Kontrreformacja i wojny religijne

Kontrreformacja i wojny religijne
„Nie powinien zwracać uwagi na krzyki, wrzaski, jęki,
dygotanie czy ból oskarżonego”
1. Kościół wobec reformacji





Potrzeba zmian zauważona przez część duchowieństwa
Cesarz i książęta niemieccy chcą zmian, by zakończyć
wojny
Klemens VII (1523-1534) nie chce zmian w Kościele; jest
w konflikcie z cesarzem Karolem V (przez wojny religijne
w Niemczech obrywa się cesarzowi)
Paweł III zwołuje sobór powszechny do Trydentu w
1545 roku;
Część bierze pod uwagę porozumienie z luteranami, inni
chcą kontrreformacji - zdecydowanych działań przeciw
innowiercom
Sobór trydencki 1545-1563
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Źródło wiary to Pismo plus tradycja katolicka
Tylko papież i duchowni mają prawo objaśniać Biblię
Potwierdzono znaczenia wszystkich sakramentów
Podkreślono znaczenie postaci świętych
Droga do zbawienia przez dobre uczynki, jałmużnę,
odpusty
Trydenckie wyznanie wiary
7.
8.
9.
10.


Zwiększono dyscyplinę w kościele; księża nie mięli
sprawować wielu urzędów, a biskupi mieli
przebywać we własnych diecezjach
Utworzono seminaria duchowne
Proboszczowie mieli prowadzić księgi metrykalne
Księża mają nosić sutanny, przestrzegać celibatu
1568 r. powstał brewiarz (zbiór codziennych modlitw
dla duchownych)
Od 1570 r. mszał zawierał teksty tylko w języku
łacińskim (stan ten trwał do 1962r.)
2. Towarzystwo Jezusowe – Jezuici

Nowe zakony; teatyni, bonifraci, reguła urszulanek, wizytek

Ignacy Loyola założył w 1534 roku zakon,
zatwierdzony przez papieża w 1540r.
Zakon nauczał i nawracał
Na czele stał generał zakonu
Śluby bezwarunkowego posłuszeństwa papieżowi



Ignacy Loyola, Pisma wybrane, t. I :
1.
2.
3.
Tak dalece powinniśmy być zgodni z Kościołem katolickim,
ażeby uznać za czarne to, co naszym oczom wydaje się
białe, jeśliby Kościół określił to jako czarne.
Tak Bogu ufaj, jakby całe powodzenie spraw zależało tylko
od Boga, a nie od ciebie ; tak jednak dokładaj wszelkich
starań, jakbyś ty sam miał wszystko zdziałać, a Bóg nic zgoła
(...).
Tych, co z niechęcią i bez zgody wewnętrznej wykonują
jednak rozkazy przełożonych, winno się zaliczyć pomiędzy
najnędzniejszych niewolników (...)







Surowy nowicjat nie dla mientczaków, tylko dla
twardzieli
Praca, studia filozoficzne, teologiczne,
Elita elit niezależnie od stanu pochodzenia
Dysputy z innowiercami,
Publikacja dzieł
Zakładanie szkół; kolegia jezuickie – nawracanie przez
naukę
Misje w Nowym Świecie
3. Święte Oficjum – Inkwizycja 1542





Powstała w XIII w.
W jej skład wchodziły trybunały biskupie oraz
inkwizytorzy mianowani przez papieża
Głównie dominikanie; najbardziej znany i brutalny to
Tomasz de Torquemada (min. 700 ofiar)
Wyroki przeciw duchownym nieprzestrzegającym
celibatu, heretykom, czarownikom, czarownicom,
krasnoludom, ogrom, golemom, babom jagom, rusałkom
itd.
Osadzano w więzieniach, potem torturowano
(m.in. Giordano Bruno spalony w 1600 r.)
4. Indeks Ksiąg Zakazanych 1559



Pisma niezgodne z nauką katolicką wierni nie
mogą posiadać, czytać, rozpowszechniać
Księgi z tej listy miały być palone
m.in dzieła Kopernika, Galileusza, Machiavellego,
Keplera, Kanta, Woltera…
5. Wojny religijne we Francji






Król Franciszek I, potem Henryk II walczą z innowiercami
tj. hugenotami przez m.in. edykty zakazujące posiadanie ksiąg
innowierczych, kontakty z mieszczanami heretyckich miast z
zagranicy
Mimo tego królewski ród Burbonów jest sprzymierzeńcami
hugenotów
Za czasów Katarzyny Medycejskiej okres ugodowej polityki; w
1562 r. edykt tolerancyjny (poza murami miast)
Ród Gwizjuszów jest przeciwny hugenotom; w odpowiedzi na
edykt zorganizował rzeź hugenotów w Wassy w 1562r.
W odpowiedzi na tę odpowiedź odwet ze strony hugenotów,
którym dowodził Kondeusz i admiarał Gaspard de Coligny
1562-1594 okres wojen religijnych
Noc św. Bartłomieja 1572r.


Porozumienie z 1570r. było korzystne dla
hugenotów; wolność religijna, dostęp do urzędów,
gwarancję pokoju w postaci czterech twierdz (m.in.
La Rochelle) oraz małżeństwo przywódcy hugenotów,
protestanckiego księcia Nawarry Henryka z siostrą
króla Karola IX, Małgorzatą
Po weselu 23/24 sierpnia 1572 r. rzeź 3000
hugenotów przybyłych na ślub
Wojna trzech Henryków
Znów wojna
 Walka trzech ugrupowań
1) Henryk III (następca Karola IX) – późniejszy polski Henryk
Walezy
2) Król Nawarry Henryk Bourbon
(uciekł przed
rzezią)
3) Liga Katolicka z Henrykiem Gwizjuszem na czele





1588 r. z rozkazu Henryka III ginie Henryk Gwizjusz
1589 r. ginie Henryk III
1593 r. Henryk Burbon stwierdza, że Paryż wart jest
mszy, po czym przechodzi na katolicyzm
1594 r. koronacja Henryka jako Henryka IV
Edykt nantejski 1598
1.
2.
Hugenoci zyskali swobodę wyznania w całym
państwa z wyjątkiem Paryża
Otrzymali kilka twierdz i prawo do posiadania
armii
6. Rewolucja w Niderlandach





Rządzący tu Habsburgowie są przeciw reformacji,
a północ Niderlandów jest bardzo protestancka
Król Hiszpanii, syn Karola V, Filip II prowadzi politykę
przeciw kalwinom niderlandzkim;
Polityka króla doprowadza do opozycji; na jej czele
Wilhelm Orański
1566 r. niszczenie obrazów; więc w 1567 r. do
Niderlandów Filip II wysyła księca Fernanda
Alvareza de Toledo, księcia Albo
b; ponad 1000 straceń, mnóstwo ucieczek poza
Niderlandy
Unia w Utrechcie









Wilhelm Orański też ucieka, ale w 1572 r. wraca z wojskiem
Ogłasza się namiestnikiem, staje na czele gezów ( „żebraków”; tak
pogardliwie określano protestantów); sukcesy w walkach morskich
Po tym jak w 1576 r. brat Filipa – Don Juan d’Austria nakazał
wymordować ludność Antwerpii, katolickie południe przyłącza się
do powstania (tzw. pacyfikacja gandawska);
1579 r. siedem prowincji z północy w Utrechcie zawarło unię,
gwarantującą wolność wyznania
1581 r. zdetronizowały Filipa II
Klęska hiszpańskiej Wielkiej Armady w 1588r.
W 1588 r. powołano do życia Republikę Zjednoczonych Prowincji
Niderlandów
Na czele namiestnik wybierany z rodziny orańskiej
Południowe prowincje pozostały katolickie pod panowaniem
hiszpańskim