docstrategia rozwiązywania problemów społecznych dla gminy
download 
Reklamacja Transkrypt
strategia rozwiązywania problemów społecznych dla gminy
„STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” DOKUMENT GŁÓWNY „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008-2012” Międzychód, sierpień 2008 r. 1 „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” DOKUMENT GŁÓWNY............................................................................................. 1 CEL OPERACYJNY 3.1. Podniesienie świadomości opiekuńczowychowawczej rodziny ...................................................................................... 104 CEL OPERACYJNY 3.3. Wzmocnienie relacji rodzinnych poprzez prawidłowe spędzanie wolnego czasu.................................................................................. 105 Mierniki/Wskaźniki ........................................................................................... 112 WYKAZ TABEL: Tabela 1 Wykaz sołectw w gminie Międzychód .......................................................................... 14 Tabela 2 Struktura ludności wg wieku – 2007 – opracowanie własne na podstawie danych GUS 16 Tabela 3 Udział osób objętych pomocą społeczną wśród ogóły ludności gminy – dane ze sprawozdań GOPS Międzychód..................................................................................................... 18 Tabela 4 Zestawienie liczbowe osób korzystających z pomocy materialnej MGOPS Międzychód w latach 2005 - 2007 w ramach zadań zleconych i własnych gminy. ........................................... 18 Tabela 5 Świadczenia udzielone w roku 2005 przez GOPS Międzychód – zadania własne i zlecone ............................................................................................................................................ 19 Tabela 6 Świadczenia udzielone w roku 2006 przez GOPS Międzychód – zadania własne i zlecone ............................................................................................................................................ 20 Tabela 7 Świadczenia udzielone w roku 2007 przez GOPS Międzychód – zadania własne i zlecone ............................................................................................................................................ 23 Tabela 8 Liczba bezrobotnych w gminie Międzychód – dane publikowane przez PUP Międzychód ................................................................................................................................... 34 Tabela 9 Osoby w szczególnej sytuacji na rynku pracy w miesiącach: lipiec 2006, lipiec 2007, czerwiec 2008 ................................................................................................................................ 35 Tabela 10 Osoby w szczególnej sytuacji na rynku pracy w trymestrach: lipiec-wrzesień 2006, lipiec-wrzesień 2007, kwiecień-czerwiec 2008 w gminie Międzychód: ....................................... 36 Tabela 11 Bezrobotni na terenie gminy Międzychód , dane PUP, 2006, 2007 i 2008 ................. 36 Tabela 12 Bezrobotni na terenie gminy Międzychód , dane PUP, 2006, 2007 i 2008 ............... 37 Tabela 13 Bezrobotni na terenie gminy Międzychód , dane PUP, 2006, 2007 i 2008 ................ 37 Tabela 14 Struktura ludności wg wieku ........................................................................................ 72 Tabela 15 Niepełnosprawni w gminie Międzychód, dane GUS, 2002 .......................................... 72 Tabela 16 Niepełnosprawni w gminie Międzychód - miasto, dane GUS, 2002 ............................ 72 Tabela 17 Niepełnosprawni w gminie Międzychód – obszar wiejski, dane GUS, 2002 ............... 73 Tabela 18 ....................................................................................................................................... 73 Tabela 19 Dane Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Międzychodzie ................................ 73 Tabela 20 Działania Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, dane na podstawie sprawozdań 2006 i 2007 ............................................................................................... 84 Tabela 21 Realizacja zadań Gminnego Programu Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, dane ze sprawozdań GKRPA 2006 i 2007 ........................................................... 86 Tabela 22 Palenie tytoniu kiedykolwiek w życiu, Raport ESPAD 2007, Tab.1 ............................ 93 Tabela 23 Palenie tytoniu kiedykolwiek w życiu wg płci, Raport ESPAD 2007, Tab.2 ............... 93 Tabela 24 Picie napojów alkoholowych, Raport ESPAD 2007, Tab.5 .......................................... 94 Tabela 25 Picie napojów alkoholowych wg płci, Raport ESPAD 2007, Tab.6 ............................. 94 2 „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” Tabela 26 Używanie substancji kiedykolwiek w życiu, Raport ESPAD 2007, Tab. 32 ................ 95 Tabela 27 Używanie substancji kiedykolwiek w życiu, z podziałem na płeć, Raport ESPAD 2007, Tab. 33 .................................................................................................................................. 95 WYKAZ RYSUNKÓW: Rysunek 1 Struktura ludności w gminie wg płci, GUS, 2007........................................................ 14 Rysunek 2 Miejscowości według liczby mieszkańców ................................................................. 15 Rysunek 3 Struktura wieku mieszkańców gminy Międzychód, GUS, 2007, Ogółem 18 309 ...... 16 Rysunek 4 Powody udzielanej pomocy ......................................................................................... 25 Rysunek 5 Stopa ubóstwa w Polsce w latach 1993-2003 .............................................................. 28 Rysunek 6 Odsetek osób w gospodarstwach domowych zagrożonych ubóstwem według liczby osób w gospodarstwach domowych w 2000 r. .............................................................................. 30 Rysunek 7 Schemat pracy Grupy 22 ............................................................................................ 112 Rysunek 8 Schemat tabeli do prezentacji realizacji poszczególnych działań strategii rozwiązywania problemów społecznych ..................................................................................... 127 3 „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” WSTĘP Zrównoważony rozwój to nowy paradygmat rozwoju, który w Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej z 1997 roku (art. 5) zyskał rangę podstawowej koncepcji rozwoju państwa w sferze ochrony środowiska, sferze gospodarczej i społecznej oraz sferze kształtowania ładu polityczno – instytucjonalnego. Oznacza to, że obowiązek realizacji koncepcji zrównoważonego rozwoju spoczywa na wszystkich strukturach państwa (m.in. jednostkach samorządu terytorialnego) i jego obywatelach. W dniu 1 maja 2004 r. weszła w życie nowa ustawa o pomocy społecznej, która przekazuje lokalnym samorządom kompetencje w zakresie realizacji zasadniczych obszarów polityki społecznej państwa. Ustawa określa: 1) zadania w zakresie pomocy społecznej; 2) rodzaje świadczeń z pomocy społecznej oraz zasady i tryb ich udzielania; 3) organizację pomocy społecznej; 4) zasady i tryb postępowania kontrolnego w zakresie pomocy społecznej. Pomoc społeczna jest instytucją polityki społecznej państwa, mającą na celu umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości. Pomoc społeczną organizują organy administracji rządowej i samorządowej, współpracując w tym zakresie, na zasadzie partnerstwa, z organizacjami społecznymi i pozarządowymi, Kościołem Katolickim, innymi kościołami, związkami wyznaniowymi oraz osobami fizycznymi i prawnymi. Celem ww. zmian legislacyjnych było pragmatyczne dostosowanie przepisów prawa do aktualnych potrzeb dotyczących sfery rozwiązywania problemów społecznych. Ustalony model pomocy społecznej dąży do wyrównywania różnic szans życiowych jakie powstają w wyniku jednostkowych zdarzeń losowych, dysfunkcji ról społecznych czy niedoskonałości sytemu zabezpieczenia społecznego. Intensywne przemiany minionej dekady spowodowały wystąpienie w Polsce nowych problemów społecznych. Wśród nich bezrobocia, biedy, które w poszczególnych regionach Polski maja zróżnicowanie nasilenie. Kondycja ekonomiczna gminy stanowi bardzo istotny kontekst do współwystępowania wielu innych problemów społecznych 4 „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” min. Przestępczości pospolitej, złego stany zdrowia społeczeństwa, przemocy w rodzinie, nadużywaniu substancji psychoaktywnych, problemów egzystencji osób starszych i niepełnosprawnych. Realizacja zadań postawionych przed pomocą społeczną (zarówno na poziomie społeczności lokalnej, jak i na poziomie rodziny i jednostki), a także konieczność wypracowania niekonwencjonalnych form pomocy, wymaga profesjonalnego i systemowego diagnozowania problemów społecznych w skali gminy. Diagnoza problemów społecznych występujących na terenie Gminy Międzychód została sporządzona w oparciu o dane będące w dyspozycji Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Międzychodzie uzyskane w toku bieżącej jego działalności, Powiatowego Urzędu Pracy w Międzychodzie, instytucji i organizacji działających na terenie Gminy. W oparciu o diagnozę została opracowana strategia rozwiązywania problemów pomocy społecznej na najbliższe 5 lat, która jest rozwinięciem działań oraz założeń programowych realizowanych w sferze pomocy społecznej w Gminie Międzychód. Przystąpienie Polski do Unii Europejskiej nałożyło na nasz kraj obowiązek opracowania Narodowej Strategii Integracji Społecznej oraz Krajowego Planu Działania na rzecz integracji społecznej. Myślą przewodnią obu dokumentów jest zaplanowanie i wypracowanie instrumentów polityki społecznej, dzięki którym możliwe będzie budowanie zintegrowanego społeczeństwa, wolnego od problemów wykluczenia społecznego i ubóstwa. Narodowa Strategia Integracji Społecznej określa metody, zasoby oraz instytucje, które powinny zostać utrzymane, przekształcone lub stworzone dla realizacji ww. celu. Celem prac nad Narodową Strategią Integracji Społecznej jest pomoc w proces włączania się Polski w realizację drugiego z celów Strategii Lizbońskiej UE stawiającego na modernizację europejskiego modelu socjalnego, którego głównym działaniem jest inwestowanie w ludzi oraz zwalczanie wykluczenia społecznego. Konkretne aktywności mają przyczynić się do: - dostosowania edukacji i szkolenia do wymogów życia i pracy w społeczeństwie opartym na wiedzy; 5 „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” - rozwijania aktywnej polityki zatrudnienia przyczyniającej się do tworzenia większej liczby lepszych miejsc pracy; - modernizacji systemu ochrony socjalnej, w tym systemów emerytalnych i ochrony zdrowia, m.in. w celu zapewnienia ich finansowej stabilności oraz odpowiedniej koordynacji z celami polityki edukacyjnej i polityki zatrudnienia; - wspierania integracji społecznej (najlepiej poprzez pracę), aby uniknąć pojawienia się trwale zmarginalizowanej klasy ludzi niezdolnych do funkcjonowania w społeczeństwie opartym na wiedzy. Konkretyzacja Strategii Lizbońskiej w obszarze integracji społecznej – Cele Nicejskie – obejmuje cztery podstawowe działania. I. Zapewnienie dostępu do pracy, zasobów, praw, dóbr i usług dla wszystkich. W tym celu należy: 1. Promować dostęp do zatrudnienia stabilnego i dobrej jakości dla wszystkich kobiet i mężczyzn zdolnych do pracy, w szczególności: - tworzyć ścieżki możliwości pracy dla grup najbardziej narażonych poprzez mobilizowanie polityk szkolenia, - rozwijać polityki promujące łączenie pracy zawodowej i życia rodzinnego włącznie z opieką nad dziećmi i innymi osobami zależnymi, - wykorzystywać możliwości jakie niesie w tym względzie gospodarka społeczna (firmy społeczne, praca społeczna, wolontariat itp.). 2. Zapobiegać wykluczeniu ze świata pracy poprzez poprawę poziomu zatrudnienia grup zagrożonych społecznym wykluczeniem poprzez odpowiednie zarządzanie zasobami ludzkimi, lepszą organizację pracy i rozwój kształcenia ustawicznego. 3. Organizować systemy zabezpieczenia społecznego w taki sposób, aby w szczególności: - zagwarantowane zostały niezbędne zasoby pozwalające na godne życie, - przezwyciężane były przeszkody w zatrudnieniu oraz tworzone warunki, aby praca przynosiła przyzwoity dochód, była dostępna dla grup zagrożonych wykluczeniem społecznym. 6 „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” 4. Wprowadzić polityki, które mają na celu dostępność przyzwoitych i higienicznych mieszkań dla wszystkich, jak również podstawowych usług, koniecznych by żyć normalnie mając na uwadze lokalne warunki (np. elektryczność, woda, ogrzewanie). 5. Rozwijać, z korzyścią dla osób zagrożonych wykluczeniem, usługi i towarzyszące im środki,które pozwolą im na skuteczny dostęp do edukacji, wymiaru sprawiedliwości i innych publiczny prywatnych usług takich, jak kultura, sport i wypoczynek. II. Zapobieganie ryzyku wykluczenia. Służyć temu powinno: 1.Rozwijanie potencjału społeczeństwa opartego na wiedzy i nowych technologiach informacyjnych i komunikacyjnych, dbając o to by nikt nie został wykluczony, w szczególności osoby niepełnosprawne. 2. Wprowadzanie polityki, które mają zapobiegać kryzysowym sytuacjom życiowym takim jak zadłużenie, wykluczenie ze szkoły, stanie się bezdomnym. 3.Uruchomienie działań mających na celu zachowanie solidarności w ramach rodziny we wszelkich jej formach. III. Pomoc najbardziej narażonym (wspieranie najsłabszych). Temu celowi sprzyjać będzie: 1. Promowanie społecznej integracji kobiet i mężczyzn zagrożonych trwałym ubóstwem, np. z powodu niepełnosprawności lub należenie do grup o szczególnych problemach integracyjnych. 2.Podejmowanie działań w celu eliminacji wykluczenia dzieci i tworzenie im możliwości społecznej integracji. 3.Podejmowanie wszechstronnych działań z korzyścią dla obszarów dotkniętych wykluczeniem. IV. Mobilizacja wszystkich aktorów/organizacji ze sfery polityki, gospodarki i społecznej. Polegać to powinno na: 7 „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” 1.Promowaniu zgodnie z krajową praktyką uczestnictwa i wyrażania swoich doświadczeń ludziom dotkniętym wykluczeniem, szczególnie, gdy chodzi o ich sytuację oraz działania i środki, które ich dotyczą. 2. Włączaniu polityki zwalczania wykluczenia w całościową politykę poprzez: - mobilizowanie władz publicznych na wszystkich szczeblach zgodnie z ich kompetencjami, - rozwijanie struktur i procedur koordynacyjnych, -przystosowanie administracyjnych i społecznych służb do potrzeb osób podlegających wykluczeniu i zapewnienie, że personel pierwszej linii jest wrażliwy na te potrzeby. 3. Promowanie dialogu i partnerstwa między wszystkimi zainteresowanymi instytucjami, publicznymi i prywatnymi, np. poprzez: - angażowanie partnerów społecznych, organizacji pozarządowych dostarczających usługi społeczne do walki z różnymi formami wykluczenia społecznego. - zachęcanie do społecznej odpowiedzialności i aktywnego zaangażowania wszystkich obywateli w walce przeciw społecznemu wykluczeniu. - wspieranie społecznej odpowiedzialności biznesu. Fundamentalne dla Narodowej Strategii Integracji Społecznej pojęcie integracji społecznej zdefiniowane zostało następująco: Integracja społeczna to działania wspólnotowe na zasadach dialogu, wzajemności i równorzędności, których celem jest dążenie do społeczeństwa opartego na demokratycznym współuczestnictwie, rządach prawa i poszanowaniu różnorodności kulturowej, w którym obowiązują i są realizowane podstawowe prawa człowieka i obywatela oraz skutecznie wspomaga się jednostki i grupy w realizacji ich celów życiowych. Natomiast zgodnie z definicją przyjętą przez zespół pracujący nad opracowaniem NSIS: 8 „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” Wykluczenie społeczne to sytuacja uniemożliwiająca lub znacznie utrudniająca jednostce lub grupie zgodne z prawem pełnienie ról społecznych, korzystanie z dóbr publicznych i infrastruktury społecznej, gromadzenie zasobów i zdobywanie dochodów w godny sposób. Grupy ludności, które są szczególnie narażone na wykluczenie społeczne: • osoby o niskim poziomie wykształcenia, • dzieci z rodzin wielodzietnych i niepełnych, • ludzie starsi, • alkoholicy, narkomani, • mieszkańcy zdegradowanych obszarów miejskich, • mieszkańcy wsi popegeerowskich, • młodzież opuszczająca placówki opiekuńczo-wychowawcze, • osoby opuszczające zakłady karne, • imigranci, • obcokrajowcy • chronicznie chorzy i niepełnosprawni. Czynnikami najczęściej doprowadzającymi do wykluczenia społecznego są ubóstwo, bezrobocie (zwłaszcza długotrwałe), uzależnienia, bezdomność, przemoc w rodzinie, sieroctwo czy niepełnosprawność. Skutki wykluczenia dla osób nim zagrożonych to z kolei: osłabianie więzi rodzinnych i rozpad rodziny, bezradność, deprywacja potrzeb, marginalizacja i stygmatyzacja społeczna, utrata poczucia godności, pogłębienie nierówności społecznych, degradacja społeczna oraz przestępczość. Skala rozpiętości problemu wykluczenia społecznego w Polsce oscyluje w granicach od 500 tys. do 3 mln osób, wśród których przeważają osoby długotrwale bezrobotne. Rozwiązania prawne winny podążać w parze z rozwiązaniami finansowymi. Obecnie są nimi oprócz środków krajowych, finansowanych z budżetu państwa, także dotacje pochodzące od polskich i zagranicznych podmiotów oraz środki unijne 9 „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” pozyskiwane głównie z Europejskiego Funduszu Społecznego, będącego najważniejszym instrumentem Unii Europejskiej w zakresie przeciwdziałania bezrobociu i rozwoju zasobów ludzkich. Nadrzędnym celem EFS jest wsparcie rozwoju społecznogospodarczego i spójności Unii Europejskiej poprzez inwestycje w kapitał ludzki, tj. integrację i reintegrację osób pozostających poza rynkiem pracy oraz podniesienie konkurencyjności gospodarki poprzez wzrost poziomu kwalifikacji i umiejętności obywateli UE. W ślad za powyższym Fundusz finansuje działania w pięciu obszarach: - aktywne formy walki z bezrobociem; - zapobieganie wykluczeniu społecznemu; - rozwój powszechnego kształcenia ustawicznego; - doskonalenie kadr gospodarki i rozwój przedsiębiorczości; - aktywizacja zawodowa kobiet. Należy zaznaczyć, iż przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu, będące celem programowym Narodowej Strategii Integracji Społecznej, jak też gminnych strategii rozwiązywania problemów społecznych, wymaga zbudowania sprawnego mechanizmu współpracy przy pozyskiwaniu funduszy strukturalnych oraz wykorzystania potencjału wszystkich podmiotów działających w sferze polityki społecznej, w tym również na poziomie gminy. Strategia rozwiązywania problemów pomocy społecznej zorientowana jest na rozszerzenie i pogłębienie form pracy socjalnej, współpracę z różnymi instytucjami i organizacjami pozarządowymi zajmującymi się pomocą społeczną oraz instytucjami działającymi w szerszym obszarze polityki społecznej jak: oświata, służba zdrowia, sądownictwo. W szczegółowej diagnozie problemów społecznych, która przedstawiona została w pierwszej części strategii spróbowano wykazać jaką część społeczności Gminy Międzychód dotyczą poszczególne z nich, jakie tendencje wykazuje każdy z problemów, jakie prognozy należy przyjąć dla społecznego funkcjonowania mieszkańców. 10 „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” Celem strategii jest: Określenie kierunków działań zmierzających do łagodzenia skutków dominujących problemów społecznych. Naczelną zasadą przy określaniu kierunków działań powinno być przede wszystkim ustalenie czy działania łagodzące mają mieć wyłącznie charakter pomocy finansowej czy też profilaktyki oraz motywowanie mieszkańców do zmian w swoim życiu np. poprzez edukację, aktywne poszukiwanie pracy itp. Sformułowanie zadań programowych i ich realizacja. Szczególnie ważnym w tym zakresie staje się określenie programu pomocy społecznej przeznaczonego dla różnych grup problemowych. 11 „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” I. DIAGNOZA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE MIĘDZYCHÓD 1. Identyfikacja podstawowych problemów społecznych w Gminie Międzychód 1.1. Demografia Gmina Międzychód leży na terenie województwa wielkopolskiego w powiecie międzychodzkim. Gmina leży przy zachodniej granicy województwa, na szlakach komunikacyjnych Międzychód – Ujście (droga wojewódzka nr 182) oraz SuchańMiedzichowo (droga wojewódzka nr 160). Powierzchnia gminy wynosi 30724 ha (307 km2), z czego 51% stanowią użytki leśne, a 27% użytki rolne. Na terenie gminy znajdują się 52 jeziora. Gmina posiada złoża surowców naturalnych : ropy naftowej i gazu ziemnego. Gmina stanowi 41,71% powierzchni powiatu. Międzychód sąsiaduje z gminami; od północy z gminą Drezdenko; od zachodu z gminami: Kwilcz, Lwówek i Sieraków; od południa z gminą Miedzichowo i od północy z Przytoczną oraz. Pszczewem. W skald gminy wchodzi 26 sołectw i 41 miejscowości, zamieszkiwanych łącznie przez 18 289 mieszkańców (rok 2007), współczynnik gęstości zaludnienia wynosi 59,5 osób na kilometr kwadratowy. Kobiety stanowią 51% ogółu ludności gminy (9 257) mężczyźni 49% (9 032). 12 „STRA ATEGIA ROZWIĄZY R YWANIA PR ROBLEMÓ ÓW SPOŁE ECZNYCH DLA D GMIN NY MIĘD DZYCHÓD NA LATA A 2008 – 2012” Rysunek 1 Struktura ludności w gmin nie wg płci, GU US, 2007 Mężcz zyźn 49% % Ko obiety 51% Tabela 1 Wykaz W sołectw w w gminie Miiędzychód S Sołectwo Bielsko Róża ana Drzewce Dormowo Dzięcielin Gorzycko Gorzyń Gralewo Głażewo Kamionna Kołno Krzyżówko Lewice Lowyń Mierzyn Mnichy Mniszki Muchocin 13 „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” Piłka Popowo Radgoszcz Skrzydłewo Sowia Góra Tuczępy Wielowieś Zatom Nowy Zatom Stary Rysunek 2 Miejscowości według liczby mieszkańców Liczba Wielkość wsi wsi w Miejscowości danej (w układzie alfabetycznym) kategorii 1. powyżej 500 mieszkańców 2 Bielsko Łowyń 2. od 300 do 500 mieszkańców 5 Głażewo, Gorzyń, Kamionna, Muchocin, Radgoszcz 3. od 150 do 300 mieszkańców 7 Kolno, Lewice, Mierzyn, Mnichy, Piłka, Stary Zatom, Wielowieś, 4. do 150 mieszkańców 28 Dormowo, Drzewce, Dzielęcin, Gorzycko Stare, Gralewo, Kaliska, Kamionna Folwark, Kamionna Wiktrowo, Kaplin, Krzyżkówko, 14 Mierzynek, Mniszki, Mokrzec, Muchocinek, Nowy Zatom, Popowo, Przedlesie, Puszcza, Radusz, Sarzyce, Skrzydlewo, Sowia Góra, Tuczępy, Zamyślin, Zielona Chojna, Zwierzyniec, Żmijowiec „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” Rysunek 3 Struktura wieku mieszkańców gminy Międzychód, GUS, 2007, Ogółem 18 309 14000 12073 12000 10000 6305 8000 5768 6000 4000 3905 2035 2331 1870 2000 1610 721 0 w wieku przedprodukcyjnym ludność w wieku produkcyjnym Ogółem Kobiety ludność w wieku poprodukcyjnym Mężczyźni Wśród całej populacji zamieszkującej gminę Międzychód 66% stanowią osoby w wieku produkcyjnym czyli osoby pomiędzy 18 a 64 rokiem życia (terminologia Głównego Urzędu Statystycznego). Młodzież poniżej 18 roku życia to 21 % mieszkańców gminy, natomiast seniorzy – czyli osoby powyżej 65 roku życia stanowią 13 %. Tabela 2 Struktura ludności wg wieku – 2007 – opracowanie własne na podstawie danych GUS Grupa wiekowa Grupa ekonomiczna Procent wśród całości 0 – 17 Wiek przedprodukcyjny 21 % 18 – 64 Wiek produkcyjny 66 % 65 - … Wiek poprodukcyjny 13 % 100 % Razem: 15 „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” 1.2. Pomoc społeczna Wszystkie dane na temat osób korzystających z pomocy społecznej pochodzą z sprawozdań Miejsko-Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej. Zgodnie z ustawą o pomocy społecznej prawo do pomocy społecznej przysługuje rodzinom, których dochód nie przekraczał w roku 2006: 477 złotych na osobę samotnie gospodarującą i 316 złotych na osobę w rodzinie przy jednoczesnym wystąpieniu jednej z następujących okoliczności: ubóstwa sieroctwa bezdomności bezrobocia niepełnosprawności długotrwałej lub ciężkiej choroby przemocy w rodzinie potrzeby ochrony macierzyństwa wielodzietności bezradności w sprawach opiekuńczo wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego alkoholizm lub narkomania zdarzenie losowe i sytuacja kryzysowa klęska żywiołowa lub ekologiczna Ustawa zobowiązuje osoby i rodziny korzystające z pomocy społecznej do współudziału w rozwiązywaniu ich sytuacji życiowej. Według danych Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w latach 2005 – 2007 z pomocy skorzystało odpowiednio w roku 2005 – 655 rodzin, a w nich 2064 osób; w roku 2006 – 611 rodzin, w nich 1778 osób, w roku 2007 – 472 rodziny, a w nich 1372 osoby. Procentowy udział osób objętych pomocą społeczną wśród ogółu ludności prezentuje poniższa tabela. Jak wynika z poniżej zamieszczonej poniżej tabeli udział osób 16 „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” korzystających z pomocy Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej wśród ludności gminy wynosił 11% w roku 2005, 10% w roku 2006 i 7,5% w roku 2007. Tabela 3 Udział osób objętych pomocą społeczną wśród ogóły ludności gminy – dane ze sprawozdań GOPS Międzychód 2005 2006 2007 11 % 10 % 7,5 % (2064x 100% / 18 296) (1778x 100%/ 18 287) (1372x 100%/ 18 289) (655 rodzin/2064 osoby) (611 rodzin/1778 osób) (472rodziny/1372 osób) Udział osób objętych pomocą społeczną wśród ogółu ludności gminy Liczba rodzin/ liczba osób w rodzinach Ośrodek Pomocy Społecznej w ramach swojej działalności wykonuje zadania własne oraz zadania zlecone. Tabela 4 Zestawienie liczbowe osób korzystających z pomocy materialnej MGOPS Międzychód w latach 2005 - 2007 w ramach zadań zleconych i własnych gminy. Zadania własne Liczba udzielonych Zadania zlecone Kwota świadczeń (osoby) Liczba udzielonych Kwota świadczeń 2005 1068 746.632 PLN 55 165.355 PLN 2006 875 755.159 PLN 56 172.246 PLN 2007 744 773.202 PLN 70 222.955 PLN Obok świadczeń finansowych, Gminny Ośrodek Opieki Społecznej dysponuje innymi narzędziami pomocy takimi jak: praca socjalna oraz poradnictwo. Sprawozdanie z działań własnych i zleconych ośrodka pomocy społecznej na rok 2005 Tabela 5 Świadczenia udzielone w roku 2005 przez GOPS Międzychód – zadania własne i zlecone Rodzaj świadczeń Liczba osób, Liczba rodzin Liczba osób w którym 17 rodzinach „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” przyznano decyzją świadczenie Z RAZEM Zasiłki stałe dla osoby samotnie A gospodarującej D Zasiłki stałe dla osoby pozostającej A w rodzinie N Zasiłki celowe – klęska żywiołowa 55 34 54 34 99 34 21 20 65 - - - - - - 1068 197 11 30 - 599 197 11 30 - 1979 711 40 149 - 4 380(360) 21 - 4 188 17 - 4 791 23 - - - - 572 541 1677 I lub ekologiczna Specjalistyczne usługi opiekuńcze A w miejscu zamieszkania dla osób z Z zaburzeniami psychicznymi E C O O N E Z RAZEM ZA Bezrobocie A Długotrwała choroba SI D Niepełnosprawność ŁK Inne A N I A I O KR ES W Ł O W E Schronienie S Posiłek (w tym dla dzieci) N Ubranie Usługi opiekuńcze E Zasiłek celowy – świadczenia A zdrowotne Zasiłek celowy – zdarzenie losowe Zasiłek celowy – bilet kredytowy Pogrzeb Inne zasiłki celowe i w naturze 18 „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” Pomoc na ekonomiczne - - - specjalistyczne - 152 535 /prawne, psychologiczne, rodzinne/ Interwencja kryzysowa - 11 43 Praca socjalna - 308 1020 usamodzielnienie Poradnictwo W ramach zadań własnych w roku 2005 ze środków pomocy społecznej skorzystało 599 rodzin. W ramach zadań zleconych GOPS w Międzychodzie udzielił pomocy 54 rodzinom. Sprawozdanie z działań własnych i zleconych ośrodka pomocy społecznej na rok 2006 Tabela 6 Świadczenia udzielone w roku 2006 przez GOPS Międzychód – zadania własne i zlecone Rodzaj świadczeń Liczba osób, Liczba rodzin Liczba osób w którym rodzinach przyznano decyzją świadczenie Z RAZEM Zasiłki stałe dla osoby samotnie A gospodarującej D Zasiłki stałe dla osoby pozostającej A w rodzinie N Zasiłki celowe – klęska żywiołowa 56 36 55 36 103 36 20 19 67 261 261 - lub ekologiczna 19 „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” I Specjalistyczne usługi opiekuńcze - - - 875 143 13 20 - 577 143 13 20 - 1676 495 45 91 - 8 380(358) 17 - 8 190(171) 14 - 8 799(766) 17 - - - - 420 357 1109 ekonomiczne - - - specjalistyczne - 88 310 /prawne, psychologiczne, rodzinne/ Interwencja kryzysowa - 18 66 Praca socjalna - 231 699 A w miejscu zamieszkania dla osób z zaburzeniami psychicznymi Z E C O O N E Z RAZEM ZA Bezrobocie A Długotrwała choroba SI D Niepełnosprawność ŁK Inne A N I A I O KR ES W Ł O W E Schronienie S Posiłek (w tym dla dzieci) N Ubranie Usługi opiekuńcze E Zasiłek celowy – świadczenia A zdrowotne Zasiłek celowy – zdarzenie losowe Zasiłek celowy – bilet kredytowy Pogrzeb Inne zasiłki celowe i w naturze Pomoc na usamodzielnienie Poradnictwo 20 „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” W ramach zadań własnych w roku 2006 ze środków pomocy społecznej skorzystało 577 rodzin. W ramach zadań zleconych GOPS w Międzychodzie udzielił pomocy 55 rodzinom. Sprawozdanie z działań własnych i zleconych ośrodka pomocy społecznej na rok 2007 Tabela 7 Świadczenia udzielone w roku 2007 przez GOPS Międzychód – zadania własne i zlecone Rodzaj świadczeń Liczba osób, Liczba rodzin Liczba osób w którym rodzinach przyznano decyzją świadczenie Z RAZEM Zasiłki stałe dla osoby samotnie A gospodarującej D Zasiłki stałe dla osoby pozostającej A w rodzinie N Zasiłki celowe – klęska żywiołowa 70 44 69 44 144 44 26 25 100 - - - - - - I lub ekologiczna Specjalistyczne usługi opiekuńcze A w miejscu zamieszkania dla osób z Z zaburzeniami psychicznymi E C O O N E 21 „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” Z RAZEM ZA Bezrobocie A Długotrwała choroba SI D Niepełnosprawność ŁK Inne A N I A 744 77 2 15 - 443 77 2 15 - 1336 256 10 57 - 10 339 (320) 21 - 9 157(140) 19 10 739(717) 21 - 1 1 1 403 346 1050 ekonomiczne - - - specjalistyczne - 99 398 /prawne, psychologiczne, rodzinne/ Interwencja kryzysowa - 16 68 Praca socjalna - 176 577 Odpłatność za pobyt w DPS 1 1 1 I O KR ES W Ł O W E Schronienie S Posiłek (w tym dla dzieci) N Ubranie Usługi opiekuńcze E Zasiłek celowy – świadczenia A zdrowotne Zasiłek celowy – zdarzenie losowe Zasiłek celowy – bilet kredytowy Pogrzeb Inne zasiłki celowe i w naturze Pomoc na usamodzielnienie Poradnictwo - W ramach zadań własnych w roku 2007 ze środków pomocy społecznej skorzystały 443 rodziny. W ramach zadań zleconych GOPS w Międzychodzie udzielił pomocy 69 rodzinom. 22 „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” 1.3. Powody przyznawania pomocy i problematyka ubóstwa Rysunek 4 Powody udzielanej pomocy 23 brak umiejętn ości trudnoś przystos ci w owania przystos się do owaniu życia do życia młodzie po bezradn ość w klęska ży wyjściu potrzeba długotr żywioło zdarzeni opuszcz z przemoc sytuacja ochrony sprawac niepełno wała lub e w wa, ekol narkoma ającej sieroctw zakładu bezdom kryzyso macierz alkoholi h opiek.- bezrobo sprawno ciężka ogiczna losowe nia placó… o karnego rodzinie ność wa yństwa zm wych. cie ść choroba ubóstwo „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” 329 460 539 273 297 314 246 262 252 203 137 71 163 336 422 224 91 92 63 64 78 16 11 8 12 11 10 9 16 10 6 4 6 4 1 1 2 3 0 1 1 1 0 0 0 0 0 0 0 100 200 300 2007 2006 400 500 600 2005 Do najczęstszych powodów przyznawania pomocy socjalnej w ciągu ostatnich trzech lat zaliczano : ubóstwo, długotrwałą lub ciężką chorobę, niepełnosprawność, bezrobocie, bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych oraz alkoholizm. 24 „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” W latach 2005, 2006 i 2007 ubóstwo dominowało wśród przyczyn udzielania pomocy społecznej mieszkańcom gminy. Liczba rodzin które otrzymały pomoc z tego powodu wynosiła 539 w roku 2005; 460 w roku 2006 oraz 329 w roku 2007. Liczba ta malała z roku na rok, wciąż jednak pozostała główną przyczyn przyznawania pomocy przez Ośrodek Pomocy Społecznej w Międzychodzie. Kolejnym powodem udzielania pomocy przez Gminny Ośrodek pomocy społecznej była długotrwała lub ciężka choroba oraz niepełnosprawność – gdyby połączyć je w jedną kategorię okazałoby się że powody zdrowotne, to najczęstsza przyczyna przyznawania pomocy w ostatnich latach. W roku 2005 z powodów choroby lub niepełnosprawności z pomocy skorzystało 566 rodzin (314 – długotrwała lub ciężka choroba, 252 – niepełnosprawność); w roku 2006 było to 559 rodzin (odpowiednio : 297 i 262). W 2007 z pomocy społecznej spowodowanej chorobą skorzystało 519 rodzin (273 z powodu długotrwałej/ciężkiej choroby i 246 z powodu niepełnosprawności). Z powodu bezrobocia wsparcie z Ośrodka Pomocy Społecznej otrzymały 422 rodziny w roku 2005, 336 rodzin w roku 2006 i 203 rodziny w roku 2007. Liczba ta w ciągu ostatnich trzech lat zmalała o połowę. Bezradność w prowadzeniu gospodarstwa domowego była podstawą udzielenia pomocy społecznej 224 rodzinom w roku 2005, 163 w roku 2006 oraz 137 rodzinom w roku 2007. Pomocy udzielano rodzinom dotkniętym problemem alkoholowym. Liczba rodzin, którym pomocy udzielono z powodu problemów alkoholowych, utrzymywała się na podobnym poziomie w latach 2005 i 2006 – ok. 90 rodzin i zmalała do 71 w roku 2007. Problematyka ubóstwa 25 „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” Sytuacja rodzin dotkniętych ubóstwem i narażonych na nie, niesie zagrożenie dla wielu podstawowych funkcji rodziny oraz powoduje głęboką dysfunkcjonalność, prowadzi do uzależniania się od pomocy instytucji. Przewidziane w ustawie o pomocy społecznej formy wspierania mają przede wszystkim na celu podtrzymanie prawidłowego funkcjonowania każdej rodziny. Oznacza to, że w sytuacji trudnej osoby mają prawo uzyskać rzetelną informację i ofertę pomocową. Mogą zdecydować, z czego i w jaki sposób skorzystają. Nadrzędną jednak rolę dla osób korzystających z pomocy odgrywają świadczenia pieniężne - mają zaspokajać zdeprywowane potrzeby. Sposób pojmowania ubóstwa: -ujęcie absolutne- opiera się na kategoriach ilościowych i wartościowych dotyczących stanu zaspokajania potrzeb. Ubogimi określa się ludzi, których potrzeby nie są zaspokojone w sposób wystarczający. W ujęciu tym ubóstwo może zniknąć poprzez wzrost ekonomiczny. -ujęcie względne- odnosi poziom zaspokajania potrzeb jednostek do poziomu ich zaspokojenia przez innych członków społeczeństwa. Ubóstwo w tym ujęciu może być jedynie zmniejszone (przez niwelowanie nierówności w poziomie zaspokajania potrzeb), a nie całkowicie wyeliminowane Rysunek 5 Stopa ubóstwa w Polsce w latach 1993-2003 1 1 http://www.stat.gov.pl/dane_spolgosp/warunki_zycia/sytu_gosp_domo/2003/sytu_gosp_domo_2003.doc 26 „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” 45 40 40 35 34,8 33,0 30,8 % osób 30 30,8 30,5 34,4 32,4 30,8 30,4 26,8 25 20 15 13,5 12 10 6,4 5 4,3 19,7 18,5 19,2 11,7 11,1 9,5 8,1 6,9 5,6 15,0 13,6 12,1 5,4 17,0 17,1 16,5 14,4 15,8 15,3 13,3 14,0 12,8 18,4 0 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 Granice ubóstwa: Relatywna (50% średnich miesięcznych wydatków gospodarstw domowych) Ustawowa Minimum egzystencji Subiektywna (lejdejska) - stopa ubóstwa w % gospodarstw domowych Przyczyny ubóstwa dzielą się na 3 grupy: 1. osobowe niezależne od człowieka 2. subiektywne zależne od człowieka 3. obiektywne- istniejące niezależnie od woli człowieka (w tym strukturalne) • Do pierwszej grupy zalicza się takie przyczyny ubóstwa jak: kalectwo, niepełnosprawność umysłową lub fizyczną, długotrwałą, obłożną chorobę, podeszły wiek, kiedy to ludzie nie mogą zapewnić sobie minimum egzystencji. • W skład drugiej grupy przyczyn ubóstwa wchodzą określone postawy i cechy charakterologiczne niektórych osób dotkniętych ubóstwem, są to np.: lenistwo, brak zasad, brak chęci do pracy i kształtowania się, nieuczciwość, rozrzutność. Przyczyny te powodują często znalezienie się w warstwie ludzi ubogich: samotnych, młodocianych matek z dziećmi, ofiar nałogów: alkoholizmu i narkomanii. • Do obiektywnych przyczyn ubóstwa zalicza się między innymi: masowe bezrobocie wynikające ze zmian strukturalnych w gospodarce. W Polsce tylko nieliczne osoby, które znalazły się w trudnej sytuacji materialnej z powodu gwałtownych zmian na ograniczonym, lokalnym rynku, są w stanie znaleźć sobie nowe miejsce pracy. W 2001 roku tylko 19% z ponad trzymilionowej liczby 27 „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” bezrobotnych mogło korzystać z odpowiednich zasiłków. Rysunek 6 Odsetek osób w gospodarstwach domowych zagrożonych ubóstwem według liczby osób w gospodarstwach domowych w 2000 r. 2 Gospodarstwa domowe Odsetek osób w gospodarstwach domowych znajdujących się poniżej minimum socjalnego minimum egzystencji relatywnej granicy wg liczby osób ubóstwa Ogółem 53,8 8,1 17,1 1-osobowe 29,3 2,5 5,5 2-osobowe 31,3 2,7 6,3 3-osobowe 43,8 4,1 9,8 4-osobowe 55,1 6,4 14,3 5-osobowe 67,0 10,3 22,7 6-osobowe 81,5 21,4 40,1 Z porównania danych zawartych w powyższej tabeli z danymi za 1988 r. wynika, że liczba osób żyjących poniżej minimum socjalnego wzrosła ogółem o 4, a poniżej minimum egzystencji o 2,5 punktu procentowego. Stanowi to sygnał szybkiego ubożenia społeczeństwa. Przyjmując za granicę ubóstwa próg interwencji socjalnej, odsetek rodzin żyjących w ubóstwie w 2002 r. wynosił ponad 18%. Taki sam wynik daje oszacowanie przy przyjęciu za próg ubóstwa wydatków w wysokości połowy średnich wydatków gospodarstw domowych. Zasięg ubóstwa skrajnego, gdzie granicę stanowi minimum egzystencji, szacuje się na ok. 11%. W skrajnym ubóstwie w miastach żyło ok. 7% osób, na wsi - ok. 17% osób, w trudniejszej sytuacji są osoby starsze. 5% żyje w skrajnym ubóstwie co najmniej 2 lata. Poziom dochodów w 10% najbiedniejszych gospodarstw domowych z 3 i więcej dzieci wynosi 140 zł netto na osobę, podczas gdy w 10% najbiedniejszych małżeństw bez dzieci - 500 zł netto na osobę. Z zasiłku rodzinnego korzysta prawie połowa rodzin mających na utrzymaniu dzieci do 24 roku życia. Wysokość zasiłku waha się od 42,5 do 65,7 zł. 2 Kowalak T. , Polityka społeczna, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Ekonomicznej w Białymstoku, Białystok 2002, 28 „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” Jednocześnie wg raportu Instytutu Badań nad Gospodarką (IBnGR) o wydatkach publicznych na cele społeczne, zasiłki rodzinne są najmniej efektywną formą przeciwdziałania ubóstwu. Ma to związek m.in. z poziomem kryterium dochodowego, jednostkową wartością świadczenia oraz pożądaną/niepożądaną kumulacją świadczeń w określonych typach rodzin. Na pomoc rodzinom przeznacza się (nie tylko zasiłki rodzinne, ale wszystkie świadczenia o charakterze rodzinnym - świadczenia z funduszu alimentacyjnego, zasiłki pielęgnacyjne, zasiłki wychowawcze, bez świadczeń z ubezpieczenia społecznego) 7,8 mld zł. Społeczne skutki ubóstwa Ubóstwo powoduje wiele ujemnych skutków społecznych. Stwarza ono problemy w uzyskaniu i utrzymaniu mieszkania. Zmniejsza ono dostęp do oświaty. Rodzice ubodzy nie mają środków potrzebnych na pokrycie kosztów posyłania dzieci do szkoły: zakupu podręczników i innych pomocy szkolnych, kosztów dojazdu do szkoły, jeśli miejsce zamieszkania jest zbytnio oddalone od szkoły, kosztów ubrania, którego zakup nie byłby niezbędny, gdyby nie uczęszczanie do szkoły. Ubóstwo ogranicza też dostęp do świadczeń zdrowotnych. Ludziom ubogim trudno jest dojechać do lekarza, jeżeli ośrodek zdrowia jest znacznie oddalony od miejsca zamieszkania. Ubóstwo wyklucza możliwość korzystania z dóbr kultury. Stąd też zjawisko funkcjonalnego albo wtórnego analfabetyzmu, pojawiające się masowo w ubogich środowiskach. Wzrost przestępczości jest również przypisywany zjawisku ubóstwa. Do przestępstw popycha ludzi brak legalnych i praktycznych możliwości zarabiania pieniędzy. Ubóstwo jest też jednym z ważnych powodów alkoholizmu i narkomanii. Poprzez ubóstwo ograniczony jest popyt na artykuły konsumpcyjne, żywność, odzież. Ograniczenie ubóstwa i poszukiwanie rozwiązań przełamywania tego problemu społecznego powinno być jednym z podstawowych zadań polityki społecznej. Wśród przyczyn przyznawania pomocy przez Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w latach 2005 - 2007 dominowało ubóstwo. Liczba rodzin które otrzymały 29 „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” pomoc z tego powodu w 2005 r. wynosiła 539, 460 w roku 2006 a w roku 2007 r. – 329. Liczba ta malała systematycznie, ubóstwo pozostawało jednak najczęstszą przyczyną przyznawania pomocy przez Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej. 1.4. Problemy opiekuńczo - wychowawcze i bezradność w prowadzeniu gospodarstwa domowego. Część klientów ośrodków pomocy społecznej stanowią rodziny z problemami opiekuńczo-wychowawczymi. W 2007 r. wśród osób ubiegających się o pomoc, u których stwierdzono symptomy bezradności w sprawach opiekuńczo – wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego, w Gminie Międzychód było 137 rodzin. Niewydolność opiekuńczo-wychowawcza rodziny integralnie łączy się z dysfunkcjami, w sferze działań (np. alkoholizm, przestępczość, itp.), okoliczności (np. bezrobocie, przewlekła lub ciężka choroba, itp.) czy sytuacji lub faktów (charakteryzujących np. stosunki panujące pomiędzy członkami rodziny), które negatywnie wpływają na realizowanie funkcji przypisanych rodzinie. Te z kolei pozostają w jednostronnej zależności z poziomem dezintegracji rodziny, generowanym najczęściej przez następujące czynniki: rozbicie rodziny (separacja, rozwód, porzucenie rodziny); zewnętrzne przyczyny dezintegrujące (np. zakład karny, podjęcie pracy przez członka/członków rodziny za granicą); niewypełnienie ról wewnątrzrodzinnych (spowodowane np. ciężką chorobą, uzależnieniem od alkoholu, brakiem umiejętności wychowawczych u rodziców, niezgodnym pożyciem, brakiem czasu wpływającym na niewłaściwą organizację życia rodziny, brakiem opieki nad dziećmi, w przypadku gdy rodzice pracują itp.); brak lub osłabienie podmiotowej/emocjonalnej więzi pomiędzy członkami rodziny. 30 „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” Środowisko rodzinne jest pierwszym otoczeniem społecznym i wychowawczym w życiu dziecka. To w ramach struktur rodzinnych człowiek nawiązuje pierwsze kontakty międzyludzkie i nabywa umiejętności społeczne. Tymczasem rodziny korzystające z pomocy GOPS często charakteryzują się zaburzoną strukturą w postaci niestabilnych i nieformalnych układów małżeńskich, rozkładem pożycia małżeńskiego, niejednokrotnie także częstymi zmianami partnerów oraz deficytami wychowawczymi spowodowanymi załamaniem się ról wewnątrzrodzinnych. Dzieci pochodzące z tych rodzin, nierzadko pozostawiane samym sobie, bez nadzoru i opieki ze strony osób dorosłych, zaczynają mieć z czasem coraz większe problemy w nauce. W konsekwencji obniżają się ich ambicje, a to z kolei skutkuje rezygnacją z wysiłków w dążeniu do awansu społecznego. Z upływem czasu zaniedbania opiekuńczo-wychowawcze rodziców skutkują rozluźnieniem bądź całkowitym rozpadem relacji pomiędzy rodzicem a dzieckiem, które z czasem zaczyna szukać akceptacji i zainteresowania ze strony innych grup, funkcjonujących poza środowiskiem rodzinnym, tj. w grupach rówieśniczych i subkulturowych. Następstwa takiej kolejności zdarzeń mogą być różne, począwszy od wagarowania, a skończywszy na ucieczkach z domu, popadaniu w uzależnienia i konflikty z prawem. 1.5. Problem bezrobocia w Gminie Międzychód Liczba bezrobotnych w gminie Międzychód zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy na koniec czerwca 2008 wynosiła 385 osób i była niższa o 2 osoby w stosunku do maja 2008r. W porównaniu do lipca 2007r. nastąpił spadek liczby bezrobotnych o 126 osób. Spadek bezrobocia w stosunku do lipca 2007 nastąpił we wszystkich gminach powiatu. Na przestrzeni okresu od stycznia 2006 do czerwca 2008 stopa bezrobocia w województwie lubuskim systematycznie malała. W styczniu 2006 bezrobotnych było 1287 osób, w lipcu roku 2007 liczba bezrobotnych wynosiła 511 osób, w czerwcu 2008 w Powiatowym Urzędzie Pracy zarejestrowanych było 385 bezrobotnych. 31 „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” Zmiany w liczbie osób bezrobotnych w mieście i gminie Międzychód we wspomnianym powyżej przedziale czasowym prezentuje poniższa tabela. Dane obejmują liczbę osób bezrobotnych ogółem z wyszczególnieniem kobiet w tej liczbie. Dane obejmują okres od stycznia 2006 do lipca 2008, i prezentują stan zarejestrowanych bezrobotnych na koniec danego miesiąca. Uwzględniono wszystkie dane dla wszystkich miesięcy opublikowanych przez PUP w Międzychodzie. Tabela 8 Liczba bezrobotnych w gminie Międzychód – dane publikowane przez PUP Międzychód Okres Bezrobotni ogółem kobiety 01. 2006 1287 790 02. 2006 1303 793 03. 2006 1309 791 04. 2006 1190 735 05. 2006 1091 694 06. 2006 1013 672 07. 2006 966 654 08. 2006 923 627 09. 2006 907 625 10. 2006 913 630 11. 2006 946 651 12. 2006 977 675 - - - 07. 2007 682 511 08. 2007 600 466 10. 2007 579 448 11. 2007 523 386 12. 2007 511 382 - - - 04. 2008 383 280 05 2008 389 282 06. 2008 385 280 32 „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” Trzeba jednak zaznaczyć, iż oficjalne dane prawdopodobnie nie dają pełnego obrazu bezrobocia w gminie. Istnieje prawdopodobnie również trudne do oszacowania bezrobocie ukryte. Na poprawę sytuacji na rynku pracy złożyło się kilka przyczyn, do których między innymi należy zaliczyć: Na poprawę sytuacji na rynku pracy złożyło się kilka przyczyn, do których między innymi należy zaliczyć: wzrost liczby aktywizowanych bezrobotnych w ramach środków Funduszu Pracy oraz Europejskiego Funduszu Społecznego, zwiększenie napływu ofert pracy zgłaszanych do PUP, zmniejszenie napływu rejestrującej się młodzieży do 25 roku życia, wyjazdy do pracy do krajów Unii Europejskiej. Mimo wyhamowania niektórych niekorzystnych tendencji, w niektórych dziedzinach sytuacja nadal pozostawała trudna: w ogóle bezrobotnych wzrósł udział osób z wyższym wykształceniem oraz bezrobotnych bez kwalifikacji zawodowych, zmalała liczba osób uprawnionych do zasiłku dla bezrobotnych, w populacji bezrobotnych wzrósł udział kobiet oraz bezrobotnych zamieszkałych na wsi, zmniejszyła się liczba bezrobotnych podejmujących pracę. Poniższe tabele prezentują dane o strukturze bezrobocia w gminie Międzychód – porównanie danych dla lipca 2006 i 2007 oraz czerwca 2008: Tabela 9 Osoby w szczególnej sytuacji na rynku pracy w miesiącach: lipiec 2006, lipiec 2007, czerwiec 2008 w gminie Międzychód Osoby Gmina Międzychód Osoby Osoby do Długotrwale Powyżej 50 Bez samotnie Niepełno- zamieszkałe 25 roku bezrobotni roku życia kwalifikacji wychowując sprawni na wsi życia zawodowych e dziecko do 18 roku życia Lipiec 2006 Ogółem: 966 413 266 582 212 33 332 48 28 „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” Lipiec 2007 Ogółem: 682 317 199 377 145 239 38 21 147 115 177 90 122 41 35 Czerwiec 2008 Ogółem: 385 Niepokoić może udział długotrwale bezrobotnych wśród bezrobotnych w gminie Międzychód. Liczba ta zmniejszyła się na przestrzeni ostatnich trzech lat, ale wciąż stanowi znaczny odsetek wśród ogółu osób bezrobotnych w gminie (46%). Udział osób bezrobotnych bez kwalifikacji zawodowych w ogólnej liczbie bezrobotnych w gminie utrzymuje się na stałym poziomie oscylując wokół jednej trzeciej ogółu bezrobotnych (07.2006 – 34%; 07.2007 – 35%; 06.2008 – 32%). Poniższa tabela prezentuje dane o osobach w szczególnej sytuacji na rynku pracy dla trymestrów lipiec-wrzesień 2006 i 2007 oraz kwiecień-czerwiec 2008. Tabela 10 Osoby w szczególnej sytuacji na rynku pracy w trymestrach: lipiec-wrzesień 2006, lipiec-wrzesień 2007, kwiecień-czerwiec 2008 w gminie Międzychód: Osoby Gmina Międzychód Osoby do Długotrwale Powyżej 50 25 roku bezrobotni roku życia życia Bez samotnie Niepełno- kwalifikacji wychowując sprawni zawodowych e dziecko do 18 roku życia Lipiec-Wrzesień 2006 231 583 212 316 40 31 175 316 126 208 36 20 115 177 90 122 41 35 Ogółem: 907 Lipiec-Wrzesień 2007 Ogółem: 564 KwiecieńCzerwiec 2008 Ogółem: 385 Bieżący dostęp do informacji na temat struktury i dynamiki bezrobocia w gminie jest bardzo ważny dla prawidłowego planowanie poszczególnych działań operacyjnych 34 „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” w ramach strategii rozwoju społecznego. Dane te są dostępne do bezpośredniego wglądu na stronach Powiatowego Urzędu Pracy. Tabela 11 Bezrobotni na terenie gminy Międzychód , dane PUP, 2006, 2007 i 2008 Bezrobotni wg poziomu wykształcenia Policealne i Gmina Ogółem Wyższe Międzychód średnie Średnie Zasadnicze Gimnazjalne i zawodowe ogólnokształcące zawodowe poniżej Lipiec-Wrzesień 2006 907 31 253 61 242 320 Lipiec-Wrzesień 2007 564 21 176 70 119 178 385 17 112 52 90 114 Kwiecień-Czerwiec 2008 Wśród osób bezrobotnych, najliczniej reprezentowanymi kategoriami pod względem wykształcenia są osoby z wykształceniem gimnazjalnym i poniżej, policealnym i średnim zawodowym oraz zasadniczym zawodowym. Tabela 12 Bezrobotni na terenie gminy Międzychód , dane PUP, 2006, 2007 i 2008 Bezrobotni wg wieku Gmina Ogółem < 24 lata 25 - 34 35 - 44 45 - 54 55 < Lipiec-Wrzesień 2006 907 321 215 159 221 81 Lipiec-Wrzesień 2007 564 175 137 82 119 51 385 115 107 47 74 42 Międzychód Kwiecień-Czerwiec 2008 Tabela 13 Bezrobotni na terenie gminy Międzychód , dane PUP, 2006, 2007 i 2008 Bezrobotni wg długości okresu zarejestrowania 35 „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” Ogółem Gmina <1 1–3 3–6 6 – 12 12 - 24 24 < miesiąc Międzychód Lipiec-Wrzesień 2006 907 110 112 95 174 119 297 Lipiec-Wrzesień 2007 564 60 70 91 89 82 172 385 94 70 50 39 43 89 Kwiecień-Czerwiec 2008 Dane uzyskane z wywiadów z osobami bezrobotnymi w gminie Międzychód 1.5.1. Osoby długotrwale bezrobotne Osoby długotrwale bezrobotne biorące udział w wywiadach to w większości kobiety, ich doświadczenie zawodowe jest zazwyczaj niewielkie, utrata pracy wiązała się często z powiększeniem rodziny, po urodzeniu respondentki dzieci zajmowały się ich wychowaniem i nie podejmowały pracy w tym okresie. ¾ W sumie razem około siedmiu lat. (…) Pierwsze to jak byłam w GSie na umowie za portiera, to zaszłam w ciążę i po prostu dalej nie przedłużono ze mną umowy, bo w ciąży byłam. ¾ No najpierw rodzina, a teraz choroba no niestety. Trzy z respondentek obecnie pracują w ramach aktywnych form przeciwdziałania bezrobociu, są to półroczne umowy. Praca byłaby kolejnym celem w życiu osób, dla których dotychczas podstawową wartość stanowił dom i dzieci. Jedna z respondentek opisuje to jako chęć dokonania zmiany w życiu. 36 „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” ¾ Chciałabym sobie na nowo życie ułożyć, bo z tej biedy, z tego wszystkiego mąż się rozpił, wzięłam rozwód, eksmisję z domu, w sumie jestem sama, chociaż mam dwoje dzieci dorosłych, bo oni są samodzielni, nie, i coś jeszcze bym chciała osiągnąć, ale to jest ciężko, nie. Na przeszkodzie w znalezieniu pracy w opinii respondentek stoi nie tyle sam fakt długoletniego pozostawania bez pracy ile inne czynniki, jak wiek czy stan zdrowia. ¾ No tak czy tak muszę teraz myśleć żeby jakąś pracę znaleźć ¾ Marzenia… dobrą pracę dostać, dobre zarobki mieć. I żeby po prostu na życie starczyło i na opłaty. ¾ No bym chciała właśnie dobrą pracę znaleźć, tylko w moim wieku, 52 lata, to jest raczej bez sensu nawet szukanie, nie… ¾ Wiele rzeczy by się chciało robić, ale niestety zdrowie mi na to nie pozwala. Na przykład nie mogę iść do pracy bo mam chory kręgosłup, czekam mnie operacja, nie. ¾ Najważniejsze wartości w życiu respondentek to dzieci, rodzina i zdrowie. Aktywność zawodowa długotrwale bezrobotnych i jej przyczyny: Doświadczenia zawodowe osób bezrobotnych, jest bardzo wszechstronne, jak określa to jedna z respondentek „Po prostu można by powiedzieć, że wszystko, nie ma pracy której odmówię” , historia pracy respondentek obejmuje różne rodzaje zajęć: „ Ukończyłam szkołę zawodową, pracowałam w kiosku ruchu, na portierni, jako pokojowa w ośrodku wczasowym, na stolarni, no i teraz w Klubie Integracji Społecznej”. Wszystkie respondentki były lub są obecnie uczestnikami programów aktywnych form przeciwdziałania bezrobociu i chwalą sobie te zajęcia, same też poszukują informacji o pracy. ¾ No ja teraz jestem zatrudniona tutaj z opieki społecznej właśnie, to są prace nie interwencyjne, tylko prace publiczne, to jest sadzenie kwiatków, bielenie, grabienie, hakanie, takie coś, w Międzychodzie, Międzychód utrzymujemy w 37 „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” porządku (…) to jest bardzo dobra praca, przynosi pożytek. Ludzie są zadowoleni, którzy przechodzą, nas chwalą, że tak ładnie utrzymujemy porządek w mieście, także jest satysfakcja z tego. ¾ W tej chwili tu grabimy, sprzątamy, nie, takie coś, nie, nie jest ciężka praca, nie, małe zarobki, ale człowiek jest chociaż zadowolony, że ma tą pracę, nie. ¾ Obecnie pracuję, do końca września mam umowę w tych pracach publicznych. Potem jeszcze jak we wrześniu skończymy, to będą takie czterdziestogodzinne prace w miesiącu właśnie w tym samym zakładzie, i po tym, czterdziestogodzinne jak się skończą od nowa od kwietnia mam nadzieję, że będę znowu na te pół roku przyjęta jak nie znajdę pracy nigdzie. < Jak ocenia Pani tę pracę? > Dla mnie jest bardzo dobra, nie narzekam, nie jest przede wszystkim ciężko, nie. ¾ Na razie tak jak mówiłam, z OPSu mam pracę w Klubie Integracji Społecznej, na 4 miesiące (…) ale już się rozglądam, bo ja sobie nie mogę pozwolić na to, żeby siedzieć w domu. ¾ No po prostu szukam, jeżeli coś sama znajduję, to po prostu pracuję, przeważnie przez rejonowy urząd pracy, w tej chwili właśnie mnie zatrudnia, jako pracownika fizycznego, pracuję w zieleni. Wszystkie respondentki uważają , że warto pracować. Poziom wykształcenia osób długotrwale bezrobotnych i jego przyczyny: Osoby długotrwale bezrobotne biorące udział w wywiadach posiadały wykształcenie podstawowe bądź zawodowe (szwaczka, rzeźnik, sprzedawca, nie, operator przetwórstwa owocowo – warzywnego). Żadna z respondentek nie brała udziału w kursach ani szkoleniach dla osób bezrobotnych. „Nigdy mi tego nie zaproponowano, chociaż wiem, że z Urzędu Pracy młodych wysyłają, nie.” Chęć udziału warunkowana jest stroną finansową udziału w szkoleniu lub kursie („Myślę, że tak, tylko że tutaj chodzi znowu o stronę finansową po prostu, bo jak bym miała 38 „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” stracić na pieniądzach, no to wtedy automatycznie nie, bo pieniądze są potrzebne.”), na motywację zaś wpływa brak przekonania, czy w starszym wieku warto inwestować w naukę („No nie wiem, musiałabym się nad tym zastanowić… bo ja mam swoje latka…”,” Trudno mi powiedzieć, teraz, w tym wieku to bardzo w to wątpię…”). Interesującą tematyką zgłaszaną przez respondentki byłyby: - gastronomia, np. cukiernictwo - ogrodnictwo. Aktywność społeczna: Respondentki nie potrafiły wymienić ani jednej organizacji pozarządowej działającej lokalnie, same są natomiast aktywnymi uczestniczkami i współorganizatorkami wydarzeń społeczno-kulturalnych na terenie gminy. ¾ Znaczy się czynnie u nas uczestniczyłam w świetlicy alternatywa dla dzieci, a teraz czynny udział biorę w świetlicy kościelnej, dla dzieci również. ¾ Tak, są tutaj różne imprezy organizowane w Międzychodzie, my w tym pomagamy w miarę możliwości naszego zakładu. ¾ No pomagam, jeśli jest taka potrzeba, tam, organizacja wigilii czy tam czegoś to po prostu pomagam, biorę udział w takim czymś. ¾ Znaczy się takie kulturalne to nie tak na ogół, tylko nie raz w przedszkolach, czy szkołach to się bierze udział przy pomocy, nie. Sytuacja ekonomiczna osób długotrwale bezrobotnych: Rodziny respondentów długotrwale bezrobotnych utrzymują się bądź z pensji małżonka , czasem zasiłku rodzinnego lub renty jednego z członków rodziny oraz z dochodów uzyskanych w ramach prac obecnie wykonywanych. oceny sytuacji materialnej plasują się od przeciętnej („to zależy od miesiąca”) do kiepskiej i złej. Potrzeby osób długotrwale bezrobotnych: 39 „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” Potrzeby, które zgłaszały respondentki, to problemy związane z gospodarowaniem domowym budżetem, tak aby starczyło na codzienne wydatki. ¾ Najwięcej problemów… iść do sklepu i zakupy zrobić. Żeby na to starczyło, żeby po prostu normalnie żyć, tyle, żeby starczyło na ten chleb i na chleb, żeby coś było, bo przecież i opłaty są wysokie, wszystko jest drogie, a przecież to jest ważne, żeby opłacić wszystko. ¾ Życie, po prostu samo życie, myślenie, co dziś, co jutro, czy starczy, czy nie starczy, no są problemy, no po prostu, finansowe. Rozwiązaniem tych problemów byłoby otrzymanie stałej pracy. Niektóre z respondentek skarżą się na problemy ze zdrowiem, wymagające skomplikowanego zabiegu chirurgicznego lub trudną sytuacją rodzinną. Ocena satysfakcji z programów i działań skierowanych do osób długotrwale bezrobotnych: Poziom zadowolenia z działań kierowanych do osób bezrobotnych jest zróżnicowany .Za dobrze zorganizowane uznano Klub Integracji Społecznej oraz program prac publicznych. Za nieskuteczne uznano spotkania z terapeutą, jako, że ich tematyka nie dotyczyła wszystkich (alkoholizm) a dla osób, których dotyka ten problem były one niewystarczająco motywujące. Respondentki wyraziły zadowolenie z pomocy uzyskiwanej od gminy, pojawiła się jednak prośba o pomoc gminy w uzyskiwaniu informacji o nowych inwestycjach, które oznaczają równocześnie nowe miejsca pracy – respondentki uważają, że dotychczas informacje te rozchodzą się drogą „po znajomości” i stąd nie każdy ma równe szanse na ubieganie się o pracę w nowo otwieranych zakładach. Również – jest oczekiwanie aby umowy z bezrobotnymi były zawierane na dłużej i działalność Klubu Integracji Społecznej utrzymała się przez jak najdłuższy okres czasu. ¾ Dla mnie to w tej chwili najważniejsza jest praca, żeby było utrzymanie, no. 40 „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” ¾ Na razie na nich nie narzekam, bo jak potrzebuj jakąś pomoc, czy tam względem dzieci, czy coś takiego, to mówię, w miarę otrzymuję, nie. ¾ Według mnie to też jest dziwne, że tylko dostajemy pracę tak tutaj w tym KISie, widać efekty naszej pracy, to co my robimy w Międzychodzie, to widać to, aby umowa nie była na pół roku tylko na rok i aby ten klub się po prostu jak najdłużej utrzymał, bo ludzie mają naprawdę pracę, są zadowoleni i się nie idzie do opieki po pieniądze, tylko jestem w stanie zapracować, ja pracuję, aby w ten sposób, aby zapewnić ludziom pracę. ¾ No spotkania częściej, no i jeżeli jakiś zakład, jakiś rynek się otwiera, bardziej po znajomości idzie, każdy po cichu, między sobą. Zasoby: wsparcie społeczne i poczucie własnej wartości Osoby długotrwale bezrobotne, biorące udział w wywiadach charakteryzuje relatywnie pozytywny obraz świata i swojego w nim miejsca. ¾ Wychodzę z założenia, że to co mam i czego się dorobię, to tylko dzięki swojej własnej pracy, dzięki swoim dwóm rękom zdrowym, że wierzę w siebie, że może akurat kiedyś mi się uda, że lepsze czasy dla mnie nadejdą, tylko mogę liczyć sama na siebie. ¾ Ja wierzę, że sobie poradzę! ¾ Wie Pan co, ja myślę, że będzie lepiej, że ta sytuacja się jakoś odmieni i będzie lepiej w końcu. ¾ Po prostu wierzę, że będzie dobrze. Respondenci, posiadają też wsparcie społeczne, choć ogranicza się ono do najbliższej rodziny. ¾ No oczywiście mogę polegać na swojej rodzinie, nie, na mężu i w miarę na dzieciach. 41 „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” ¾ Moim wsparciem są dzieci. Pomagają mi też jak mogą, jeden jest już po ślubie, ma swoją rodzinę, drugi tak samo, tylko jeden jeszcze został w domu i oni wszyscy trzej w jaki sposób mogą, tak mi pomagają, w nich mam wsparcie. ¾ Jest taka osoba, mój mąż. ¾ No starsze dzieciaki. 1.5.2. Osoby bez kwalifikacji zawodowych Trzy osoby bezrobotne bez kwalifikacji zawodowych z gminy Międzychód, z którymi rozmawiano mimo statusu bezrobotnego podają odpowiedź „pracuję” lub „pracuję społecznie” (tzn. z oferty pracy z GOPS). Osoby te pracują w ramach prac społecznoużytecznych lub innych form aktywnego przeciwdziałania bezrobociu. Osoby te wyrażają zadowolenie z tej pracy ( „Bardzo mi jest dobrze, że mogę komuś też pomagać i usługiwać.”) Dwie respondentki nie pracują od kilkunastu lat, ponieważ w przeszłości zajmowały się wychowywaniem potomstwa. W chwili obecnej widzą siebie w pracy polegającej na opiece nad starszymi lub dziećmi czy też sprzątając. Cele życiowe koncentrują się wokół posiadania zajęcia, motywacja jaka stoi za tym celem jest jednak różna, jedni cenią pracę jako cel sam w sobie (No pracować przede wszystkim), inni jako środek ku uniezależnieniu od innych (Jestem rodziną zastępczą dla jednego wnuka i po prostu chciałabym sobie spokojnie popracować trochę, żeby tą skromną emeryturkę mieć swoją i odpocząć trochę od problemów rodzinnych). Jedna z respondentek chciałaby podjąć pracę, choć żałuje, że nie ma zbyt wielu możliwości w tym okresie jej życia („ No w tym wieku? Co ja mogę teraz robić, po prostu dla mnie to jedyne co sprzątaczka, czy coś w tym sensie.”) Jako wartości najcenniejsze w życiu respondenci wymieniają rodzinę i dom oraz pomaganie innym 42 „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” Aktywność zawodowa bez kwalifikacji zawodowych i jej przyczyny: Osoby bez kwalifikacji zawodowych z którymi rozmawiano pracowały wykonując różnorodne czynności (sprzedawca, szwaczka, praca w zakładzie przetwórczym) . Jeden z respondentów jest z zawodu hydraulikiem – spawaczem i pracował w zawodzie, po likwidacji zakładów pracy imał się różnych zajęć, jednak po ukończeniu 50 roku życia trudniej było mu znajdować zatrudnienie. Dwie z respondentek, których okres pozostawania bezrobotnymi jest długi, jako główną przyczynę nie podejmowania aktywności zawodowej lub jej przerwania osoby bez kwalifikacji zawodowej podają konieczność zajmowania się domem i dziećmi. ¾ Tam pracę utraciłam ze względu na to, że miałam ósemkę dzieci, które wychowywałam i trzy mi się po prostu po roku urodziły i potrzebowały opieki mojej no i tak się stało, że już mi nie płacono później, z płatnego na niepłatny, ale jedną córkę urodziłam i długo ją trzeba było na biodro rehabilitować i tak dalej, także potem się już zwolniłam i tak… miałam tą nadzieję, że jak już wychowam i czas mi na to pozwoli, że wrócę do tej pracy zawodowo, ale stało się że akurat nie, ciągle coś, ciągle coś, jakaś tam opieka w domu, także… Trzech z pięciu rozmówców korzystało z ofert pracy oferowanych przez Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w ramach aktywnych form przeciwdziałania bezrobociu. Respondenci zadowoleni są z tych prac : pozwalają na jednoczesną opiekę nad członkami rodziny, przynoszą satysfakcję z bycia potrzebnym, dla osób po 50 roku życia są nieraz jedyna szansą na zatrudnienie i minimum zabezpieczania finansowego. Jako minusy tej formy zatrudnienia wymienia się: ich krótko-terminowość oraz większą ilość ofert na terenie miejskim gminy. Dwie osoby sprawujące opiekę nad dziećmi nie planują podjęcia pracy w chwili obecnej, jedna z respondentek będąc rodziną zastępczą dla wnuka, godzi wychowanie chłopca z pracą w Klubie Seniora kilka dni w tygodniu. Nawet osoby wychowujące dzieci 43 „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” podejmują się jednak prac dorywczych rozumianych jako (zbieranie grzybów i sprzedawanie czy parę dni sprzątania w zastępstwie za chorą osobę zatrudnioną na tym stanowisku) ¾ Dorywczej tak, dorywczo zawsze tam coś zrobię, jak jest okazja, to człowiek zawsze dorobi. Osoby zatrudnione przy pracach społecznie użytecznych okresowo nie szukają innego zajęcia, ale liczą się z tym, że po zakończeniu umowy i nie otrzymaniu kolejnej będą poszukiwać innego źródła zarobków. Poszukiwanie pracy dorywczej polega zwykle na dowiadywaniu się o możliwościach pracy od znajomych lub poprzez Urząd Pracy. Wszyscy rozmówcy podkreślają, że warto pracować, gdyż jest to jedyna droga do zarobienia pieniędzy na życie (choć nie są to środki wystarczające) a także zapewnienie sobie w życia celu. ¾ Pracować? Oczywiście! To jest sens życia. Poziom wykształcenia osób bez kwalifikacji zawodowych i jego przyczyny: Wszystkie respondenci posiadają wykształcenie podstawowe jeden z rozmówców ukończył kurs hydraulika, inny kurs rolniczy. Jedna z respondentek brała udział w kursie organizowanym przez Urząd Pracy, dotyczącym umiejętności ubiegania się o pracę, dużym utrudnieniem była konieczność dojazdu do Urzędu Pracy. ¾ To akurat było o pisaniu tam tych, podań, miałam jeszcze później chodzić na takie tam, na zawodowe te przeszkolenia, ale akurat podjęłam tu pracę z Ośrodka Pomocy Społecznej i tak zostało. Respondenci nie mają jednoznacznych opinii na temat związku między udziałem w kursie czy szkoleniu a wzrostem szans na pracę. Ukończenie kursu nie jest w stanie – zdaniem respondentów – zniwelować innych czynników utrudniających podjęcie pracy : stanu zdrowia, wieku, sytuacji rodzinnej czy też braku wykształcenia zawodowego. 44 „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” ¾ Tak, tak, ja wiem o tym, ja wiem o tym, ale w tej chwili już jestem po 50ce, ale z drugiej strony wiek nie gra roli, jeżeli ktoś chce się uczyć, ale w tej chwili to tak… no zobaczymy, może się coś jeszcze rozwiąże, może jeszcze to słoneczko zaświeci i coś tam będę dla siebie mogła zrobić. ¾ No na pracę może bym miała większą szansę, ale nie jestem w stanie tej pracy podjąć, ponieważ jeszcze tyle dzieci chodzi do szkoły, ja muszę obiad ugotować, posprzątać, także i dojazd, bo mieszkam na wiosce, za wioską… ¾ Bez zawodu ja żadnego zakładu otworzyć nie mogę, także tu żadne szkolenie, no i ze względu na syna też bym nie dała rady. ¾ No raczej wie Pan co, ja już teraz bardzo słabo widzę, jednak oczy już spawacza bardzo kiepsko, nie i już raczej tak bym został, wolałbym tak o, takie prace przy zieleni mi odpowiadają, przy tym, o. ¾ Bo ja wiem, to jeszcze chodzi o wiek, ponad 50 lat mam to trudno, nie. Pojawia się też pewien opór przed podjęciem nauki: ¾ Nad tym się nie zastanawiałam, tych problemów trochę jest i tak się obawiam, czy dałaby radę, mówię, bo książki i takie inne rzeczy już dawno nie uczyłam się i tak się obawiam, czy dałabym radę. Bo tak podjąć decyzję z dnia na dzień, tak pochopnie to też nie można, trzeba przemyśleć pewne sprawy i zobaczyć, czy da się to wszystko pogodzić, ¾ Ale najbliższe 5 lat to mam z głowy przecież, bo jeszcze mam troję, czworo dzieci, co jeszcze do szkoły podstawowej chodzą, dwoje, co chodzą do gimnazjum. Aktywność społeczna: Żaden z respondentów nie potrafił wymienić ani jednej organizacji pozarządowej działającej lokalnie. Klub Integracji Społecznej wymieniany jest nie tylko jako miejsce zatrudnienia, ale także i miejsce spotkań, organizacji zabaw i wycieczek. Jedna z 45 „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” respondentek posiadająca niepełnosprawne dziecko, pomaga w organizacji czasu dla dzieci przy świetlicy środowiskowej. Sytuacja ekonomiczna osób bez kwalifikacji zawodowych: Poniższe wypowiedzi odzwierciedlają oceny osób biorących udział w badaniu dotyczące ich sytuacji materialnej. ¾ Katastrofalna (Mąż pracuje, zasiłek rodzinny i pomoc z opieki.) ¾ Przeciętna (Synowie pracują.) ¾ Raczej zła, bo co to jest pół roku, to jest nic, a później to już jest człowiek na lodzie, nie, tam się nie raz coś zarobi, ale to są tylko takie dorywcze prace, nie. ¾ Zła (Z syna renty socjalnej, no i tak po troszku dorabiam.) Potrzeby osób bez kwalifikacji zawodowych: Jako najbardziej dotkliwe problemy dnia codziennego, respondenci wskazują finanse. Pojawił się również problem alkoholizmu w rodzinie. Ocena satysfakcji z programów i działań skierowanych do osób po 50 roku życia: Jako przykłady działań skierowanych do osób bezrobotnych, w których uczestniczą respondenci wymieniane są działania Klubu Integracji Społecznej oraz prace przezeń organizowane, chętnie podejmowane przez respondentów. ¾ No mówię, przy tym klubie zawsze coś tam, czy coś trzeba zrobić w czynie społecznym, czy na hali sportowej, czy coś takiego, to się zawsze angażujemy, nie. Czy nad jeziorem jest wycinka drzew, czy krzewów, czy coś takiego, to tam się bierze udział, nawet w czynie społecznym. 46 „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” Tylko jedna respondentka przyznaje, że nie skorzystała z oferty pracy otrzymanej od Gminy, ze względu na obowiązki domowe. Przeszkodę dla udziału w szkoleniach stanowi kwestia dojazdu: ¾ Wczoraj byłam tutaj w Międzychodzie, nie, niby oferują autobus, a ja byłam i wcale autobusu nie ma, muszą ludzie do pracy dojeżdżać sami. ¾ No dla siebie raczej teraz nie, więc mówię, tak bez wykształcenia, bez samochodu, w wiosce to żadnych nadziei nie widzę z mojej strony po prostu. Na pytanie o to jak Gmina lub Powiat mogłyby pomóc im w zmaganiu się z tymi problemami wskazują na działania oferujące zatrudnienie bezrobotnym, nawet prace krótkoterminowe, sezonowe, respondenci uważają za bardzo potrzebne i cenne. ¾ Nie wiem, jakaś praca chałupnicza albo coś, w domu żeby można było pracować, nie. ¾ No ja bym oczekiwał właściwie pracy, nie, ale… Zasoby: wsparcie społeczne i poczucie własnej wartości Respondenci w odpowiedzi na pytanie o wiarę w siebie i własne siły odpowiadają , że wierzą w siebie i polegają na sobie mimo, że znaleźli się w trudnych życiowych sytuacjach/ ¾ Po prostu wierzę w siebie, wierzę, że mam na tyle siły, że jakoś przetrwam tą wegetacje. ¾ Ja tam przegrany nie jestem, nikogo nie winie, jak sobie człowiek pościele, tak się wyśpi, no ale jakoś tam se człowiek radzi, nie. ¾ No ja na przegranej jeszcze nie jestem pozycji, ale lepiej by mogło być, nie. ¾ Wierzę w siebie, polegam na sobie. 47 „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” Jeśli chodzi o wsparcie społeczne, respondentki przedstawiają swoją sytuację różnie od braku wsparcia i poleganie tylko na sobie: ¾ Sama sobie muszę dawać radę, nie mam pomocy, oparcia w mężu, czy tam… no bo każdy jest zajęty swoimi sprawami, a ja jestem zostawiona sama sobie, tak jak sobie radzę, po prostu, tyle mam, ile się postaram, tyle mam osiągnięć w życiu. Przez wsparcie w najbliższej rodzinie i przyjaciołach: ¾ Dzieci. ¾ Synowie i rodzice pomagają też finansowo. ¾ Wspierać to raczej nie, ale mam tu przyjaciółkę, jakoś tak sobie radzimy, nie. ¾ Dzieci mam żonate, także po prostu wspierają mnie jako matkę a mieszkam z synem tylko. 1.5.3. Osoby, które ukończyły 50 rok życia Cztery z pięciu osób, które ukończyły 50 rok życia i wzięły udział w wywiadach nie pracuje w chwili obecnej, tłumacząc ten fakt wiekiem i – przede wszystkim - stanem zdrowia. Jedna z respondentek pracuje. Stan zdrowia wyklucza także możliwość podjęcia pracy w przyszłości. Najważniejszą wartością wymienianą przez respondentów jest rodzina ale także znajomi i przyjaciele. Aktywność zawodowa osób powyżej 50 roku życia i jej przyczyny: Wśród osób z którymi przeprowadzono wywiady, dla czterech osób utrata pracy wynikała ze względów zdrowotnych. Respondenci z tej grupy nie korzystali z ofert pracy Powiatowego Urzędu Pracy, powody wymieniane przez respondentów to: 48 „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” ¾ Byłam za drogim pracownikiem, jak mnie nazywali, woleli rencistów niż emerytów. ¾ Gdybym mieszkała w Poznaniu, to bym miała, dużo, dużo ofert pracy, a tak to nie chciałam się tak poniżać i prosić, ¾ Oni tam no chcieli proponować, ale no dojazd. Osiem godzin ja nie mogę wysiedzieć ani chodzić, troszkę ruchu. Poziom wykształcenia osób powyżej 50 roku życia i jego przyczyny: Wszyscy respondenci z grupy bezrobotnych powyżej 50 roku życia, posiadają wykształcenie podstawowe lub zawodowe. Respondenci nie wykazują chęci udziału w szkoleniach podnoszących kwalifikacje na rynku pracy. Aktywność społeczna: Poproszeni o wymienienie organizacji pozarządowej działającej lokalnie respondenci wymienili Ochotniczą Straż Pożarną. Sami jednak nie są członkami żadne organizacji z trzeciego sektora. Udział w życiu kulturalno-społecznym gminy ogranicza się do udziału w imprezach organizowanych przez gminę, nikt nie pomaga aktywnie przy ich organizacji. Respondenci są jednak zadowoleni z oferty kulturalno-rozrywkowej gminy, podkreślają, że jest ona skierowana raczej do ludzi młodszych: ¾ Jestem bardzo zadowolony, ostatnie 2 lata jak mamy nowego burmistrza, on bardzo dużo zrobił i jest tym ludziom z dziećmi gdzie wyjść (…) różne takie zabawy, festyny, koncerty i zawody różne takie na boisku piękne zrobił. ¾ Na pewno coś się dzieje, dla młodzieży, bo dla takich jak ja to, co tam już? 49 „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” Tylko jedna respondentka jest członkiem Klubu Seniora (związku emerytów) w gminie i aktywnie uczestniczy w organizowanych w jego ramach wydarzeniach, jest również studentką Uniwersytetu Trzeciego Wieku; inny respondent regularnie gra w szachy. Sytuacja ekonomiczna osób powyżej 50 roku życia: Swoją sytuację materialną respondenci z tej grupy oceniają jako średnią, poniżej średniej lub złą. Myślenie o codziennych wydatkach pozwala przeżyć za skromny budżet. ¾ Średnia, trzeba sobie niejedno odmówić. (Tylko z renty po mężu.) ¾ Gorzej nie może być. Żyję, bo żyję, jem, co jest najtańsze w sklepach i w oczach chudnę, o! Co można za 440 zł, jak się po opłaca wszystko. (Tylko zasiłek) ¾ Mąż dostaje zasiłek pielęgnacyjny na mnie i od czasu do czasu zasiłek celowy dostaje z opieki społecznej. ¾ Poniżej średniej. (Na rękę mam 830 złotych (…)Ośrodek Pomocy mnie wspomaga.) ¾ Leciutko, także mówię, mam nadzieję, że te pół roku, no przeżyję jakoś. (Syn ma rentę tą, socjalną - stałą. Żona ma emeryturę no i trochę z opieki dadzą, no i trochę dorobię.) Potrzeby osób powyżej 50 roku życia: Jako podstawowe problemy osób po 50 roku życia respondenci z gminy Międzychód wymieniają finanse: - niskie emerytury i renty (Koszyk wydatków: opłaty, lekarstwa, żywność, ubrania) - trudność ze znalezieniem pracy – poszukiwani są ludzie młodsi i z kwalifikacjami - małe zainteresowanie osobami po 50 roku życia i starszymi – osamotnienie, brak oferty spędzenia czasu wolnego. Ocena satysfakcji z programów i działań skierowanych do osób po 50 roku życia: 50 „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” Osoby po 50 roku życia nie znają programów kierowanych do 50-latków i osób starszych w gminie. (Tu nie ma takich działań. Brak, żadnej takiej oferty, nie słyszałem). W stronę władz Gminy kierowane są oczekiwania zbudowania oferty kulturalnorozrywkowej, skierowanej także dla osób starszych (imprezy, festyny), umożliwiającej wyjście z domu i z izolacji. Natomiast wśród osób, których stan zdrowia nie pozwala na opuszczenie domu, pojawia się potrzeba opieki, towarzystwa, pomocy w codziennych czynnościach. ¾ Nie wiem, ja tak nigdzie nie chodzę, jestem sama w domu. ¾ Może, może, raczej nie pieniądze tylko opieka właśnie nad takimi osobami chorymi. ¾ Jakieś, żeby tam, w parku coś pograli, no takie rzeczy, żeby ci starzy ludzie nie musieli siedzieć w domu i czekać, burmistrz jakąś imprezę zrobić, czy gdzie wyjść, nie? Zasoby: wsparcie społeczne i poczucie własnej wartości Respondenci z grupy osób powyżej 50 roku życia, charakteryzuje bądź bierny ( brak wiary w możliwość wpływania na swoje życie i wydarzenia) i pesymistyczny stosunek do świata i siebie. ¾ Skromnie zawsze żyliśmy, żyję, a co będzie dalej, kto dzisiaj, co wie? Jaki może być koniec? To może być 5 minut, może być dzień, godzina, nie wiadomo. ¾ Ja już nie mam żadnych szans, na żadną przyszłość, ostatnie, że kończy się moje życie. Co ja mogę? Ode mnie nic nie zależy. Nie jest to jednak postawa, którą można zgeneralizować w tej grupie. Są także osoby , otwarte na świat i ludzi i polegające na własnych siłach. ¾ Liczę tylko na siebie i wierzę w lepsze jutro, żeby to było lepiej. Gdyby tu była jakaś lżejsza praca gdzieś, to ja bym mogła iść też pracować, ale ja się do 51 „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” fizycznej pracy nie nadaję, rękoma mogę tylko wykonywać. Jak mogę, to idę zawsze pod wiatr. ¾ Wierzę w siebie polegam na sobie. Respondenci z tej grupy, biorący udział w wywiadach, posiadają wsparcie w najbliższym otoczeniu. ¾ Mam kuzyna tutaj, który się opiekuje trochę mną. ¾ Żona. Od szwagierki syn czasem pomoże. ¾ Przyjaciół mam. Siostrę mam wspaniałą, ojca, który ma 90 lat, mam dużo przyjaciół, mam znajomych. 1.5.4. Osoby przed ukończeniem 25 roku życia Marzenia i cele respondentów nie są wygórowane – rodzina , praca – niektórzy w ogóle nie myślą w tej chwili o realizowaniu marzeń. ¾ Ja raczej marzeń nie mam. ¾ Ja na dzień dzisiejszy cienko to widzę ¾ Co bym chciała robić w przyszłości? To znaczy, kiedyś marzyłam, aby być psychologiem, ale teraz głównie, wiem, że te marzenia raczej się nie spełnią, no, ale najważniejsze, żeby mieć w końcu jakąś pracę. ¾ No, na pewno, akurat jestem w takiej sytuacji, że i zostałem bez pracy i bez partnerki, także, że no na pewno te dwie sprawy, no może w przyszłości założenie rodziny. ¾ Praca, rodzina, dom. Najważniejsze wartości wymieniane przez respondentów to również partner , dziecko, praca. 52 „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” Młodzi doceniają wartość pracy, która jest w ich świadomości nie tylko źródłem środków finansowych, ale doświadczenia także podstawą życiowego oraz zdobywania daje możliwość nowych kwalifikacji, poznawania większego nowych ludzi i nawiązywania kontaktów. Praca może być także źródłem satysfakcji, choć nie każdy ma szczęście wykonywać pracę, którą lubi. ¾ Warto pracować, choćby, dlatego, żeby być niezależnym finansowo i żeby pomóc też mężowi w utrzymaniu rodziny, w ogóle. No, a poza tym zawsze to się do czegoś tam liczy, też się przebywa między ludźmi, a nie tylko w tych czterech ścianach, między dziećmi, gotowaniem i sprzątaniem. ¾ Na pewno warto pracować, to jest jakiś, podnosi naszą wartość i mamy jakiś cel, no, a poza tym są z tego pieniądze, a dzięki pieniądzom można spełniać swoje marzenia. Aktywność zawodowa osób przed 25 rokiem życia i jej przyczyny: Tylko jeden z respondentów z najmłodszej grupy, pracuje już na umowę o pracę, pozostali z powodów zdrowotnych lub związanych z sytuacją rodzinną nie pracują obecnie. Troje z niepracujących respondentów planuje podjęcie pracy w przyszłości, nie mają jeszcze jednak określonych planów. ¾ Nie, nie jestem aktywna zawodowo. (…) Dlatego, że choruję, no i to jest po prostu tak, że ja, nikt za mnie odpowiedzialności nie bierze. ¾ W tej chwili nie pracuję. (…) Problemy właśnie ze zdrowiem. ¾ Znaczy się, to jest umowa do grudnia, na okres próbny, ale pracuję, nie? ¾ Nie, nie jestem obecnie aktywna zawodowo.(…) Chciałabym, tylko obecnie jestem w ciąży i mam maluszka już jednego, także będę musiała z tym poczekać trochę czasu, ale jeśli już to najchętniej w jakimś urzędzie, nie wiem Urząd Pracy, albo jakiś staż w PZU. 53 „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” ¾ Znaczy, w tym momencie mam małe dziecko i nie mam go, z kim zostawić także na razie nie. Doświadczenie zawodowe osób biorących udział w wywiadach tej grupy nie jest duże. Troje z respondentów nie pracowało wcześniej, jedna odbyła 3 miesięczny staż – przyuczenie do zwodu kucharza, jeden respondent posiada bogate doświadczenie w wykonywaniu różnych prac dorywczych i stałych (ubezpieczenia, ochrona, praca biurowa, prace fizyczne). Dwie osoby skorzystały z ofert pracy oferowanych przez Urząd Pracy (staż, praca na etat), jedna z respondentek ze względu na obowiązki rodzinne odrzuciła propozycję stażu, inna respondentka nie podjęła proponowanej pracy „przy zieleni” ze względu na stan zdrowia. Jedna z respondentek rozpoczyna kurs kadr pracy przy Powiatowym Urzędzie Pracy. Respondenci z grupy poniżej 25 roku życia zdają sobie sprawę, że bierne oczekiwanie na otrzymanie oferty z Urzędu Pracy nie jest metodą na znalezienie pracy. Nawet, jeśli pojawi się taka oferta, należy samemu się o nią dodatkowo starać ¾ Nie, nie, jak sobie coś szukam to sama, a jak dostałam ofertę właśnie odnośnie tego stażu to dostałam listownie, bo tam było 50 osób, a 10 miejsc tylko, nie? To sama wokół tego chodziłam. ¾ Jak tam widzę kogoś znajomego z urzędu to się pytam, czy jest jakaś oferta, ale żeby latać po urzędach to nie. ¾ Też i Internet, i ogłoszenia właśnie, które gdzieś tam rozwieszane są u nas na słupach w mieście, i też przez Urząd Pracy, no i tak sam chodzę po zakładach. Poziom wykształcenia osób przed 25 rokiem życia i jego przyczyny: Młodzi, biorący udział w badaniu, posiadają w większości wykształcenie średnie, jedna ukończyła szkołę zawodową. Respondenci posiadają pozytywne zdanie o szkoleniach, uzupełniających kwalifikacje lub pomagający w zdobyciu wiedzy i umiejętności 54 „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” przydatnych do poszukiwania pracy. Respondenci chętnie wzięli by udział w takich, które dałyby im dodatkowe uprawnienia (np. kierowca wózka widłowego, kurs fryzjerski), legitymując się wykształceniem średnim zdają sobie sprawę, że dodatkowe uprawnienia podniosłyby ich szanse na rynku pracy. Ważne z punktu widzenia zwiększania szans na rynku pracy są w oczach respondentów z tej grupy kursy komputerowe. Aktywność społeczna Spośród pięciu respondentów w tej grupie, tylko jeden z nich potrafi wymienić lokalnie działającą organizację pozarządowa – jest to stowarzyszenie osób niepełnosprawnych, którego również rozmówca jest członkiem. Z wydarzeń kulturalno –rozrywkowych, w których uczestniczą respondenci wymieniane są festyny. (letni, dla rodzin, na Dzień Dziecka, Dni Międzychodu). Ocena oferty kulturalno-rozrywkowej jest pozytywna, choć respondenci chcieliby bogatszego programu skierowanego dla dzieci i młodzieży. Zdaniem respondentów, brakuje koncertów dla młodzieży. ¾ Zależy, jaka to jest impreza – przez kogo organizowana, ale mogę powiedzieć, że Gmina się stara jak może, żeby zapewnić jakieś rozrywki i atrakcje. W miarę swoich możliwości. ¾ Dziać się powinno więcej, przynajmniej dla młodzieży, dla dzieci, w ogóle. Tutaj się praktycznie nic nie dzieje. Sytuacja ekonomiczna osób przed 25 rokiem życia: Respondenci utrzymują się gospodarując wspólnie z partnerem) lub korzystając z zasiłków. Swoją sytuację materialną określają jako przeciętną lub raczej złą, u osób, które utrzymują się same ocena sytuacji materialnej jest bardziej negatywna. ¾ Przeciętna (Z zasiłku stałego). 55 „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” ¾ Przeciętna. (Pensja partnera) ¾ Przeciętna. (Partner - 300 złotych renty, ja mam 930 złotych na rękę wypłaty i to jest cały dochód mój.) ¾ Raczej zła – minimum, które wystarcza na przeżycie. W tej chwili z zasiłku z opieki społecznej. ¾ Bardzo zła. (dopóki kontynuuję naukę mam rentę rodzinną po tacie.) Potrzeby osób przed 25 rokiem życia: Problemem ludzi młodych wskazywanych jednogłośnie przez respondentów jest brak pracy dla ludzi młodych, nie posiadających doświadczenia zawodowego. Problem bezrobocia wśród młodych jest mniej widoczny dzięki zjawisku emigracji zarobkowej. ¾ Szybciej pracodawcy przyjmą osoby z doświadczeniem, aniżeli takie osoby młode. ¾ Głównie to, że nie mają doświadczenia też, głównie oferty to są właśnie staże, albo praca fizyczna, no i trudno takim osobom dostać się gdziekolwiek do urzędu, pracę już normalnie. Najgorsze jest to, że osoby już na przykład w tym wieku, już przeważnie zaczynają zakładać rodziny i jeśli już zaczynają zakładać rodziny to, to też stanowi jakiś problem dla pracodawców, bo wtedy urlopy macierzyńskie i te sprawy. ¾ Mi się wydaje, że Gmina nie aktywizuje w wystarczającym stopniu. Ocena satysfakcji z programów i działań skierowanych do osób przed 25 rokiem życia: 56 „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” Mimo, że większość respondentów nie uczestniczyło w żadnych działaniach skierowanych do młodych ze strony gminy lub powiatu, to większość – poza jedną osobą – deklaruje, że chętnie wzięłoby w nich udział. Przeszkodą stojąca na drodze do aktywnego udziału w projektach skierowanych do młodych jest brak skutecznego systemu informacji. Od lokalnych instytucji młodzi oczekują: oferty kursów, szkoleń i, warsztatów i dobrych ofert pracy oraz efektywniejszej informacji o istniejącej ofercie. ¾ Nie miałam takiej informacji, bo tak, to może bym się ten, pochodziła. ¾ No nie wiem, ale takie bardziej zainteresowanie tą młodzieżą. Takiego zainteresowania młodymi ludźmi nie widzę. ¾ Wie Pani, u nas jest tak zazwyczaj w Międzychodzie, że jak jest jakaś praca, albo coś tutaj w Urzędzie Pracy, to nigdy nie dostają powiadomienia. Sama muszę szukać na własną rękę, tutaj nie ma niestety tak, żeby ktoś mógł zaproponować, że jest wolne, że jest tam wolne, że można tu, że można tam, tylko samemu już trzeba. ¾ Na pewno pomoc społeczna, przez taką pomoc doraźną, no i Gmina w poszukiwaniu pracy. Jeśli organizują jakieś kursy, bo wiem, że jednak można się zapisywać, oni też kierują na staże, czyli coś tam robią.(…) chciałabym, żeby przychodziły, chociaż jakiekolwiek oferty, bo wiem, że często osoby koło pięćdziesiątki dostają oferty pracy fizycznej i nie są w stanie im podołać, a osoby młode, myślę, że mogłyby często, także ogólnie, jakieś informacje, ulotki, takie jakieś propozycje udziału w kursach. ¾ To znaczy, może właśnie w nabywaniu nowych kwalifikacji.No, nie wiem, trudno mi powiedzieć jak tam z Gminą, bo wiem, że Urząd Pracy no to, na przykład oferty pracy są też z rejonu i jeśli ktoś chodzi się pyta to na pewno się dowie, no, ale nie ma jakiejś tam akcji promującej specjalnie. 57 „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” 1.5.5. Osoby samotnie wychowujące dziecko do lat 7 Plany i marzenia respondentek samotnie wychowujących dzieci, wiążą się z wychowaniem potomstwa oraz zapewnienia córkom i synom godziwego życia. Ale marzenia dotyczą także własnego mieszkania czy własnej firmy. Dzieci to najważniejsza wartość w życiu kobiet biorących udział w wywiadach. Aktywność zawodowa osób samotnie wychowujące dzieci do lat siedmiu i jej przyczyny: W wywiadach uczestniczyło pięć matek samotnie wychowujących dzieci, dwie z nich w ciągu ostatniego roku pracowały – na umowy o pracę. Wszystkie respondentki planują kontynuować pracę, poszukują pracy lub planują rozpoczęcie poszukiwań pracy w momencie, kiedy znajdą możliwość pozostawienia dziecka pod czyjąś opieką. Wszystkie respondentki posiadają doświadczenie zawodowe, najczęściej w zawodzie sprzedawcy. Dwie z respondentek mimo, że obecnie nie pracują, pracę ukończyły w ciągu ubiegłego roku i okres pozostawania bez pracy traktują jako przejściowy. Rozmówczynie z tej grupy poszukują pracy poprzez Urząd Pracy (mimo, że nie jest to łatwe, jeśli wychowuje się samotnie dziecko, gdyż przez potencjalnych pracodawców postrzeganym się jest jako „niedyspozycyjna”), przez znajomych bądź przez inne źródła: prasa, ulotki. ¾ Sama szukam pracy, gazeta ogłoszenie, bądź bezpośredni kontakt z pracodawcą, nie? Na zasadzie: ktoś gdzieś tam powiedział, że coś jest tam, być może praca. ¾ Przez Urząd Pracy tak, nawet zostałam wezwana w 1993 roku, a to dziecko, szóste dziecko było malutkie. To był etat, miałam dojeżdżać 55 km, pojechałam z tym skierowaniem, ale to było bardzo daleko. ¾ Przez PUP, no tam ludzie się starają, ale jak mówię, jeżeli ktoś widzi małe dziecko, to wpisuje „niedyspozycyjność”. 58 „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” ¾ Przez znajomych jest to 30%, Urząd Pracy – 60%, a 10% jest, bo tam się gdzieś dowiedziałam i w gazecie była ulotka, w ten sposób. Respondentki są zdania że praca jest ważnym elementem w życiu kobiety – daje możliwość utrzymania, godziwego życia, zamiast egzystencji „z dnia na dzień”. Wykształcenie osób samotnie wychowujących dzieci Respondentki posiadają wykształcenie zawodowe bądź średnie i zdają sobie sprawę z wagi podnoszenia kwalifikacji i znaczenia nowej wiedzy w zwiększaniu szans na rynku pracy (kurs komputerowy, księgowość, zarządzanie), jednak dwie pracujące w tej chwili respondentki nie są chętne na uczestnictwo w kursie doszkalającym w tym momencie (wynika to z zadowolenia z obecnej sytuacji zawodowej oraz z konieczności odpłatności za kurs przez osobę zatrudnioną) Respondentki niepracujące deklarują, że gdyby pojawiła się możliwość wzięcia udziału w szkoleniu, to wzięłaby w nich udział. Jednak – dla niektórych respondentek - kurs taki musiałyby być pod względem odległości od miejsca zamieszkania i czasu trwania dopasowany do sytuacji samotnych matek. To co stoi na przeszkodzie w wzięciu udziału w kursie, to jak wynika z rozmów z samotnymi matkami przekonania: ¾ No może tak, wie Pani co, ale ja jestem za nerwowa i umysłowo chyba nie dałabym rady, żeby iść i jakieś tam kwalifikacje, bo to potrzeba dużo zrozumienia i cierpliwości, a ja już nie. ¾ Teraz to jak człowiek ma znajomości to nawet z zawodowym <wykształceniem> pracę znajdzie. Aktywność społeczna osób samotnie wychowujące dzieci do lat siedmiu: 59 „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” Aktywność społeczna respondentek, na tym etapie życia, wiąże się z wydarzeniami w których biorą udział ich dzieci, lub one same ze względu na dzieci (klub sportowy, festyny, koncerty). Sytuacja ekonomiczna osób samotnie wychowujące dzieci do lat siedmiu: Respondentki biorące udział w badaniu, deklarują jako podstawę do utrzymania: własne zarobki, zaliczki alimentacyjne oraz pomoc z Ośrodka Opieki Społecznej. Poniżej oceny sytuacji materialnej uzyskane w rozmowach, oraz opis sytuacji finansowych podany przez respondentki. ¾ Raczej zła (alimenty na syna zasądzone sądownie - 200 złotych, zasiłek rodzinny 48 złotych i docelowo pomoc z opieki społecznej) ¾ Otrzymuje najniższą średnią krajową, tj, 1100 miesięcznie, z nadgodzinami maksymalnie 1250 złotych, na 3 osoby. Dlatego czasem korzystam z pomocy opieki na przedszkole dla dzieci, bo 380 złotych to dla mnie ogromna kwota. ¾ Zła (Utrzymuję się głównie z pracy) ¾ Przeciętna. (Jedynie ta opieka społeczna, pani kierownik i dorywczo idę do cioci przy zbieraniu jabłek, jabłek tak nic więcej nie mam. Chciałabym jeszcze coś.) Potrzeby osób samotnie wychowujące dzieci do lat siedmiu: Największym problemem i potrzebą osób samotnie wychowujących dzieci do lat siedmiu są finanse – wydatki związane z zakupem książek i pomocy naukowych oraz odzieży. Rozwiązaniem tych problemów mogłoby być podjęcie pracy, ale na przeszkodzie stoi brak opieki dla dziecka – godziny funkcjonowania przedszkoli są za krótkie by rodzic mógł pracować na pełny etat, a pomoc opiekunki jest za droga na kieszeń respondentek, biorących udział w badaniu. Jedna z matek zwraca uwagę na ten problem (Niestety, ale godziny pracy poszły już na przód, takie duże zmiany i my musimy być dyspozycyjni w pracy, gdziekolwiek się nie pojawimy, aczkolwiek nie mamy 60 „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” tej możliwości z tej drugiej strony, bo to wszystko stoi w miejscu – szkoły, przedszkola). Nieraz praca na zmiany wiąże się z powrotami do domu w godzinach wieczornych, pracodawcy nie są jednak wyrozumiali dla kobiet, które nie mają z kim zostawić dzieci. Problemem jest także postrzeganie samotnych matek przez pracodawców („niedyspozycyjność”). Oprócz tego problemy natury psychologicznej, które pojawiają się w wyniku utraty kontaktu z jednym z rodziców (Syn odreagowuje brak ojca, to jest największym problemem.) ¾ Brak tych pieniążków, żeby było na wszystko, nie? Ciągłe martwienie się pieniądze i pracę w godzinach, żeby dopasować się pod dziecko. Osoby samotnie wychowujące dziecko, uważają również, że powinny być traktowane jako indywidualne przypadki przy otrzymywaniu pomocy finansowej, materialnej, przy rozpatrywaniu sytuacji mieszkaniowej (troska o bezpieczeństwo dziecka, kazała jednej z respondentek opuścić dom rodziców, ze względu na problem alkoholizmu tam występującej, innej odmówić przyjęcia mieszkania oferowanego przez gminę, według respondentki posiadającego niebezpieczne dla dziecka sąsiedztwo). Samotne matki mówią o problemach jakie dotykają osoby bezrobotne samotnie wychowujące dziecko - prawo do zasiłku przysługującego po roku pozostawania bez pracy, który to okres w przypadku samotnych matek jest trudny do sfinansowania; postawa pracodawców, do których kieruje Urząd Pracy „Bo pani ma małe dziecko”. 1.5.6. Projekty skierowane do osób bezrobotnych prowadzone przez Powiatowy Urząd Pracy Programy skierowane do osób bezrobotnych prowadzone przez Powiatowy Urząd Pracy i współfinansowane ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich (SPO RZL) i Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego (ZPORR): 61 „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” Projekt „TERAZ MY” skierowany do bezrobotnej młodzieży Beneficjentami ostatecznymi projektu były osoby poniżej 25 roku życia z terenu powiatu międzychodzkiego, zarejestrowane w Powiatowym Urzędzie Pracy Międzychodzie jako bezrobotne przez okres do 24 miesięcy. Okres wdrażania projektu: 01.05.2006 - 30.04.2007 Projekt obejmował: 1. Staże umożliwiające zdobycie udokumentowanego doświadczenia oraz zaistnienie na rynku pracy; 2. Szkolenia umożliwiające nabycie nowych umiejętności i udokumentowanie kwalifikacji: • Kurs języka angielskiego i niemieckiego dla średniozaawansowanych • Kurs księgowości komputerowej • Kurs obsługi kas fiskalnych i komputera • Kurs spawania podstawowego metodą MAG Projekt „ZNOWU AKTYWNI” skierowany do osób długotrwale bezrobotnych Beneficjentami ostatecznymi projektu były osoby powyżej 25 roku życia z terenu powiatu międzychodzkiego, zarejestrowane w Powiatowym Urzędzie Pracy Międzychodzie jako bezrobotne przez okres od 12 do 24 miesięcy. Okres wdrażania projektu: 01.04.2006 - 31.03.2007 Projekt obejmował: 1. Przygotowanie zawodowe umożliwiające zdobycie udokumentowanego doświadczenia oraz zaistnienie na rynku pracy; 2. Szkolenia umożliwiające nabycie nowych umiejętności i udokumentowanie kwalifikacji: 62 „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” • Kurs komputerowy dla początkujących • Kurs księgowości komputerowej • Kurs obsługi kas fiskalnych i komputera • Kurs spawania podstawowego metodą MAG Projekt "PONOWNY START" skierowany do osób długotrwale bezrobotnych Beneficjentami ostatecznymi projektu były osoby powyżej 25 roku życia z terenu powiatu międzychodzkiego, zarejestrowane w Powiatowym Urzędzie Pracy Międzychodzie jako bezrobotne przez okres od 12 do 24 miesięcy. Okres wdrażania projektu: 15.03.2007 - 30.11.2007 Projekt obejmował: 1. Przygotowania zawodowe w miejscu pracy umożliwiające zdobycie udokumentowanego doświadczenia oraz zaistnienie na rynku pracy; 2. Szkolenia umożliwiające nabycie nowych umiejętności i udokumentowanie kwalifikacji: • Kurs księgowości komputerowej • Kurs obsługi suwnic • Kurs operatora wózków widłowych Projekt "SZANSA DLA NAS" adresowanego do młodzieży poniżej 25 roku życia (10 osób) Głównym celem Projektu była kompleksowa pomoc wspierająca i promująca samozatrudnienie wśród młodzieży. W ramach projektu oferowano: 63 „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” 1. Szkolenie umożliwiające zdobycie wiedzy w zakresie dotyczącym rozpoczęcia i prowadzenia działalności gospodarczej, zwłaszcza przepisów z dziedziny ubezpieczeń społecznych i prawa podatkowego; 2. Udzielenie jednorazowych środków na rozpoczęcie działalności gospodarczej. 1.6.6.a. Prace interwencyjne Prace interwencyjne polegają na zatrudnieniu osób bezrobotnych zarejestrowanych w powiatowym urzędzie pracy przez pracodawcę, jeżeli zatrudnienie nastąpiło w wyniku umowy zawartej z powiatowym urzędem pracy. Prace interwencyjne mogą być organizowane w sytuacji braku ofert pracy niesubsydiowanej i są kierowane do: 1. bezrobotnych będących w szczególnej sytuacji na rynku pracy tj. spełniających jedno z następujących kryteriów: wiek do 25 roku życia (decyduje data urodzin); długotrwale zarejestrowanych (posiadających status osoby bezrobotnej minimum przez 12 m-cy w okresie ostatnich 24 m-cy); wiek powyżej 50 roku życia (decyduje data urodzin); bez kwalifikacji zawodowych (wykształcenie podstawowe lub liceum ogólnokształcące); samotnie wychowujących co najmniej jedno dziecko do 7 roku życia; niepełnosprawnych; 2. pracodawców organizujących nowe miejsca pracy. 1.6.6.b. Roboty publiczne Roboty publiczne polegają na zatrudnieniu osób bezrobotnych zarejestrowanych w PUP przez pracodawców, jeżeli zatrudnienie nastąpiło w wyniku umowy zawartej z powiatowym urzędem pracy. Maksymalny okres trwania robót publicznych wynosi 12 miesięcy. Roboty publiczne mają na celu reintegrację społeczną i zawodową w rozumieniu przepisów o zatrudnieniu socjalnym, w związku z tym roboty publiczne są skierowane 64 „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” przede wszystkim do osób bezrobotnych pozostających długotrwale bez pracy, bezdomnych realizujących program socjalny wychodzenia z bezdomności, uzależnionych od alkoholu lub narkotyków po zakończeniu leczenia, chorych psychicznie w rozumieniu ustawy o ochronie zdrowia psychicznego, zwalnianych z zakładów karnych, uchodźców oraz niepełnosprawnych, którzy podlegają wykluczeniu społecznemu i nie są w stanie sami zaspokoić swoich potrzeb życiowych. Osoby kierowane do robót publicznych muszą spełniać jeden z poniższych warunków: • być długotrwale zarejestrowane; • w wieku powyżej 50 roku życia (decyduje data urodzin); • samotnie wychowywać co najmniej jedno dziecko do 7 roku życia. Roboty publiczne to zatrudnienie osoby bezrobotnej w okresie nie dłuższym niż 12 miesięcy przy wykonywaniu prac organizowanych przez gminy, organizacje pozarządowe statutowo zajmujące się: ochroną środowiska, kultury oświaty, sportu i turystyki, opieki zdrowotnej, bezrobocia oraz pomocy społecznej, a także spółki wodne i ich związki, jeżeli prace te są finansowane lub dofinansowane ze środków samorządu terytorialnego, budżetu państwa, funduszy celowych, organizacji pozarządowych, spółek wodnych i ich związków. 1.6.6.c. Przygotowanie zawodowe Z przygotowania zawodowego mogą skorzystać osoby bezrobotne, które zamierzają nabyć umiejętności praktyczne do wykonywania pracy przez wykonywanie zadań w miejscu pracy bez nawiązania stosunku pracy z pracodawcą, spełniające jeden z następujących warunków: • bezrobotni długotrwale ( min. 12 m-cy zarejestrowane w okresie ostatnich 2 lat ); • bez kwalifikacji zawodowych; • po 50 roku życia ( decyduje data urodzin ); • samotnie wychowujące co najmniej jedno dziecko do 7 roku życia; • niepełnosprawnych. Maksymalny czas trwania stażu – 12 miesięcy, natomiast w przypadku przygotowania zawodowego – 6 miesięcy. 65 „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” 1.6.6.d. Staż Ze stażu mogą skorzystać osoby bezrobotne zamierzające zdobyć nowe kwalifikacje lub umiejętności zawodowe poprzez praktyczne wykonywanie zadań zawodowych na stanowisku pracy według ustalonego programu uzgodnionego pomiędzy starostą, pracodawcą i bezrobotnym, który musi spełnić jeden z następujących warunków: • wiek do 25 lat ( decyduje data urodzin); • wiek do 27 lat ( decyduje data urodzin) będące w okresie 12 m-cy od dnia określonego w dyplomie, świadectwie lub innym dokumencie poświadczającym ukończenie szkoły wyższej. Staż / przygotowanie zawodowe w miejscu pracy odbywa się na podstawie umowy zawartej przez Powiatowy Urząd Pracy z pracodawcą, który wyraził zgodę na jego odbycie przez osobę bezrobotną, według programu określonego w umowie. Pracodawca zyskuje pracownika bez konieczności nawiązywania z nim stosunku pracy i jest zobowiązany do przedstawienia programu przebiegu stażu / przygotowania zawodowego w miejscu pracy i odpowiada za jego realizację. Powiatowy Urząd Pracy przed skierowaniem bezrobotnego do odbycia stażu lub przygotowania zawodowego kieruje go na badania lekarskie, które są finansowane w całości przez Powiatowy Urząd Pracy, który może także skierować bezrobotnego na specjalistyczne badania psychologiczne i lekarskie umożliwiające wydawanie opinii o przydatności zawodowej do pracy i zawodu. Powiatowy Urząd Pracy w całości finansuje koszty stażu / przygotowania zawodowego w miejscu pracy. Bezrobotnemu w trakcie odbywania staży / przygotowania zawodowego w miejscu pracy przysługuje stypendium w wysokości 100% zasiłku podstawowego, wypłacanego przez powiatowy urząd pracy, który również ustala i opłaca w wysokości i na zasadach określonych w odrębnych przepisach, składkę na ubezpieczenie emerytalne, rentowe i wypadkowe od wypłaconych stypendiów. 66 „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” 1.6.6.e. Prace społecznie – użyteczne Prace społecznie użyteczne (2 ust. 1 pkt 23a ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy) - to prace wykonywane przez bezrobotnych bez prawa do zasiłku na skutek skierowania przez starostę, organizowane przez gminę w jednostkach organizacyjnych pomocy społecznej, organizacjach lub instytucjach statutowo zajmujących się pomocą charytatywną lub na rzecz społeczności lokalnej. Prace społecznie użyteczne mogą być organizowane przez gminę w: I. jednostkach organizacyjnych pomocy społecznej, tj. ośrodkach pomocy społecznej, domach pomocy społecznej, placówkach opiekuńczo wychowawczych, ośrodkach wsparcia ośrodkach interwencji kryzysowej, w powiatowych jednostkach organizacyjnych pomocy społecznej lub innych jednostkach utworzonych przez gminę na podstawie art. 111 ustawy o pomocy społecznej w celu realizacji zadań pomocy społecznej, II. organizacjach pozarządowych statutowo zajmujących się pomocą charytatywną lub na rzecz społeczności lokalnej, organizacjach pozarządowych realizujących zadania pomocy społecznej na zlecenie lub w ramach działań statutowych, III. instytucjach działających na rzecz społeczności lokalnej, nie działających w celach maksymalizacji zysku, do których nie mają zastosowania przepisy dotyczące pomocy publicznej tj. urzędzie gminy i jednostkach organizacyjnych utworzonych przez gminę, nie posiadających osobowości prawnej, jeżeli są one jednostkami budżetowymi lub zakładami budżetowymi, np. szkołach, domach kultury, bibliotekach, żłobkach i przedszkolach. Prace społecznie użyteczne mogą odbywać się w wymiarze do 10 godzin tygodniowo jedynie w miejscu zamieszkania lub pobytu osoby bezrobotnej. 1.6. Problematyka osób ciężko i długotrwale chorych, osób niepełnosprawnych oraz seniorów. 67 „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” Według Narodowego Spisu Powszechnego z 2002 roku w Polsce żyje prawie 5,5 miliona osób niepełnosprawnych, co w porównaniu do roku 1988 oznacza, ze liczba tych osób wzrosła o około 50%. Zdecydowana większość osób niepełnosprawnych utrzymuje się ze świadczeń społecznych: rent, emerytur i zasiłków. Jedynie dla 8% tej populacji główne źródło utrzymania stanowi praca, zaś kolejne 8% nie ma żadnych źródeł dochodu i pozostaje na utrzymaniu innych osób. W rozumieniu Ustawy o Pomocy Społecznej niepełnosprawność oznacza stan fizyczny, psychiczny lub umysłowy, powodujący trwałe lub okresowe utrudnienie, ograniczenie bądź uniemożliwienie samodzielnej egzystencji. Tymczasem w dobie obecnej niepełnosprawność jest również rozumiana jako wynik barier społecznych, ekonomicznych oraz fizycznych, jakie jednostka napotyka w środowisku zamieszkania. W związku z tym polityka społeczna powinna prowadzić aktywne działania na wszystkich szczeblach życia społecznego oraz aktywnie pracować na rzecz równouprawnienia osób niepełnosprawnych, przeciwdziałać ich dyskryminacji i tworzyć mechanizmy wyrównujące szanse i warunki korzystania z przysługujących im praw. Osobą niepełnosprawną jest taka osoba, która posiada odpowiednie orzeczenie wydane przez organ do tego uprawniony lub osoba, która takiego orzeczenie nie posiada, lecz odczuwa ograniczenie sprawności w wykonywaniu czynności podstawowych dla swojego wieku (zabawa, nauka, praca, samoobsługa). Zbiorowość osób niepełnosprawnych dzieli się na 2 podstawowe grupy: - osoby niepełnosprawne prawnie, czyli te, które posiadają odpowiednie, aktualne orzeczenie wydane przez organ do tego uprawniony - osoby niepełnosprawne biologicznie, tj. takie, które nie posiadają orzeczenia, ale odczuwają całkowicie lub poważnie ograniczoną zdolność do wykonywania czynności podstawowych. Kryterium zakwalifikowania danej osoby do zbiorowości osób niepełnosprawnych prawnie jest posiadanie przez tę osobę aktualnego orzeczenia wydanego przez odpowiedni organ orzekający dla osób w wieku 16 lat i więcej bądź uprawnienia do pobierania zasiłku pielęgnacyjnego dla dzieci poniżej 16 roku życia. Zgodnie z prognozami GUS problem niepełnosprawności będzie się pogłębiał; 68 „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” spodziewana liczba osób niepełnosprawnych w 2010 r. wzrośnie do 6 mln. Sytuacja osób niepełnosprawnych wiąże się z problemami aktywności społecznej, zawodowej, kulturalnej i edukacyjnej. Często w grupie tej dominują osoby z niższym i średnim wykształceniem, które w znacznym stopniu nie kontynuują nauki z powodu trudnej sytuacji ekonomicznej, utrudnień komunikacyjnych, architektonicznych, braków w wyposażeniu w sprzęt rehabilitacyjny i pomoce dydaktyczne; a w przypadku osób chorych psychicznie lub umysłowo – z natury zaburzeń. Warto zauważyć, iż w odróżnieniu do sytuacji panującej w mieście, w gminach wiejskich osoby niepełnosprawne zajmują często dalszą pozycję w hierarchii struktury rodzinnej. Zgodnie z badaniami przeprowadzonymi w 2003 r. przez Radę Monitoringu Społecznego Wyższej Szkoły Finansów i Zarządzania w Warszawie (Diagnoza społeczna 2003. Warunki i jakość życia Polaków, pod redakcją Janusza Czapinskiego i Tomasza Panka, str. 269) osoby niepełnosprawne z terenów wiejskich rzadziej niż w mieście były głową gospodarstwa, a częściej – partnerem, zaś blisko co piąta osoba zajmowała pozycję ojca, matki, teścia lub teściowej. Odmienność struktur według miejsca zamieszkania wiąże się z różnicami pomiędzy płciami i zajmowaną pozycją w gospodarstwie. Podczas gdy kobiety niepełnosprawne w miastach były na ogół głowami gospodarstw jak też partnerkami (38% wobec 42%), kobiety z terenów wiejskich znacznie rzadziej zajmowały pozycje głowy gospodarstwa (27% wobec 40%), a częściej (co czwarta) — pozycje matki lub teściowej. Z kolei aż 70% niepełnosprawnych mężczyzn w miastach jest głową gospodarstwa wobec 65% na wsi, a partnerem — 17% i 9% na wsi. Na szczególną uwagę zasługują także osoby otrzymujące renty socjalne. Grupa ta znajduje się w relatywnie trudniejszej sytuacji życiowej w porównaniu z innymi grupami osób niepełnosprawnych. Głównymi powodami powyższej sytuacji są: - choroby powstałe jeszcze we wczesnym dzieciństwie, które utrudniają prawidłowe pełnienie ról społecznych i często uzależniają osoby niepełnosprawne od wsparcia rodziny i instytucji pomocowych; - problemy ekonomiczne osób niepełnosprawnych, które wiążą się z dużym nakładem wydatków na leczenie i rehabilitację; - oraz często towarzyszące powyższej sytuacji negatywne czynniki występujące 69 „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” w środowisku wiejskim, tj. izolacja osób niepełnosprawnych spowodowana niskim poziomem infrastruktury społecznej i technicznej (tj. bariery architektoniczne i komunikacyjne utrudniające dostęp do instytucji i budynków użyteczności publicznej). Warto również podkreślić szczególnie trudną sytuację materialną osób starszych utrzymujących się z rent i emerytur. Wysokość ww. świadczeń jest w dużym stopniu zbyt niska, aby w wystarczający sposób zaspokoić potrzeby seniorów z problemami zdrowotnymi. Tymczasem potrzeby osób w wieku poprodukcyjnym będą wzrastać równolegle ze zmieniającą się strukturą demograficzną naszego społeczeństwa. Podczas ostatniego półwiecza dwukrotnie zwiększył się procentowy udział osób starszych. W 1995 r. osoby w wieku 65 i więcej lat stanowiły 11,2% polskiego społeczeństwa, a zgodnie z prognozami demograficznymi, odsetek ten wzrośnie w 2020 r. nawet do poziomu 15,9% całej populacji polskiej. Warto w tym miejscu zaznaczyć, iż wg kryteriów Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) populację definiuje się jako starą, jeżeli co najmniej 7% jej członków liczy 65 lat i więcej. Tym samym w świetle powyższych statystyk Polska dołączyła do grupy społeczeństw starych. Biorąc jednak po uwagę tylko wzrost udziału ludzi starszych w populacji, proces starzenia się w Polsce nie jest jeszcze zbyt intensywny, Tendencja ta ulegnie wyraźnemu przyspieszeniu dopiero w drugiej dekadzie XXI w. Zauważalny jest natomiast szybki spadek dzietności. W gminie Międzychód seniorzy (osoby powyżej 65 roku życia) stanowią 11 % wśród całej populacji, uwzględniając definicję starzejącej się populacja sformułowaną przez WHO , gmina Międzychód należy do starzejących się społeczności. Tabela 14 Struktura ludności wg wieku Grupa wiekowa Procent wśród całości 0 – 17 21 % 18 – 64 66 % 65 - … 13 % 100 % Razem: 70 „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” Tabela 15 Niepełnosprawni w gminie Międzychód, dane GUS, 2002 Gmina Międzychód 2002 ogółem prawnie tylko biologicznie ogółem 2 637 1 326 1 311 2 226 1 166 1 060 411 160 251 mężczyźni kobiety Tabela 16 Niepełnosprawni w gminie Międzychód - miasto, dane GUS, 2002 Gmina Międzychód - miasto 2002 ogółem prawnie tylko biologicznie ogółem 1 390 668 722 1 235 613 622 155 55 100 mężczyźni kobiety Tabela 17 Niepełnosprawni w gminie Międzychód – obszar wiejski, dane GUS, 2002 Gmina Międzychód – obszar wiejski 2002 ogółem prawnie tylko biologicznie ogółem 1 247 658 589 991 553 438 256 105 151 mężczyźni kobiety Według danych Narodowego Spisu Powszechnego w roku 2002 na terenie Gminy Międzychód żyło ok. 2 637 osób niepełnosprawnych – wśród tej sumy 1 326 osób stanowią mężczyźni i 1 311 – kobiety. W 2005 udzielono pomocy 314 rodzinom z powodu długotrwałej lub ciężkiej choroby oraz 252 rodzinom z powodu niepełnosprawności. W roku 2006 z powodu długotrwałej lub ciężkiej choroby z pomocy GOPS skorzystało 297 rodzin, a z powodu niepełnosprawności 262 rodziny. W roku 2007 liczby te wyniosły odpowiednio : 273 i 246. Wśród wielu przyczyn przyznawania pomocy przez GOPS w ostatnich trzech latach można zaobserwować spadek liczby przypadków udzielania pomocy, dla długotrwałej lub ciężkiej choroby i niepełnosprawności tendencja spadkowa również wystąpiła nie jest ona jednak aż tak wyraźna jak w przypadku bezrobocia, ubóstwa czy bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych. Tabela 18 Tabela 19 Dane Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Międzychodzie 71 „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” Powód udzielonej pomocy 2005 2006 2007 314 297 273 252 262 246 Długotrwała lub ciężka choroba Niepełnosprawność Dane uzyskane z wywiadów indywidualnych z osobami niepełnosprawnymi z terenu gminy Międzychód. Osoby niepełnosprawne Żaden z niepełnosprawnych respondentów nie był w momencie przeprowadzania wywiadu aktywny zawodowo, żaden z nich również nie przewidywał możliwości podjęcia pracy w okresie najbliższych sześciu miesięcy. ¾ Nigdzie nie pracuję, jestem w domu. ¾ No na razie jestem bezrobotna, ale mam stały zasiłek z opieki, bo choruję. ¾ Ja jestem na rencie, jestem po prostu chora.. Trzy z respondentek chciałby – mimo problemów ze zdrowiem podjąć pracę w przyszłości, przyznają jednak, że nie widzą siebie w chwili obecnej w pracy. ¾ To znaczy, musiałoby to, bo wie Pan co, ja jestem po tętniaku i powiem w ten sposób, że to zależy też od dnia, bo jeden dzień funkcjonuję super dobrze, a drugi dzień niestety nie funkcjonuję dobrze, więc nie wiem, jaka by to musiała być praca, nie mam zielonego pojęcia. Chciałabym, na pewno, bo wie Pan co między ludźmi, to jednak między ludźmi, ale jaka to miałaby być praca, to Panu nie 72 „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” odpowiem, bo sama nie wiem, bo to jest tak, dzisiaj na przykład mam zanik pamięci a jutro jest wszystko ok. ¾ Jeżeli bym wyszła z tej choroby, to chciałabym pracować zawodowo, bo ja mam swój zawód, jestem technikiem gastronomii. ¾ Jakbym się wyleczyła, bo na razie operacja mnie czeka, nie, to nie widzę przeszkód. Osoby niepełnosprawne, posiadające rodziny – podkreślają, że jest to dla nich najważniejsza wartość. Aktywność zawodowa niepełnosprawnych i jej przyczyny: Przyczyną zakończenia lub nie podjęcia w ogóle aktywności zawodowej były bądź problemy ze zdrowiem, uniemożliwiające dalszą pracę bądź przyczyny niezależne od stanu zdrowia (likwidacja zakładu pracy). Stan zdrowia fizycznego i psychicznego respondenci podają również jako główną przyczynę nie podejmowania pracy obecnie. ¾ Ten pracodawca, u którego pracowałam, odzywa się do mnie i chciałby, ale po prostu jestem chora, chciałby, po prostu stwierdza, że brakuje mu takiej osoby doświadczonej. Niepełnosprawni respondenci, którym stan zdrowia pozwala na podjęcie pracy, „rozglądają się za pracą”, ale z ich doświadczeń wynika, że niechętnie zatrudnia się osoby niepełnosprawne. ¾ Wie Pan co, rozglądałam się w handlu, był tutaj taki fajny straganik, no ale niestety to już było za późno, a poza tym musiałam uprzedzić też panią na co jestem chora no troszeczkę się pani też zraziła w ten sposób. Niektórzy – z niską grupą inwalidzką - czują się zupełnie wyizolowani z rynku pracy: 73 „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” ¾ Nikt mnie nigdy nie wzywał do jakiejś tam gdzieś szkolenia czy coś, bo jeżeli ja cały czas na pierwszej grupie renty to wie Pan jak to jest, jest tam gdzieś człowiek zawsze na uboczu, nikt Pana nigdzie nie wezwie, nie. Respondenci, których problemy zdrowotne dotknęły w starszym wieku, posiadają za sobą bogatą historię zawodową, wartość pracy uważają za niepodważalną, głównie z powodu możliwości utrzymania siebie i rodziny jakie daje. ¾ Ja w tak nieodległym czasie pracowałam, że uważam, że nie, bo ja mam duże doświadczenie i mogłabym jeszcze wiedzę przekazywać innym, mam dwudziestoparoletni staż pracy w gastronomii. Doświadczenia osób niepełnosprawnych z Powiatowym Urzędem Pracy czy Gminnymi Ośrodkami Pomocy Społecznej nie są duże, jedna z respondentek otrzymała i przyjęła ofertę podjęcia pracy w Zakładzie Gospodarki Komunalnej „w zieleni”, ale stan zdrowia utrudniał jej wykonywanie („Nie mogłam się schylać”). Wykształcenie osób niepełnosprawnych Respondenci legitymowali się wykształceniem zawodowym (dwie osoby) lub średnim (trzy osoby), jedna z respondentek rozpoczęła studia, ale ich nie ukończyła. Respondenci zgadzają się z stwierdzeniem, że dzięki uzupełnieniu kwalifikacji zawodowych szanse na pracę wzrastają. Często jednak osoby niepełnosprawne uwzględniając swój stan zdrowia, konieczność poddawania się zabiegom leczniczorehabilitacyjnym, status rencisty powątpiewały w możliwość swojego udziału w takim szkoleniu. Respondenci wręcz podważali sens swojego udziału w szkoleniach i kursach. ¾ No wie Pan, nie korzystałam z tego względu, że jestem na takim etapie chora, że właściwie by ¾ Wie Pan co, że się nad tym nie zastanawiałam, no nie wiem, niech mi Pan powie, kto przyjmie teraz kobietę 55 letnią? ¾ No nie, no mówię Panu, że raczej nie jestem zainteresowana, bo ja mam jeszcze inne dodatkowe kłopoty (…) po prostu nie jestem zainteresowana podnoszeniem 74 „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” w tej chwili jakichkolwiek kwalifikacji. A na dzień dzisiejszy na terenie miasta, gminy Międzychód, z moimi kwalifikacjami bez problemu bym znalazła pracę, gdybym była zdrowa. Dwie z młodszych respondentek – jedna z nich już wcześniej uczestniczyła w kursie komputerowym organizowanym przez Urząd Pracy chętnie wzięłyby udział w szkoleniu: ¾ No wie Pan, w tych czasach to już bym nawet nie wybrzydzała, co by popadło, nie. ¾ Na szkolenie chciałabym iść właśnie w kierunku handlu, komputera, coś w tym stylu, żeby się troszeczkę dokształcić, bo teraz bez komputera nic się nie kręci. Aktywność społeczna osób niepełnosprawnych Znajomość organizacji pozarządowych wśród respondentów była niewielka. ¾ Wie Pan co, że dużo słucham telewizji i radia ale tak od razu nie mogłabym na to Panu powiedzieć. Czworo z pięciorga respondentów nie korzysta z oferty kulturalno-rozrywkowej w gminie: ¾ Nie mogę, nie mogę w tej chwili na nic sobie pozwolić niestety. ¾ Wie Pan co, nie dostaję żadnych ofert, jestem osobą raczej taką, jestem domatorem, nigdzie nie wychodzę, też nie czytam żadnych ogłoszeń, takich rzeczy, więc jest to też być może trochę moja wina. Jedna z respondentek należy do „klubu wsparcia” w gminie i uczestniczy w jego spotkaniach. ¾ No więc należę do tego klubu wsparcia i w poniedziałki mamy spotkania, robimy różne prace, malujemy, haftujemy, robimy na szydełku. Sytuacja materialna Głównymi źródłami utrzymania osób niepełnosprawnych jest renta oraz trudną pieniądze otrzymywane z opieki społecznej. Ocena sytuacji finansowej jest generalnie „zła” lub „bardzo zła”, podstawowymi wydatkami są leki, dojazdy do lekarza, żywność, do tego dochodzi w niektórych przypadkach także utrzymanie dzieci. 75 „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” ¾ Zła. (Mąż ma rentę i mam rodzinne na córkę i zasiłek stały 34 zł) ¾ Zła (Główne źródła dochodów? No z pomocy społecznej.) ¾ Bardzo zła. (W tej chwili renta z ZUS chorobowa i częściowo z opieki społecznej no ale to taki dodatek na leki.) ¾ Bardzo zła. (Mąż ma zasiłek przedemerytalny i ja dostaję takiego zasiłku od opieki społecznej 100 zł miesięcznie.) Potrzeby osób niepełnosprawnych Potrzeby osób niepełnosprawnych koncentrują się wokół problemów finansowych, potrzebie pomocy w codziennym funkcjonowaniu (np. zniesienie wózka, załatwienie sprawy w sądzie). Osoby niepełnosprawne wiedzą, że zawsze mogą udać się do Ośrodka Pomocy Społecznej i że znajdzie się tam ktoś, kto ich wysłucha: ¾ Tylko z opieki społecznej, można do nich przyjść, wysłuchają, czasem dają trochę pieniędzy, bardzo dobrze ich oceniam. Żaden z respondentów nie korzysta jednak z usług opiekuna społecznego odwiedzającego go w domu. Niektórzy respondenci odczuwają też brak zrozumienia ze strony innych ludzi – brak wyrozumiałości dla choroby. Jedna respondentka, opisuje złośliwe komentarza jakie słyszy na swój temat po operacji głowy. Problemem są również bariery architektoniczne: ¾ Żeby porobili porządne zjazdy, podjazdy na mieście, bo to jest tragedia, ja się tak naszarpię nie raz, że to jest coś okropnego. Ocena satysfakcji z programów i działań skierowanych do osób niepełnosprawnych: Niepełnosprawni, biorący udział w badaniu uczestniczą tylko w niewielkim stopniu w działaniach kierowanych do nich przez gminę. Tylko jedna z respondentek uczestniczy w „klubie wsparcia” i aktywnościach organizowanych w jego ramach: . 76 „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” ¾ Jeździmy na różne wycieczki tam z tego klubu i korzystam z pomocy ich takiej fachowej i jak jedziemy na wycieczki, to pomagamy dzieciom na wózkach Zasoby: wsparcie społeczne i poczucie własnej wartości Postawy życiowe respondentów na podstawie paru wypowiedzi na ten temat można ocenić jako umiarkowany optymizm. ¾ Mam nadzieję, że wszystko co najlepsze, jeszcze przede mną. ¾ Jest mi naprawdę trudno, ale kogo można winić, no nikogo nie można winić za taki stan, jaki się zrobił, po prostu wszyscy moi nie żyją, takie są koleje losu, no kogo mam winić, nikogo. ¾ Ja myślę, że może się polepszy sytuacja, że może będzie lepiej. Podobnie, różnie przedstawiały się odpowiedzi na pytania o wsparcie społeczne, osoby posiadające rodzinę – to najbliższych wymieniają jako jednostki, na których mogą zawsze liczyć. ¾ Tak, to jest mąż i moja mama. ¾ Tak, jest to mój syn, jest to moja mama, moja siostrzenica. Trudniej jest osobom nie posiadającym rodziny w najbliższej okolicy. ¾ Mam koleżankę, która czasami wpadnie, ale sama też ma problemy zdrowotne, także… ¾ Nie, to znaczy rodzinę mam w odległości 100 kilometrów, a tak sama jestem, sama tu mieszkam. 1.7. Problem uzależnień Alkohol zajmuje szczególne miejsce wśród substancji spożywanych przez człowieka. Znaczenie i rola konsumpcji alkoholu są bardzo różnorodne (np. z uwagi na uwarunkowania kulturowe). Dla wielu ludzi spożywanie napojów alkoholowych jest elementem życia towarzyskiego. Szkody jakie mogą być powodowane przez alkohol 77 „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” wykraczają poza sferę życia osoby pijącej, obejmując całe rodziny i różnorodne grupy społeczne w populacji. Alkoholizm w statystykach. Odsetek alkoholików w prawie wszystkich społeczeństwach w końcu XX wieku jest stały (w Polsce to ok. 700 tys. osób), a sieć pomocy w miarę dobrze zorganizowano. Rośnie jednak odsetek osób pijących ryzykownie. Jest ich 3 razy więcej niż alkoholików. Ryzykowne picie oznacza wzrost wypadków drogowych oraz przy pracy, niechcianych ciąż i przestępstw. Osoby pijące w nadmiarze dłużej chorują i trudniej się leczą. Ocenia się, że pochłaniają oni 20-25% kosztów całego systemu zdrowia. Trzeba się przygotować na wzrost tych wydatków, ponieważ wzrośnie odsetek pijącej młodzieży (w Polsce nie pije tylko 10% nastolatków). Rośnie liczba pacjentów, którzy cierpią na uzależnienie nie tylko od alkoholu czy narkotyków. Uzależnieniami stają się jedzenie, Internet, praca, seks i ćwiczenia fizyczne w nadmiarze. Alkoholizm jest jednym z głównych problemów społecznych w Polsce. Około 4,5 miliona osób nadużywa alkoholu, w tym około 600-900 tysięcy jest uzależnionych i wymaga leczenia. Najwyższe spożycie notowano w latach 1979-1980, kiedy na jednego statystycznego mieszkańca wypadało 8,5 l 100% alkoholu. W późniejszych latach nastąpił spadek do poziomu 6,5-6,8 l, jednak równocześnie oceniano, że prawdziwe spożycie alkoholu może być wyższe o 30%, a alkohole te pochodzą z nielegalnej produkcji. W latach 90. spożycie zaczęło znowu wzrastać i ocenia się, że wynosi ono obecnie ok. 10 l alkoholu na 1 mieszkańca. Wprawdzie spadła produkcja nielegalnego alkoholu, jednak do kraju dostaje się wiele różnych alkoholi sprowadzanych nielegalnie i nie objętych oficjalną statystyką. Ponad 70% wypijanego w kraju alkoholu to wódka. Ponieważ spożycie rozkłada się nierównomiernie, oblicza się, że 2/3 całości alkoholu wypija ok. 6-8-milionowa grupa mężczyzn w wieku produkcyjnym. Praktycznie jest to większość zatrudnionych, a obecnie również bezrobotnych. Rośnie także liczba uzależnionych kobiet. Jeszcze przed 78 „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” kilku laty nie przekraczały one liczby 3% wśród wszystkich alkoholików, obecnie mówi się o 8-10%, przy czym u kobiet do uzależnienia dochodzi szybciej i w młodszym wieku. Pozytywnym zjawiskiem jest zwiększenie się liczby abstynentów, zwłaszcza wśród młodzieży. Profilaktyka to oddziaływanie, którego celem jest eliminowanie lub redukowanie czynników ryzyka tkwiących w jednostce i w jej środowisku społecznym. To działania, które są nastawione na wzmacnianie czynników chroniących tkwiących w jednostce i w jej środowisku społecznym. Profilaktyka musi uwzględniać 3 rodzaje działań: profilaktykę pierwszego stopnia (prewencja pierwotna) – czyli oddziaływanie na osoby, które jeszcze nigdy nie zażywały środków psychoaktywnych oraz na ich rodziny a) promocja zdrowego trybu życia b) opóźnienie wieku inicjacji profilaktykę drugiego stopnia (prewencja wtórna) – czyli interwencje w sytuacji kiedy problem dopiero się zaczyna, bo ktoś zażywa niewielkie ilości, jak robią to nastolatki i młodzi dorośli a) ograniczenie głębokości i czasu trwania dysfunkcji b) umożliwienie wycofania się z zachowań ryzykownych profilaktyka trzeciego stopnia – kiedy uzależnienie już się rozwinęło, czyli leczenie a) przeciwdziałanie pogłębianiu się procesu chorobowego i degradacji społecznej oraz umożliwienie powrotu do normalnego życia w społeczeństwie. (leczenie, rehabilitacja, resocjalizacja) Wpływ alkoholu na organizm. 79 „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” Alkohol jest jedną z najpowszechniej stosowanych trucizn ośrodkowego układu nerwowego. Badania kliniczne i anatomopatologiczne wykazuje, że układ pokarmowy alkoholika, jego wątroba, narządy krążenia, nerki, a przede wszystkim ośrodkowy układ nerwowy, ulegają zmianom. Upośledzenie czynności tych narządów zwiększa się w miarę trwania nałogu i ustrój ulega daleko idącemu wyniszczeniu. Pozorny dobry wygląd alkoholika często zwodzi jego samego i rodzinę. Zmiany w układzie nerwowym mają swoje podłoże w uszkodzeniu komórek nerwowych mózgu, rdzenia kręgowego i pni nerwów obwodowych. Jednorazowe użycie napojów wysoko procentowych wywołuje różne skutki, zależnie od ilości napoju alkoholowego, zawartości alkoholu, indywidualnej podatności organizmu oraz szeregu innych czynników, takich jak głód, ogólny stan ustroju. Przy wypiciu większej dawki stwierdza się stan upojenia alkoholowego. Początkowo zjawia się wzmożone samopoczucie, euforia, słabną hamulce korowe. Tok mowy, układ zdań ulega zaburzeniom i pojawiają się niedorzeczne sformułowania. Jeszcze głębsze upojenie rozpoznaje się po zaburzeniach orientacji, chwiejnym chodzie, nieopanowanych ruchach i nieartykułowanej mowie. Dalsze pogłębienie prowadzi nawet do groźnego dla życia stanu śpiączki. Zwykle jednak w okresie dezorientacji alkoholik zapada w sen, z którego budzi się z poczuciem ogólnego rozbicia, z objawami nieżytu żołądka i jelit, bólami głowy, czyli z przysłowiowym kacem. Ponieważ alkohol stanowi w tym przypadku silny bodziec, chwilowa poprawa stanu ogólnego i samopoczucia skłania alkoholika do ponownego spożycia wódki. W ten sposób wytwarza się odruch warunkowy, który z trudnością tylko ulega wygasaniu. Częste używanie alkoholu wywołuje alkoholizm przewlekły. Cechuje się on zaburzeniami psychicznymi, jak powierzchowną, płytką oceną, zaburzeniami uwagi łatwym męczeniem się i pewnymi zaburzeniami pamięci. Zaznaczają się zmiany charakteru: chory staje się brutalny, bezwzględny i łatwo pobudliwy. W miarę rozwoju choroby zmiany te pogłębiają się i mówi się o psychodegradacji alkoholika. Społeczne znaczenie alkoholizmu. Alkohol wywiera działanie na każdego pijącego, zwłaszcza zaś na człowieka w 80 „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” okresie rozwoju i wzrostu. Alkoholizm powoduje wiele cierpień psychicznych i fizycznych, a tym samym przyczynia się do wzrostu śmiertelności i obniżenia zdrowotności społecznej. W rodzinach alkoholików częściej niż w innych rodzą się dzieci z padaczką i niedorozwojem umysłowym. Nadużywanie alkoholu obniża zdolność do pracy, a tym samym wartość oraz poziom produkcji. Alkoholik wskutek niedbalstwa i nieostrożności doprowadza do nieszczęśliwych wypadków, niszczenia materiału i narzędzi zakładu pracy. Wzrost agresywności wywołanej przez alkohol uniemożliwia każdą pracę w grupie, powodując konflikty i zaczepki. Chorzy często opuszczają zajęcia, zwiększają absencję. Wypadki komunikacyjne na drogach publicznych spowodowane są w większości przypadków przez alkohol. Co rusz pijani ludzie siadają za kierownicę i nie mogąc realistycznie myśleć powodują częste wypadki drogowe. Nierzadkie potrącenia pieszych, w tym wielu dzieci, zawdzięczamy właśnie pijanym kierowcom. Alkoholik potrzebuje pieniędzy na wódkę i zdobywa je sprzedając po kryjomu sprzęty, ubrania swoje i rodziny. W późniejszym okresie dopuszcza się nawet oszustw, kradzieży, przestępstw. Wyczyny chuligańskie, zakłócenia spokoju publicznego, bójki najczęściej spowodowane są nadużywaniem alkoholu. Degradacja psychiczna na tle alkoholizmu prowadzi do zaniku poczucia etycznego i moralnego, co odbija się na rodzinie alkoholika. Większość z nich to źli mężowie i ojcowie. Często wywołują awantury, znęcają się fizycznie i psychicznie nad żoną i dziećmi, deprawują własne potomstwo. Szczególnie ważnym problemem jest dostępność alkoholu dla dzieci i młodzieży. Wzrasta w szczególności spożycie niskoprocentowych napojów alkoholowych, postrzeganych jako alkohole mało niebezpieczne dla organizmu i społecznie akceptowane. Nadużywanie alkoholu przez młodych ludzi jest także częstym powodem popełnianych przez nich przestępstw, wśród których najczęstszymi rodzajami są rozboje, wymuszenia, uszkodzenia ciała, bójki i pobicia. Według danych statystycznych Państwowej Agencji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych (PARPA), w gminie liczącej do10 tysięcy mieszkańców: ok. 2% populacji może być uzależniona od alkoholu – tj. ok. 200 osób, 81 „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” ok. 4% populacji stanowią dorośli żyjący w otoczeniu alkoholika (współmałżonkowie, rodzice) – tj. ok. 400 osób, ok. 4 % populacji to dzieci wychowujące się w rodzinach alkoholików – tj. ok. 400 osób, ok. 5-7% populacji to osoby pijące szkodliwie – tj. ok. 500 – 700 osób. Liczba rodzin klientów GOPS, którym pracownicy udzielili pomocy z powodu problemów z alkoholem, wynosiła w 2005 roku 92 rodziny, w roku 2006 91 rodzin, zaś w roku 2007 - 71 rodzin. Poniżej wykaz danych Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w Międzychodzie. Tabela 20 Działania Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, dane na podstawie sprawozdań 2006 i 2007 Działania GKRPA 2006 2007 Liczba posiedzeń ogółem 69 64 14 24 31 12 27 25 Wnioski o podjęcie działań wobec osoby nadużywającej alkoholu 31 62 Sprawy przeprowadzone wobec osób nadużywających alkoholu 259 305 w ty posiedzenia plenarne podkomisje ds. leczenie odwykowego podkomisje ds. opiniowania wniosków m - Rozmowy motywujące do leczenia Rozmowy z rodzinami osób uzależnionych 108 Ok.50 21 405 bd o leczenie odwykowe o zmianę postanowienia 6 1 34 bd o zbadanie sytuacji nieletnich zawiadomienie o podejrzeniu dokonania przestępstwa wobec 1 3 bd 2 rodziny o nakazy doprowadzenia na badanie biegłego 7 35 Wnioski do sądu - 82 „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” Skierowanie na badanie do biegłego 14 Działania GKRPA 2006 2007 77 (23) 83 (19) Opinie pozytywne 67 74 Opinie pozytywne uwarunkowane zgodą dyrektorów szkół 10 9 Wnioski o wydanie zezwolenia na sprzedaż alkoholu (w tym zezwolenia jednorazowe) sąsiadujących z punktem sprzedaży W nowelizacji ustawy z dnia 26 października 1982 r. „O wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi” z dn. 17 kwietnia 1993 r. po raz pierwszy wprowadzone zostało pojęcie gminnego programu profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych. Ustawa nałożyła na gminę obowiązek uchwalania tego programu oraz określiła, że środki finansowe wpływające do budżetu z tytułu opłat za zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych, mogą być wydatkowane jedynie na realizację ww. programu Gminny Program Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych dla Gminy Międzychód na rok 2007 zawiera następujące zadania : • zwiększenie dostępności pomocy terapeutycznej i rehabilitacyjnej dla osób uzależnionych od alkoholu, • udzielanie rodzinom, w których występują problemy alkoholowe pomocy psychospołecznej i prawnej, a w szczególności ochrony przed przemocą w rodzinie, • prowadzenie profilaktycznej działalności informacyjnej i edukacyjnej skierowanej w szczególności do dzieci i młodzieży, • wspomaganie działalności instytucji, stowarzyszeń i osób fizycznych, służącej rozwiązywaniu problemów alkoholowych, • wspieranie zatrudnienia socjalnego. 83 „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” Poniżej tabelaryczne ujęcie sprawozdań z realizacji działań gminy w powyżej wymienionych zakresach, podejmowanych w latach 2006 i 2007. Opracowanie na podstawie sprawozdania z realizacji Gminnego Programu Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w okresie I-XII 2006 i I-XII 2007. Tabela 21 Realizacja zadań Gminnego Programu Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, dane ze sprawozdań GKRPA 2006 i 2007 2006 2007 Zw ięk sz en ie do st ęp no ści po m oc y ter Działalność Punktu Informacyjno-Konsultacyjny dla Osób i Rodzin z Problemem Alkoholowym, do którego zadań należy: nawiązywanie kontaktu z klientem, informowanie o możliwości podjęcia leczenia w profesjonalnej placówce, motywowanie do leczenia, udzielanie wsparcia po zakończonym leczeniu, rozpoznawanie zjawiska przemocy domowej i udzielenie stosownego wsparcia i informacji o możliwości jej powstrzymania, uruchomienie interwencji w przypadku zdiagnozowania przemocy, posiadanie dobrej orientacji na temat możliwości pomocy i kompetencji poszczególnych służb. Punkt obsłużył 232 osoby podczas 509 konsultacji (34 psycholog, 211 terapeuta uzależnień, 264 prawnik). Punkt obsłużył 307 osób podczas 497 konsultacji (202 prawnik, 295 terapeuta) . 84 „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” . Utworzenie Poradni Współuzależniania ap eu ty cz ne j i re ha bil ita cyj ne j dl a os ób uz ale żni on yc h od alk oh ol u Leczenia Uzależnień i Działalność świetlic środowiskowych i opiekuńczo-wychowawcze. Dzieci z rodzin zaburzonych, z problemem alkoholowym, niewydolnych wychowawczo mogły korzystać z pomocy w kryzysach, zajęć socjoterapeutycznych, korekcyjnych, kompensacyjnych, pomocy w nauce, pomocy socjalnej, dożywiania, zajęć sportowych, mogły rozwijać swoje zainteresowania w pięciu placówkach na terenie gminy. Ze świetlicy korzystało łącznie 70 dzieci (po 35 w każdej) Na terenach wiejskich dzieci korzystały z trzech świetlic – w Kamiennie (25 dzieci) , Wołyniu (25 dzieci) i Głażewie (22 dzieci). Na początku grudnia 2006 rozpoczęła działalność kolejna świetlica – w Mniszkach dla dzieci z terenu Mnich, Mniszek i Tuczęp. Uczniowie pierwszych klas szkół gimnazjalnych uczestniczyli w spektaklu profilaktycznym na temat uzależnień, przemocy, sztuki dokonywania wyborów pt. “Dopóki masz wybór”. Pr ofi lak ty cz na dzi ała ln oś ć ski er ow an a Uczniowie pierwszych klas szkół podstawowych uczestniczyli w zorganizowanym w MDK spektaklu profilaktycznym na temat uzależnień, przemocy, sztuki dokonywania wyborów. Gmina – jak co roku – wzięła udział w ogólnopolskiej kampanii profilaktycznej “Zachowaj trzeźwy umysł”. Wszystkie szkoły podstawowe i gimnazjalne otrzymały pakiety materiałów i dzieci pod kierunkiem swoich wychowawców wzięły udział w różnorodnych konkurach. W maju br. odbyło się szkolenie w zakresie zadań gminy w zapobieganiu patologiom społecznym dotyczące szczególnie uzależnień i przemocy. Uczestniczyli w nim policjanci, pracownicy socjalni, pedagodzy szkolni, członkowie komisji alkoholowej – łącznie 33 osoby. Koszt zorganizowania szkolenia wyniósł 3.495 zł. 85 „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” do dzi eci i mł od zie ży Punkt Konsultacyjny Profilaktyki Uzależnień, który zajmuje się w szczególności problematyką narkomanii pracował dwa razy w tygodniu po dwie godziny. Zatrudnieni w punkcie specjaliści odbyli 106 spotkań z osobami szukającymi pomocy (63 osoby). Problemy zgłaszane podczas wizyt to: problemy z dziećmi (agresja, wagary, narkotyki, alkohol), problemy w relacjach partnerskich, sprawy sądowe, interwencja kryzysowa (skłonności samobójcze), szukanie informacji na temat leczenia, trudne sytuacje życiowe, problemy adaptacyjne, stany depresyjne. W sp ier an ie dzi ała ln oś ci in st yt uc ji i st ow ar zy sz eń pr ow ad zą cy ch dzi ała ln oś ć w za kr esi e ro zw iąz yw an ia pr ob le m ów alk oh ol ow yc h Klub Abstynenta “Pod Gruszą” otrzymał dotację w wysokości 12.000 zł z przeznaczeniem na wynagrodzenie gospodarza klubu oraz dofinansowanie rodzinnego obozu terapeutycznego. Klub jest stowarzyszeniem, które prowadząc działalność kulturalną, sportową, terapeutyczną zapewnia osobom i rodzinom z problemem alkoholowym wsparcie, a także ułatwia powrót do normalnego życia. Zorganizowano Jesienny Abstynencki Rajd “Klonowego Liścia W ramach współpracy z Sanepid-em dofinansowano organizację oraz zakup nagród dla uczniów w konkursach “Palić nie palić”, na temat HIV i AIDS oraz szkolenia dla nauczycieli w zakresie AIDS. Fundacji Profilaktyki i Leczenia Uzależnień “WYBÓR” kwotą dofinansowano remont sanitariatów w ośrodku w Chojnie. Dofinansowano zorganizowany z inicjatywy stowarzyszenia Alternatywa koncert “Stwórzmy lepszy świat” dla młodzieży z międzychodzkich szkół. Dofinansowano organizowaną po raz kolejny gminną wigilię dla osób samotnych, ubogich i społecznie odrzuconych. Organizacje i instytucje działające na terenie gminy na rzecz dzieci i młodzieży – m.in. TPD, kluby sportowe, Koło Dzieci Niepełnosprawnych, Kościół otrzymały finansowe wsparcie w postaci dofinansowania do organizowanych różnego rodzaju imprez integracyjnych, wypoczynkowych oraz zakupu sprzętu sportowego na łączną kwotę 4.126,80 zł. 86 „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” Klub Integracji Społecznej korzysta nieodpłatnie z wyposażonych pomieszczeń w Ośrodku Rozwiązywania Problemów Alkoholowych przy ul. Zamkowej 1. Sfinansowano zatrudnienie specjalistów, którzy w ramach programu KIS prowadzili zajęcia w zakresie uzależnień oraz innych zjawisk patologicznych. W sp ier an ie zat ru dn ie ni a so cja ln eg o W celu koordynacji realizacji zadań zawartych w gminnym programie oraz funkcjonowania Ośrodka Rozwiązywania Problemów Alkoholowych zatrudnione były dwie osoby: Pełnomocnik Burmistrza d/s Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych oraz gospodarz ośrodka. Problem narkomanii Coraz szerszego zasięgu – zwłaszcza wśród młodszej populacji - nabiera problem narkomanii. Na problemy związane z narkotykami należy patrzeć szeroko, widzieć je w kontekście problemów powodowanych przez używanie innych substancji psychoaktywnych. Zgodnie ze stanowiskiem Światowej Organizacji Zdrowia wszelkie substancje psychoaktywne, niezależnie od tego, czy legalne, czy nielegalne, są groźne, patrząc na rzecz z perspektywy zdrowia publicznego. Jak przekonują wyniki badań przeprowadzonych wśród młodzieży , minął czas, kiedy narkotyki stanowiły dla młodych ludzi konkurencyjny model używania substancji psychoaktywnych. Jeszcze w latach siedemdziesiątych używanie narkotyków miało swoje ideologiczne podłoże, związane z ideologią hippisowską, później wpisane było w inne nurty subkulturowe. Używanie narkotyków stanowiło formę kontestacji świata dorosłych, symbolem którego był alkohol. Dlatego młodzież sięgającą po narkotyki programowo odżegnywała się od alkoholu. W latach osiemdziesiątych nastąpił proces emancypacji narkotyków. Sięgano po nie bez ideologicznych uzasadnień, tylko dla ich psychoaktywnych właściwości. Obecnie narkotyki stały się elementem kultury młodzieżowej, która już dawno zasymilowała alkohol. Aktualnie mamy do czynienia bardziej ze współwystępowaniem napojów alkoholowych i narkotyków w indywidualnych i zbiorowych wzorach konsumpcji niż z modelem „konkurencji” różnych substancji. 87 „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” Używaniu różnych substancji legalnych i nielegalnych towarzyszy interakcja problemów z tym związanych. Jeśli nadmierne picie i narkotyki, występują jednocześnie, wywołują w sumie więcej poważnych problemów. Obserwuje się również interakcyjny wpływ innych czynników, np. stylu życia, czy warunków życiowych. Osoby uzależnione od substancji psychoaktywnych doświadczają poważnych szkód zdrowotnych, szybko też podlegają procesowi społecznej degradacji. Narkotyki to potoczne określenie niektórych substancji psychotropowych. Ze względu na potoczność tego słowa, różnice kulturowe, poglądy poszczególnych osób, stan prawny itp. nie ma jednoznacznej definicji, ale zwykle obejmuje ona: - wszystkie substancje psychotropowe, które aktualnie są nielegalne tzw. "policyjna definicja narkotyku": - substancje przyjmowane przez niektóre tylko grupy społeczne w celu czasowej zmiany nastroju, przy czym nie są to substancje powszechnie akceptowane w społeczeństwie. Zwiększa się coraz bardziej dostępność narkotyków, jak też systematycznie obniża granica wieku inicjacji środków odurzających wśród dzieci i młodzieży. Najbardziej narkotyki „twarde”. Najbardziej problemowym aspektem uzależnienia jest właśnie uzależnienie psychiczne, będące skutkiem zażywania „miękkich” narkotyków. Z uzależnieniem fizycznym można sobie poradzić w 1-2 tygodnie, tymczasem z uzależnieniem o podłożu psychicznym walczy się przez co najmniej 1-2 lata w specjalnie przeznaczonych do tego ośrodkach dla narkomanów, a potem jeszcze przez kolejne lata aktywnej terapii. 4 października 2005 r. zaczęła obowiązywać nowa ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii. Ustawa utrzymuje zapis o karalności za posiadanie narkotyków (do 3 lat więzienia za niewielką ilość substancji niedozwolonych, do 5 lat – za znaczną ich ilość). Jeśli jednak osoba uzależniona, której zarzucono popełnienie przestępstwa, podda się leczeniu odwykowemu w zakładzie opieki zdrowotnej, prokurator będzie mógł zawiesić postępowanie na czas leczenia, a po jego zakończeniu podjąć decyzję o dalszym prowadzeniu postępowania ub jego warunkowym umorzeniu. Ustawa wprowadza także nowe pojęcie „używanie szkodliwe”, oznaczające „używanie substancji psychoaktywnej powodujące szkody somatyczne lub psychiczne, 88 „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” włączając upośledzenie sądzenia lub dysfunkcyjne zachowanie, które może prowadzić do niesprawności lub mieć niepożądane następstwa dla związków z innymi ludźmi”. Zapis ten pozwoli na objęcie leczeniem także osób, które nie są uzależnione, ale używają narkotyków w ten właśnie sposób. Ponadto ustalone zostały kwestie finansowania i realizacji zadań wynikających z Krajowego Programu Przeciwdziałania Narkomanii oraz programów przeciwdziałania narkomanii na szczeblu terytorialnym. W ślad za tym ustawa nałożyła na wójta zadanie przygotowania Gminnego Programu Przeciwdziałania Narkomanii, który następnie uchwala rada gminy. Gminny Program Przeciwdziałania Narkomanii dla gminy Międzychód na rok 2007 zawiera następujące zadania : • zwiększenie dostępności pomocy terapeutycznej dla osób uzależnionych od narkotyków, • pomoc pedagogiczna, psychologiczna, terapeutyczna oraz prawna dla rodzin dotkniętych lub zagrożonych problemami narkomanii, • prowadzenie profilaktycznej działalności informacyjnej i edukacyjnej, • wspomaganie działalności stowarzyszeń i innych organizacji pozarządowych walczących z problemami narkomanii. Realizacją tych zadań zajmuje się Punkt Konsultacyjny Profilaktyki Uzależnień, który zajmuje się następującymi działaniami skierowanymi do osób i środowisk w których występuje uzależnienie od środków psychoaktywnych: • nawiązywanie kontaktu z klientem, • dostarczanie informacji na temat mechanizmów powstawania uzależnień, • zakażenia wirusem HIV i HCV, • motywowanie uzależnionych do podjęcia leczenia, • informowanie o możliwości podjęcia leczenia w systemie pomocy ambulatoryjnej i stacjonarnej, • udzielanie pomocy rodzinom i innym bliskim osoby uzależnionej, 89 „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” • uzyskiwanie od uzależnionych informacji o przebiegu choroby, sytuacji rodzinnej, socjalnej, prawnej, problemach z nauką i pracą w celu udzielenia najskuteczniejszej pomocy, • uruchamianie interwencji w przypadku zdiagnozowania przemocy domowej. W Punkcie przez cztery godziny w tygodniu (lub więcej jeżeli występuje taka potrzeba) pracuje zatrudniony na umowę zlecenie psycholog. W minionym roku odbyło się 176 spotkań, z których skorzystało 81 osób. Były to zarówno osoby dorosłe jak i dzieci i młodzież w wieku 7-19 lat. W ramach realizacji zadania dotyczącego profilaktyki przeprowadzono rozeznanie w szkołach na temat aktualnych problemów szkół, prowadzonych działań profilaktycznych i ocenie ich skuteczności. Następnie opracowano ofertę pomocy zgodnej z potrzebą i zainteresowaniem poszczególnych placówek, opartą na dwóch programach profilaktycznych: • “Dopóki masz wybór” przeznaczony dla uczniów szkół gimnazjalnych i średnich, • ”Nastolatek w rodzinie” dla rodziców (zwłaszcza uczniów trudnych). Ponadto prowadzono następujące działania: • w szkołach podstawowych zajęcia: o integracyjne, o życiu wśród ludzi, o uzależnieniach • w szkołach gimnazjalnych zajęcia o uzależnieniach: • indywidualne rozmowy z uczniami sprawiającymi problemy wychowawcze oraz ich rodzicami. • dyżury “otwartych drzwi” w szkołach. • kordynację kampanii “Zachowaj Trzeźwy Umysł” • opublikowano artykuły z cyklu “Ryzykowne zachowania młodzieży” na temat dorastania, autorytetu rodziców, wagarów, zachowań aspołecznych, agresji, przestępczości i kłamstwa. 90 „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” Realizacja programu w całości sfinansowana była ze środków pozyskanych z pobieranych przez gminę opłat za korzystanie z zezwoleń na sprzedaż alkoholu. Poniżej zaprezentowane są dane z raportu „Używanie alkoholu i narkotyków przez młodzież szkolną. Poznań, 2007” przeprowadzonych w ramach Europejskiego Programu Badań Ankietowych w Szkołach (ESPAD) . Tytoń Tabela 22 Palenie tytoniu kiedykolwiek w życiu, Raport ESPAD 2007, Tab.1 III klasy II klasy szkół gimanzjum ponadgimnazjalnych Nigdy nie palił 47,5 28,3 1-2 razy 15,2 14,4 3-5 razy 7,8 6,7 6-9 razy 4,6 5,0 10-19 razy 3,7 5,0 20-39 razy 4,0 3,5 40 razy lub więcej 17,2 37,1 Tabela 23 Palenie tytoniu kiedykolwiek w życiu wg płci, Raport ESPAD 2007, Tab.2 III klasy gimanzjum Chłopcy II klasy szkół ponadgimnazjalnych Dziewczęta Chłopcy Dziewczęta Nigdy nie palił 46,7 49,4 29,6 26,6 1-2 razy 15,1 15,1 13,7 15,4 3-5 razy 6,7 9,1 7,1 6,3 6-9 razy 4,9 4,0 4,7 5,0 10-19 razy 3,1 4,3 4,5 5,5 20-39 razy 2,8 5,0 2,1 5,2 40 razy lub więcej 20,8 13,1 38,3 36,0 91 „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” Inicjację palenia papierosów ma za sobą ponad połowa (52%) uczniów klas III gimnazjum i niemal trzy czwarte (72%) uczniów klas II szkół ponadgimnazjalnych. Co piąty uczeń klas III gimnazjów i 13% uczennic deklaruje palenie papierosów 40 razy i więcej; wśród uczniów klas II szkół ponadgimnazjalnych zarówno dla chłopców jak i dziewcząt współczynnik częstego kontaktu z tytoniem (40 razy i więcej) oscyluje w granicach 37%. Alkohol Tabela 24 Picie napojów alkoholowych, Raport ESPAD 2007, Tab.5 Poziom klasy III klasy II klasy szkół gimanzjum ponadgimnazjalnych Kiedykolwiek w życiu 91,2 97,4 W czasie 12 miesięcy przed badaniem W czasie 30 dni przed badaniem 83,2 95,2 58,3 83,9 Tabela 25 Picie napojów alkoholowych wg płci, Raport ESPAD 2007, Tab.6 III klasy gimanzjum II klasy szkół ponadgimnazjalnych Chłopcy Dziewczęta Chłopcy Dziewczęta Kiedykolwiek w życiu W czasie 12 miesięcy przed badaniem W czasie 30 dni przed badaniem 92,3 83,8 90,4 83,0 97,9 95,7 96,9 94,4 62,7 53,3 84,7 82,5 Inicjację alkoholową ma za sobą 91% uczniów klas III gimnazjum i 97% uczniów klas II szkół ponadgimnazjalnych. Niepokojący jest fakt, że 58% uczniów gimnazjum i aż 84% uczniów szkół ponadgimazjalnych spożywało alkohol w ciągu ostatniego miesiąca w stosunku do daty przeprowadzania badania (październik, 2007). Wśród uczniów młodszych sytuacja ta dotyczyła chłopców (63%) częściej niż dziewcząt (53%), ale w II klasach gimnazjalnych współczynniki te wzrastają i wyrównują się w obydwu grupach (chłopcy – 85%;dziewczęta – 83%) 92 „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” Substancje psychoaktywne Tabela 26 Używanie substancji kiedykolwiek w życiu, Raport ESPAD 2007, Tab. 32 III klasy gimanzjum II klasy szkół ponadgimnazjalnych Marihuana lub haszysz Substancje wziewne Leki uspokajające i nasenne bez przepisu lekarza Amfetamina LSD lub inne halucynogeny Crack Kokaina Relevin Heroina Ecstasy Grzyby halucynogenne GHB Narkotyki wstrzykiwane za pomocą igły i strzykawki Alkohol razem z tabletkami Alkohol razem z marihuaną Sterydy anaboliczne Polska heroina (kompot) 22,4 10,1 20,5 37,9 6,7 22,3 7,6 3,8 2,5 3,5 2,1 2,9 5,2 4,4 1,7 2,0 11,9 5,2 1,9 4,1 1,4 2,0 8,3 3,2 1,4 1,4 10,8 15,9 4,3 3,0 15,3 23,6 4,7 2,0 Tabela 27 Używanie substancji kiedykolwiek w życiu, z podziałem na płeć, Raport ESPAD 2007, Tab. 33 III klasy gimanzjum II klasy szkół ponadgimnazjalnych Chłopcy Dziewczęta Chłopcy Dziewczęta Marihuana lub haszysz Substancje wziewne Leki uspokajające i nasenne bez przepisu lekarza Amfetamina LSD lub inne halucynogeny Crack Kokaina Relevin Heroina Ecstasy Grzyby halucynogenne GHB Narkotyki wstrzykiwane za pomocą igły i strzykawki Alkohol razem z tabletkami Alkohol razem z marihuaną Sterydy anaboliczne Polska heroina (kompot) 27,3 10,7 13,1 16,8 9,6 27,5 44,9 8,9 14,0 28,8 3,9 32,5 9,6 4,9 3,8 5,1 3,5 4,6 6,5 7,0 3,0 3,0 5,5 1,8 0,8 1,6 0,3 0,8 3,7 1,6 0,5 13,7 7,2 2,9 5,7 2,2 3,3 11,4 5,3 2,4 2,2 9,1 2,6 0,8 2,3 0,5 0,5 4,4 0,8 0,3 0,5 8,9 19,2 7,0 4,6 12,0 11,5 1,0 1,0 15,4 30,0 8,3 3,1 15,4 15,7 0,5 0,8 93 „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” Według wyników badań ESPAD przeprowadzonych w roku 2007 w Poznaniu przynajmniej jednorazowy kontakt z narkotykami miało 34 % uczniów klas trzecich gimnazjalnych oraz aż 48% wśród uczniów klas II ponadgimnazjalnych. (Jako narkotyk uznawano w tym badaniu również zażycie środków przeciwbólowych lub nasennych bez zalecenia lekarza ). Warto w tym miejscu wskazać na najważniejsze przyczyny występowania problemów uzależnień wśród młodego pokolenia: - niewystarczająca wiedza na temat zjawiska narkomanii i uzależnienia alkoholowego; głównymi źródłami informacji o uzależnieniach są media, dopiero na drugim planie pojawiają się szkoła i rodzina; - łatwy dostęp do narkotyków, zarówno na terenie szkoły jak i poza nią, tj. w miejscach częstych spotkań młodzieży, takich jak dyskoteki, puby, prywatki; - występowanie problemów szkolnych, rodzinnych i społecznych (brak perspektyw życiowych rodziny, bezrobocie, trudna sytuacja finansowa); - niezaradność młodzieży w radzeniu sobie z trudami życia codziennego i związana z tym ucieczka w świat uzależnień; - ciekawość oraz nieświadomość szybkiego uzależniania się od niektórych narkotyków i alkoholu; pragnienie dopasowania się do otocznia znajomych; podatność młodych ludzi na negatywne wpływy otoczenia; - brak natychmiastowej reakcji ze strony szkoły i rodziny, spowodowany albo brakiem wiedzy na temat objawów zażywania narkotyków bądź też niewystarczającym zainteresowaniem dorastającym dzieckiem; szczególnie niepokojącym zjawiskiem jest skala inicjacji alkoholowej w towarzystwie i za aprobatą rodziców. 94 „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” II MISJA Misja to zwięzłe, realistyczne sformułowanie filozofii, celów i zasad rozwoju strategicznego uwzględniające identyfikację podstawowych problemów oraz wyniki analizy SWOT. Misja gminy w sferze polityki społecznej: OPRACOWANIE INSTYTUCJONALNYCH, ORGANIZACYJNYCH I FINANSOWYCH INSTRUMENTÓW UMOŻLIWIAJĄCYCH WDRAŻANIE PROGRAMÓW POZWALAJĄCYCH NA SKUTECZNE: - REDUKOWANIE ZJAWISKA UBÓSTWA. - WSPARCIE RODZINY, - ZMIEJSZENIE ZJAWISKA BEZROBOCIA - WSPARCIE OSÓB BEZROBOTNYCH - WSPARCIE OSÓB STARSZYCH I NIEPEŁNOSPRAWNYCH - PRZECIWDZIAŁANIE UZALEŻNIENIOM. 95 „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” III. GMINNA STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH Narzędziem realizacji zadania zaspokajania zbiorowych potrzeb społecznych wspólnoty samorządowej jest polityka społeczna, która powinna być dostosowana do potrzeb i uwarunkowań lokalnej społeczności. W ślad za tym problemy takie jak, trudna sytuacja gospodarcza, problem bezrobocia, rosnąca dysfunkcjonalność rozbitych rodzin, niska aktywność społeczna mieszkańców gminy oraz problemy wywoływane trudnościami adaptacyjnymi młodzieży i osób niepełnosprawnych dały podstawę do wytypowania wśród strategicznych celów polityki społecznej działania na rzecz redukowania ubóstwa, aktywnego przeciwdziałania skutkom bezrobocia, wsparcia rodziny, osób niepełnosprawnych, długotrwale chorych i seniorów oraz młodego pokolenia. CEL STRATEGICZNY 1: Działania mające na celu redukowanie ubóstwa Metodą przeciwdziałania powstawaniu i rozszerzaniu się ubóstwa jest osiąganie możliwie najwyższego wzrostu produktu narodowego i wprowadzenie mechanizmów, które w warunkach prowadzenia aktywnej polityki społecznej zapewniałyby sprawiedliwy podział tego produktu. Ważna jest skala poczynań lokalnych, zależnych w wielkiej mierze od inicjatywy samorządu terytorialnego i lokalnych i ponadlokalnych organizacji pozarządowych, a także aktywności obywatelskiej w organizacjach charytatywnych. 96 „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” Strategia aktywnego przeciwdziałania ubóstwu musi stanowić integralny element polityki społeczno-gospodarczej państwa, samorządów i władz lokalnych. Głównym sposobem ograniczenia ubóstwa jest. Głównym sposobem ograniczenia ubóstwa jest. • zmniejszanie bezrobocia przez tworzenie nowych miejsc pracy i aktywizację zawodową ludzi ubogich. • aktywna polityka rynku pracy, umożliwiająca przejściową aktywizację bezrobotnych. • odbiurokratyzowania urzędów pracy, poświęcenie znacznie większych środków na aktywizującą pomoc. Zadaniem gminy winno być nasilenie działań ułatwiających podniesienie dochodów między innymi przy wykorzystaniu możliwości ośrodka pomocy społecznej, urzędu pracy oraz organizacji pozarządowych. Przede wszystkim należy stworzyć takie warunki, aby praca i dochody z niej wzięły prymat nad zasiłkami. • Polityka walki z ubóstwem powinna obejmować zwalczanie okoliczności sprzyjających pojawianiu się bądź jego utrwalaniu. Powinna rozwijać system różnorodnych świadczeń, które mogą ale nie muszą doprowadzić do trwałej poprawy położenia poszczególnych kategorii ludzi . • Praca socjalna, która może przyczynić się do łagodzenia następstw ubóstwa może bazować na innowacyjnych metodach pracy z długotrwałym świadczeniobiorcą których stosowanie umożliwia ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. Nr 99, poz. 1001), a są to: Kontrakt socjalny Kontrakty socjalne są nowymi elementami postępowania, wprowadzonymi wraz z ustawą o pomocy społecznej. To pisemna umowa zawarta z osobą ubiegającą się o pomoc, określająca uprawnienia i zobowiązania stron umowy, w ramach wspólnie podejmowanych działań zmierzających do przezwyciężenia trudnej sytuacji życiowej osoby lub rodziny (ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej, 97 „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” Dz.U.2004.64.593). Kontrakt zawiera opis sytuacji życiowej osoby lub rodziny oraz opis działań koniecznych do podjęcia przez nią, a także formę, zakres i czas udzielanej przez Ośrodek pomocy. W kontrakcie odnotowuje się również wszystkie uwagi, dotyczące realizacji kontraktu. Okres, na jaki zawierany jest kontrakt socjalny dostosowywany jest z jednej strony do sytuacji życiowej, w jakiej znajduje się osoba zawierająca kontrakt, a z drugiej – do form wsparcia, zaproponowanych przez Ośrodek. Odmowa zawarcia kontraktu socjalnego lub niedotrzymywanie jego postanowień mogą stanowić podstawę do odmowy przyznania świadczenia, uchylenia decyzji o przyznaniu świadczenia lub wstrzymania świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej. Podpisywanie kontraktów miałoby na celu zmniejszenie postawy roszczeniowej klientów ośrodka, wobec których pracownicy socjalni są w tym momencie bezradni. stworzenie płaszczyznę porozumienia , określenie sposobu współdziałania w rozwiązywaniu problemów osoby lub rodziny, która znalazła się w trudnej sytuacji życiowej, z uwzględnieniem możliwości wykorzystania zasobów środowiska lokalnego budowania strategii małych kroków; jasne określenie warunków współpracy - unikanie nieporozumień z klientami umożliwienie monitorowania skuteczności współpracy Spółdzielnia socjalna Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. Nr 99, poz. 1001) wprowadza nową instytucję aktywizacji bezrobotnych – spółdzielnie socjalne. Spółdzielnie socjalne mają na celu aktywizację zawodową i ułatwienie zaistnienia na rynku pracy bezrobotnych w rozumieniu ustawy raz osób, o których mowa w ustawie z dnia 13 czerwca 2003 r. o zatrudnieniu socjalnym, a więc: bezdomnych, którzy realizują indywidualny program wychodzenia z bezdomności; uzależnionych od alkoholu, którzy zakończyli program psychoterapii w zakładzie lecznictwa odwykowego; 98 „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” uzależnionych od narkotyków po zakończeniu programu terapeutycznego w zakładzie opieki zdrowotnej; chorych psychicznie – w rozumieniu przepisów o ochronie zdrowia psychicznego; zwalnianych z zakładów karnych, mających trudności w integracji ze środowiskiem; uchodźców realizujących indywidualny program integracji; bezrobotnych, pozostających bez pracy co najmniej 36 miesięcy. Spółdzielnia socjalna liczy co najmniej 5 osób. Przesłaniem takiej regulacji jest stworzenie możliwości wspólnej pracy dla osób, które w pojedynkę miałyby trudności w uruchomieniu i prowadzeniu działalności gospodarczej. Ta forma wspólnej pracy pozwala takim osobom na tworzenie sobie miejsc pracy, a także realizować będzie ważne cele społeczne, jak tworzenie więzi międzyludzkich oraz reintegrację społeczną. Spółdzielnia socjalna może zatrudniać fachowców, nie należących do grup zagrożonych, w sytuacji, kiedy członkowie spółdzielni nie posiadają odpowiednich kwalifikacji, zaś wykonywanie zadań, do których takie umiejętności są potrzebne jest niezbędne. Jednak liczba osób zatrudnionych w takiej sytuacji nie może przekroczyć 1/10 liczby członków spółdzielni. Prawo kontroli działalności spółdzielni przysługuje każdemu członkowi. CEL OPERACYJNY 1.1. Aktywizacja świadczeniobiorców pomocy społecznej 3 Nr działania Nazwa działania 1.1.1. Wprowadzanie innowacyjnych metod pracy z długotrwałym świadczeniobiorcą 1.1.2. Tworzenie i realizacja programów pomocy prowadzących do usamodzielnienia 1.1.3. Wspieranie zatrudnienia subsydiowanego 1.1.4. Wspieranie szkoleń zawodowych 1.1.5. Wspieranie staży zawodowych 1.1.6. Wspieranie warsztatów aktywizacji Okres realizacji Działanie ciągłe w horyzoncie czasowym strategii Działanie ciągłe w horyzoncie czasowym strategii Działanie ciągłe w horyzoncie czasowym strategii Działanie ciągłe w horyzoncie czasowym strategii Działanie ciągłe w horyzoncie czasowym strategii Działanie ciągłe w Mierniki/Wskaźniki Liczba programów Liczba uczestników Liczba programów Liczba uczestników Liczba wspartych projektów Liczba benef 3icjantów Liczba szkoleń Liczba uczestników Liczba wspartych projektów Liczba beneficjantów Liczba szkoleń Poprzez beneficjentów danego działania, rozumie się osoby objęte danym działaniem /formą pomocy 99 „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” zawodowych 1.1.7. horyzoncie czasowym strategii Działanie ciągłe w horyzoncie czasowym strategii Rozwój wolontariatu Liczba uczestników Liczba wspartych projektów CEL STRATEGICZNY 2: Zmniejszenie zjawiska wykluczenia społecznego osób bezrobotnych Szkolenia podnoszące umiejętności samodzielnego poszukiwania pracy CEL OPERACYJNY 2.1.: Ograniczanie zjawiska bezrobocia wśród młodzieży Nr Nazwa działania działania Stworzenie 2.1.1. preferencji dla pracodawców Rozwój doradztwa 2.1.2. zawodowego w szkołach 2.1.3. 2.1.4. 2.1.5. 2.1.6. Okres realizacji Wspieranie szkoleń aktywizujących młodzież Wspieranie zatrudnienia subsydiowanego Działanie ciągłe w horyzoncie czasowym strategii Działanie ciągłe w horyzoncie czasowym strategii Działanie ciągłe w horyzoncie czasowym strategii Działanie ciągłe w horyzoncie czasowym strategii Działanie ciągłe w horyzoncie czasowym strategii Promowanie przedsiębiorczości wśród młodzieży Działanie ciągłe w horyzoncie czasowym strategii Wspieranie szkoleń zawodowych Mierniki/ Wskaźniki Liczba wspartych podmiotów gospodarczych Liczba porad Liczba beneficjantów Liczba szkoleń Liczba uczestników Liczba szkoleń Liczba uczestników Liczba wspartych projektów Liczba beneficjantów Liczba szkoleń Liczba uczestników Liczba wspartych projektów CEL OPERACYJNY 2.2.: Zwiększenie zatrudnienia wśród kobiet 100 „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” Nr działan ia Nazwa działania Okres realizacji 2.2.1 Wspieranie szkoleń zawodowych Działanie ciągłe w horyzoncie czasowym strategii 2.2.2. Wspieranie zatrudnienia subsydiowanego Działanie ciągłe w horyzoncie czasowym strategii 2.2.3. Refundacja kosztów opieki nad dzieckiem do 7 lat 2.2.4 Tworzenie grup wsparcia 2.2.5 Rozwój poradnictwa specjalistycznego Działanie ciągłe w horyzoncie czasowym strategii Działanie ciągłe w horyzoncie czasowym strategii Działanie ciągłe w horyzoncie czasowym strategii Mierniki/ Wskaźniki Liczba szkoleń Liczba uczestników Liczba wspartych projektów Liczba beneficjantów Liczba świadczeniobiorcó w Liczba grup Liczba uczestników Liczba porad Liczba beneficjantów CEL OPERACYJNY 2.3.: Wspieranie osób w wieku 50+ na rynku pracy Nr działania Nazwa działania 2.3.1 Wspieranie szkoleń zawodowych 2.3.2 Wspieranie zatrudnienia subsydiowanego 2.3.3 Tworzenie grup wsparcia 2.3.4 Rozwój poradnictwa specjalistycznego 2.3.5 Wspieranie przedsiębiorczości – dotacje na rozpoczęcie działalności gospodarczej Okres realizacji Działanie ciągłe w horyzoncie czasowym strategii Działanie ciągłe w horyzoncie czasowym strategii Działanie ciągłe w horyzoncie czasowym strategii Działanie ciągłe w horyzoncie czasowym strategii Działanie ciągłe w horyzoncie czasowym strategii Mierniki/Wskaźniki Liczba szkoleń Liczba uczestników Liczba wspartych projektów Liczba beneficjantów Liczba grup Liczba uczestników Liczba porad Liczba beneficjantów Liczba wspartych projektów Liczba beneficjantów CEL OPERACYJNY 2.4.: Zapobieganie wykluczeniu społecznemu osób długotrwale bezrobotnych Nr działania Nazwa działania 2.4.1 Wspieranie szkoleń zawodowych Okres realizacji Działanie ciągłe w horyzoncie czasowym strategii 101 Mierniki/Wskaźniki Liczba szkoleń Liczba uczestników „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” 2.4.2 Wspieranie zatrudnienia subsydiowanego 2.4.3 Tworzenie grup wsparcia 2.4.4 Wspieranie rozwoju poradnictwa specjalistycznego Działanie ciągłe w horyzoncie czasowym strategii Działanie ciągłe w horyzoncie czasowym strategii Działanie ciągłe w horyzoncie czasowym strategii Liczba wspartych projektów Liczba beneficjantów Liczba grup Liczba uczestników Liczba porad Liczba beneficjantów CEL OPERACYJNY 2.5.: Aktywizacja zawodowa osób niepełnosprawnych Nr działania Nazwa działania Okres realizacji 2.5.1 Wspieranie likwidacji barier architektonicznych w zakładach pracy Działanie ciągłe w horyzoncie czasowym strategii 2.5.2 Wspieranie szkoleń zawodowych 2.5.3 2.5.4 2.5.5 Wspieranie zatrudnienia subsydiowanego Wspieranie rozwoju poradnictwa specjalistycznego Wspieranie przedsiębiorczości Działanie ciągłe w horyzoncie czasowym strategii Działanie ciągłe w horyzoncie czasowym strategii Działanie ciągłe w horyzoncie czasowym strategii Działanie ciągłe w horyzoncie czasowym strategii Mierniki/ Wskaźniki Liczba zrealizowanych projektów Liczba świadczeniobiorców Liczba szkoleń Liczba uczestników Liczba wspartych projektów Liczba beneficjantów Liczba porad Liczba beneficjantów Liczba szkoleń Liczba uczestników Liczba wspartych projektów CEL STRATEGICZNY 3: Wspieranie kompetencji opiekuńczo-wychowawczych i warunków funkcjonowania rodzin. Zadaniem polityki społecznej gminy jest wspieranie najbardziej skutecznych form pomocy osobom, które z różnych przyczyn nie funkcjonują poprawnie. Naturalnym środowiskiem, w którym jednostka słabsza może znaleźć oparcie jest rodzina. Dotyczy to zarówno osób dotkniętych chorobą, niepełnosprawnością, uzależnieniem, jak i osób starszych. Rodzina jest niezbędnym czynnikiem rozwoju osobowości jednostki oraz miejscem kształtowania i zaspokajania jej podstawowych potrzeb biologicznych, psychologicznych i społecznych. Najważniejszą rolą rodziny, jaką ta spełnia w społeczeństwie, jest jej funkcja wychowawcza i opiekuńcza wobec dzieci. To właśnie w 102 „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” obrębie sfery wychowawczej dziecko powinno zaspokajać naturalną potrzebę kontaktów emocjonalnych, potrzebę bezpieczeństwa, kontaktów społecznych, przynależności grupowej, uznania społecznego, nabywania samodzielności, a także potrzeby w zakresie doznań estetycznych i poznawczych. W konsekwencji utraty rodziny, dezorganizacji jej struktury lub nie wypełniania przez rodzinę jej funkcji, głównie emocjonalnych i wychowawczych, podstawowe warunki, od których zależy prawidłowy rozwój człowieka, zostają zaburzone. Zakłócony zostaje normalny tok rozwoju psychicznego i społecznego. Natomiast rodzina, nie pełniąca swych podstawowych funkcji wobec dziecka, nie zaspokajająca jego potrzeb psychicznych i społecznych, boryka się z problemami opiekuńczo-wychowawczymi o różnym natężeniu. Dlatego też wydaje się szczególnie zasadne przyjęcie jako priorytetowego celu polityki społecznej - wspieranie opiekuńczej i wychowawczej roli rodziny. Dążenie do tego celu będzie wymagało: wspierania rodziny w jej rozwoju i stwarzaniu odpowiednich warunków dla rozwoju dzieci, udzielania pomocy w przezwyciężaniu trudności materialnych i problemów opiekuńczo-wychowawczych (terapia, poradnictwo, praca socjalna, pomoc w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych w placówkach wsparcia dziennego). tworzenia sieci poradnictwa prawnego, pedagogicznego i psychologicznego dla dzieci, młodzieży i rodziców; kreowania rozwiązań służących godzeniu ról zawodowych z rodzinnymi, rozwój placówek opieki nad dziećmi w celu podnoszenia aktywności zawodowej i społecznej osób dorosłych; udzielania pomocy rodzinom ubogim oraz zagrożonym ubóstwem, tworzenie systemu pomocy celowej i stypendialnej dla dzieci i młodzieży z takich rodzin, ze szczególnym uwzględnieniem dzieci niepełnosprawnych, oraz usprawniania dożywiania w szkołach; zapewnienia równych szans w nauce dzieciom rozpoczynającym naukę; 103 dalszego „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” dalszego podnoszenia poziomu nauczania, podwyższania kwalifikacji zawodowych przez nauczycieli, wspierania uczniów szczególnie uzdolnionych, organizowania zajęć pozalekcyjnych, rozwijania nowoczesnych warunków nauczania, animowania aktywnych form i działań wychowawczych oświaty; wprowadzania elementów pedagogiki resocjalizacyjnej w odniesieniu do młodzieży nieprzystosowanej społecznie; przeprowadzania systematycznej diagnozy na temat nadużywania alkoholu i środków odurzających ( badania ilościowe, co trzy lata – by nie powodować zniekształceń wynikających ze znajomości narzędzi badawczych u tych samych osób; przeprowadzanie spotkań z rodzicami – rozpoznawanie niebezpiecznych zachowań u dzieci) wśród dzieci i młodzieży; rozwijania profilaktyki uzależnień poprzez rozwijanie sieci świetlic środowiskowych i socjoterapeutycznych, wprowadzania do programów szkolnych tematów promujących zdrowy styl życia; wspierania opieki zdrowotnej i edukacyjnej nad dziećmi niepełnosprawnymi – stworzenie warsztatu terapii zajęciowej; przeciwdziałania przemocy fizycznej i psychicznej wobec dzieci i dorosłych członków rodziny (zwłaszcza wobec kobiet, osób niepełnosprawnych i osób starszych); kreowania programów zmierzających do utworzenia interdyscyplinarnej sieci pomocy opierającej się na współpracy takich instytucji jak szkoły, poradnie, policja, sądy, służba zdrowia. rozwijanie idei wolontariatu dla wsparcia osób starszych i niepełnosprawnych z terenu gminy ( pomoc w robieniu zakupów) CEL OPERACYJNY 3.1. Podniesienie świadomości opiekuńczo-wychowawczej rodziny Nr działania Nazwa działania 3.1.1 Pedagogizacja rodziców 3.1.2 Uświadamianie rodzicom ich roli w wychowaniu dzieci Okres realizacji Działanie ciągłe w horyzoncie czasowym strategii Działanie ciągłe w horyzoncie czasowym strategii 104 Mierniki/Wskaźniki Liczba zrealizowanych szkoleń, Liczba uczestników Liczba wdrożonych projektów, Liczba zaangażowanych instytucji, „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” 3.1.3 Promowanie prawidłowych wzorców funkcjonowania rodziny Działanie ciągłe w horyzoncie czasowym strategii 3.1.4 Uświadamianie młodzieży w zakresie odpowiedzialności rodzicielskiej Działanie ciągłe w horyzoncie czasowym strategii 3.1.5 Rozwój poradnictwa specjalistycznego 3.1.6 3.1.7. Tworzenie gminnych programów w zakresie opieki nad rodziną Organizowanie bloku spotkań dla rodziców, informujący o sytuacji na lokalnym rynku pracy, popycie na konkretne zawody, wskazywanie możliwości kształtowania aspiracji edukacyjnych i zawodowych u dzieci Działanie ciągłe w horyzoncie czasowym strategii Działanie ciągłe w horyzoncie czasowym strategii Działanie ciągłe w horyzoncie czasowym strategii Liczba wdrożonych projektów, Liczba zaangażowanych instytucji, Liczba wdrożonych projektów, Liczba zaangażowanych instytucji, Liczba porad, Liczba świadczeniobiorców Liczba utworzonych programów, Liczba uczestników Liczba zorganizowanych spotkań, Liczba uczestników CEL OPERACYJNY 3.2. Zapobieganie niedostosowaniu społecznemu Nr działania Nazwa działania Pogadanki wskazujące na prawidłowe wzorce zachowania Okres realizacji Działanie ciągłe w horyzoncie czasowym strategii 3.2.2 Promowanie właściwych zachowań Działanie ciągłe w horyzoncie czasowym strategii 3.2.3 Promowanie zdrowego stylu życia Działanie ciągłe w horyzoncie czasowym strategii 3.2.4 Rozwój profilaktyki uzależnień Działanie ciągłe w horyzoncie czasowym strategii 3.2.1 Mierniki/Wskaźniki Liczba zorganizowanych spotkań, Liczba uczestników Liczba wdrożonych projektów, Liczba zaangażowanych instytucji, Liczba wdrożonych projektów, Liczba zaangażowanych instytucji, Liczba zrealizowanych projektów, Liczba uczestników CEL OPERACYJNY 3.3. Wzmocnienie relacji rodzinnych poprzez prawidłowe spędzanie wolnego czasu Nr działania Nazwa działania Okres realizacji 3.3.1 Zwiększenie świadomości w zakresie prawidłowego zagospodarowania czasu wolnego Działanie ciągłe w horyzoncie czasowym strategii Mierniki/Wskaźniki Liczba wdrożonych projektów, Liczba zaangażowanych instytucji, 3.3.2 Promowanie aktywnego Działanie ciągłe w Liczba wdrożonych 105 „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” Nr działania Nazwa działania wypoczynku (sport, wycieczki, itp.). Okres realizacji horyzoncie czasowym strategii 3.3.3 Wyrobienie nawyku aktywnego wypoczynku rodzinnego Działanie ciągłe w horyzoncie czasowym strategii 3.3.4 Organizowanie imprez kulturalno-rozrywkowych Działanie ciągłe w horyzoncie czasowym strategii 3.3.5 Organizowanie zajęć pozalekcyjnych oraz kół zainteresowań Działanie ciągłe w horyzoncie czasowym strategii 3.3.6 Zwiększenie liczby wiejskich świetlic środowiskowych 3.3.7 Doposażenie świetlic środowiskowych i wiejskich 3.3.8 Tworzenie gminnych programów wzmacniających więzi rodzinne Działanie ciągłe w horyzoncie czasowym strategii Działanie ciągłe w horyzoncie czasowym strategii Działanie ciągłe w horyzoncie czasowym strategii 3.3.9 Promowanie oraz rozwój idei wolontariatu Mierniki/Wskaźniki projektów, Liczba zaangażowanych instytucji, Liczba wdrożonych projektów, Liczba zaangażowanych instytucji, Liczba zorganizowanych imprez, Liczba uczestników Liczba oraz rodzaj zajęć uczestników kół zainteresowań, Liczba uczestników Liczba uruchomionych świetlic, Liczba beneficjentów Liczba doposażonych świetlic, Wartość doposażenia Liczba utworzonych programów, Liczba uczestników Liczba wdrożonych projektów, Liczba zaangażowanych instytucji, Działanie ciągłe w horyzoncie czasowym strategii CEL STRATEGICZNY 4: Budowa sytemu wsparcia dla osób niepełnosprawnych i starszych. Osoby niepełnosprawne w dążeniu do osiągnięcia własnych życiowych celów i warunków życia porównywalnych do tych, które osiągają osoby zdrowe, potrzebują znacznego wsparcia ze strony społeczeństwa. Za wiele obszarów rzutujących na jakość życia tych osób odpowiadają władze lokalne. Polityka społeczna wytyczająca kierunki działań wobec problemu niepełnosprawności powinna opierać się na Standardowych Zasadach ONZ, mówiących o odpowiedzialności państwa wobec osób niepełnosprawnych i formułujących wytyczne w zakresie polityki dotyczącej niepełnosprawności. Zasady te nie są normami prawa w sensie obligatoryjnym, jednakże mogą służyć jako podstawa opracowania perspektywicznej polityki eliminującej ryzyko dyskryminacji osób niepełnosprawnych. Spośród 22 Zasad na szczególną uwagę 106 „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” zasługują te, które w pierwszej kolejności powinny być wprowadzone w życie, tj.: budzenie świadomości (zasada 1), dostępność (zasada 5); kreowanie polityki i planowanie (zasada 14), organizacje osób niepełnosprawnych (zasada 18), szkolenie personelu (zasada 19). Przy konstruowaniu wytycznych polityki należy uwzględnić również działania Unii Europejskiej na rzecz osób niepełnosprawnych, tj.: walka z dyskryminacją, przeciwdziałanie negatywnym postawom społecznym, zatrudnianie wolne od dyskryminacji, likwidacja i tworzenie miejsc pracy, użyteczności publicznej bez barier architektonicznych, wsparcie w edukacji i uzyskaniu niezależnego życia. W świetle powyższego gminna polityka społeczna wobec grup defaworyzowanych, tj. osób niepełnosprawnych i osób starszych powinna zakładać podejmowanie następujących kierunków działań: przeprowadzenie diagnozy na temat rozmiarów i rodzajów niepełnosprawności oraz warunków życia osób niepełnosprawnych oraz ich rodzin (sporządzenie bazy danych o osobach niepełnosprawnych, przeprowadzanie cyklicznych badań dot. standardu i jakości życia); wspieranie rodzin osób niepełnosprawnych, umożliwiające swobodne i niezależne funkcjonowanie w środowisku społecznym; zapewnienie pełnej opieki osobom niepełnosprawnym z umożliwieniem pozostawienia ich w środowisku rodzinnym. rozwijanie sytemu opieki usługowej i pielęgnacyjnej w miejscu zamieszkania dla osób potrzebujących, pozbawionych wsparcia ze strony rodziny lub gdy wsparcie to jest wyraźnie ograniczone i niewystarczające; rozwijanie zindywidualizowanych form wsparcia i usług dla rodzin lub poszczególnych członków opiekujących się niesamodzielną osobą niepełnosprawną (promowanie wolontariatu); aktywizacja zawodowa i integracja lokalna osób niepełnosprawnych, aktywizacja społeczna osób starszych; 107 „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” wspieranie działań zwiększających liczbę miejsc pracy dla osób niepełnosprawnych; inicjowanie i wspieranie programów zwiększającyc udział bezrobotnych osób niepełnosprawnych w aktywnych formach podnoszenia kwalifikacji, zwłaszcza wśród osób młodych i długotrwale pozostających bez pracy; zbieranie informacji i tworzenie bazy danych tzw. dobrych przykładów aktywizacji zawodowej i rozwiązywania problemów bezrobocia osób niepełnosprawnych; włączanie wolontariuszy i bezrobotnych w działania pomocowe dla osób niepełnosprawnych; promowanie i premiowanie działań zogniskowanych na wczesnej ochronie miejsc pracy i przeciwdziałaniu porzucaniu zatrudnienia przez niepełnosprawnych; sprzyjanie powstawaniu/rozwojowi organizacji pozarządowych działających na rzecz aktywizacji ekonomicznej osób niepełnosprawnych oraz wspieranie podmiotów zatrudniających osoby niepełnosprawne; ochrona bezpieczeństwa socjalnego osób niepełnosprawnych i seniorów; zabezpieczenie realizacji prawa do nauki dla dzieci młodzieży niepełnosprawnej; umożliwienie nauki osobom niepełnosprawnym w systemie ponadgimnazjalnym oraz przygotowanie oferty edukacyjno-szkoleniowej dla niepełnosprawnych dorosłych; rozwój zróżnicowanych form edukacji osób niepełnosprawnych, zwłaszcza kształcenia integracyjnego; rozwijanie metod i programów integracji niepełnosprawnych w środowisku rówieśniczym, w tym ze szczególnym uwzględnieniem procesu edukacyjnego; wspieranie imprez integracyjnych o charakterze sportowym i kulturalnym; przygotowanie i realizacja kampanii edukacyjno-informacyjnych na rzecz zmiany stereotypowych wyobrażeń i uprzedzeń wobec osób niepełnosprawnych; dostosowanie obiektów szkolnych dla potrzeb osób niepełnosprawnych oraz likwidacja barier architektonicznych i wyposażenie szkół w sprzęty i urządzenia wspierające samodzielność uczniów niepełnosprawnych. utworzenie warsztatu terapii zajęciowej dla osób niepełnosprawnych; tworzenie niezbędnych udogodnień konstrukcyjnych ułatwiających osobom niepełnosprawnym przemieszczanie się w środowisku lokalnym; odpowiednie 108 „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” oznakowanie w miejscach parkingowych, przy podjazdach, w budynkach użyteczności publicznej, itp. tworzenie warunków dla aktywności kulturalnej i sportowo-rekreacyjnej osób niepełnosprawnych; dofinansowywanie udziału w aktywności kulturalnej i sportowej osób niepełnosprawnych o niskim statusie materialnym; promowanie/wspieranie lokalnych inicjatyw zmierzających do tworzenia warunków funkcjonowania stowarzyszeń sportowych zrzeszających osoby niepełnosprawne; popularyzowanie zdrowego trybu życia i sposobów zapobiegania chorobom, przestrzeganie przed skutkami nałogów; diagnoza rozmiarów dewiacji i patologii wśród niepełnosprawnych; zapobieganie i leczenie uzależnionych osób niepełnosprawnych; poszerzanie oferty i wspieranie uczestnictwa osób niepełnosprawnych w turnusach rehabilitacyjnych; wspieranie profilaktyki zdrowia psychicznego osób niepełnosprawnych; wczesne diagnozowanie oraz ograniczanie skutków niepełnosprawności. Budzenie świadomości na temat konieczności integracji społecznej to proces długotrwały, który powinien zacząć się wraz z procesem edukacji człowieka. Gwarantowałby wówczas postrzeganie osób niepełnosprawnych, chorych i starszych jako pełnoprawnych partnerów życia publicznego. Realizację ww. celów należy rozpocząć równocześnie poprzez kampanię społeczną dotyczącą problemów osób niepełnosprawnych oraz działania zmierzające do likwidacji barier architektonicznych. Specjalny punkt ciężkości powinien być położony na aktywizację zawodową osób niepełnosprawnych i tworzenie dla nich miejsc pracy zarówno w organizacjach publicznych jak i prywatnych. Niezbędne w tym celu jest podejmowanie aktywnych zabiegów o pozyskiwanie funduszy z różnych źródeł programowych (zarówno rządowych jak i pozarządowych). 109 „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” Z uwagi na wyraźny deficyt organizacji o charakterze pozarządowym, wskazane są promocja i krzewienie rozwoju powyższej formy aktywności organizacyjno-społecznej na rzecz osób niepełnosprawnych. Wymienione wyżej działania prowadzone w sposób kompleksowy pozwolą stworzyć dogodne warunki życia i rehabilitacji osobom niepełnosprawnym. Zadanie wdrożenia planu musi być umiejscowione pod zarządem najwyższego organu decyzyjnego lub zgromadzenia powołującego Grupę Agenda 22. Praca nad planem może być zorganizowana następująco: Rysunek 7 Schemat pracy Grupy 22 110 „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” Usługi opiekuńcze w miejscu zamieszkania Instrumentem mogącym usprawnić proces pomocy osobom niepełnosprawnym, długotrwale chorym oraz seniorom są usługi opiekuna społecznego. Ustawa o pomocy społecznej z 12 marca 2004 w Art. 17 wymienia jako jedno z obowiązkowych zadań własnych Gminnych Ośrodków Pomocy Społecznej „organizowanie i świadczenie usług opiekuńczych, w tym specjalistycznych, w miejscu zamieszkania, z wyłączeniem specjalistycznych usług opiekuńczych dla osób z zaburzeniami psychicznymi”; Usługi takie przysługują osobom samotnym, które z powodu wieku, choroby lub innych przyczyn wymagają pomocy innych osób, a są jej pozbawione, osobom, które 111 „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” wymagają pomocy innych osób, a rodzina, a także wspólnie niezamieszkujący małżonek, wstępni, zstępni nie mogą takiej pomocy zapewnić. Usługi opiekuńcze obejmują pomoc w zaspokajaniu codziennych potrzeb życiowych, opiekę higieniczną, zaleconą przez lekarza pielęgnację oraz, w miarę możliwości, zapewnienie kontaktów z otoczeniem. Specjalistyczne usługi opiekuńcze są to usługi dostosowane do szczególnych potrzeb wynikających z rodzaju schorzenia lub niepełnosprawności, świadczone przez osoby ze specjalistycznym przygotowaniem zawodowym. Usługi opiekuna społecznego obejmowałyby wiec pomoc w realizacji czynności codziennych ( zakupy, wykupienie recept, pomoc w pracach domowych), niemniej ważnym zadaniem realizowanym we współpracy z pełnomocnikiem ds. Osób niepełnosprawnych oraz pracownikami Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej byłaby pomoc w otrzymaniu przysługujących świadczeń i dotacji; ostatnia istotna funkcja realizowana przez opiekuna społecznego poprzez systematyczny kontakt z podopiecznymi - byłoby udzielanie wsparcia społecznego osobom starszym i niepełnosprawnym w znacznym stopniu wycofanym z życia społeczności lokalnej. CEL OPERACYJNY 4.1. Wzrost aktywności osób niepełnosprawnych w społeczności lokalnej Nr działania Nazwa działania Okres realizacji 4.1.1 Likwidacja barier architektonicznych oraz komunikacyjnych 4.1.3 Rozwój wolontariatu 4.1.4 Rozwój usług specjalistycznych 4.1.5 Zapewnienie transportu osobom niepełnosprawnym do ośrodków rehabilitacji 4.1.6 Organizowanie imprez kulturalno-rozrywkowych Działanie ciągłe w horyzoncie czasowym strategii Działanie ciągłe w horyzoncie czasowym strategii Działanie ciągłe w horyzoncie czasowym strategii Działanie ciągłe w horyzoncie czasowym strategii Działanie ciągłe w horyzoncie czasowym strategii 4.1.7 Profilaktyka dla członków rodzin osób niepełnosprawnych Działanie ciągłe w horyzoncie czasowym strategii 4.1.9 Pomoc w podjęciu pracy Działanie ciągłe w 112 Mierniki/Wskaźniki Liczba zrealizowanych projektów Liczba zrealizowanych projektów, Liczba uczestników Liczba oraz rodzaj świadczonych usług, Liczba świadczeniobiorców Liczba oraz rodzaj świadczonych usług Liczba zorganizowanych imprez, Liczba uczestników Liczba wdrożonych projektów, Liczba zaangażowanych instytucji, Liczba zrealizowanych „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” osób niepełnosprawnych 4.1.10 Organizowanie warsztatów terapii zajęciowej 4.1.11 Wspieranie powstawania rodzinnych domów pomocy społecznej 4.1.12 Stworzenie klas integracyjnych 4.1.13 Stworzenie warsztatów dla osób niepełnosprawnych, dorosłych i dzieci horyzoncie czasowym strategii Działanie ciągłe w horyzoncie czasowym strategii Działanie ciągłe w horyzoncie czasowym strategii Działanie ciągłe w horyzoncie czasowym strategii Działanie ciągłe w horyzoncie czasowym strategii projektów, Liczba beneficjentów Liczba warsztatów, Liczba świadczeniobiorców Liczba zrealizowanych projektów, Liczba beneficjentów Liczba klas Liczba spotkań Liczba uczestników CEL OPERACYJNY 4.2. Ułatwienie funkcjonowania w środowisku lokalnym osób starszych Nr działania 4.2.1 Nazwa działania Rozwój wolontariatu, w szczególności na terenie szkól Okres realizacji Działanie ciągłe w horyzoncie czasowym strategii Działanie ciągłe w horyzoncie czasowym strategii Mierniki/Wskaźniki Liczba zrealizowanych projektów, Liczba uczestników Liczba oraz rodzaj świadczonych usług, Liczba świadczeniobiorców Działanie ciągłe w horyzoncie czasowym strategii Liczba zorganizowanych imprez, Liczba uczestników 4.2.2 Rozwój usług specjalistycznych 4.2.4 Organizowanie imprez kulturalno-rozrywkowych dla osób starszych i ich rodzin 4.2.5 Zapewnienie usług opiekuńczych 4.2.6 Edukacja w zakresie funkcjonowania osób starszych w rodzinie Działanie ciągłe w horyzoncie czasowym strategii Działanie ciągłe w horyzoncie czasowym strategii 4.2.7 Działalność Klubów Seniora Do roku 2010 Liczba oraz rodzaj świadczonych usług, Liczba świadczeniobiorców Liczba zrealizowanych szkoleń, Liczba uczestników Liczba uruchomionych klubów, Liczba beneficjentów CEL STRATEGICZNY 5: Przeciwdziałania problemom uzależnień ze szczególnym uwzględnieniem dzieci i młodzieży szkolnej. 113 „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” Programy adresowane do osób uzależnionych i zagrożonych uzależnieniem powinny obejmować programy pomocy specjalistycznej, ukierunkowane na niwelowanie bezpośrednich skutków działania substancji psychoaktywnych na osobę, jej najbliższych i krewnych oraz wspierające proces wychodzenia z uzależnienia. Ważnym elementem programowym jest profilaktyka, w tym także cykliczne diagnozowanie skali problemów uzależnień wśród społeczności lokalnej. W dążeniu do realizacji ww. programu należy uwzględnić następujące działania: poradnictwo w zakresie leczenia; udzielanie pomocy medycznej (detoksykacja) oraz pomocy psychologiczno-terapeutycznej w procesie motywowania do podjęcia leczenia, w trakcie terapii uzależnienia, jak też po jej zakończeniu – poprzez wzmacnianie efektów leczenia (tworzenie grup wsparcia); informowanie o mechanizmach i konsekwencjach uzależnień; diagnozowanie grup ryzyka; opracowanie i wdrożenie programu działań z grupami ryzyka; tworzenie i realizacja programów edukacyjnych promujących zdrowy styl życia. Wytyczne dla działań przeciwdziałających problemom uzależnień wśród dzieci i młodzieży. Zmiana postaw młodych ludzi oraz negatywnych wpływów otoczenia, będących przyczyną patologicznych zachowań powinny być dokonywane poprzez wprowadzanie na szeroką skalę działań profilaktycznych. Zmiany te, aby były skuteczne, muszą swym zasięgiem objąć wszystkie elementy otoczenia młodych ludzi, tj. rodzinę, grupę rówieśniczą, szkołę oraz społeczność lokalną (programy całościowe). Ponadto wszelkie działania, podejmowane w kierunku zapobiegania uzależnieniom, powinny łącznie przewidywać trzy rodzaje przedsięwzięć programowych: programy edukacyjnoinformacyjne, programy rozwojowo – alternatywne; programy kompensacyjno wzmacniające. Wybiórcze podejście do problemu, bez zrozumienia i uwzględnienia wspierających się nawzajem wszystkich trzech bloków programowych, znacznie obniża skuteczność działań profilaktycznych. Programy edukacyjno-informacyjne. Celem przewodnim powyższych programów powinno być dostarczenie dzieciom, rodzicom oraz nauczycielom 114 „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” gruntownej wiedzy na temat alkoholu i narkotyków oraz niebezpieczeństwach jakie ze sobą niosą. Programy edukacyjne kierowane do rodziców i nauczycieli powinny przewidywać nauczanie sposobów, jakimi mogą oni zwiększyć swój wpływ i siłę oddziaływania na dzieci. Programy rozwojowo-alternatywne. W opinii młodzieży, alkohol i narkotyki są niejednokrotnie jedynym atrakcyjnym sposobem organizowania sobie czasu wolnego. Przekonanie to wynika z braku atrakcyjnych ofert kulturalnych kierowanych do dzieci i nastolatków. W tej sytuacji, podejmowanie działań wyłącznie w obrębie pierwszego bloku programowego nie przyniesie pożądanych zmian, ponieważ środki te nie będą w stanie konkurować z rzeczywistością nastolatka. Dlatego też istnieje głęboka potrzeba zaoferowania szerokiego wachlarza programów rozwojowych, które staną się „alternatywą dla narkotyków” i tym samym stworzą szansę atrakcyjnego sposobu spędzania czasu oraz warunki rozwijania własnych zainteresowań. Programy kompensacyjno-wzmacniające. Celem działań realizowanych w ramach programów kompensacyjno-wzmacniających powinno być budowanie poczucia własnej wartości, wyrabianie odporności na stres, nauczenie prawidłowej komunikacji, nabywanie umiejętności podejmowania decyzji i rozwiązywania problemów oraz zwiększenie wiedzy o szkodliwym działaniu środków uzależniających. Dobry program profilaktyczny powinien zatem: angażować nie tylko grupę rówieśniczą, ale także jej otoczenie, tj. rodziców i nauczycieli; dostarczać informacji nt. alkoholu, narkotyków i uzależnień zarówno uczniom, ich rodzicom, jak i nauczycielom; mieć interesującą i różnorodną formę, angażującą i aktywizującą wszystkich uczestników programu; uczyć umiejętności społecznych. Aktorzy Forma zaangażowania Szkoły Poprawienie wizerunku szkoły poprzez postrzeganie jej jako miejsca 115 „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” przyjaznego dziecku, ze szczególnym uwzględnieniem wychowawczej roli szkoły. Wprowadzenie ścieżek międzyprzedmiotowych (tematy profilaktyczne mogą i powinny przewijać się na każdej z lekcji); wychowanie prozdrowotne. Informowanie na temat łatwości uzależnienia, płynących z niego zagrożeń, wpływu narkotyków na organizm, zwłaszcza na układ nerwowy i zdolność uczenia się, możliwościach leczenia oraz instytucjach niosących pomoc osobom uzależnionym, zagrożonym uzależnieniem oraz ich rodzinom; działalność prelekcyjno- szkoleniowa. Szeroka współpraca szkoły z rodziną, połączona z angażowaniem rodziców do określonych działań wychowawczych (wspólne spotkania rodziców i młodzieży, prowadzone przez specjalistów i dotyczące problematycznych tematów). Dostarczenie wiedzy rodzicom i zwiększanie umiejętności wychowawczych rodziców w stosunku do własnych dzieci. Aktywna reakcja szkoły na przejawy patologii. Częstym zjawiskiem w szkołach jest ukryta tolerancja dla przejawów patologii. Konieczne w takich sytuacjach są zintegrowane kroki zarówno w obrębie samej szkoły jak i poza nią, tzn. we współpracy z instytucjami pozaszkolnymi. Konieczność współpracy szkół z policją w zakresie nowych metod i testów do wykrywania narkotyków w organizmie, sposobów rozprowadzania narkotyków, specyfiki wpływu i manipulacji, które stosują dealerzy. „Kolorowe szkoły”. W szkołach o ciekawym i estetycznym wystroju, kolorowych ścianach, ubarwianych także przez samych uczniów, nauka z pewnością byłaby o wiele przyjemniejsza. Programy profilaktyczne powinny przewidywać także ten element, ponieważ już od dawna udowodniony został wpływ kolorów na psychikę. Nauczyciel – profilaktyk: twórcze podejście do tematu, nauczanie 116 „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” metodami aktywizującymi, budowanie grupy, motywowanie uczniów przez zwracanie uwagi na ich mocne strony, udzielanie wszechstronnych wyjaśnień); w sytuacji gdy – zwłaszcza w małych miejscowościach brakuje specjalistów – działaniami profilaktycznymi powinni zająć się pedagog lub nauczyciel mający dobry kontakt z młodzieżą. Organizowanie przez specjalistów psychologów terapii grupowych na terenie szkół, w których występują nasilone zjawiska patologii. Propozycja stworzenia na terenie szkoły grup terapeutycznych o szczególnie atrakcyjnej i przyciągającej formie, prowadzonych przez osoby o charyzmatycznym usposobieniu. Aktywne role pedagogów i psychologów szkolnych koordynujących działania wychowawcze oraz diagnozujących istnienie na terenie szkoły problemów uzależnień. Zaleca się także przeprowadzenie szeregu zajęć z zakresu umiejętności społecznych; Edukacja w zakresie bardziej przystosowawczych form radzenia sobie z problemami – kursy radzenia sobie ze stresem, usprawnianie komunikacji interpersonalnej, kursy radzenia sobie z negatywnymi emocjami. Wzmacnianie asertywnych zachowań, pewności siebie i samoakceptacji. Pedagog szkolny powinien być osobą, która przekonuje pozostałych pracowników szkoły do podjęcia jak najwcześniejszych kroków interwencyjnych. W obliczu niepokojących impulsów, powinien, oprócz działań wewnątrzszkolnych, podjąć szybką współpracę z odpowiednimi instytucjami pozaszkolnymi. Poprawienie komunikacji pomiędzy samymi dziećmi, rodzicami a dziećmi oraz pomiędzy dziećmi a nauczycielami. Łączenie programu nauczania z życiem. Nauczyciel powinien dokonywać interpretacji powierzonego mu do realizacji programu, tak aby uczeń kojarzył go z szeroko pojętym życiem. Szkolenie 117 „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” nauczycieli w zakresie metod mówienia o narkotykach, z uwzględnieniem młodzieżowych slangów i kodów językowych, w sposób pozbawiony monotonii i aspektów moralizatorstwa. Budowanie autorytetu poprzez kompetentne wypowiedzi na temat środków psychoaktywnych. Programy w szkołach dotyczące inteligencji emocjonalnej, umiejętnego wyrażania i zarządzania emocjami, nauczycielskie programy na lekcjach wychowawczych. Angażowanie uczniów w prowadzenie lekcji i układanie jej problematyki wzmacniające poczucie wpływu. Pozwala to na pełniejsze dostosowanie problematyki lekcji do potrzeb uczniów, umacnia poczucie wpływu na program nauczania, jak również poczucie kompetencji ucznia – zarówno nauczyciel jak i uczeń są ekspertami w różnych dziedzinach i mogą razem współtworzyć program. Właściwa realizacja organizowania zachęciłyby przez lekcji szkołę nauczycieli do wychowawczych. kursów Możliwość psychologicznych, poważniejszego które traktowania roli wychowawcy. Stworzenie interesującej oferty zajęć pozalekcyjnych, np. klubów sportowych, kółek teatralnych, itp. Szkoły liderów – uczenie i szkolenie uczniów samodzielnej aktywizacji, samodzielnego organizowania się w grupy zainteresowań. Próba stworzenia na terenie szkoły Młodzieżowego Centrum Inicjatyw Obywatelskich (Społecznych), stanowiącego alternatywną i angażującą formę spędzania czasu, którego przewodnim celem byłoby rozpowszechnienie idei pomagania innym. Angażowanie uczniów do tworzenia programów profilaktycznych z wykorzystaniem środków takich jak teatr, performance, wystawy, koncerty. Rodzina Rodzice powinni być głównym filarem każdego programu 118 „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” profilaktycznego. Oczekiwanie, że wszystkim zajmą się szkoły, nauczyciele i specjaliści od rozwiązywania problemów uzależnień jest zwykłą próbą pozbycia się problemu. Z tym podstawowym faktem trzeba dotrzeć do jak najszerszej rzeszy rodziców. Dużą rolę w procesie przekazywania tej informacji mają do odegrania szkolni wychowawcy, pedagodzy, pracownicy socjalni, organizacje pozarządowe i media. Rodzice powinni aktywnie uczestniczyć w programach profilaktycznych, stale współpracować z pracownikami szkoły i jak najwcześniej interweniować w sytuacjach, które grożą powstaniem i rozwojem problemów alkoholowych i narkotykowych. Zaleca się szkolenie rodziców w rozpoznawaniu symptomów zatrucia, jak również konieczność szerokiej kampanii informacyjnej na temat specjalistów, do których można się kierować, placówek leczenia uzależnień, placówek pedagogiczno-psychologicznych, oddziałów detoksykacyjnych, oddziałów psychiatrycznych, telefonów zaufania. Zwrócenie uwagi rodziców na fakt, że inicjacja alkoholowa odbywa się w domu rodzinnym i za aprobatą rodziców. Uczenie rodziców sposobów tłumaczenia i wyjaśniania, czym jest alkohol w naszej kulturze. Uświadamianie rodzicom niebezpieczeństw związanych z wczesną inicjacją alkoholową. Możliwość stworzenia grupy samopomocowej. Rodzice dzieci dotkniętych problem uzależnienia, poprzez uczestnictwo w takiej grupie, mogliby lepiej zrozumieć zachowania swoich dzieci i odpowiednio na nie wpływać. Grupa samopomocowa mogłaby się spotykać w pozarządowej szkole, lub ośrodku innym pomocy dostępny i społecznej, organizacji wolnym godzinach w popołudniowych miejscu. Praca z rodzicami w obrębie powyższej grupy powinna być koordynowana przez specjalistę, np. psychologa, pedagoga lub pracownika socjalnego. 119 „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” Konieczność edukacji rodziców na temat ochrony dzieci przed lekami, co jest podyktowane faktem, że dzieci po raz pierwszy stykają się z lekami w domu i najczęściej podbierają je rodzicom. GOPS Kreatywna rola pracowników socjalnych wpływających na kształt lokalnej polityki społecznej, proponujących śmiałe i nowatorskie podejście do problemu uzależnienia. Organizowanie w szkołach prelekcji na temat narkomanii i alkoholizmu; Rozprowadzanie profilaktycznoprewencyjno- broszurek edukacyjnych i w ulotek miejscach publicznych, tj. szkołach, instytucjach i organizacjach miejskich, budynkach mieszkalnych, sklepach, przychodniach itp. Aktywna rola pracownika socjalnego zachęcającego społeczność lokalną do walki i zapobiegania problemom uzależnień; organizującego np. grupę nacisku złożoną z rodziców, nauczycieli oraz władz lokalnych, która przekonałaby media do stworzenia telewizyjnych programów profilaktycznych. Media lokalne Kampania informacyjna na temat tego gdzie i jak można się leczyć w przypadku wystąpienia problemów związanych z alkoholem i narkotykami; organizowanie audycji, programów, reportaży itp. dotyczących narkomanii i alkoholizmu. Wychowawczy charakter mass mediów; konieczność wykorzystania wiedzy dotyczącej psycho- i socjotechnik w celu podniesienia atrakcyjności przekazów. Przekazywane treści powinny być bardzo dynamiczne, oparte głównie na obrazie, przekazujące oprócz komunikatów ściśle wychowawczych także treści związane rozrywką. Media jako grupa nacisku wobec władz lokalnych, szkół i pracowników socjalnych, mobilizująca do podjęcia działań 120 z „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” profilaktycznych. Władze gminy Konieczność ciągłego monitorowania stopnia uzależnień społecznych. Zaleca się przeprowadzenie corocznego badania na temat postaw wobec alkoholu wśród dzieci i młodzieży oraz osób powyżej 18 roku życia. Kontrola rynku napojami alkoholowymi, zwłaszcza w kontekście przestrzegania zakazu sprzedaży alkoholu nieletnim. Prowadzenie cyklicznych szkoleń sprzedawców napojów alkoholowych, ze szczególnym uwzględnieniem zakazu sprzedaży i podawania alkoholu nieletnim i nietrzeźwym. Prowadzenie całorocznych działań profilaktycznych i interwencyjnych ze szczególnym uwzględnieniem następujących terminów: „pierwszy dzień wiosny”, koniec roku szkolnego, okolicznościowe imprezy (np. andrzejki, studniówka), wakacje i ferie zimowe. NGO’s Działania z własnej inicjatywy w kierunku rozwiązywania problemów (Organizacje dotyczących uzależnień; siłą tych organizacji są ludzie kreatywni i pozarządowe) dobrej woli; Współpraca z instytucjami samorządowymi w zakresie profilaktyki uzależnień; Prowadzenie grup terapeutycznych uzależnieniem oraz ich rodziców; dla dzieci organizowanie dotkniętych w/w grup samopomocowych. Kampanie informacyjne i profilaktyczne na terenie szkół i poza nią, np. w mediach. 121 „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” CEL OPERACYJNY 5.1. Przeciwdziałanie i profilaktyka rozwiązywania problemów alkoholowych Nr działania 5.1.1 5.1.2 5.1.3 5.1.4 5.1.5 5.1.6 5.1.7 5.1.8 5.1.9 5.1.10 Nazwa działania Tworzenie i realizacja programów profilaktycznych Realizacja programów profilaktycznych w szkołach Wspierania akcji informacyjnych o skutkach alkoholizmu Okres realizacji Działanie ciągłe w horyzoncie czasowym strategii Działanie ciągłe w horyzoncie czasowym strategii Działanie ciągłe w horyzoncie czasowym strategii Wspieranie powstawania grup samopomocowych AA Działanie ciągłe w horyzoncie czasowym strategii Wspieranie poradnictwa specjalistycznego dla osób wychodzących z alkoholizmu Aktywizacja osób uzależnionych i współuzależnionych do podejmowania leczenia Wspieranie działań dotyczących zagospodarowania czasu wolnego dzieci i młodzieży Wspieranie letniego i zimowego wypoczynku dzieci z rodzin wysokiego ryzyka Sprawowanie kontroli w punktach sprzedaży Powstawanie zespołów interdyscyplinarnych – Interwencji Kryzysowej Działanie ciągłe w horyzoncie czasowym strategii Działanie ciągłe w horyzoncie czasowym strategii Działanie ciągłe w horyzoncie czasowym strategii Działanie ciągłe w horyzoncie czasowym strategii Mierniki/Wskaźniki Liczba programów Liczba uczestników Liczba programów Liczba uczestników Liczba wspartych projektów Liczba wspartych projektów Liczba beneficjantów Liczba porad Liczba beneficjantów Liczba wspartych projektów Liczba beneficjantów Liczba wspartych projektów Liczba uczestników Liczba wspartych projektów Liczba uczestników Działanie ciągłe w horyzoncie czasowym strategii Liczba kontroli Działanie ciągłe w horyzoncie czasowym strategii Liczba interwencji Liczba świadczeniobiorców CEL OPERACYJNY 5.2. Ograniczenia zjawiska narkomanii Nr działania 5.2.1 5.2.2 5.2.3 Nazwa działania Okres realizacji Analiza i monitoring stanu zagrożenia narkomanią w gminie Tworzenie i realizacja programów profilaktycznych Realizacja programów profilaktycznych w szkołach Działanie ciągłe w horyzoncie czasowym strategii Działanie ciągłe w horyzoncie czasowym strategii Działanie ciągłe w horyzoncie czasowym strategii Działanie ciągłe w horyzoncie czasowym strategii Działanie ciągłe w horyzoncie czasowym strategii 5.2.4 Psychoedukacja rodziców 5.2.5 Wspieranie organizacji pozarządowych 5.2.6 Aktywizacja osób uzależnionych i współuzależnionych do podejmowania leczenia Działanie ciągłe w horyzoncie czasowym strategii 5.2.7 Powstawanie zespołów interdyscyplinarnych Działanie ciągłe w horyzoncie czasowym strategii 122 Mierniki/Wskaźniki Liczba uczestników Liczba programów Liczba uczestników Liczba programów Liczba uczestników Liczba programów Liczba uczestników Liczba wspartych projektów Liczba wspartych projektów Liczba beneficjantów Liczba interwencji Liczba świadczeniobiorców „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” Nr działania 5.2.8 5.2.9. 5.2.10 5.2.11 Nazwa działania Okres realizacji Mierniki/Wskaźniki Rozwój poradnictwa specjalistycznego, w tym on-line Szkolenia dla nauczycieli, pracowników pomocy społecznej Wspieranie działań dotyczących zagospodarowania czasu wolnego dzieci i młodzieży Wspieranie letniego i zimowego wypoczynku dzieci z rodzin wysokiego ryzyka Działanie ciągłe w horyzoncie czasowym strategii Działanie ciągłe w horyzoncie czasowym strategii Liczba porad Liczba beneficjantów Liczba szkoleń Liczba uczestników Liczba wspartych projektów Liczba uczestników Liczba wspartych projektów Liczba uczestników Działanie ciągłe w horyzoncie czasowym strategii Działanie ciągłe w horyzoncie czasowym strategii CEL OPERACYJNY 5.3. Podnoszenie kwalifikacji kadry nauczycielskiej w zakresie działań profilaktycznych Nr działania 5.3.1 5.3.2 5.3.3. Nazwa działania Szkolenia z socjoterapii Szkolenia z umiejętności komunikacji z uczniami i rodzicami, Treningi asertywności, szkolenia z pracy z grupą, konstruktywnego zarządzania konfliktem, roli liderów w grupie Treningi asertywności, szkolenia z elementów pracy z grupą, konstruktywnego zarządzania konfliktem, roli liderów w grupie Okres realizacji Działanie ciągłe w horyzoncie czasowym strategii Mierniki/Wskaźniki Liczba szkoleń Liczba beneficjentów Działanie ciągłe w horyzoncie czasowym strategii Liczba szkoleń Liczba beneficjentów Działanie ciągłe w horyzoncie czasowym strategii Liczba szkoleń Liczba beneficjentów CEL OPERACYJNY 5.4. Rozwój modelu zdrowego stylu życia wśród mieszkańców Nr działania 5.4.1 5.4.2 Nazwa działania Stworzenie profilu zdrowia mieszkańców gminy Propagowanie zdrowego stylu życia wśród mieszkańców gminy Okres realizacji Działanie ciągłe w horyzoncie czasowym strategii Działanie ciągłe w horyzoncie czasowym strategii 123 Mierniki/Wskaźniki Raport Liczba spotkań Liczba uczestników „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” CEL STRATEGICZNY 6: Rozwijanie współpracy między różnymi aktorami społeczności lokalnej w celu wspólnego rozwiązywania problemów spolecznych. CEL OPERACYJNY 6.1. Rozwój partnerstwa i współpracy Nr działania 6.1.1 6.1.2 Nazwa działania Stworzenie platformy współpracy dla lokalnych organizacji pozarządowych umożliwiającej wymianę doświadczeń i planowanie wspólnych działań Diagnoza zasobów organizacji pozarządowych i innych aktorów sceny społecznej z terenu gminy Okres realizacji Mierniki/Wskaźniki Działanie ciągłe w horyzoncie czasowym strategii Liczba spotkań Liczba uczestników Działanie ciągłe w horyzoncie czasowym strategii Stworzenie raportu V. MONITORING STRATEGII Monitoring strategii jest obserwacją realizacji celów strategicznych i realizacji programów operacyjnych wynikających z następnych faz programowania rozwoju. Monitoring realizacji strategii umożliwia: obserwację stanu zaawansowania projektów rozwojowych, umożliwiających aktualną identyfikację problemów w ich realizacji; ocenę zaangażowania jednostek odpowiedzialnych za ich realizację; weryfikację zgodności założonych celów i efektywności wykorzystania przeznaczonych na ich realizację środków; kontrolę postępu prac związanych z realizacją działań. Strategia rozwiązywania problemów społecznych jest dokumentem określającym cele i działania do roku 2012 w zakresie problematyki społecznej, wymagającym okresowej aktualizacji do zmian zachodzących w otoczeniu, jak i w samym społeczeństwie. Przygotowanie projektu dokumentu i jego przyjęcie przez Radę Gminy kończy pierwszy etap planowania. Długookresowy charakter planowania strategicznego w zakresie problematyki społecznej wymaga stałego śledzenia zmian prawnych, gospodarczych, politycznych, społecznych i ich uwzględniania w strategii. Strategia rozwiązywania problemów społecznych wymaga corocznej aktualizacji. Podstawą skutecznego wdrożenia strategii jest system informacji o zjawiskach i procesach społeczno gospodarczych zachodzących na terenie gminy. Inicjując działania mające na celu osiągnięcie wytyczonych w strategii celów, należy systematycznie gromadzić informacje o efektach ich realizacji i skuteczności zastosowanych 124 „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” instrumentów. Głównymi obszarami monitorowania i ewaluacji strategii są wyznaczone działania. . Monitoring wybranych bądź wszystkich działań, powinien być dokonywany zawsze w sytuacji wprowadzenia nowych zadań do strategii oraz w każdym przypadku dokonania aktualizacji strategii. Obliczenia i dane określone miernikami celów operacyjnych przygotowuje i przedstawia Radzie Gminy GOPS. Tabela do prezentacji realizacji poszczególnych działań strategii rozwiązywania problemów społecznych w gminie Międzychód: Rysunek 8 Schemat tabeli do prezentacji realizacji poszczególnych działań strategii rozwiązywania problemów społecznych Rok Cele operacyjne Działania Mierniki Wskaźniki / 2008 Źródło informacji Zgodnie z wolą ustawodawcy, wyrażoną w art. 110 ust 4 Ustawy o Pomocy Społecznej, ośrodek pomocy społecznej koordynuje realizację strategii rozwiązywania problemów społecznych. W wykonaniu tej funkcji GOPS m.in. powinien wyegzekwować każdego roku od realizatorów strategii materiały analityczne oraz dane z monitoringu i ewaluacji programów w celu dokonania oceny stopnia i efektywności ich realizacji przez radnych. Obok monitorowania „twardych” rezultatów realizacji strategii nie należy zapominać o rezultatach "miękkich", których nie da się zmierzyć przy pomocy wskaźników ilościowych. Rezultaty miękkie to jakościowe efekty realizacji strategii, np. zwiększenie motywacji, umiejętność wyszukiwania ofert pracy, napisania życiorysu, spadek poczucia osamotnienia. Są one trudniejsze do zdefiniowania, dotyczą bowiem postaw, umiejętności i innych cech, których istnienie stwierdzone może być jedynie w drodze specyficznych badań społecznych, czy obserwacji. Jest wiele form pomiaru, 125 „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” poczynając od zwykłych kwestionariuszy, wywiadów indywidualnych lub grupowych z beneficjentami, testów psychologicznych. Przewidywane metody pomiaru początkowego danej cechy i sposób pomiaru postępu w danym zakresie powinny zostać określone na wstępie realizacji każdego projektu. Gwarancją skuteczności realizacji priorytetowych celów poszczególnych programów tworzących gminną strategię rozwiązywania problemów społecznych jest trwałość i efektywność rozwiązań systemowych zapisanych w ustawie. Pozwolą one bowiem, w istniejących uwarunkowaniach społeczno-gospodarczych gminy Międzychód na stopniowe minimalizowanie źródeł wykluczenia społecznego. zagrożenia bezpieczeństwa socjalnego, a w przyszłości na jego wyeliminowanie tych zagrożeń. VI. ZAKOŃCZENIE Opracowując Strategię Rozwiązywania Problemów Społecznych w gminie Międzychód opierano się na dokumentach strategicznych mających w zakresie działania cele lub działania zbieżne z opracowanym dokumentem. Są nimi: - Narodowa Strategia Integracji Społecznej dla Polski do 2010 r.; dostosowanie edukacji i szkolenia do wymogów życia i pracy w społeczeństwie opartym na wiedzy; - rozwijanie aktywnej polityki zatrudnienia przyczyniającej się do tworzenia większej liczby lepszych miejsc pracy; - modernizacja systemu ochrony socjalnej, w tym systemów emerytalnych i ochrony zdrowia, m.in. w celu zapewnienia ich finansowej stabilności oraz odpowiedniej koordynacji z celami polityki edukacyjnej i polityki zatrudnienia; - wspieranie integracji społecznej (najlepiej poprzez pracę) aby uniknąć pojawienia się trwale zmarginalizowanej klasy ludzi niezdolnych do funkcjonowania w społeczeństwie opartym na wiedzy; Narodowy Plan Rozwoju na lata 2007 - 2013 projekt 126 „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” W związku ze wzrostem udziału w ludności ogółem osób starszych, należy stopniowo rozwijać zakres usług skierowanych do tych osób, pozwalających na ich aktywne starzenie się a także ich integrację społeczną, tak aby im pomóc zagospodarować wolny czas. W tym zakresie wiodącą rolę powinny pełnić społeczności lokalne. Rosnąca liczba osób starszych może być też szansą na tworzenie miejsc pracy w sektorze usług opiekuńczych, skierowanych właśnie do tej grupy osób. Jest to również warunek niezbędny do zwiększania aktywności osób w wieku produkcyjnym – szczególnie kobiet. Obecnie kobiety często decydują się na wcześniejszą dezaktywizację, aby opiekować się swoimi rodzicami oraz wnukami. Niezbędne jest prowadzenie takiej polityki ludnościowej, która pozwoliłaby na uniknięcie ryzyka pogłębiania się depresji urodzeniowej. Wymaga to stworzenia systemu wsparcia finansowego i pozafinansowego dla rodzin. Podstawowe wyzwania: budowanie systemu wsparcia społecznego dla osób starszych, przy utrzymaniu zasady redystrybucji niefinansowych między dla pokoleniami; osób starszych; budowanie rehabilitacja systemu i usług zapobieganie i świadczeń powstawaniu niepełnosprawności wśród starszych pracowników. Proces budowania strategii powinien być zintegrowany z całą społeczną i socjalną polityką gminy i aby przyniósł sukces, można sformułować kilka warunków podnoszących prawdopodobieństwo sukcesu. Są to: właściwe zdefiniowanie struktury problemu, dobra znajomość dostępnych zasobów ludzkich i instytucjonalnych, dobra orientacja na temat wcześniejszych i aktualnie realizowanych działań i programów, skuteczny lobbing, rzeczywista obecność reprezentantów wielu lokalnych instytucji już na etapie planowania lokalnej strategii, sformułowanie jasnych, realistycznych celów i oczekiwanych rezultatów działań, ustalenie precyzyjnego harmonogramu realizacji zaplanowanych działań z jednoznacznym określeniem osób i instytucji odpowiedzialnych za ich realizacje, 127 „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” regularne spotkania między realizatorami, organizowane przez wybranego w dowolny sposób koordynatora, zadbanie o społeczną widoczność i akceptację przyjętej przez gminę strategii. Proces budowanie każdej dobrej strategii, można oceniać z punktu widzenia jej właściwości etycznych, sprawnościowych, bądź estetycznych. W przypadku budowania strategii lokalnej, do najważniejszych kryteriów sprawnościowych, czyli praktycznych walorów działania należeć będą: Celowość, o której można mówić wówczas, gdy w następstwie podjętych działań, zaplanowane wcześniej cele strategiczne zostaną osiągnięte Racjonalność, która w tym przypadku odnosi się do wiedzy o przebiegu i następstwie zdarzeń i wykorzystania tej wiedzy w procesie przygotowywania strategii, Ekonomiczność, wyraża się relacji pomiędzy nakładami umożliwiającymi podjęcie działań, a jego efektami. Strategiczne cele w poszczególnych programach powinny być realizowane w oparciu o następujące zasady: 1. Zasadę pomocniczości Gmina powinna koncentrować się na tych zadaniach, których nie można przekazać innym podmiotom i które muszą być wykonane przez sektor publiczny. Problemy społeczne objęte strategią w zdecydowanej większości nie będą mogły być bowiem rozwiązane przez samych obywateli do których kierowane są programy. Aby polityka społeczna była efektywna dla realizacji celów strategicznych powinien być wykorzystany potencjał organizacji pozarządowych. 2. Zasadę solidaryzmu Pewne zadania i obowiązki powinny być rozłożone na wszystkich adresatów strategii, a w szczególności obciążenia związane z edukacją, bezpieczeństwem, kulturą oraz z 128 „STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY MIĘDZYCHÓD NA LATA 2008 – 2012” zagrożeniami jakie niesie np. choroba, niepełnosprawność albo też wykolejenie czy przestępczość. 3. Zasadę równości szans do świadczenia usług publicznych Realizacja tej zasady zakłada otwartość do świadczeń i usług publicznych a tym samym, przeciwdziałania marginalizacji społecznej. Adresatom programu gmina będzie udzielała wsparcia polegającego na uczestniczeniu w systemie świadczeń i usług publicznych, tj. do m.in.. kształcenia, ochrony zdrowia, zatrudnienia, mieszkania itp.. 4. Zasadę współodpowiedzialności Za kształt i realizację strategii odpowiadają wszyscy: władza publiczna, podmioty współpracujące tj. organizacje pozarządowe oraz adresaci poszczególnych programów tworzących strategię. 5. Zasadę ciągłości działania Oznacza ona gwarantowanie trwałości i efektywności rozwiązań systemowych służących minimalizowaniu źródeł zagrożenia bezpieczeństwa socjalnego. Istniejące rozwiązania prawne umożliwiają realizację tej zasady. 6.Zasadę jawności i przejrzystości działania W myśl tej zasady każdy, nie tylko adresaci strategii, ma prawo do dostępu do informacji do bycia wysłuchanym, zapytanym. Gmina ma obowiązek umożliwić dostęp do informacji publicznej. 129
