Spis treści

Spis treści
Wstęp ................................................................................................. 17
Rozdział I
Normy bioetyczne i sposoby ich uzasadniania w kontekście zagrożeń
dla ludzkiego bezpieczeństwa w obszarze biomedycyny ...................
1.1. Bioetyka a problem zagrożeń dla ludzkiego bezpieczeństwa
w aspekcie rozwoju nauk biomedycznych ........................................
1.1.1. Bioetyka – jej geneza, przedmiot i zakres badań .........................
1.1.2. Bioetyka a polityka i bioprawo .................................................
1.2. Problemy prokreacji jako przedmiot badań bioetyki ........................
1.3. Podstawowe kierunki bioetyczne ....................................................
1.3.1. Etyka religijna jako sposób na uzasadnienie norm
bioetycznych ...........................................................................
1.3.2. Personalistyczne ujęcie bioetyki ...............................................
1.3.3. Bioetyka z perspektywy utylitaryzmu ........................................
1.3.4. Personalistyczny czy konsekwencjonalistyczny model
uprawiania etyki medycznej? ....................................................
Rozdział II
Teoretyczne podstawy koncepcji praw człowieka
oraz jej implikacje w bioetyce ............................................................
2.1. Zarys historii praw człowieka oraz rozwoju międzynarodowych
dokumentów ich ochrony .....................................................................
2.2. Prawa człowieka w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej ................
2.3. Ogólna charakterystyka praw człowieka ..........................................
2.4. Klasyfikacja i zasady praw człowieka a bioetyczny personalizm ........
2.5. Aksjologiczny aspekt praw człowieka i ich reguł ..............................
23
24
24
29
31
32
34
36
42
49
54
54
67
71
75
79
6
Spis treści
Rozdział III
Zagadnienie prokreacji i problem regulacji poczęć z perspektywy
etyki seksualnej ................................................................................. 82
3.1. Etyczne podstawy katolickiej moralności seksualnej a problem
ludzkiej prokreacji .......................................................................... 82
3.1.1. Antropologiczne ujęcie neotomistyczno-personalistycznej
etyki seksualnej oraz jej główne normy i zasady ......................... 82
3.1.2. Małżeństwo jako droga realizacji ludzkiej płciowości ................. 87
3.2. Moralne problemy antykoncepcji i naturalnych sposobów
planowania rodziny ....................................................................... 89
3.2.1. Z historii antykoncepcji ........................................................... 89
3.2.2. Ogólna charakterystyka metod antykoncepcji oraz naturalnych
sposobów planowania rodziny .................................................. 95
3.2.2.1. Charakterystyka medycznych sposobów zapobiegania
ciąży ................................................................................. 95
3.2.2.2. Przegląd naturalnych metod planowania rodziny
(NMPR) .......................................................................... 97
3.2.2.3. Wady i zalety związane ze stosowaniem antykoncepcji
oraz naturalnych metod planowania rodziny a problem
bezpieczeństwa zdrowotnego .............................................. 99
3.2.3. Ocena etyczna stosowania antykoncepcji oraz naturalnych
metod planowania rodziny ..................................................... 101
3.2.3.1. Ocena etyczna antykoncepcji z perspektywy etyki
niezależnej i utylitaryzmu ................................................ 102
3.2.3.2. Etyczna ocena antykoncepcji w ujęciu etyki katolickiej ...... 105
3.2.3.3. Etyczna ocena sterylizacji i kastracji ................................... 109
Rozdział IV
Postulat praw reprodukcyjnych a bezpieczeństwo zdrowotne
człowieka .......................................................................................... 114
4.1. Prawo do założenia i planowania rodziny a problem praw
reprodukcyjnych kobiet – analiza filozoficzno-prawna .................... 114
Spis treści
7
4.2. Definicja zdrowia reprodukcyjnego oraz charakterystyka praw
reprodukcyjnych człowieka ........................................................... 117
4.3. Zagadnienie „niebezpiecznej aborcji” w kontekście praw
reprodukcyjnych i ich krytyka ....................................................... 119
4.4. Prawa reprodukcyjne w polskim systemie prawnym oraz problem
ich nieprzestrzegania – zastrzeżenia z pozycji Komitetów ONZ
oraz Rady Europy ......................................................................... 123
Rozdział V
Bioetyczno-prawne aspekty aborcji i diagnostyki
przedurodzeniowej ........................................................................... 133
5.1. Zjawisko przerywania ciąży w perspektywie historycznej ............... 133
5.2. Kontrowersje etyczne wokół oceny aborcji ..................................... 136
5.3. Status moralny płodu z perspektywy teorii animacji
równoczesnej i sukcesywnej – w kontekście kryterium
biologiczno-genetycznego ............................................................ 139
5.4. Empiryczne kryteria rozwojowe w dyskusji nad dopuszczalnością
usunięcia ciąży ............................................................................. 142
5.5. Problem aborcji z perspektywy utylitaryzmu bioetycznego
P. Singera i etyków liberalnych ...................................................... 148
5.6. Personalistyczna krytyka rozwiązań utylitarystycznych.
W kierunku filozoficzno-empirycznej syntezy ................................ 151
5.7. Argumenty za i przeciw zalegalizowaniu przerywania ciąży
w systemie polityczno-prawnym .................................................... 154
5.7.1. Argumenty zwolenników legalności aborcji ............................. 155
5.7.2. Argumenty przeciwników aborcji ............................................ 157
5.7.3. Próba znalezienia kompromisu w dziedzinie etyki ludzkiej
prokreacji ............................................................................... 159
5.8. Diagnostyka genetyczna i poradnictwo a problem aborcji
i bezpieczeństwa zdrowotnego człowieka ....................................... 161
5.9. Aborcja prawem człowieka? Wybrane zagadnienia z zakresu
prawa międzynarodowego ............................................................ 166
8
Spis treści
Rozdział VI
Bioetyczne aspekty prokreacji medycznie wspomaganej
a bezpieczeństwo i prawa człowieka w dziedzinie
sztucznej prokreacji .......................................................................... 179
6.1. Podstawowe metody sztucznej prokreacji w ocenie etycznej ........... 180
6.1.1. Inseminacja (sztuczne unasiennienie – in vivo) ......................... 181
6.1.1.1. Stanowisko etyki neotomistyczno-personalistycznej ............. 183
6.1.1.2. Ocena z pozycji etyki niezależnej i utylitaryzmu ................. 187
6.1.2. Zapłodnienie pozaustrojowe (in vitro) ..................................... 189
6.1.2.1. Ocena bioetyki personalistycznej ...................................... 193
6.1.2.2. Ujęcie etyki niezależnej i utylitaryzmu ............................... 194
6.1.3. Zagadnienie macierzyństwa zastępczego i ektogeneza
a dylematy etyczno-prawne ..................................................... 196
6.2. Dobro i bezpieczeństwo dziecka jako kryterium oceny
etyczno-prawnej technik sztucznego zapłodnienia .......................... 200
6.3. Prawa człowieka i problem ludzkiego bezpieczeństwa
w kontekście dostępności do metod sztucznej prokreacji ................ 202
6.3.1. Prawo człowieka do sztucznej prokreacji .................................. 202
6.3.2. Próby ustanowienia międzynarodowych standardów
prawnych w dziedzinie bezpieczeństwa sztucznej prokreacji ..... 204
6.3.3. Stan prawny w Polsce na tle sytuacji w innych krajach ............... 211
Rozdział VII
Inżynieria genetyczna w dziedzinie ludzkiej prokreacji.
Dylematy etyczno-prawne a problem bezpieczeństwa człowieka ..... 217
7.1. Wokół etycznych dylematów eugeniki ........................................... 218
7.2. Futurologiczna wizja sztucznej prokreacji ...................................... 224
7.3. Etyczna ocena klonowania człowieka ............................................. 228
7.3.1. Definicja i typologia procesu klonowania ................................. 228
7.3.2. Historia reprodukcyjnego klonowania ssaków i rozwój
jego metod ............................................................................. 230
7.3.3. Charakterystyka procesu klonowania ....................................... 232
7.3.4. Etyczna ocena klonowania człowieka ....................................... 234
7.3.4.1. „Blaski” i „cienie” klonowania ............................................ 234
Spis treści
9
7.3.4.2. Ocena klonowania reprodukcyjnego człowieka
– perspektywa personalistyczna ......................................... 236
7.3.4.3. Ocena klonowania terapeutycznego
i naukowo-badawczego .................................................... 240
7.4. Bezpieczeństwo i prawa człowieka w kontekście zastosowań
inżynierii genetycznej na etapie zarodkowym, w standardach
międzynarodowych ...................................................................... 243
7.4.1. Badania na ludzkich embrionach a ich status prawny ................ 243
7.4.2. Prawo do dziedziczenia niezmodyfikowanej
struktury genetycznej człowieka. Zakaz dyskryminacji
genetyczno-eugenicznej ......................................................... 246
7.4.3. Zakaz klonowania reprodukcyjnego i rozwoju technologii
nieterapeutycznych naruszających ludzką godność ................... 249
7.4.4. Podstawowe zasady bezpieczeństwa w dziedzinie inżynierii
genetycznej i praw człowieka .................................................. 259
7.4.5. Stan prawny w Polsce .............................................................. 260
Aneks
Odchylenia od normy współżycia seksualnego w ocenie etyki
i koncepcji praw człowieka (na przykładzie orientacji
homoseksualnej) .............................................................................. 263
1. Zjawisko homoseksualizmu w perspektywie historyczno-kulturowej
i prawnej ......................................................................................... 264
1.1. Rys historyczno-prawny ............................................................. 264
1.2. Charakterystyka wybranych dokumentów Rady Europy
i Unii Europejskiej regulujących prawa osób
homoseksualnych ...................................................................... 268
2. Ogólna charakterystyka orientacji homoseksualnej ........................... 271
3. Przyczyny homoseksualizmu na podstawie wybranej literatury
przedmiotu ..................................................................................... 273
4. Dane statystyczne odnośnie populacji homoseksualistów na świecie
i w Polsce ........................................................................................ 277
5. Sytuacja osób homoseksualnych w polskich realiach
społeczno-politycznych ................................................................... 278
10
Spis treści
6. Ocena etyczna zachowań i predyspozycji homoseksualnych
oraz legalizacji związków między osobami tej samej płci .................... 280
6.1. Argumenty etyczne za i przeciw akceptacji homoseksualizmu ..... 281
6.1.1. Argumenty na korzyść homoseksualizmu ............................ 281
6.1.2. Argumentacja przeciwników akceptacji homoseksualizmu ... 283
6.2. Etyczna ocena z pozycji etyki katolickiej ..................................... 285
6.3. Stanowisko etyków niezależnych ............................................... 290
7. Orientacja homoseksualna a zagadnienie praw człowieka
i bezpieczeństwa adoptowanego dziecka – próba podsumowania ....... 292
Zakończenie ..................................................................................... 297
Summary .......................................................................................... 300
Bibliografia ....................................................................................... 304
I. Dokumenty prawne i deontologiczne ............................................... 304
1.1. Międzynarodowe dokumenty z zakresu podstawowych
praw człowieka .......................................................................... 304
1.2. Międzynarodowe dokumenty z obszaru biomedycyny ................. 304
1.3. Dokumenty krajowe i dotyczące Polski ....................................... 306
1.4. Zbiory dokumentów prawnych .................................................. 307
II. Dokumenty Kościoła katolickiego ................................................... 307
III. Klasyczne źródła filozoficzne i teologiczne ...................................... 308
IV. Literatura ...................................................................................... 309
Indeks nazwisk ................................................................................. 324
List of Contents
Introduction ....................................................................................... 17
Chapter One
Bioethical norms and ways to justify them in a context of threats
to human safety in the biomedicine domain ...........................................
1.1. Bioethics and a problem of threats to human safety from
a perspective of biomedical science development ............................
1.1.1. Bioethics, its origin, subject, and scope of research .....................
1.1.2. Bioethics versus politics and bio-law ..........................................
1.2. Procreation problems as a research subject of bioethics ....................
1.3. Basic bioethics trends .....................................................................
1.3.1. Religious ethics as justification for bioethical norms ..................
1.3.2. Personalistic grasp of bioethics ..................................................
1.3.3. Bioethics from a perspective of utilitarianism .............................
1.3.4. Personalistic or conventionalistic model
of medical ethics’ practice? .......................................................
Chapter Two
Theoretical basis of human rights conception and its implications
in bioethics ..........................................................................................
2.1. Outline of human rights history and the development
of international documents of these rights protection .......................
2.2. Human rights in the Constitution of the Republic
of Poland .......................................................................................
2.3. General characteristics of human rights ...........................................
2.4. Classification and human rights rules and bioethical
personalism ....................................................................................
2.5. Axiological aspect of human rights and their rules ............................
23
24
24
29
31
32
34
36
42
49
54
54
67
71
75
79
12
List of Contents
Chapter Three
The issue of procreation and regulation of conceptions from
a perspective of sexual ethics .................................................................. 82
3.1. Ethical basis of Catholic sexual morality and the problem
of human procreation ..................................................................... 82
3.1.1. Anthropological grasp of thomistic and personalistic
exual ethics together with its main norms and rules ................... 82
3.1.2. Marriage as a way to realise human sexuality ............................... 87
3.2. Moral problems connected with contraception and natural
ways of family planning .................................................................. 89
3.2.1. Contraception historical outline ................................................ 89
3.2.2. General characteristics of contraception methods
and natural ways of family planning ........................................... 95
3.2.2.1. Characteristics of medical methods of contraception ............ 95
3.2.2.2. Review of natural methods of family planning ...................... 97
3.2.2.3. Advantages and disadvantages connected
with using contraception and natural family planning,
and a problem of health safety ............................................. 99
3.2.3. Ethical evaluation of using contraception and natural family
planning methods ................................................................... 101
3.2.3.1. Ethical evaluation of contraception from a perspective
of autonomous ethics and utilitarianism .................................. 102
3.2.3.2. Ethical evaluation of contraception in
a view of Catholic ethics ................................................... 105
3.2.3.3. Ethical evaluation of sterilisation and castration .................. 109
Chapter Four
Reproductive Rights postulate and health safety of a man ....................... 114
4.1. Right to start and plan a family and a problem of women
reproductive rights – philosophical and legal analysis ..................... 114
4.2. Definition of reproductive health and characteristics
of human reproductive rights ......................................................... 117
List of Contents
13
4.3. Issue of “dangerous abortion” in a context of the reproductive
rights and critical judgement of them ............................................. 119
4.4. Reproductive rights in Polish legal system and a problem
of their breaking – objections from a position
of UN Committees and the Council of Europe ............................... 123
Chapter Five
Bioethical and legal aspects of abortion and prenatal diagnostics ............. 133
5.1. A phenomenon of termination of pregnancy
from a historical perspective ........................................................... 133
5.2. Ethical controversies about abortion’s evaluation ............................ 136
5.3. Moral status of a foetus from a perspective
of the simultaneous and successive animation theory
– in a context of biological and genetic criterion .............................. 139
5.4. Empirical developmental criteria in the discussion
on admissibility of having an abortion ............................................ 142
5.5. Abortion problem from a perspective of bioethical
utilitarianism of P. Singer and liberal ethicists .................................. 148
5.6. Personalistic criticism of utilitarianism solutions.
In a direction of philosophical and empirical synthesis .................... 151
5.7. Arguments for and against legalization of pregnancy
termination in the political and legal system ................................... 154
5.7.1. Arguments of supporters of abortion legality ............................ 155
5.7.2. Arguments of abortion opponents ........................................... 157
5.7.3. Attempt to reach a compromise in the domain
of human procreation ethics .................................................... 159
5.8. Genetic diagnostics and counselling and a problem
of abortion and human health safety .............................................. 161
5.9. Is abortion a human right? Selected issues
of the international law .................................................................. 166
14
List of Contents
Chapter Six
Bioethical aspects of medically assisted procreation and human safety
and rights in the domain of artificial procreation ................................... 179
6.1. Basic methods of artificial procreation in the ethical
evaluation ..................................................................................... 180
6.1.1. Insemination (in vivo) ............................................................. 181
6.1.1.1. Position of neo-thomistic and personalistic ethics ............... 183
6.1.1.2. Evaluation in a view of autonomous ethics
and utilitarianism .............................................................. 187
6.1.2. In vitro fertilisation .................................................................. 189
6.1.2.1. Evaluation according to personalistic bioethics ................... 193
6.1.2.2. Autonomous ethics and utilitarianism grasp ........................ 194
6.1.3. The issue of surrogacy and ectogenesis versus ethical
and legal dilemmas ................................................................. 196
6.2. Well-being and safety of a child as a criterion of ethical
and legal evaluation of artificial fertilization .................................... 200
6.3. Human rights and a problem of human safety
in a context of methods of artificial procreation availability .............. 202
6.3.1. Human right to artificial procreation ........................................ 202
6.3.2. Attempts to create international legal standards
in a field of safety and artificial procreation ............................... 204
6.3.3. Legal status taking effect in Poland and other countries .......... 211
Chapter Seven
Genetic engineering in the field of human procreation.
Ethical and legal dilemmas and a problem of human safety ..................... 217
7.1. About ethical dilemmas of eugenics ................................................ 218
7.2. Futurological vision of artificial procreation .................................... 224
7.3. Ethical evaluation of human cloning ............................................... 228
7.3.1. Definition and typology of the cloning process .......................... 228
7.3.2. History of mammal reproductive cloning
and a development of its methods ............................................ 230
List of Contents
15
7.3.3. Characteristics of the process of cloning ................................... 232
7.3.4. Ethical evaluation of human cloning ......................................... 234
7.3.4.1. Pros and cons of cloning .................................................... 234
7.3.4.2. Evaluation of human reproductive cloning
– personalistic perspective ................................................ 236
7.3.4.3. Evaluation of therapeutic and scientific
research cloning ................................................................ 240
7.4. Human safety and rights in a context of genetic engineering
applications in an embryonic phase according
to the international standards ......................................................... 243
7.4.1. Research on human embryos and its legal status ........................ 243
7.4.2. Right to inherit the human unmodified genetic structure.
Prohibition against genetic and eugenic discrimination ............. 246
7.4.3. Prohibition against reproductive cloning and a development
of non-therapeutic technologies
that violate human dignity ....................................................... 249
7.4.4. Basic safety rules in the domain of genetic engineering
and human rights .................................................................... 259
7.4.5. Legal status in Poland ........................................................... 260
Annex
Deviations of sexual life norms in the evaluation of ethics and human
rights conception (exemplified with homosexual orientation) ................ 263
1. Homosexuality phenomenon from a historical, cultural,
and legal perspectives ....................................................................... 264
1.1. Legal and historical outline ......................................................... 264
1.2. Characteristics of the selected documents of the Council
of Europe that regulate homosexuals’ rights ................................. 268
2. General characteristics of the homosexual orientation ........................ 271
3. Reasons for homosexuality on the basis of selected literature
of this subject .................................................................................. 273
16
List of Contents
4. Statistical data concerning the world’s and Poland’s homosexual
populations ..................................................................................... 277
5. Homosexuals’ situation in Polish political and social realities ............. 278
6. Ethical evaluation of homosexual behaviours and predispositions,
as well as, same sex relationships legalization ..................................... 280
6.1. Ethical arguments for and against homosexuality’s
acceptance ................................................................................. 281
6.1.1. Arguments for homosexuality ............................................... 281
6.1.2. Arguments of homosexuality’s acceptance opponents ............ 283
6.2. Ethical evaluation according to Catholic ethics ............................ 285
6.3. Autonomous ethicists’ position ................................................... 290
7. Homosexual orientation and human rights and safety
of adopted child issues – summary attempt ....................................... 292
Conclusion ........................................................................................ 297
Summary (English) ........................................................................... 300
References ........................................................................................ 304
I. Legal and deontological documents .................................................. 304
1.1. International documents concerning the basic human rights ........ 304
1.2. International documents concerning the biomedicine ................. 304
1.3. State documents and documents relating to Poland ..................... 306
1.4. Collections of legal documents ................................................... 307
II. Documents of the Catholic Church ................................................. 307
III. Classical philosophical and theological sources ............................... 308
IV. Literature ...................................................................................... 309
Persons Index ................................................................................... 324