Sprawozdania – Reports

Sprawozdania – Reports
Notatki Ornitologiczne 2006, 47: 60–63
Zimowanie ptaków wodnych na Zatoce Gdańskiej
w sezonie 2004/2005
W stosunku do lat ubiegłych teren objęty badaniami oraz metodyka pozostały bez zmian (Meissner
et al. 2000). Podczas kontroli styczniowej policzono mewy przebywające na wybrzeżu Zatoki
Gdańskiej i na dużych, komunalnych składowiskach śmieci w Gdańsku Szadółkach, w Łężycach
koło Gdyni i w Swarzewie.
Okres niskich temperatur rozpoczął się w drugiej połowie stycznia. Podczas kontroli w lutym
pokrywa lodowa objęła całą wewnętrzną część Zatoki Puckiej od ujścia Redy do Kuźnicy. Wzdłuż
Półwyspu Helskiego od strony zatokowej zamarznięty był pas o szerokości około 700–800 m, który
w okolicach Juraty zwężał się do ok. 500 m. Na obszarze tym w kilkunastu miejscach występowały
małe oparzeliska, w których gromadziły się ptaki. W ujściu Redy pozostawał obszar wolny od lodu.
Częściowo zamarznięte były też jezioro Ptasi Raj i ujście Wisły Śmiałej. W połowie marca pod lodem pozostawał przybrzeżny pas Zatoki Puckiej wewnętrznej o szerokości ok. 300–500 m, który w
okolicach Władysławowa rozszerzał się do ok. 1 km. Między Gdańskiem i Sopotem na wodzie
utrzymywała się luźna kra tworząca niekiedy dość duże skupiska.
Na wysypisku w Łężycach niska liczebność mew wynikała z płoszenia ich przez wynajętego sokolnika. Pozostałe ptaki krążące nad wysypiskiem zostały oznaczone jako mewy srebrzyste Larus argentatus, jednak możliwe jest, że w stadzie tym przeoczono młodociane mewy siodłate L. marinus.
Wyniki kolejnych kontroli przedstawiono w tabeli 1. Badany sezon był kolejnym, w którym odnotowano wzrost liczebności kormorana Phalacrocorax carbo zarówno jesienią, jak i zimą (rys. 1).
Liczebność populacji lęgowych tego gatunku w Europie zachodniej i centralnej ustabilizowała się
po okresie silnego wzrostu (Bregnballe et al. 2003). Dane o ptakach znalezionych z obrączkami
wskazują, że nad Zatoką Gdańską zatrzymują się także ptaki z północno-wschodniej Europy (S.
Bzoma – inf. ustna), gdzie kormorany wciąż zwiększają swoją liczebność (Bregnballe et al. 2003,
Lilleleht 2004). We wrześniu odnotowano rekordowo wysoką liczebność łysek Fulica atra. Stado
tego gatunku liczące ok. 25 tys. osobników zaobserwowano między Rzucewem i Puckiem, a kolejne stado 2 tys. ptaków przebywało koło Rzucewa (P. Janowski). Jest to jedno z największych skupień łysek jakie widziano w Polsce (Tomiałojć & Stawarczyk 2003, Meissner 2004). W lutym na badanym akwenie przebywało ponad 5 tys. łabędzi niemych Cygnus olor, stanowi to około 2% populacji zimującej w północno-zachodniej Europie (Wetland International 2002) i jest to najwyższa liczebność tego gatunku stwierdzona do tej pory w zachodniej części Zatoki Gdańskiej. Podczas tej
kontroli najwięcej łabędzi niemych przebywało w okolicy Jastarni, gromadząc się tam w luźnym
stadzie liczącym około 4 tys. ptaków (W. Meissner). Stanowiło to 77% wszystkich osobników tego
gatunku zaobserwowanych w lutym na badanym akwenie. Z rzadziej pojawiających się gatunków
trzeba odnotować obecność dwóch samców hełmiatki Netta rufina przy ujściu Płutnicy koło Pucka
(P. Janowski). W dniach 04–06.02 na rzece Motławie w Gdańsku, poza terenem liczeń, obserwowano samicę krakwy Anas strepera (P. Rydzkowski).
Liczebność mew w styczniu 2005 przedstawiono w tabeli 2. W ostatnich 4 latach liczba zimujących śmieszek L. ridibundus wahała się w granicach 1100–2900 osobników, a mew pospolitych L. canus – 1400–2500 os. W przypadku mewy srebrzystej liczebność ze stycznia 2005 była
bardzo zbliżona do wyników uzyskanych w latach 2002–2003. Nie zauważono więc zwiększenia
się koncentracji tego gatunku na wybrzeżu zatoki po przepłoszeniu mew z wysypiska w Łężycach,
gdzie zwykle gromadziło się ponad 10 tys. tych ptaków. Udział mew białogłowych L. cachinnans
wśród mew srebrzystych na wysypisku w Szadółkach osiągnął zaledwie 0,4%. W poprzednim sezonie był nieznacznie niższy i wyniósł 0,2% (Meissner & Wójcik 2004), jednak w obu przypadkach
obserwatorzy mieli do czynienia z ugrupowaniem liczącym ponad 7 tys. mew i wyniki te mogą być
poważnie zaniżone z powodu trudności z odróżnianiem tych gatunków w dużych stadach. Na
znacznie mniejszym wysypisku w Swarzewie, gdzie dokładne policzenie mew nie sprawia takich
60
Tabela 1. Liczebność ptaków wodnych na Zatoce Gdańskiej w sezonie 2004/2005
Table 1. Numbers of waterfowl on the Bay of Gdańsk in the season 2004/2005. (1) – species, (2) – total
18.–19. 23.–24. 20.–21. 11.–12. 15.–16. 12.–13. 12.–13. 16.–17.
09.04 10.04
11.04
12.04
01.05 02.05
03.05
04.05
Cygnus olor
735
1950
1498
2717
1055
5193
2301
923
Cygnus columbianus
4
5
Cygnus cygnus
413
139
85
163
145
159
14
Anser fabalis
1
41
Anser albifrons
5
Anser anser
65
56
4
14
32
Branta canadensis
3
9
1
Branta leucopsis
1
Branta bernicla
1
6
1
Tadorna tadorna
5
46
98
Anas penelope
1170
339
119
140
46
13
21
261
Anas strepera
18
4
29
Anas crecca
96
3
14
2
13
Anas platyrhynchos
1354
1965
3306
4114
4249
3965
1762
403
Anas acuta
7
1
3
14
Anas querquedula
5
6
2
Anas clypeata
15
8
58
Netta rufina
2
Aythya ferina
130
188
201
207
13
742
8
70
Aythya fuligula
2093 12235
9141 13004 11922 13259
2962
7046
Aythya marila
60
7
12
404
3138
6252
48
353
Somateria mollissima
111
48
12
56
70
31
234
14
Clangula hyemalis
243
2219
3480
5882
4685
3056
4814
Melanitta nigra
10
69
81
393
520
174
767
753
Melanitta fusca
3
31
308
925
756
424
33
Bucephala clangula
392
569
1719
4793
3054
4252
2025
388
Mergus albellus
3
150
86
520
233
32
Mergus serrator
2
14
199
326
340
340
441
350
Mergus merganser
515
279
3229
3082
5016
4525
5555
246
Gavia stellata
1
3
2
4
Gavia arctica
1
2
2
1
3
Tachybaptus ruficollis
33
6
1
1
1
Podiceps nigricollis
1
2
Podiceps cristatus
1458
1556
358
993
1229
889
949
205
Podiceps grisegena
1
1
Podiceps auritus
6
8
21
45
21
7
13
7
Phalacrocorax carbo
3872
4877 13355
5801
3687
5143
5561
1474
Fulica atra
30885
5943
3066
2503
4531
5632
4018
474
Uria aalge
2
Alca torda
1
1
Cepphus grylle
1
1
Suma (2)
42971 30781 38743 42677 46018 56534 30609 18113
Gatunek (1)
61
N
16000
14000
12000
10000
8000
6000
4000
1991/92
1993/94
1995/96
1997/98
1999/00
2001/02
2003/04
1991/92
1993/94
1995/96
1997/98
1999/00
2001/02
2003/04
1989/90
1989/90
9000
1987/88
0
1987/88
2000
N
8000
7000
6000
5000
4000
3000
2000
1000
0
Rys. 1. Wieloletnie zmiany liczebności kormoranów Phalacrocorax carbo na Zatoce Gdańskiej jesienią
i zimą. Przedstawiono maksymalną liczebność ptaków z miesięcy wrzesień–listopad i grudzień–luty
Fig. 1. Long-term fluctuations in the Cormorant numbers on the Bay of Gdańsk in autumn and winter;
maximum values for September–November and December–Februry
Tabela 2. Liczebność poszczególnych gatunków mew stwierdzonych w styczniu 2005 nad Zatoką
Gdańską i na trzech wysypiskach śmieci położonych w pobliżu wybrzeża
Table 2. Numbers of particular gull species recorded in January 2005 on the Bay of Gdańsk and on
three rubbish dumps situated near the coast; 1treated jointly with Larus argentatus, 2the flock could
include single specimens of L. marinus. (1) – species, (2) – rubbish dumps, (3) – total
Gatunek (1)
Larus argentatus
Larus cachinnans1
Larus marinus
Larus canus
Larus ridibundus
Razem (3)
1
Zatoka
Gdańska
7 705
271
1 387
2 902
12 265
Łężyce
2502
250
traktowano łącznie z Larus argentatus
2
w stadzie mogły być pojedyncze Larus marinus
62
Składowiska śmieci (2)
Szadółki
Swarzewo
8 000
30
30
40
8 100
0
Razem (3)
15 955
30
301
1 427
2 902
20 615
trudności, w ubiegłym roku przebywało około 1400 ptaków, a udział mew białogłowych został
określony na 1,1% (Meissner & Wójcik 2004).
Na poszczególnych odcinkach ptaki liczyli: S. Bzoma, M. Goc, D. Jakubas, P. Janowski, P. Kopciewicz, M. Koss, A. Kośmicki, E. Kurach, W. Meissner, M. Remisiewicz, P. Rydzkowski, M. Ściborska, M. Ściborski, C. Wójcik. Kontrole wysypiska w Szadółkach przeprowadzili M. Zagalska-Neubauer i G. Neubauer. Wszystkim im serdecznie dziękujemy. Badania były dofinansowane
przez Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Gdańsku. Praca Grupy
Badawczej Ptaków Wodnych KULING nr 120.
Summary: Wintering of waterfowl on the Bay of Gdańsk in the season 2004/2005. The spell of
low temperatures started in the 2nd half of January. During the February controls the ice cover occupied the whole inner section of the Bay of Puck; in mid-March the ice covered here a coastal belt ca
300–500 m wide. Compared with previous years, an increase in the numbers of the Cormorant
Phalacrocorax carbo was noted, both in autumn and winter. In September an exceptionally large
flock of the Coot Fulica atra, amounting to ca 25 000 individuals, was observed. This concentration
ranks among the largest of the species recorded from Poland. In February over 5 000 Mute Swans
Cygnus olor were staying on the whole Bay of Gdańsk, a number which constitutes about 2% of the
population wintering in north-western Europe. Like in the previous seasons, the most abundant species among the wintering gulls was the Herring Gull Larus argentatus. The Caspian Gull L. cachinnans
numbers must have been underestimated due to the difficulty in distinguishing this species from Herring Gulls in the flocks of several hundred birds.
Literatura
Bregnballe T., Engström H., Knief W., van Eerden M.R., van Rijn S., Kieckbush J.J., Eskildsen J. 2003.
Development of the breeding population of Great Cormorants numbers on the western European breeding grounds. European Conference on the Great Cormorants Phalacrocorax carbo sinensis in The Netherlands, Germany, Denmark, and Sweden during the 1990s. Vogelwelt 124, Suppl.: 15–26.
Lilleleht V. 2004. Tondi takasitulek. Eesti Loodus 55: 6–13.
Meissner W. 2004. Fulica atra (L., 1758) – łyska. W: Gromadzki M. (red.). Ptaki (część I). Poradniki
ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny. 7: 306–309. Ministerstwo
Środowiska, Warszawa.
Meissner W., Koziróg L., Kisicka I. 2000. Zimowanie ptaków wodnych na Zatoce Gdańskiej w sezonach 1997/1998 i 1998/1999. Not. Orn. 41: 92–97.
Meissner W., Bzoma S. 2001. Wyniki liczeń ptaków wodnych na Zatoce Gdańskiej, maj 1999 –
kwiecień 2000. Not. Orn. 42: 65–70.
Meissner W., Wójcik C. 2004. Zimowanie ptaków wodnych na Zatoce Gdańskiej w sezonie
2003/2004. Not. Orn. 45: 203–213.
Tomiałojć L., Stawarczyk T. 2003. Awifauna Polski. Rozmieszczenie, liczebność i zmiany. PTPP „pro
Natura”, Wrocław.
Wetland International 2002. Waterbird population estimates. 3rd edition. Wageningen.
Włodzimierz Meissner
Pracownia Ekofizjologii Ptaków, Katedra Ekologii i Zoologii Kręgowców UG
Legionów 9, 80-441 Gdańsk
[email protected]
Piotr Rydzkowski
Szczygla 3/4/3, 80-742 Gdańsk
[email protected]
63