Spinka do koszuli męskiej, krakowskiej

Spinka do koszuli męskiej, krakowskiej
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Czas powstania koniec XIX w. Miejsce powstania okolice Krakowa Wymiary wysokość: ok. 2,3 cm, średnica: podstawy ok. 1,7 cm Numer inwentarzowy 5929/mek Muzeum Muzeum Etnograficzne im. Seweryna Udzieli w Krakowie Tematy stroje Technika piłowanie, lutowanie, odlewanie Materiał mosiądz, drut mosiężny, koral sztuczny, bakfon Prawa do obiektu Muzeum Etnograficzne im. Seweryna Udzieli w Krakowie Prawa do wizerunków cyfrowych domena publiczna Digitalizacja RPD MIK, projekt Wirtualne Muzea Małopolski Tagi strój, biżuteria, 3D, strój ludowy Biżuterię w XIX­wiecznych strojach ludowych nosiły zarówno kobiety, jak i mężczyźni, którzy przewiązywali kołnierz koszuli czerwoną wstążką lub spinali jego boki spinką. Zwykle wykonywano ją z bakfonu (stopu miedzi, cynku i niklu) — materiału imitującego srebro. Spinkę ozdabiano koralem, choć tylko nieliczni mogli sobie pozwolić na to, by był to koral prawdziwy — częściej używano korali sztucznych a nawet chlebowych. Kamień oplatano drucikiem, wykorzystując przy tym najprostsze techniki (piłowanie, lutowanie). W wyrobie takiej biżuterii specjalizowali się Żydzi z krakowskiego Kazimierza, często także pomocnicy złotników, którzy pod okiem mistrzów rzemieślników doskonalili swoje umiejętności. Spinki do koszuli wyrabiano na zamówienie, sprzedawano je także podczas odpustów i jarmarków.
Typową cechą spinek męskich było jedno oczko korala; w spinkach kobiecych dodatkową dekorację uzyskiwano, oplatając koral wianuszkiem granatów.
Co ciekawe, guziki w koszulach męskich pojawiły się dopiero po 1875 roku (do tego czasu nawet rękawy koszuli zapinano za pomocą czerwonych wstążek albo spinek).
Moda na spinki w stroju ludowym ma swoją proweniencję w modzie szlacheckiej XVII i XVIII wieku, gdzie spinki, wykonane ze szlachetnych kruszców (złota i srebra), stanowiły ozdobę koszuli widoczną spod rozchylonego żupana.
Z jednej strony chłopi, którzy w momentach lepszej koniunktury wdziewali stroje mieszczańskie, zapominając o źródłach swojej tradycji, z drugiej powszechna na początku XX wieku chłopomania, która kazała mieszczanom adaptować wzory kultury ludowej. Stroje ludowe w całej swojej barwności materiałów i ornamentów to świadectwo przenikających się wpływów, które pokonywały drogę pomiędzy przedstawicielami różnych stanów.
Spinka do kołnierza koszuli męskiej wykonana z bakfonu, złożona z wyciętej w ząbki tarczki z koralem osadzonym w ząbkowanej koronie otoczonej mosiężnym drucikiem, z rurki i z okrągłej podstawy denka. Koral przytwierdzony za pomocą drucika zakończonego metalową gwiazdką.
Opracowanie: Ewa Rossal (Muzeum Etnograficzne im. Seweryna Udzieli w Krakowie), © wszystkie prawa zastrzeżone