SZKOLENIE Dochodzenie roszczeń i rozstrzyganie sporów w

SZKOLENIE
Dochodzenie roszczeń i rozstrzyganie sporów
w oparciu o Warunki Kontraktowe FIDIC
Poznań, 16 kwietnia 2013 r.
Organizator szkolenia
Wykładowca
radca prawny Tomasz Skoczyński
Skoczyński Wachowiak Strykowski
Kancelaria Prawna sp. k.
Charakter prawny Warunków Kontraktowych FIDIC oraz roszczeń
i sporów powstałych na ich gruncie
Warunki kontraktowe FIDIC to wzorce umowne mające zastosowanie do
stosunków umownych pomiędzy inwestorem (zamawiającym) a wykonawcą.
Warunki kontraktowe FIDIC nie są przepisami prawa stanowionego.
Konstrukcja wzorca umownego typu FIDIC
„Kontrakt” oznacza Akt Umowy, List Zatwierdzający, Warunki (Ogólne),
Specyfikację, Rysunki, Wykazy oraz inne dokumenty wyliczone w Akcie
Umowy lub w Liście Zatwierdzającym [klauzula 1.1.1.1]
Kontrakt to inaczej zbiór dokumentów określających umowne prawa
i obowiązki stron Kontraktu tj. Zamawiającego i Wykonawcy
Ponadto na zakres praw i obowiązków stron Kontraktu wpływ mają także
przepisy prawa powszechnie obowiązującego, w tym w szczególności
takie jak:
 ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 1964 r., nr
16, poz. 63 z późn. zm.),
 ustawa z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych (t.j. Dz.
U. z 2010 r., nr 113, poz. 759 z późn. zm.) – w zakresie w jakim umowa
zawierana jest przez podmiot publiczny,
 ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (t.j. Dz. U. z 2010 r., nr
243, poz. 1623 z późn. zm.).
Hierarchia ważności dokumentów składających się na Kontrakt:
Akt Umowy
List zatwierdzający
Oferta w tym załącznik do oferty
Wypełnione wykazy
Warunki szczególne
Warunki ogólne
Wymagania Zamawiającego (np. SIWZ)
Warunki Kontraktowe FIDIC a przepisy Kodeksu cywilnego (k.c.)
1.
Zakres stawania przepisów k.c.
Przepisy k.c. stosuje się do wszystkich stosunków cywilnoprawnych
zarówno pomiędzy podmiotami gospodarczymi jak i osobami fizycznymi.
Co do zasady nie można wyłączyć stosowania przepisów k.c.
2.
Wzajemny stosunek przepisów k.c. i Warunków kontraktowych:
 pierwszeństwo stosowania bezwzględnie obowiązujących przepisów
k.c. przed Warunkami Kontraktowymi,
 pierwszeństwo stosowania Warunków Kontraktowych przed względnie
obowiązującymi przepisami k.c.
3. Warunki Kontraktowe FIDIC podlegają interpretacji takiej jak umowy
cywilnoprawne.
Zgodnie z art. 65 k.c.:
 oświadczenie woli należy tak tłumaczyć, jak tego wymagają ze względu
na okoliczności, w których złożone zostało, zasady współżycia
społecznego oraz ustalone zwyczaje,
 w umowach należy raczej badać, jaki był zgody zamiar stron i cel umowy,
aniżeli opierać się na jej dosłownym znaczeniu.
Ponadto należy zawsze uwzględniać przepisy prawa bezwzględnie
obowiązującego, w tym przepisy Prawa zamówień publicznych, jeżeli jest
to umowa w sprawie zamówienia publicznego
Podstawowe rodzaje roszczeń
1.
2.
Roszczenia terminowe (np. o przedłużenie Czasu na Ukończenie).
Roszczenia finansowe:
2.1. o ustalenie wysokości lub zapłatę wynagrodzenia,
2.2. o odszkodowanie,
2.3. o zapłatę kary umownej.
Definicje pojęć związanych ze wskazanymi powyżej roszczeniami:
 Czas na Ukończenie – klauzula 1.1.3.3,
 Cena Kontraktowa – klauzula 1.1.4.2 oraz Koszt – klauzula 1.1.4.3,
 szkoda - art. 361 k.c. oraz zasady i zakres odpowiedzialności
odszkodowawczej - art. 471 k.c.,
 kara umowna – klauzula 8.7., art. 483 – 485 k.c.
Roszczenia Zamawiającego
1.Rodzaje roszczeń Zamawiającego:
1.1.
roszczenia o przedłużenie Okresu Zgłaszania Wad
1.2.
Roszczenia o zapłatę
2.Termin zgłaszania roszczeń Zamawiającego - Warunki Kontraktowe nie
przewidują terminu, w którym Zamawiający ma obowiązek zgłosić
roszczenie, pod rygorem utraty roszczenia.
3.Procedura zgłaszania roszczeń Zamawiającego – uregulowana jest
treści klauzuli 2.5:
w
„Zamawiający lub Inżynier winni powiadomić Wykonawcę, jeżeli Zamawiający
uzna, że przysługuje mu roszczenie o przedłużenie Okresu Zgłaszania Wad lub
roszczenie o zapłatę czy to na podstawie którejkolwiek klauzuli Warunków
Kontraktu czy na innej podstawie związanej z Kontraktem. Takie
powiadomienie winno zawierać szczegóły. Powiadomienie nie jest potrzebne dla
płatności należnych na mocy klauzuli 4.19 [Elektryczność, woda i gaz] oraz
klauzuli 4.20 [Sprzęt Zamawiającego i przedmioty udostępniane bezpłatnie] lub
dla innych usług świadczonych na żądanie Wykonawcy”.
Roszczenia Wykonawcy
Rodzaje roszczeń Wykonawcy:
1.1 roszczenie o przedłużenie Czasu na Ukończenie,
1.2 roszczenia finansowe.
Terminy zgłaszania roszczeń Wykonawcy – ściśle określone w treści klauzuli
20.1.:
1.Powiadomienie o roszczeniu – „nie później niż w ciągu 28 dni od dnia,
w
który Wykonawca dowiedział się lub powinien się dowiedzieć o zdarzeniu lub
okolicznościach stanowiących podstawę do roszczenia”.
Jeżeli Wykonawca nie dochowa powyższego terminu, to „Czas na Ukończenie
nie zostanie przedłużony, Wykonawca nie będzie uprawniony do dodatkowej
zapłaty, a Zamawiający będzie zwolniony z wszelkiej odpowiedzialności z tytułu
roszczenia”.
2.Zgłoszenie roszczenia ostatecznego – „w ciągu 42 dni od dnia, w którym
Wykonawca dowiedział się lub powinien się dowiedzieć o zdarzeniu lub
okolicznościach stanowiących podstawę do roszczenia lub w innym terminie
zaproponowanym przez Wykonawcę i zatwierdzonym przez Inżyniera”.
3.Roszczenie przejściowe – „gdy zdarzenie lub okoliczność dające podstawę do
roszczenia ma działania ciągłe, to takie roszczeni będzie uznane za przejściowe;
Wykonawca przedstawi dalsze roszczenia przejściowe w odstępach
miesięcznych, podając w nich narastające opóźnienie czy też kwoty
roszczenia oraz dalsze szczegóły jakich Inżynier może w racjonalny sposób
zażądać. Wykonawca winien przedstawić ostateczne roszczenie w ciągu 28 dni
od dnia ustania skutków, wynikających ze zdarzenia lub okoliczności lub
w innym terminie, jaki może zostać zatwierdzony przez Inżyniera na wniosek
Wykonawcy”.
Rozstrzyganie roszczeń w świetle Warunków Kontraktowych FIDIC [Klauzula
20.1]
zgłoszenie roszczeń Wykonawcy
do Inżyniera
(28 dni)
zgłoszenie do Inżyniera
kompletnego roszczenia
(42 dni)
zatwierdzenie lub odrzucenia roszczenia przez Inżyniera
(42 dni)
powołanie Komisji Rozjemczej
(28 dni)
rozstrzygnięcie Komisji Rozjemczej
(84 dni)
odrzucenie decyzji Komisji Rozjemczej
(28 dni)
arbitraż / sąd
Rozstrzyganie sporów przez Komisję Rozjemczą
1.
Wspólne powołanie Komisji Rozjemczej przez strony - w terminie
ustalonym w Załączniku do Oferty.
2.
Wniosek o wydanie rozstrzygnięcia przez Komisję Rozjemczą
Klauzula 20.4:
„Jeżeli zaistnieje spór jakiegokolwiek rodzaju pomiędzy Stronami związany lub
wynikający z kontraktu lub wykonania Robót, włącznie z wszystkimi sporami co do
jakiegokolwiek świadectwa, ustalenia, polecenia, opinii lub wyceny dokonanej przez
Inżyniera, to każda ze stron może przedłożyć spór do Komisji Rozjemczej do decyzji,
z kopią dla drugiej strony oraz Inżyniera”.
3.
Wydanie decyzji przez Komisję Rozjemczą – w terminie 84 dni od
otrzymania wniosku lub w innym terminie zaproponowanym przez
Komisję Rozjemczą i zatwierdzonym przez obie strony.
Decyzja Komisji Rozjemczej jest wiążąca dla obu stron, które winny
niezwłocznie wprowadzić ją w życie, dopóki i jeżeli nie zostanie ona
zmieniona w postępowaniu pojednawczym lub wyrokiem arbitrażu.
4.
Możliwość odrzucenia decyzji Komisji Rozjemczej przez jedną ze stron
– jeżeli jedna ze stron nie zgadza się z decyzją Komisji Rozjemczej,
winna w przeciągu 28 dniu od otrzymania decyzji powiadomić drugą
stronę o odrzuceniu decyzji.
Jeżeli żadna ze stron nie odrzuci decyzji Komisji Rozjemczej, wówczas
decyzja staje się ostateczna i wiążąca dla obu stron.
5.
W przypadku, gdyby jedna ze stron nie zastosowała się do decyzji
Komisji Rozjemczej, mimo że decyzja stała ostateczna i wiążąca dla
obu stron, druga strona może – bez uszczerbku dla innych praw –
zaskarżyć do arbitrażu sam fakt niezastosowania się.
6.
Jeżeli Komisja Rozjemcza nie wyda decyzji w terminie 84 dni od dnia
otrzymania wniosku lub w innym zatwierdzonym terminie, to każda ze
stron może w ciągu 28 dni od dnia, w którym upłynął termin wydania
decyzji, złożyć drugiej stronie swój protest. Złożenie protestu jest
warunkiem wszczęcia postępowania arbitrażowego.
Rozstrzygnięcie polubowne
Klauzula 20.5:
„Tam, gdzie zostało doręczone powiadomienie o odrzuceniu orzeczenia Komisji
Rozjemczej, obie strony winny przed rozpoczęciem postępowania arbitrażowego
podjąć próbę polubownego rozstrzygnięcia sporu”.
Próba rozstrzygnięcia polubownego nie jest jednak obligatoryjna.
Rozstrzyganie sporów przez sąd arbitrażowy
1.
Postępowanie arbitrażowe może rozpocząć się nie wcześniej niż w 56 –
tym dniu po doręczeniu powiadomienia o odrzuceniu decyzji Komisji
Rozjemczej.
2.
Klauzula arbitrażowa – zapis na sąd polubowny:
definicja legalna zapisu na sąd polubowny – art. 1161 § 1 Kodeksu
postępowania cywilnego (k.p.c.):
„Poddanie sporu pod rozstrzygnięcie sądu polubownego wymaga umowy stron,
w której należy wskazać przedmiot sporu lub stosunek prawny, z którego spór
wyniknął lub może wyniknąć (zapis na sąd polubowny)”.
Postępowanie przed sądem arbitrażowym (polubownym) – ogólne zasady
1.
Zasada autonomii postępowania polubownego, przejawiająca się m.in.
w tym, że:
 strony mogą uzgodnić zasady i sposób postępowania przed sądem
polubownym,
 sąd arbitrażowy nie jest związany co do zasady przepisami
Kodeksu postępowania cywilnego; z zastrzeżeniem niektórych
przepisów k.p.c. może prowadzić postępowanie w sposób, jaki
uzna za właściwy.
2.
Zasada równouprawnienia stron = każda ze stron ma prawo do
wysłuchania i przedstawienia swoich twierdzeń oraz dowodów na ich
poparcie.
3.
Postępowanie przed sądem polubownym kończy się wydaniem wyroku.
Wyrok powinien być sporządzony na piśmie, zawierać uzasadnienie
oraz wskazywać zapis na sąd polubowny, na podstawie którego został
wydany.
Wykonalność wyroku sądu arbitrażowego
1.
Art. 777 § 1 pkt 2 k.p.c. – wyrok sądu polubownego lub ugoda zawarta
przed sądem polubownym stanowią tytuły egzekucyjne.
2.
Art. 1212 § 1 k.p.c. – „wyrok sądu polubownego lub ugoda przed nim
zawarta mają moc prawną na równi z wyrokiem sądu lub ugodą
zawartą przed sądem po ich uznaniu przez sąd albo po stwierdzeniu
przez sąd ich wykonalności”
Stwierdzenie wykonalności wyroku sądu polubownego lub ugody
zawartej przed tym sądem odnosi się wyłącznie do tych wyroków oraz
ugód, które ze względu na swą treść podlegają wykonaniu w drodze
egzekucji.
W pozostałych przypadkach w grę wchodzi wyłącznie uznanie wyroku
sądu polubownego bądź ugody zawartej przez sądem polubownym.
3.
O uznaniu albo stwierdzeniu wykonalności wyroku sądu polubownego
lub ugody przed tym sądem zawartej sąd orzeka na wniosek strony.
4.
O uznaniu wyroku sądu polubownego lub ugody przed nim zawartej,
nienadających się do wykonania w drodze egzekucji, sąd orzeka
postanowieniem.
5.
Sąd stwierdza wykonalność wyroku sądu polubownego lub ugody
przed nim zawartej, nadających się do wykonania w drodze egzekucji,
nadając im klauzulę wykonalności.
Skarga o uchylenie wyroku sądu polubownego
1.
Podstawa prawna skargi - art. 1205 § 1 k.p.c.:
„Wyrok sądu polubownego wydany w Rzeczypospolitej Polskiej może
zostać uchylony przez sąd wyłącznie w postępowaniu wszczętym na
skutek wniesienia skargi o jego uchylenie, zgodnie z poniższymi
przepisami”.
2.
Podstawy skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego:
 brak było zapisu na sąd polubowny, zapis na sąd polubowny jest
nieważny, bezskuteczny albo utracił moc według prawa dla niego
właściwego,
 strona nie była należycie zawiadomiona o wyznaczeniu arbitra,
o postępowaniu przed sądem polubownym lub w inny sposób była
pozbawiona możności
polubownym,
obrony
swoich
praw
przed
sądem
 wyrok sądu polubownego dotyczy sporu nieobjętego zapisem na
sąd polubowny lub wykracza poza zakres takiego zapisu;
przekroczenie zakresu zapisu na sąd polubowny nie może stanowić
podstawy uchylenia wyroku, jeżeli strona, która brała udział
w postępowaniu, nie zgłaszała zarzutów co do rozpoznania
roszczeń wykraczających poza zakres zapisu,
 nie zachowano wymagań co do składu sądu polubownego lub
podstawowych
zasad
postępowania
przed
tym
sądem,
wynikających z ustawy lub określonych przez strony,
 wyrok uzyskano za pomocą przestępstwa albo podstawą wydania
wyroku był dokument podrobiony lub przerobiony,
 w tej samej sprawie między
prawomocny wyrok sądu.
tymi
samymi
stronami
zapadł
Ponadto, uchylenie wyroku sądu polubownego następuje także wtedy,
gdy sąd stwierdził, że:
 według ustawy spór nie może być rozstrzygnięty przez sąd
polubowny,
 wyrok sądu polubownego jest sprzeczny z podstawowymi
zasadami porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej (klauzula
porządku publicznego).
3.
Termin wniesienia skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego – trzy
miesiące od dnia doręczenia wyroku.
Jeżeli strona wnosi skargę o uchylenie wyroku sądu polubownego na
tej podstawie, że wyrok uzyskano za pomocą przestępstwa albo
podstawą wydania wyroku był dokument podrobiony lub przerobiony
lub dlatego, że w tej samej sprawie między tymi samymi stronami
zapadł prawomocny wyrok sądu – termin do wniesienia skargi liczy się
od dnia, w którym strona dowiedziała się o tej podstawie.
Strona nie może jednak żądać uchylenia wyroku sądu polubownego po
upływie pięciu lat od dnia doręczenia jej wyroku sądu polubownego.
4.
Postępowanie przed sądem powszechnym ze skargi o uchylenie
wyroku sądu polubownego jest postępowaniem dwuinstancyjnym.
Rozstrzyganie sporów przed sąd powszechny
Strony mogą zrezygnować z klauzuli arbitrażowej (zapisu na sąd polubowny)
w Warunkach Kontraktu, poddając spór po rozstrzygnięcie sądu
powszechnego.
Sąd powszechny rozstrzyga spór na podstawie prawa materialnego oraz
według zasad prawa procesowego – Kodeksu postępowania cywilnego.
Przedawnienie roszczeń
1.Ogólne zasady przedawnienia roszczeń:
2.
2.1. Przedawnieniu ulegają roszczenia majątkowe, z zastrzeżeniem
wyjątków w ustawie przewidzianych.
Przykładowo,
przedawnieniu
windykacyjne
i
negatoryjne
nieruchomości.
2.2.
nie
ulegają
roszczenia
właściciela,
jeżeli
dotyczą
Konieczność
podniesienia
zarzutu
przedawnienia
w postępowaniu – sąd z urzędu nie uwzględnia przedawnienia
roszczeń.
3.Terminy przedawnienia roszczeń:
3.1. Ogólne terminy przedawnienia roszczeń – dla roszczeń
o
świadczenia
okresowe
oraz
roszczeń
związanych
z prowadzeniem działalności gospodarczej termin przedawnienia
wynosi trzy lata, a dla pozostałych roszczeń – 10 lat, jeżeli
przepis szczególny nie stanowi inaczej.
3.2.
Termin przedawnienia roszczeń z umowy o roboty budowlane brak szczególnej regulacji w przepisach = ogólne terminy
przedawnienia, tj. 3 lub 10 lat.
3.3.
Termin przedawnienia roszczeń z umowy o dzieło – 2 lata od
oddania dzieła, a jeżeli dzieło nie zostało oddane – od dnia,
w którym zgodnie z treścią umowy miało być oddane.
Terminy przedawnienia nie mogą być skracane ani przedłużane przez
czynność prawną.
4.
Bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stało
się wymagalne.
Wymagalność oznacza zaktualizowanie się obowiązku świadczenia –
wierzyciel
uzyskuje
prawną
możliwość
żądania
zaspokojenia
przysługującej mu wierzytelności.
Jeżeli wymagalność roszczenia zależy od podjęcia określonej czynności
przez uprawnionego, bieg terminu rozpoczyna się od dnia, w którym
roszczenie stałoby się wymagalne, gdyby uprawniony podjął czynność
w najwcześniej możliwym terminie.
5.
Wstrzymanie i zawieszenie biegu przedawnienia.
6.
Skutki przedawnienia roszczeń art. 117 § 2 k.c.:
„Po upływie terminu przedawnienia ten, przeciwko komu przysługuje
roszczenie, może uchylić się od jego zaspokojenia, chyba że zrzeka się
korzystania z zarzutu przedawnienia. Jednakże zrzeczenie się zarzutu
przedawnienia przed upływem terminu jest nieważne”.
Umowa o dzieło (art. 627 - 646 k.c.)
a umowa o roboty budowlane (art. 647 – 659 k.c.)
Art.627 k.c.:
„Przez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania
oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia”.
Art. 647 k.c.:
„Przez umowę o roboty budowlane wykonawca zobowiązuje się do oddania
przewidzianego w umowie obiektu, wykonanego zgodnie z projektem i z zasadami
wiedzy technicznej, a inwestor zobowiązuje się do dokonania wymaganych przez
właściwe przepisy czynności związanych z przygotowaniem robót, w szczególności do
przekazania terenu budowy i dostarczenia projektu, oraz do odebrania obiektu
i zapłaty umówionego wynagrodzenia”.
1. Sposoby rozróżnienia umowy o dzieło od umowy o roboty budowlane:
o przedmiot umowy,
o rozmiar zadania,
o wola stron,
2. Skutki rozróżnienia umowy o dzieło od umowy o roboty budowlane
o solidarna odpowiedzialność inwestora (zamawiającego),
o gwarancja,
o przedawnienie.
3. Warunki Kontraktowe FIDIC w świetle umowy o dzieło i umowy
o roboty budowlane.
Pytania i wnioski.
Dyskusja zagadnień praktycznych.
Dziękuję za uwagę
© Copyright Tomasz Skoczyński
Prawa autorskie zastrzeżone. Żadna część niniejszych materiałów nie może być reprodukowana ani
przekazywania w żadnej formie i żadnymi środkami bez zezwolenia właściciela praw autorskich.
Wykorzystywanie niniejszego materiału w celach innych niż związanych ze szkoleniem jest zabronione i podlega
sankcjom cywilnym i karnym