1 Sytuacja dotycząca ekspozycji zawodowych na

Sytuacja dotycząca ekspozycji zawodowych na potencjalnie zakaźne czynniki
biologiczne w szpitalach województwa śląskiego w latach 2010 – 2012.
Renata Cieślik Tarkota; Oddział Epidemiologii WSSE w Katowicach.
W prezentowanej analizie między innymi wykorzystano następujące dane:
•
ilość pracowników zatrudnionych przy pracach narażających pracowników na kontakt
ze szkodliwymi czynnikami biologicznymi, wg rejestru, zgodnie z Rozporządzeniem
Ministra Zdrowia z dnia 22 kwietnia 2005r. w sprawie szkodliwych czynników
biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz. U. Nr 81, poz. 716 z późn. zm.),
•
ilość ekspozycji: zakłuć i skaleczeń na potencjalnie zakaźny materiał biologiczny,
•
ilość ekspozycji na potencjalnie zakaźny materiał biologiczny innych niż zakłucia
i skaleczenia (pogryzienie, schlapanie błony śluzowej oka krwią lub śliną, oblanie/
zachlapanie materiałem biologicznym),
•
ilość łóżek szpitalnych w poszczególnych placówkach leczniczych.
Tabela 1. Lokalizacja szpitali z uwzględnieniem nadzoru ze strony Państwowej Inspekcji Sanitarnej
województwa śląskiego w 2012 roku.
Powiaty wg podziału administracyjnego
Teren
Bielsko - Biała
Bytom
Chorzów
Cieszyn
Częstochowa
Dąbrowa
Górnicza
Gliwice
Jaworzno
Katowice
Kłobuck
Lubliniec
Myszków
Racibórz
Ruda Śląska
Rybnik
Sosnowiec
Tychy
Powiat grodzki Bielsko – Biała
Powiat ziemski bielski
Powiat grodzki Bytom
Powiat grodzki Piekary Śląskie
Powiat ziemski tarnogórski
Powiat grodzki Chorzów
Powiat grodzki Świętochłowice
Powiat ziemski cieszyński
Powiat grodzki Częstochowa
Powiat ziemski częstochowski
Powiat grodzki Dąbrowa Górnicza
Powiat ziemski będziński
Powiat grodzki Gliwice
Powiat grodzki Zabrze
powiat ziemski gliwicki
Powiat grodzki Jaworzno
Powiat grodzki Katowice
Powiat grodzki Siemianowice Śląskie
Powiat grodzki Mysłowice
Powiat ziemski kłobucki
Powiat ziemski lubliniecki
Powiat ziemski myszkowski
Powiat ziemski raciborski
Powiat grodzki Ruda Śląska
Powiat grodzki Rybnik
Powiat grodzki Żory
Powiat ziemski rybnicki
Powiat grodzki Sosnowiec
Powiat grodzki Tychy
ilość szpitali
pod nadzorem
PPIS
ilość szpitali
pod nadzorem
ŚPWIS
12
3
11
2
7
4
0
1
8
0
3
1
12
2
1
0
25
1
3
0
1
1
0
1
1
1
1
0
4
4
7
0
1
1
1
Wodzisław
Śląski
Zawiercie
Żywiec
Powiat ziemski mikołowski
Powiat ziemski bieruńsko – lędziński
Powiat ziemski pszczyński
Powiat ziemski wodzisławski
Powiat grodzki Jastrzębie Zdrój
Powiat ziemski zawierciański
Powiat ziemski żywiecki
3
0
2
1
1
1
Analiza została sporządzona na podstawie informacji pozyskanych ze szpitali, będących pod
nadzorem Państwowych Powiatowych Inspektorów Sanitarnych województwa śląskiego oraz
Śląskiego Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego. ŚPWIS nadzorował
w analizowanym okresie od 19 do 17 szpitali.
Tabela 2. Ilość ekspozycji zawodowych- zakłuć i skaleczeń i innych narażeń.
Ilość
szpitali
122
Ilość pracowników
Ilość ekspozycji: zakłuć i
Ilość ekspozycji na
zatrudnionych przy pracach
skaleczeń na potencjalnie
potencjalnie zakaźny
narażających pracowników zakaźny materiał biologiczny materiał biologiczny innych
na kontakt ze szkodliwymi
niż zakłucia i skaleczenia
czynnikami biologicznymi,
wg rejestru, zgodnie z Rozp.
M.Z. z dnia 22 kwietnia
2005r. w sprawie
szkodliwych czynników
biologicznych dla zdrowia w
środowisku pracy (Dz. U. Nr
81, poz. 716)
2010r.
2011r.
2012r.
2010r.
2011r.
2012r.
2010r.
2011r.
2012r.
36773
37801
37394
851
806
796
95
69
93
Stwierdzić należy, iż pracowników zatrudnionych we wszystkich szpitalach województwa
śląskiego w poszczególnych latach w analizowanym okresie łącznie było od 36773 do 37801.
Placówki, z których pochodziły informacje zatrudniały od kilku do 1789 osób. Najwięcej
narażonych osób na kontakt z potencjalnie zakaźnym czynnikiem biologicznym, zarówno pod
postacią zakłuć i skaleczeń, jak i innych ekspozycji (pogryzienie, schlapanie błony śluzowej
oka krwią lub śliną, oblanie/ zachlapanie materiałem biologicznym), zarejestrowano w roku
2010- łącznie 946 osób eksponowanych, co stanowi 2,57% wszystkich pracowników
zatrudnionych w narażeniu.
2
851; 2,26%
95; 0,25%
ilość pracowników narażonych w
2010
ilość zranień i zakłuć
ilość innych narażeń
36773; 97,49%
Wykres 1. Ilość ekspozycji zawodowych w stosunku do ilości osób narażonych w roku 2010.
W 2011 roku zarejestrowano 875 ekspozycji na potencjalnie zakaźny materiał, co stanowi
2,31% wszystkich pracowników zatrudnionych w narażeniu na kontakt z potencjalnie
zakaźnym materiałem biologicznym.
806; 2,08%
69; 0,18%
ilość pracowników
narażonych w 2011
ilość zranień i zakłuć
ilość innych narażeń
37801; 97,74%
Wykres 2. Ilość ekspozycji zawodowych w stosunku do ilości osób narażonych w roku 2011.
3
W 2012 roku zarejestrowano 889 ekspozycji na potencjalnie zakaźny materiał, co stanowi 2,4
wszystkich pracowników zatrudnionych w narażeniu. Zarejestrowano 93 ekspozycje takie jak
schlapanie błony śluzowej oka krwią lub śliną, oblanie/ zachlapanie materiałem biologicznym
oraz 796 zakłuć i zranień.
796; 2,08%
93; 0,24%
ilość osób zatrudnionych
w narażeniu
ilość osób zakłutych/
zranionych
ilość osób z innymi
narażeniami
37394; 97,68%
Wykres 3. Ilość ekspozycji zawodowych w stosunku do ilości osób narażonych w 2012 roku.
Szacuje się, iż zakłuciom ulega od 12 do 30 osób rocznie na każde 100 łóżek szpitalnych,
w 2012 roku w województwie śląskim łącznie funkcjonowało 28.641 łóżek i odnotowano
jedynie 796 zakłuć. Wobec powyżej wspomnianych danych szacunkowych powinno być
zarejestrowanych od 3.437 do 8.592 zakłuć, z prostych obliczeń wynika, iż w województwie
śląskim 77- 91% zakłuć pozostaje nie zgłoszonych.
Przyczynami nie zgłaszania ekspozycji mogą być między innymi: brak znajomości procedury
postępowania poekspozycyjnego, obawa przed reakcją pracodawcy, bagatelizowanie
zagrożenia lub uznawanie że dana ekspozycja wiąże się z niskim ryzykiem zakażenia.
Narażenie na kontakt z potencjalnie zakaźnym materiałem biologicznym to ryzyko zakażenia
między innymi wirusami zapalenia wątroby typu B i C. Każdy ludzki materiał biologiczny
(w tym również krew) należy uznawać jako potencjalnie zakaźny, między innymi dlatego,
iż nie każdy pacjent szpitala ma określony profil serologiczny.
Na terenie województwa rejestruje się spadek ilości zachorowań na wirusowe zapalenie
wątroby typu B, natomiast sytuację epidemiologiczną zdiagnozowanych zachorowań
na wzw C, należy uznać za stabilną.
4
Tabela 3. Ilość zachorowań na wirusowe zapalenia wątroby w województwie śląskim w latach 2007- 2012.
WZW
2007
2008
2009
2010
2011
2012
wzw typu B, w tym:
184
172
185
134
124
160
- wzw B ostre
68
46
34
13
8
14
- wzw B przewlekłe
116
126
151
121
116
146
wzw typu C
300
287
-
-
-
-
wzw typu C, wg def. 2009
-
-
157
147
152
143
wzw typu C, wg def. 2005
-
-
189
199
135
195
wzw typu B+C
3
5
5
1
2
4
wzw inne i nieokreślone
9
18
12
13
8
7
Zakłucia, zranienia i inne ekspozycje niosą za sobą również ryzyko zakażenia wirusem HIV.
Podkreślenia wymaga fakt, iż ilość zakażonych HIV jest ciągle niedoszacowana, a roczna ich
ilość w latach 2007- 2012 waha się od 90 do 279 osób.
Tabela 4. Ilość zakażeń HIV i zachorowań na AIDS w latach 2007- 2012.
2007
2008
2009
2010
2011
2012
Nowowykryte
zakażenia HIV
142
279
112
90
122
103
Zachorowania na
AIDS
15
21
13
18
15
30
5
Ekspozycje zawodowe niosą za sobą ryzyko zakażenia, a tym samym mogą stać
się przyczyną choroby zawodowej. W województwie śląskim najczęściej choroby zawodowe
z powodu zakażenia wirusem zapalenia wątroby typu B i C najczęściej występowały w grupie
zawodowej pielęgniarek.
W latach 2007- 2012 odnotowano łącznie:
•
10 chorób zawodowych wzw B ( w tym 8 pielęgniarek i 1 położna)
•
38 chorób zawodowych wzw C (w tym 26 pielęgniarek, 3 położne)
•
2 choroby wzw „nie określone”
33
32
32
29
Razem choroby
zawodowe
19
16
WZW B
12
WZW C
8
5
4
0
2007
2008
5
2
2009
4
1
2010
4
2
2011
1
2012
Wykres 4. Choroby zawodowe w ochronie zdrowia, w tym wirusowe zapalenie wątroby B i C w latach 20072012.
Podsumowanie: Podkreślenia wymaga fakt, iż nie wszystkie ekspozycje zawodowe
są zgłaszane przez pracowników. Tylko promowanie kultury zgłaszania ekspozycji
zawodowych, znajomość i zastosowanie procedur postępowania poekspozycyjnego mogą
wpłynąć na poprawę zgłaszalności tychże zdarzeń.
Analizę sporządzono na podstawie danych zebranych przez 20 Państwowych Powiatowych
Inspektorów Sanitarnych województwa śląskiego i zestawionych przez Śląskiego Państwowego
Inspektora Sanitarnego. W analizie wykorzystano również dane pochodzące z meldunków MZ-56:
Sprawozdanie o zachorowaniach na choroby zakaźne, zakażeniach i zatruciach (podsumowywanych przez
Oddział Epidemiologii) i danych z zakresu chorób zawodowych (podsumowywanych przez Oddział
Higieny Pracy).
6