z Suchej.
!) „V. Krajowy Zjazd Ligi P. p.,, uznaje, że daisze wytrwałe, świadome
celu i praktyczne prowadzenie akcyi bojkotu towarów pruskich i wogóle po
chodzących z Rzeszy niemieckiej ze .strony społeczeństwa polskiego, a zwła
szcza przy pośrednictwie organizacyi Ligi, P. p. rozporządzającej odpowie
dnim aparatem agitacyjnym i odpowiednim materyałem infoimacyjnym, musi
wywrzeć niezwykle dodatni wpływ na wszelkich polach naszego życia gospo
darczego, a szczególniej przynieść musi poważne korzyści dla rozwoju na
szego przemysłu i handlu.
(2) . Wobec tego Zjazd wzywa Towarzystwa Pomocy, przemysłowej i W y
dział, tudzież Biuro Ligi Pomocy przemysłowej do dalszego energicznego
współudziału w, akcyi bojkotu, prowadzonej przez pokrewne organizacye.
3) Zjazd wyraża nadzieję, że: cale społeczeństwo polskie, a zwłaszcza
prasa polska, młodzież, kobiety, a przedewszystkiem cały; ogół kupiectwa,
poprze wszelkie usiłowania zmierzające do skutecznego przeprowadzenia akcyi
bojkotowej, nietylko w imię solidarności narodowej, ale o ile chodzi o kuplectwo,— w imię dobrze zrozumianego własnego interesu, związanego ściśle
z ekonomicznem, a zwłaszcza przemysłowem usamodzielnieniem kraju.
4) Zjazd wyraża dalej przekonanie, że z uwagi na doniosłe korzyści
wypływające z akcyi rugowania zagranicznych towarów, nietylko dla prze-5
mysłu galicyjskiego, ale wobec niedostatecznego rozwoju naszej własnej pro-<
dukcyi przemysłowej, także dla przemysłu innych prowincyi państwa, z któ
rych Galicya w znacznej ilości pobierać będzie brakujące jej, a przywożone
-
403 -
dotąd z Niemiec towary, akcya ta spotka się z odpowiedniem zainteresowaniem
i poparciem, ze strony miarodajnych czynników w państwie, a także ze strony
zachodnio-austryackich organizacyi przemysłowo-handlowych.
5)
Zjazd wzywa W ydział'i Biuro Ligi P. p. aby zebrany bogaty materyał informacyjny do akcyi bojkotowej, uprzystępnił jak najszerszym warstwom
społeczeństwa, przez wydanie jak najrychlej popularnej broszury i uzupełnił
następnie tę działalność informacyjną, przez wydawanie peryodycznych, ta
nich i przystępnie opracowanych publikacyi“.
W d y s k u s y i nad przedstawionym poprzednio wnioskiem del. Z e
chentera,
De l . B r o m o w i c z z B o c h n i jest przeciwny myśli tworzenia jakichś
osobnych orgańizacyi kupiectwa jak to proponuje p. Z e c h e n t e r .
De.l. O s t r o w s k i rozumie wniosek p. Z e c h e n t e r a co najwyżej
w tej formie,' aby Liga P. p. w okólnikach rozsyłanych co pewien czas do
Towarzystw Pom. przem. — zalecała akcyę na rzecz pewnie należycie zba
danych artykułów swojskiego przemysłu.
D el. Ż e l e ń s k i wnosi, aby wniosek p. Z ę c h e n t e r a przekazać W y
działowi z tem, aby wezwał przed załatwieniem tej sprawy kongregacye ku
pieckie polskie, do objawienia opinii.
P. U l m e r przestrzega, aby nie rozpraszać naszych sił, nie tworzyć
ciągle nowych organizacyi, które nie tworzą, a tylko wywołują rozgoryczenie
i rozdwojenie w społeczeństwie; komisye, śledztwa, presye, to nie jest broń
którą można zalecać w naszem i tak na brak spokojności chorującem społe
czeństwie.
Po w y j a ś n i e n i a c h r e f e r e n t ó w .
U c h w a l o n o : przyjąć rezolucye z, referatu p. Biechońskiego.
Wniosek del. Z e c h e n t e r a przekazuje się Wydziałowi z dyrektywą
zaproponowaną przez del. Ż e l e ń s k i e g o .
Sprawa warstatów studenckich.
(Ref. del. R o lle).
Mówca przedstawia stan przygotowań do założenia staraniem Ligi Po
mocy przemysłowej instytucyi warstatów studenckich dla uczniów szkół śre
dnich — do czego inicyatywę dał przed dwoma laty dyrektor O l s z e w s k i ,
Myśl ta przyjętą została przez ogół społeczeństwa z wielkiem uznaniem,
a Liga P. p. zakładając sama w swoim budynku pierwsze warstaty stałe
w odróżnieniu od warstatów ś .p . Dra Jordana, które pracowały w początkach
tylko sezonowo w czasie feryi — ma nadzieję, że akcya ta znajdzie Wkrótce
w kraju należyte rozpowszechnienie, przy poparciu ze strony Towarzystw
Główny cel warstatów studenckich, jak je pojęła Liga P. p. — stanowi
szerzenie poszanowania i znajomości pracy fizycznej ręcznęj, przez zażnaja26*
404 —
mianie z tą pracą młodzieży sfer inteligentnych, bez względu na to, czy ta
młodzież poświęci się wr później szem życiu zawodom przemysłowym.
W arstaty mają krzewić w młodzieży cierpliwość, siłę woli, zgrabność
i dokładność w spełnianiu jakiejkolwiek pracy.
Prawidłowy ruch w warstatach studenckich Ligi P. p. rozpoczęty być
ma już w najbliższych dniach — sprawa została już uchwaloną i wykonaną
przez Wydział Ligi P. p., tenże chce jednak mieć aprobatę tej akcyi ze strony
krajowego Zjazdu i dlatego referent imieniem Wydziału Ligi P. p. wnosi:
„V. K r a j o w y Z j a z d Li g i P. p. wita z zadowoleniem akcyę zakłada
nia W arstatów studenckich, na razie dla uczniów szkół średnich, podjętą przez
Wydział Ligi P. p. i wyraża tak Wydziałowi jak i dyrektorowi Biura pełne
uznanie za wdrożenie starań celem wprowadzenia w życie pierwszych takich
warstatów w domu Ligi Pomocy przemysłowej we Lwowie.
Uznając doniosłość tej akcyi dla celów, które wytknęła sobie orgaifzacya
Ligi Pomocy przemysłowej — Zjazd wzywa Zarządy Towarzystw Pomocy
przemysłowej, aby w swoich okręgach starały się w miarę środków bądź
w drodze inicyatywy, bądź przez zakładanie przez Towarzystwa instytucyi
W arstatów — akcyę tę rozwinąć11.
Na propozycyę del. Ż e l e ń s k i e g o — wniosek ten u c h w a l o n o przez
aklamacyę (oklaski).
Sprawa własnego organu Ligi P. p.
(Ref. s e k c y i o r g a n i z . Dr . O p i e ń s k i ) .
Przedmiot obrad stanowi wniosek regulaminowy Towarzystwa
w Przeworsku — następującej treści :
P. p.
„Ze względu, że niezbędną jest rzeczą utrzymać ciągłość pracy w orga
nizacyi Ligi P. p. i nieprzerwane porozumiewanie się z członkami poszcze
gólnych Towarzystw związkowych w sprawach zasadniczych i bieżących,
należących do zakresu działania organizacyi, a bez czasopisma własnego po
dawanie do wiadomości ogółu członków spraw aktualnych natrafia na prze
szkody, — Zjazd poleca Wydziałowi, aby wdrożył starania co do wydawania
własnego organu Ligi P. p. na razie w postaci miesięcznikau.
Z a s t. P r e z e s a p. U l m e r uznając w zasadzie słuszność argumentów
tego wniosku wyjaśnia, że właśnie w ostatnich dniach rozpoczęły się pertraktacye między Prezydyum Ligi P. p. — Związkiem Stowarzyszeń zarobkowogospodarczych i Krajową Komisyą przemysłową Wydziału krajowego, co do
wspólnego wydawania czasopisma poświęconego sprawom ekonomicznym —
w którem idea Ligi P. p. i obraz działalności tej organizacyi — znachodziłyby
należyte uwzględnienie.
Wobec tego mówca proponuje przekazanie tego wniosku Wydziałowi
Ligi Pomocy przemysłowej do załatwienia (Przyjęto).
405
Sprawa ustanowienia miejsca
następnego VI. Krajowego Zjazdu Ligi Pom. przem.
(R ef. del . Ro l l e ) .
Referent w imieniu sekcyi organizacyjnej przedstawia wniosek, aby
z uwagi na słabszy rozwój organizacyi Ligi P. p. w zachodniej części kraju —
następny krajowy Zjazd odbyć w Krakowie.
D e l e g a c i H o f f i Ś m i j e w s k i śą za urządzaniem Zjazdu także
w mniejszych miastach i proponują Złoczów.
Del. Dr. O p i e ń s-ki zwraca-uwagę,- źe-może Żółkiew urządzi w przy
szłym roku większą wystawę -okręgową i prosić będzie o urządzenie tam
Zjazdu.
U c h w a l o n o : decyzyę pozostawić Wydziałowi, przekazując temuż
opinię sekcyi organizacyjnej, jako dyrektywę co do Krakowa.
Wnioski nagłe z obrad sekcyi organizacyjnej i handlowo-przemysłowej.
Del. W i s z n i e w s k i z Brzeżan upoważniony przez sekcyę organiza
cyjną przedstawia następujący nagły wniosek:
„Zjazd wzywa W ydział Ligi P. p. — aby w imieniu Zjazdu poczynił
bezzwłocznie odpowiednie kroki w reprezentacyi parlamentarnej, aby nowopo
wstającym przedsiębiorstwom z działów przemysłu, które nie są jeszcze
w kraju reprezentowane, rząd udzielił opustu podatków państwowych.
Wydział Ligi P. p. poczyni dalej odpowiednie starania, aby obowiązu
jąca ustawa o opustach podatkowych dla nowopowstających przedsiębiorstw
przemysłowych, poddaną została rewizyi i aby ramy tej ustawy i przyzna
nych nią opustów, zostały rozszerzone na korzyść rozwoju rodzimego prze
mysłu".
Del. R ó ż a ń s k i z Przemyśla przedstawia następujący wniosek — tak
samo przyjęty i zalecony do uchwały przez sekcyę handlowo-przemyslową.
„Zważywszy, że przez reprezentacye naszych miast, okólnik W ydziału
krajowego w sprawie oddawania dostaw publicznych przedewszystkiem firmom
krajowym, a następnie dopiero firmom innych krajów monarchii, a w nad
zwyczajnych tylko wypadkach firmom obcym, nie jest należycie, uwzględniony
V. Krajowy Zjazd Ligi P. p. poleca Wydziałowi odnieść się do Wydziału
krajowego z prośbą, aby użył całej swej władzy i nacisku na reprezentacye
gmin (a także powiatów), aby przy wszelkich większych inwestycyach postę
powały ściśle według norm ustanowionych w znanym okólniku Wydziału
krajowego.
Należałoby dążyć do tego, aby przy zezwoleniu Wydziału krajowego na
pożyczki inwestycyjne gmin i powiatów, było wyraźnie zastrzeżonem — pod
zagrożeniem cofnięcia zezwolenia na pożyczkę — pierwszeństwo dostaw dla
firm krajowych, a każde oddanie dostawy firmie obcej, pokryć się mające
z pożyczki inwestycyjnej, ma być należycie udokumentowane między innemji
— 406 —
protokołem komisyonalnego otwarcia ofert i należytym dowodem, że potrzeby
te żadną miarą nie .mogły być w kraju zaspokojone".
U c h w a l o n o — obydwa wnioski (del. W i s z n i e w s k i e g o i R ó
ż a ń s k i e g o ) przez aklamacyę.
Sprawozdanie sekcyi finansowej. —
Budżet Ligi P. p. na rok 1909.
(Ref. zast. Prezesa p. Ulmer),
,
Mówca przedstawia projekt budżetu ńa rok 1909 proponowany przez
Wydział Ligi P. p., a zamykający się w cyfrach:.
„. . . 68,500 k o r.: .:
p r z y c h o d u ................. . •: . .
wydatków , . . . . . . . . .
, , . . . 68.628 „ i
wobec czego niedobór wyniósłby kwotę 128 koron. Sekcya finansowa.rozpa
trzywszy propozycyę Wydziału uchwaliła skreślić w wydatkach :rubrykę 3000
kor. na internat piło.dzieży przemysłowej, który Liga P. p. zamierza-założyćw swoim budynku we Lwowie, a natomiast tę kwotę przeznaczyć na wspar
cia dla młodzieży rękodzielniczej.
Del. S u r ó w k a z całą usilnością popiera projekt budżetu przedstawiony
przez Wydział Ligi P. p., a w szczególności pozycyi na internat »— który
stanie się dobrodziejstwem dla prowincjonalnej młodzieży rękodzielniczej — chcącej pracować w wzorowych warstatach lwowskich, lub uczęszczać do
tamtejszej szkoły przemysłowej.
Prof. B r o m o w i c z z Bochni radzi zatrzymać pozycyę na Internat
i prowadzić tenże przez rok na próbę.
Del. C h r z ą s z c z e w s k i (korreferent sekcyi finansowej) podnosi wąt
pliwości co do całego systemu budżetowania — obawia się czy przez brak
pozycyi na fundusz żelazny — nie zajdą kiedyś trudności finansowe dla roz
w oju organizacyi.
Po przemówieniu jeszcze kilku delegatów,
U c h w a l o n o : utrzymać cały projekt budżetu proponowany przez W y
dział Ligi P. p. w szczególności także pozycyę 3000 kor. na Internat mło
dzieży przemysłowej, który Liga zamierza założyć w swoim budynku we
Lwowie.
Sprawa budowy nowego gmachu dla Ligi Pomocy przemysłowej.
(Ref. zast. Prezesa p. U l m e r w zastępstwie del. radcy L e w i
c k i e g o , który powołany ważnymi obowiązkami musiał opuścić wcześniej
zebranie).
1
Referent przedstawia powody . skłaniające Wydział Ligi P. p. we Lwo
wie, do wdrożenia starań o budowę nowego domu dla instytucyi Ligi Pomo
cy przemysłowej we Lwowie, gdyż szczupłość dotychczasowego budynku nie
pozwala na rozwinięcie instytucyi przez Ligę do życia powołanych i z nią
ściśle złączonych.
W szczególności brak odpowiedniego lokalu na W arstaty studenckie,
sali ną zgromadzenia i wykłady dlą młodzięży,. słpg, robotników itp,, .które
—
4 0 7
—
urządza Liga P. p. brak pomieszczenia na W ystawę Rucliohią, tik mniejsze
wystawy zawodowe, na bibliotekę, którą .Liga P. p, już posiada — na urzą
dzanie kursów zawodowych, itpl
W razie, jeżeliby zamiast budowy nowego gmachu okazało się racyonalniejsze kupno nowego, większego gmachu — W ydział zamierza i tę drogę
w danym razie obrać. ■
W każdym razie sekcya finansowa wyraziła zdanie, że akcyę tę należy
podjąć dopiero wówczas, kiedy stosunki pozwolą na to i dlatego sekcya przy
jęła wnioski proponowane przez W ydział Ligi P. p. przez referenta radcę Le
wickiego z dodatkiem, że „oznaczenie terminu podjęcia akcyi budowy nowego
gmachu pozostawia się Wydziałowi Ligi P, p.“. Referent stawia iriiieniem
Wydziału następujące w n i o s k i .
1) V. K r a j o w y Z j a z d L i g i P o m o c y p r z e m y s ł o w e j
uznaje w zupełności, że do dalszego rozwoju działalności tej organizacyi,
a zwłaszcza jej pracy agitacyjnej i społeczno - wychowawczej, jest rzeczą
bardzo pożądaną stworzenie/własnego pomieszczenia dla wszystkich instytutucyi,. wprowadzonych w życie i projektowanych przez Ligę P. p. w najbliż
szej przyszłości,
2) Wobec tego Zjazd uznaje w zasadzie za potrzebne i zaleca W ydzia
łowi przeprowadzenie projektowanej budowy nowego domu Ligi P. p. na
Własnej realności przy ul. Chorążczyzny 1. 27 we Lwowie, według przedło
żonego na Zjeździe szczegółowego planu kosztem 151.000 koron, w którym
pomieścić się mają oprócz Biur Ligi P. p. —^ sale wykładowe dla młodzieży,
sług domowych, robotników, dla żołnierzy, dalej sala na urządzanie wystaw
zawodowych (grupami), biblioteka i czytelnia dla rękodzielników i kupców —
dalej W arstaty studenckie i Internat dla młodzieży przem ysłowo-handlowej.
3) Uznając w zasadzie przedłożony szczegółowy plan sfinansowania
projektu budowy przez zaciągnięcie pożyczek hipotecznych, pożyczek z fun
duszów przemysłowych pul 1 cznych itd. za odpowiedni — Zjazd upoważnia
nadto W ydział do wydania dla pokrycia tymczasowego części kosztów bu
dowy, zwykłych zapisów dłużnych, opiewających po 50 kor., oprocentowa
nych po 5% , spłacalnych w ciągu lat 6, od daty zrealizowania, w ilości 500
sztuk i wyraża nadzieję, że w przyprowadzeniu do skutku budowy nowego
domu, a zwłaszcza przy zrealizowaniu wspomnianych zapisów i ich umorze
niu, Liga P- p. dozna skutecznego poparcia ze strony swoich Tow arzystw
związkowych, ze strony pokrewnych instytucyi i ciał autonomicznych i ze
strony całego społeczeństwa.
4) Z szczególnym naciskiem wyraża Zjazd przekonanie, że zwłaszcza
Wysoki Rząd i Reprezentacye krajowe poprą wydatnie usiłowania Ligi P. p.
zmierzające przez stworzenie odpowiednich środków propagandy społecznowychowawczej, do przygotowania i przysporzenia przemysłowi i handlowi
lepszych sił do pracy. Termin rozpoczęcia budowy pozostawia się Wydziałowi.
U c h w a l o n o — wnioski Wydziału jednogłośnie, z poprawką sekcyi fi
nansowej, co do pozostawienia terminu rozpoczęcia budowy Wydziałowi.
—
408
—
Projekt Hieronima Weissa z Krakowa co do ubezpieczenia wierzycieli od
strat z powodu upadłości.
(Ref. wnioskodawca p. H. Weiss).
Referent przedstawią szczegółowo projekt utworzenia dużej instytucyi
asekuracyjnej, którąby miała za zadanie ubezpieczać obroty handlowe od
strat, z powodu ciągłych upadłości firm kupieckich w Galicyi.
Wniosek ten podjęty przez Towarzystwo: Pomocy przemysłowej w Bo
chni — przedyskutowany przez sekcyę finansową — poparty przez tę osta
tnią, streścił referent w następującej rezólucyi.
V. Zjazd Ligi P. p. uznając, że rozwój przemysłu zależnym jest od
rozwoju handlu, tudzież, że .jednym z najważniejszych warunków rozwoju
handlu jest uzdrowienie i zabezpieczenie jego kredytu uchwala:
Projekt p. Hieronima W eissa, dążący do ubezpieczenia wierzycieli wcho
dzących w interesy handlowe z kupcami — W drodze ubezpieczenia udzielo
nych im kredytów, przekazuje się .Wydziałowi Ligi P. p. do podjęcia odpo
wiednich kroków, zmierzających do urzeczywistnienia tego projektu, lub do
sprawozdania na następnym krajowym Zjeździe o ewentualnych trudnościach.
Uchwalono.
Wobec wyczerpania porządku dziennego — Prezes ks. L u b o m i r s k i
przystępuje do zamknięcia obrad Zjazdu.
Streszczając przebieg obrad, Prezes stwierdza przedewszystkiem, że
Zjazd wykazał porozumienie i jednozgodność między opinią ogółu członków
organizacyi, a jej Wydziałem, jako organem wykonawczym i zarządzającym.
Wydział otrzymał od Zjazdu votum uznania, co będzie dlań otuchą, że kro
czy po należytej drodze.
Z wewnątrz doznaje organizacya życzliwego poparcia — dowodem tego
obecny liczny Zjazd — tyle głosów uznania i zachęty ze strcny przedstawi
cieli najpoważniejszych kół społeczeństwa.
Różnica zdań, tu i ówdzie występująca w obradach niech nas nie trwoży—
w każdej pracy przychodzą zwyczajnie do głosu dwa żywioły — element
żywej i śmiałej inicyatywy i żywioł, instynkt rozwagi — namysłu.
Starcia są potrzebne — bo ze starć i porozumienia się tych dwóch
czynników — wychodzi zdrowa praktyczna myśl.
Mówca dziękuje raz jeszcze delegatom, przewodniczącym sekcyi i refe
rentom za niestrudzoną pracę i zamyka obrady V. Krajowego Zjazdu Ligi
Pomocy przemysłowej —■ słowami:
„ S z c z ę ś ć B o ż e ! " (Oklaski).
D el. R o l l e podnosi szlachetną ofiarność czasu i trudu ze strony Pre
zesa Księcia L u b o m i r s k i e g o i wnosi na wyrażenie Mu ze strony Zjazdu
gorących słów podziękowania za oddanie się pracom Ligi Pomocy przemy
słowej, (żywe długotrwałe oklaski).
N a t e m V. K r a j o w y Z j a z d L i g i P o m o c y p r z e m y s ł o
wej i p r o t o k ó ł o b r a d z a m k n i ę t o .
PRO TO KÓ Ł OBRAD
okręgow ego Z J A Z D U T o w a rz y stw „ P O M O C Y P R Z E M Y S Ł O
W EJ" w Złoczow ie w dniu 10 października 1909 roku.
Podczas trwania W ystawy przemysłowej powiatu złoczowskiego w dniach
od 9. do 13. października 1909 — odbył się w dniu 10. października Zjazd
okręgowy delegatów Towarzystw Pomocy przemysłowej w Złoczowie w sali
miejscowego Sokoła.
W Zjeździe wzięli udział członkowie Wydziału Ligi Pomocy przemysło
wej : Wiceprezes Ulmer, Inżynier Żeleński, dyrektor Olszewski, — jako go
ście: Radca Namiestnictwa, — Starosta złoczowski Telichowski, Radca sądu
Dolnicki, Notaryusz Morwitz, Radca sądu Watraszyński, kilkunastu przedsta
wicieli przemysłu ze Złoczowa i okolicy, przewodniczący miejscowego Towa
rzystwa Pomocy przemysłowej p. nadinżynier Hoff, Delegaci Towarzystw Po
mocy przemysłowej: Dyrektor Majerski i profesor Chomicki ze Lwowa,
dyrektor Wiszniewski i profesor Filipek z Brzeżan, inżynier Salz z Tarno
pola, Dyrektor Spółki tkackiej p. Jurajda z Glinian, p. Halka z Żółkwi, Dele
gaci Towarzystwa „Sokół1* — Szkoły ludowej — kółek rolniczych że Zło
czowa i inni.
Członek Wydziału Ligi P. p., poseł, profesor Halban usprawiedliwił swoją
nieobecność i nadesłał telegram z życzeniami.
Po wstępnych przemówieniach Radcy Telichowskiego i Wiceprezesa Ligi
P. p. Ulmera, obrady rozpoczął referat delegata Towarzystwa Pomocy prze
mysłowej w Bochni, prof. Bromowicza, w którym mówca przedstawił zarys
programu, jakiego trzymać się powinny Towarzystwa Pomocy przemysłowej
w pracy swojej w mieście i na wrsi.
Przeszedłszy szczegółowo wszystkie środki agitacyjnej, organizacyjnej
i odczytowej roboty, dalej pracę około tworzenia nowych przedsiębiorstw, —
mówca wykazał na przykładach, zaczerpniętych z działalności Towarzystwa
Pomocy przemysłowej w Bochni, jak bogatą w skutki i dodatnią może stać
się praca Towarzystw Pomocy przemysłowej, jeżeli prowadzoną jest bez
przerwy i ze świadomością celu, jaki przyświeca całej tej organizacyi.
-
410 —
Zjazd uchwalił doskonały referat prof. Bromowicza wziąć za podstawę
do opracowania regulaminu działania dla Towarzystw Pomocy przemysłowej.
Z kolei Dyr. Majerski ze Lwowa, jeden z najzasłużeńszych pedagogów,
pracujących od wielu lat nad wprowadzeniem do nauki szkolnej postępowego
kierunku pracy ręcznej, przedstawił potrzebę reformy szkolnictwa i wskazał
środki, jakimi Towarzystwa Pomocy przemysłowej powinny oddziaływać
w tym kierunku, ażeby szkoły, zwłaszcza żeńskie, przestały być fabrykami
pól-inteligencyi i aby przy zakładaniu szkół rzemieślniczych dla kobiet — do
czego inicyatywę powinny dać Towarzystwa Pomocy przemysłowej, — po
zyskać ogromne rzesze młodzieży żeńskiej dla zdrowej pracy w dziedzinie
przemysłowo-handlowej.
Zjazd uchwalił prosić dyr. Majerskiego, ażeby referat swój powtórzył
tego samego dnia na wiecu przemysłowym publicznym, na W ystawie złoczowskiej.
Z kolei nastąpił referat Wiceprezesa Ligi Pomocy przemysłowej p. Ulmera — o potrzebie utworzenia organizacyi okręgowych Towarzystw Pomocy
przemysłowej, których zadaniem byłoby dawanie inforrnacyi i inicyatywy To
warzystwom w danym okręgu.
Nad tym referaterem wywiązała się ożywiona dyskusya, w której za
bierali głos p p .: Hoff, Olszewski, Wiszniewski i Bromowicz.
Uchwalono w zasadzie potrzebę powołania podobnych organizacyi,
a także, by wnioski w tej sprawie nadsyłały poszczególne Towarzystwa do
Na tem obrady Zjazdu zakończono.
Uczestnicy Zjazdu i goście udali się następnego rana, tj. w poniedzia
łek dnia 11. października na zwiedzenie fabryki bibułki cygaretowej Braci
Weiserów w Sassowie. Uczestników oprowadzali po fabryce i udzielali im
cennych inforrnacyi — dzielni właściciele i długoletni dyrektor fabryki, pan
Meisels.',
Po obejrzeniu jeszcze drugiej fabryki papieru do pakowania — założonej
przez p. Józefa Weisera, a wydzierżawionej obecnie firmie Burg & Grobel, w y
rabiającej z odpadków papierowych doskonale gatunki papieru do pakowania —
podejmowała pani Weiserowa matka, drużynę wycieczkową w pałacyku swoim,
w parku fabryki.
Spis rzeczy.
Str.
S p r a w o z d a n i e o g ó l n e ................................................................. .........
.
.
.
.
3
............................................................................................ 20
•„
szczegółowe
Org.anizac.ya T o w a r z y s t w P o m o c y p r z e m y s ł o w e j
.
.
.
.
.
20
Ruch i d z ia ła l n o ś ć T o w a r z y s t w i.Komitet ów filialnych Pomocy
przemysłowej
....................................................... ............................................. 21
W ykaz staty sty czn y rozw oju g u z ik a r s t w a ..........................................
.
.
.8 0
W ykaz praktyk wakacyjnych udzielonych przez Technickie Koło Pomocy przem ysł.
83
Agencye handlowe T ow arzystw Pomocy przemysłowej
.
.
.
146
Kurs agentów handlowych
.
.
.
,..................................... .........
.
.
. 155
W y s t a w a R u c h o m a L i g i P o m o c y p r z e . m y s ł o w e j ..............................................160
S taty sty k a W y staw y R u c h o m e j..................................................................................................... 164
Dział nauki poglądow ej o przem yśle jak o część W y staw y Ruchomej
.
.
. 169
W iece przem ysłow e n a postojach W ystaw y Ruchomej ........................................................171
W y k ł a d y o p r z e m y ś l e k r a j o w y. m z. o b r a z a m i ś w i e t l n y m i
.
.
. 172
S ta ty sty k a w ykładów z obrazam i św ietlnym i .
.
. . .
.
.
.
174
U zupełnienie sp isu przeźroczy (klisz) do w ykładów z obrazam i św ietlnym i .
.
177
W ykaz postojów W ystaw y Ruchomej oraz wieców przemysłowych
181
W i e c e p r z e m y s ł o w e . p o za W y s t a w ą R u c h o m ą i i n n e z g r o m a d z e n i a 234
Opis wieców i innych z g r o m a d z e ń .............................................................................................234
W y s t a w y p rz e m y s ł o w e u rz ą d z o n e z i n i c y a t y w y lub sta ran iem
L i g i P o m o c y p r z e m y s ł o w e j ..........................................................................241
Spis urządzonych W y staw przem ysłow ych o k r ę g o w y c h ..............................................241
W y staw a przem ystow a i rolnicza w Jarosław iu
.
........................................................242
W y staw a przem ysłow a pow iatu złoczow skiego w Z ł o c z o w i e ..................................... 247
W y ś t a w y z a w o d o w e ..................................... ...................................................................................250
W y s t a w a p r z e m y s ł u l i t u r g i c z n e g o ..........................................................................251
U roczyste otw arcie W ystaw y
.
.
................................ ....
•
■
•
. 272
K oncerty s p a c e r o w e ............................................................................................ ........
276
O d c z y t y ....................................................................................................................................................276
282
O dznaczenia w y s t a w c ó w ......................................................................... ........
W y s t a w a w y r o b ó w z s z u w a r u i s ł o m y .....................................
.
•
. 287
P r o g r a m d a l s z y c h w y s t a w z a w o d o w y c h ................................................................. 295
W y s t a w a p r z e g l ą d o w a p o r ó w n a w c z a dla c el ó w akcy i 'r ugo w a n i a
t o w a r ó w o b c y c h ......................................................................................................296
W y s t a w y s z k o l n e ..................................................................................................................................299
U d z iał Ligi Po m o c y p r z e m y s ł o w e j w o r g a n i z a c y i W y s t a w pozak r a j o w y c h ........................................................................................................................ 303
W y c i e c z k a do C z ę s t o c h o w y na w y s t a w ę p r z e m y s ł u i r o l n i c t w a
. 303
J a r m a r k i w y r o b ó w k r a j o w y c h ............................................................................................ 306
O r g a n i z a c y a k r e d y t u d l a p r z e m y s ł u i h a n d l u .............................................. 307
—
412
—
O rganizacya kredytu f a k t u r o w e g o ............................................................................................307
Spółka m aszynow a i k r e d y to w a ..................................................................................................... 31)9
O rganizaćya ochrony w i e r z y c i e l i ............................................................................................ 811
P r a c a L i g i P o m o c y p r z e m y s ł o w e j nad pr z y g o t o w a n i o m m ł o d z i e ż y
do z a w o d ó w p r z e m y s ł o w y c h
.
........................................................313
W a r s t a t y s t u d e n c k i e ..............................................................................................................., 3 1 4
Mowa J. E. K s. A rcybiskupa T eodorow ieza na otw arciu W arstatów studenckich .
315
Pierw sza w ystaw a prac W arsta tó w s t u d e n c k i c h ................................................................ 320
W izyty dostojników państw ow ych w w arstatach studenckich
.
.
.
.
.
326
K uratorya W arstató w studenckich
............................................................................................ 327
328
S tatystyka W arsta tó w studenckich .......................................................................... ■
W arstaty studenckie na prow incyi zakładane z inicyatyw y i przy współudziale
Tow. Pom. Przem .....................................................
•
329
I n t e r n a t m ł o d z i e ż y p r z e m y s ł ó w ej w d o m u L i g i P o m o c y p r z e m .
.
.
.
330
Regulamin In tern atu ...................................................................................................................................... 332
W ykaz stypendystów i uczniów um ieszczonych w przem yśle i handlu za pośredni
ctwem Ligi Pom. przem ..........................................................................................................334
In tern aty m łodzieży przem ysłow ej założone z inićyatyw y Tow. pom. przem . .
.
336
P o p i e r a n i e p r z e m y s ł u d o m o w e g o ............................................................................................ 336
K u r s y z a w o d o w e .................................................................................................................................337
K ursy i ekspozytury k o r o n k a r s t w a .....................................'
...............................................338
K urs pleciennictw a b o rt kapeluszow ych w Krzeszowicach .
.
.
•
.
342
K ursy w yrobu kw iatów s z t u c z n y c h .....................................1..................................................... 346
Zakład i szkoła pr z emysł u dom owego .
.
.
.
.
.
•
•
•
347
Z w i ą z e k p r z e m y s ł u d o m o w e g o w A u s t r y i ......................................................................... 3-19
D z i a ł a l n o ś ć w y w o z o w a L i g i p o m o c y p r z e m y s ł o w e j .............................................. 349
P r a c e o d c z y t o w e .......................................................................... ......................................................
W s p ó ł d z i a ł a n i e z i n n e m i p o k r e w n e m i o r g a n i z a c y a mi i R e p r e z e n t a c y e .
356
M a r k a o c h r o n n a z g o d ł e m „ L i g i P o m . p r z e m . ” .............................................. .........
O d z n a k i d l a c z ł o n k ó w o r g a n i z a c y i „L. P. p .“
.
..................................... '^'7
S k o r o w i d z p r z e m y s ł u i h a n d l u k r a j o w e g o .................................................................358
Interwenoye w sprawie zakładania większych przedsiębiorstw
. 358
Interw en cy e w sprawie roz woj u przemysłu domowego
. . . .
359
W a ż n i e j s z e i n t e r w e n c y e w r ó ż n y c h s p r a w a c h .............................................. 360
K u p n o n o w e g o g m a c h u d l a „ L i g i P o m . p r z e m ......................................................364
W y k o n a n i e u c h w a ł V. k r a j o w e g o Z j a z d u L i g i P o m . p r z e m .
.
. 365
S t a t y s t y k a p r a c y B i u r a L i g i P o m . p r z e m ................................................................. 366
S k ł a d Z a r z ą d u L i g i P o m . p r z e m .................................................................................................. 366
Komitet w ykonaw czy W ydziału Ligi Pom. przem ................................................................... 368
Kom isya kontrolująca .
..................................................................................................... 368
Skład Biura Ligi Pomocy przem ysłow ej........................................................................................368
Zm iany w składzie w ydziału w okresie s p r a w o z d a w c z y m .............................................. 369
O m y ł k i d r u k u i z m i a n y zaszłp w czasie druku .
.
.
.
.
.
.
.
370
Z a m k n i ę c i a r a c h u n k o w e z a l a t a 1908 i 1909 ................................................................. 371
P r o t o k ó ł O b r a d V. k r a j o w e g o Z j a z d u L i g i P o m , p r z e m ................................ 376
P r o t o k ó ł o b r a d o k r ę g o w e g o Z j a z d u T ow , Pom . p rz e m , w Z ł o c z o w i e .
. 409

Show publication content!

Transkrypt

Podobne dokumenty

Gimnazjum i Liceum Towarzystwa Salezjańskiego