Aspekty do pobrania

Dodatek do Biuletynu Krajowego Centrum ds. AIDS
Organizacja Narodów Zjednoczonych przeciwko AIDS
Dziesięciolecie działalności UNAIDS
W
roku 2007 obchodzono dwa
jubileusze: 25 lat od chwili
pierwszej publikacji raportu na temat AIDS i 10 lat od ogłoszenia na Międzynarodowej Konferencji
dotyczącej AIDS w Vancouver skuteczności wysoce aktywnej terapii
antyretrowirusowej (HAART). Nie
było jednak wielu powodów do świętowania. Ponad 25 mln ludzi zmarło
na AIDS, a miliony dzieci zostało osieroconych. Każdego dnia w 2007 roku
7500 osób zakażało się wirusem HIV,
5800 osób umierało z powodu chorób
związanych z AIDS i nadal tylko
24%1 potrzebujących miało dostęp do
leczenia.
W 2007 roku było więcej nowych zakażeń i zgonów z powodu AIDS
niż kiedykolwiek wcześniej oraz pojawiły się dane2 świadczące o tym,
że w niektórych krajach (np. w Ugandzie) odnotowano wzrost zakażeń
HIV chociaż poprzednie tendencje
miały charakter stabilny albo malejący.
Najnowsze dane UNAIDS3 wykazują,
że liczba osób żyjących z HIV wzrosła
w każdym regionie świata, jednak
w przypadku nowych zakażeń został
odnotowany spadek w około 10 krajach.
W większości krajów o wysokich
dochodach liczba osób żyjących
z HIV wzrosła, ponieważ leki antyretrowirusowe utrzymują osoby seropozytywne przy życiu, podczas gdy
w tym samym czasie inne osoby nadal
zakażają się HIV.
W krajach o niskim i średnim dochodzie w 2005 roku dzięki nowym programom leczenia szacunkowo udało
się zapobiec 250 do 350 tysiącom
zgonów4. Były też oznaki zmian
w zachowaniach seksualnych w krajach, gdzie ma miejsce spadek nowych
zakażeń. W każdym z tych państw
istnieją dowody potwierdzające zwiększenie stosowania prezerwatyw, opóźnienie w czasie inicjacji seksualnej
oraz zmniejszenie liczby partnerów
seksualnych.
Rok 2007 był także rokiem, w którym
obchodzono 10-tą rocznicę istnienia
UNAIDS, agendy ONZ do spraw
AIDS. Po trudnych początkach działalności, UNAIDS jest teraz w pełni
zaakceptowane jako członek „rodziny”
Organizacji Narodów Zjednoczonych
i całego świata rozwijającego się.
Poniżej przedstawione jest podsumowanie
niektórych
osiągnięć
działalności tej organizacji w latach
1997–2007.
WPROWADZENIE AIDS NA ARENĘ POLITYCZNĄ
Wielkim osiągnięciem UNAIDS jest
umiejscowienie problemu HIV wysoko w agendzie politycznej globalnych,
regionalnych i krajowych przywódców
i międzynarodowych organizacji dzięki rzecznictwie i tworzonym partnerstwom. W 1996 roku nikt nie mógł
przewidzieć, że już w styczniu 2001
Rada Bezpieczeństwa ONZ będzie
debatowała na temat AIDS jako o najważniejszym zagrożeniu dla bezpieczeństwa, ani że w czerwcu 2001
odbędzie się pierwsza Sesja Specjalna
Ogólnego Zgromadzenia Narodów
Zjednoczonych (UNGASS) na temat
HIV/AIDS.
W krajach o niskim i średnim dochodzie zmieniło się nastawienie do epidemii: od zaprzeczenia istnieniu
problemu przeszło ono w zaangażowanie różnych organizacji i instytucji
na poziomie krajowym i regionalnym,
takich jak: Unia Afrykańska, Stowarzyszenie Narodów Azji PołudniowoWschodniej czy Wspólnota Państw
Karaibskich (CARICOM). W niemal
40 krajach przeciwdziałanie HIV jest
nadzorowane przez szefów rządów
lub prezydentów albo ich zastępców.
AIDS jest stałym punktem obrad
www.aids.gov.pl
(36) / 2009
2008
Nr 2 (40)
2
Grupy Ośmiu (G8), Światowego
Forum Gospodarczego i innych organizacji tej samej rangi. Ponad 200 firm
międzynarodowych jest członkami
Globalnej Koalicji Biznesu przeciwko
HIV/AIDS, Gruźlicy i Malarii (GBC)
oraz wiele związków zawodowych na
całym świecie jest aktywnie zaangażowanych w walkę.
W krajach bogatych darczyńcy
o wiele bardziej angażują się w prace
w zakresie HIV. UNAIDS nie zamierza twierdzić, że osiągnął to wyłącznie
własnym wysiłkiem. Agenda współpracuje z różnymi partnerami – z osobami
żyjącymi z HIV, różnymi organizacjami pozarządowymi (od niewielkich
organizacji społecznych po potężne
organizacje międzynarodowe), z sektorem prywatnym, organizacjami religijnymi, fundacjami prowadzonymi
przez miliarderów i byłych szefów
państw oraz wieloma znanymi twarzami show-biznesu.
ZWIĘKSZENIE ŚRODKÓW NA
PRZECIWDZIAŁANIE AIDS
Co polityczne zaangażowanie oznacza
w praktyce? Przede wszystkim doprowadziło do ogromnego wzrostu środków przeznaczonych na walkę
z AIDS. Między 1996 a 2007 rokiem
finansowanie programów w zakresie
HIV w krajach o niskim i średnim dochodzie zwiększyło się ponad 30-krot-
nie – z niecałych 300 milionów dolarów
w 1996 roku do 8,9 miliardów. „The
Economist” napisał: „Mimo zaangażowania innych czynników, nie będzie
dużą nadinterpretacją historii stwierdzenie, że UNGASS odegrała dużą rolę w poprawie sytuacji… Prędkość,
z jaką pieniądze są przekazywane na
AIDS (ze wszystkich źródeł, w tym
z krajów najbardziej dotkniętych epidemią, jak również od podatników
z bogatego świata) znacznie wzrosła
w 2001 roku”5.
Jak zauważył dr Peter Piot6, to był
rzadki przykład rzeczywiście spełnionej obietnicy Zgromadzenia Ogólnego. Złożono obietnicę, aby uzbierać
7–10 mld USD do 2005 r. i, jak się okazało w 2005 r., zebrano 8,3 miliardów
dolarów.
Wiele krajów rozwijających się zwiększyło własne krajowe fundusze na programy przeciwdziałania epidemii,
pomimo ograniczonych zasobów; jedna trzecia obecnych wydatków na
AIDS pochodzi z budżetów krajowych
i prywatnych dotacji w tych krajach.
Pozostałe dwie trzecie pochodzą z pomocy dwustronnej oraz wielostronnej.
W nieco ponad trzy lata Globalny Fundusz Walki z AIDS, Gruźlicą i Malarią
wypłacił odbiorcom grantów 2,26 miliarda dolarów7.
Znaczącym darczyńcą jest Program
PEPFAR (President's Emergency Plan
for AIDS Relief), który do 2007 roku
wypłacił łącznie 8,4 miliarda dolarów
i stanowi około połowę wszystkich
dwustronnych wydatków na AIDS.
PEPFAR w swojej pracy polega na
danych UNAIDS i formułuje swoją
politykę zgodnie z jego rekomendacjami. The Economist stwierdził, że
„(...) trudno jest uwierzyć, że prezydent
Bush miałby zrobić to, co uczynił, bez
motywującego wpływu wydarzeń, które rozpoczęła UNGASS”8.
GLOBALNY PUNKT ODNIESIENIA
Powszechnie jest uznane, że UNAIDS jest
istotnym
globalnym
punktem
odniesienia, jeżeli chodzi o szeroki
zakres różnorodnych danych i informacji na temat epidemii AIDS.
ZWIĘKSZENIE DOSTĘPU
DO LECZENIA ANTYRETROWIRUSOWEGO
Od początku swojej inicjatywy
na rzecz dostępu do terapii ARV,
UNAIDS prowadziło kampanię w celu zmniejszenia cen leków, dążąc do
tego, by były one dostępne dla ludzi
w najbiedniejszych krajach. Ta i inne
inicjatywy, w tym praca działaczy i silne poparcie ze strony Sekretarza
Generalnego ONZ, doprowadziły do
istotnego obniżenia cen. Dzięki temu
udało się zapewnić leczenie antyretrowirusowe w krajach, gdzie możliwości
służby zdrowia są bardzo ograniczone.
Do grudnia 2007 roku do terapii
włączono około 2,3 miliona osób9.
Ponadto w ramach Programu MAP
(Multi-Country HIV/AIDS Programme for Africa) w latach 2004–2005
Światowy Bank uruchomił warty
60 mln dolarów Projekt na rzecz Przyspieszenia Leczenia (Treatment Acceleration Project). Dotacje otrzymały
Burkina Faso, Ghana i Mozambik.
Do końca 2005 roku Bank Światowy
wydał ponad 2,5 miliarda dolarów na
rzecz walki z epidemią AIDS.
ZWIĘKSZENIE SKUTECZNOŚCI
ZAANGAŻOWANYCH ŚRODKÓW
W POSZCZEGÓLNYCH KRAJACH
Od 2002 roku Sekretariat UNAIDS
w partnerstwie ze swoimi współsponsorami10 koncentruje się w znacznie
większym stopniu na pracy na poziomie krajowym. Dr Piot napisał do swoich pracowników na początku 2007:
„Będziemy kontynuować naszą transformację od organizacji skupiającej się
na rzecznictwie mającym na celu walkę z epidemią AIDS w organizację
www.aids.gov.pl
(36) / 2009
2008
Nr 2 (40)
3
a celem utworzenia UNAIDS było to
zmienić. Agenda, jak to jest często
zauważane, nie była „typowym biznesem”. Mandatem dla nowego programu było zapewnienie przywództwa
w ramach globalnego przeciwdziałania AIDS i polityki w tym zakresie,
a także zapewnienie koordynacji
i spójności walki z epidemią w całym
systemie Narodów Zjednoczonych.
Było to istotne dla maksymalizacji skuteczności działań zbiorowych agencji
współsponsorujących.
zorientowaną na pracę w terenie,
w centrum uwagi której jest ONZ-owskie
wsparcie dla realizacji programów
w zakresie AIDS, przy jednoczesnym
kontynuowaniu niezmiennie potrzebnego rzecznictwa i działań politycznych”.
Liczba pracowników agendy w poszczególnych krajach wzrosła, a krajowi koordynatorzy UNAIDS są
pełnoetatowymi pracownikami krajowych zespołów ONZ. W wielu krajach
partnerzy, m.in. donatorzy oraz przedstawiciele społeczeństwa obywatelskiego, potwierdzają zwiększoną obecność
ONZ.
UNAIDS opracował politykę Three
Ones, mającą na celu zharmonizowanie pracy wszystkich stron zaangażowanych w walkę z AIDS na poziomie
krajowym.
Pracownicy UNAIDS odpowiedzialni
za monitoring i ewaluację krajowych
programów stanowią obecnie największy zespół ekspertów w dziedzinie
AIDS. Odgrywają oni kluczową rolę
w zarządzaniu działaniami przeciw
epidemii na całym świecie, ponieważ
generują z różnych źródeł dokładne
dane, które stanowią podstawę do
efektywnego planowania i wdrażania
programów.
UNAIDS JAKO PIONIER REFORMY ORGANIZACJI NARODÓW
ZJEDNOCZONYCH
Od samego początku UNAIDS było
organizacją, która tworzyła podwaliny
dla reformy ONZ. Gdy ONZ została
założona ponad 60 lat temu, świat był
zupełnie innym miejscem, a system
Narodów Zjednoczonych do pewnego
stopnia został utworzony w odpowiedzi na różne globalne problemy.
Na początku epidemii AIDS stanowił
wyzwanie dla sposobu pracy ONZ,
STYGMATYZACJA, PRAWA CZŁOWIEKA A WIĘKSZE ZAANGAŻOWANIE OSÓB ŻYJĄCYCH Z HIV
Od samego początku zwalczanie dyskryminacji osób żyjących z HIV stało
się
istotną
częścią
strategii
UNAIDS, ale w wielu krajach wciąż
pozostaje jeszcze bardzo dużo do
zrobienia. Zarówno w Deklaracji
Zobowiązań w sprawie HIV/AIDS
z 2001 roku, jak i Deklaracji Politycznej z 2007 roku rządy zobowiązały się
do podjęcia działań w celu zwalczania
stygmatyzacji i dyskryminacji w tym
zakresie, uznając, że taki krok jest
„kluczowym elementem w walce z globalną pandemią HIV/AIDS”.
Niemniej
jednak
stygmatyzacja
poszczególnych populacji takich, jak
osoby sprzedające usługi seksualne
i osoby zażywające narkotyki dożylnie
jest tak duża, że grupy te nie zostały
wyszczególnione w Deklaracji Politycznej z 2007 roku.
Istnieją dowody oparte na badaniach
potwierdzające znaczną stygmatyzację,
której doświadczają osoby żyjące
z HIV – przy czym kobiety w większym
stopniu niż mężczyźni – oraz problemów osobistych tym spowodowane.
Edwin Cameron, sędzia z Republiki
Południowej Afryki, który żyje z HIV,
napisał w bardzo poruszający sposób11,
że: „napiętnowanie napawa prawdopodobnie największą obawą tych, którzy
żyją z HIV i AIDS... Irracjonalnym
źródłem stygmatyzacji są nie tylko reakcje innych na AIDS, pełne strachu,
uprzedzeń i bigoterii – jego źródłem są
również lęki, niechęć do samego siebie, niska samoocena i ostateczna autodestrukcja, poczucie winy, których
do świad cza zbyt wielu ludzi żyjących
z HIV/AIDS”.
Zaangażowanie
osób
żyjących
z HIV w pracę na wszystkich szczeblach jest ważnym aspektem pracy
UNAIDS w celu zwalczania stygmatyzacji, czy to poprzez wspieranie two-
rzenia i działania sieci osób żyjących
z HIV, czy też negocjacji z rządami
w celu zwolnienia z więzienia osób
seropozytywnych.
Przykładowo przy wsparciu UNAIDS
w ciągu sześciu lat powstała Ukraińska
Sieć Osób Żyjących z HIV oraz
w 2005 roku Unia Osób Żyjących
z HIV z Europy Wschodniej i Środkowej. Sieć ta połączyła stowarzyszenia
w 10 krajach w celu pozyskiwania
środków dla niedofinansowanych sieci w regionie. Osoby seropozytywne
otrzymywały wsparcie na wiele sposobów, została na przykład zorganizowana fotowystawa osób żyjących z HIV,
gdzie zostały wystawione zdjęcia osób,
również tych, które wcześniej nie
mówiły członkom rodziny o swoim
statusie serologicznym. Ukraińska sieć
zapewnia mocne wsparcie swoim
członkom, którzy chcą się „ujawnić”
oraz tym, którzy jeszcze nie są gotowi
do otwartego mówienia o swoim statusie serologicznym.
Jednak w wielu krajach nie istnieją
żadne prawne i polityczne podstawy
do utworzenia sieci osób żyjących
z HIV. Na poziomie globalnym,
UNAIDS ściśle współpracuje z Biurem
Wysokiego Komisarza ds. Praw Człowieka w celu włączenia kwestii stygmatyzacji i dyskryminacji z powodu HIV
w pracę krajowych organizacji praw
człowieka, organów traktatowych i specjalnych procedur ONZ.
BUDOWANIE KOALICJI
Jeszcze jednym kluczowym priorytetem UNAIDS jest praca w partnerstwie z wieloma stronami dążącymi
do przyznania tego, że AIDS jest
czymś więcej niż tylko problemem
zdrowotnym.
W roku 1997 UNAIDS zainicjowało
powstanie
Globalnej
Koalicji
Biznesu przeciwko HIV/AIDS (GBC
– dawniej Globalnej Rady Biznesu
na rzecz AIDS), do której dołączyło
ponad 200 firm. Sekretariat UNAIDS
i Międzynarodowa Organizacja Pracy
zachęcają sektor biznesu do przyznania wpływu AIDS; jest to obecnie na
porządku obrad Światowego Forum
Ekonomicznego w ramach jego Globalnej Inicjatywy na rzecz Zdrowia.
W krajach, gdzie prewalencja HIV
wśród dorosłych przekracza 20%,
większość firm (58%) posiada politykę
w zakresie HIV. MOP zapewnił wsparcie techniczne w zakresie polityk
i programów w miejscu pracy w ponad
25 krajach w Afryce, Azji, Europie
www.aids.gov.pl
(36) / 2009
2008
Nr 2 (40)
4
MOP i Światowa Kampania na rzecz
AIDS także ściśle współpracują w zakresie AIDS ze związkami zawodowymi: na przykład na Ukrainie UNDP
zebrało razem związki zawodowe w celu opracowania strategii, które będą
mobilizować pracowników poprzez
promowanie programów realizowanych w miejscu pracy.
Organizacje religijne i związki wyznaniowe były mocno zaangażowane
w przeciwdziałanie AIDS od początku
epidemii. UNAIDS w ciągu ostatnich
10 lat współpracowało z wieloma
związkami wyznaniowymi, przywódcami religijnymi i teologami – buddyjskimi, chrześcijańskimi, hinduskimi
i muzułmańskimi. Chociaż istnieją wyraźne różnice w podejściu – jedną
z najbardziej oczywistych kwestii jest
stosowanie prezerwatyw – staranna dyplomacja i przyłożenie uwagi do dyskusji teologicznych, jak i praktyczne
działania, doprowadziły do powstania
dobrych stosunków roboczych. W wielu krajach przywódcy religijni są mocno zaangażowani w pracę dotyczącą
opracowania polityki i programów.
Wschodniej i na Karaibach12. UNAIDS
poparło również uruchomienie krajowych koalicji biznesu na rzecz AIDS
w wielu krajach i regionalnych koalicji
biznesowych w większości regionów,
na przykład Pan-Karaibskie Forum
Biznesowe przeciwko AIDS.
WNIOSKI
Ze względu na wiele wyzwań w zakresie przeciwdziałania AIDS na poziomie globalnym i krajowym, UNAIDS
jeszcze przez wiele lat będzie odgrywać istotną rolę w przeciwdziałaniu
AIDS. Niewątpliwie poczyniono postęp w ciągu pierwszej dekady, nie
mniej jednak liczba zakażeń HIV
i zgonów z powodu AIDS nadal rośnie.
Dlatego ta organizacja musi odgrywać
ważną rolę w przeciwdziałaniu AIDS.
UNAIDS będzie nadal angażować system Narodów Zjednoczonych w inicjowanie i utrzymanie skutecznego
charakteru przeciwdziałania AIDS.
Bezpośredni cel UNAIDS na najbliższe lata jest jasny: wspieranie krajów
w zapewnieniu powszechnego dostępu
do programów profilaktyki, leczenia,
opieki i wsparcia w zakresie HIV.
Jednak stałym wyzwaniem dla
UNAIDS oraz wielu jego partnerów
jest wspieranie kontynuacji zmian
w wielu dziedzinach: w pracy w ramach systemu ONZ i wraz z innymi
partnerami na rzecz likwidacji
ubóstwa i nierówności, w celu zwalczania stygmatyzacji, niesprawiedliwości i ochrony praw człowieka, w celu
umożliwienia osobom żyjącym z HIV
dochodzenia swoich praw, tym samym
dając dojść do głosu tym, którzy głosu
i władzy nie mają. Równolegle
UNAIDS musi nadal dążyć do takiego
zaangażowania politycznego, które
zapewni finansowanie oraz politykę
o charakterze trwałym i wystarczająco
elastycznym, aby dostosować się
do niedających się przewidzieć
wyzwań przyszłości. Przeciwdziałanie
AIDS powinno być tak samo złożone
jak sama epidemia; zdolność do reagowania na zmiany w epidemii jest
niezbędna, jeśli kiedykolwiek mamy
ją pokonać.
Wybrane fragmenty
publikacji UNAIDS
„UNAIDS: The first 10 years”
Tłum. Aleksandra Skonieczna
Przypisy:
1. WHO (2007). Towards universal access by 2010. Geneva, WHO.
2. UNAIDS/WHO. AIDS Epidemic Update, 2007. Geneva, UNAIDS/WHO.
3. UNAIDS/WHO (2007).
4. UNAIDS/WHO (2007). Progress on Global Access to HIV Antiretroviral Therapy: a Report on the “3 by 5” and Beyond.
Geneva, UNAIDS.
5. “Unhappy Anniversary”, The Economist, 3 czerwca 2007 r.
6. Dr Peter Piot – dyrektor wykonawczy UNAIDS w latach 1995–2008.
7. The Global Fund (2007): Investing in Impact: Mid-year Results Report 2007. Geneva, UNAIDS.
8. “Unhappy Anniversary”, The Economist, 3 czerwca 2007 r.
9. WHO (2007).
10. UNAIDS jest wspólnym przedsięwzięciem innowacyjnym, które skupia wysiłki i zasoby ośmiu organizacji systemu Narodów
Zjednoczonych. UNAIDS w swoich działaniach jest wspierane przez Radę Programową, w skład której wchodzą
przedstawiciele 22 rządów, 8 współsponsorów (UNICEF, UNDP, UNDCP, UNFPA, ILO, UNESCO, WHO i Bank Światowy)
i 5 przedstawicieli organizacji pozarządowych, w tym stowarzyszeń osób żyjących z HIV/AIDS.
11. Cameron E (2005). Witness to AIDS. New York. I B Taurus.
12. UNAIDS (2005).
Redakcja:
Redaktor naczelna – Katarzyna Gajewska
Zastępca redaktor naczelnej – Iwona Klapińska
Sekretarz redakcji – Maryla Rogalewicz
Wydawca:
Krajowe Centrum ds. AIDS
www.aids.gov.pl
(36) / 2009
2008
Nr 2 (40)
Adres redakcji:
ul. Samsonowska 1, 02-829 Warszawa
tel. (+22) 331 77 77, fax (+22) 331 77 76
e-mail: [email protected]
www.aids.gov.pl
Egzemplarz bezpłatny
Redakcja zastrzega sobie prawo
adjustacji i skracania artykułów.