Najnowsze rozwiązania cz´Źē II w drukowaniu opakowaƒ Źrodków

produkcja opakowaƒ
Najnowsze rozwiàzania cz´Êç II
w drukowaniu opakowaƒ
Êrodków spo˝ywczych
Ewa Rajnsz
Drukowanie opakowaƒ
w Êwietle przepisów prawnych
Celem wszelkich regulacji prawnych – zarówno europejskich, jak i krajowych – jest ochrona zdrowia konsumentów.
Prawodawstwo europejskie w zakresie opakowaƒ produktów
spo˝ywczych nie jest niestety jednoznaczne. Wszystkie dotychczasowe przepisy dotyczà gotowych opakowaƒ, w kontekÊcie ustawy o przedmiotach u˝ytkowych, bez uwzgl´dnienia specyfiki poszczególnych surowców zastosowanych do
ich produkcji. Ponadto regulacje prawne dotyczà g∏ównie
opakowaƒ z tworzyw sztucznych, natomiast nie uwzgl´dniajà opakowaƒ z papieru, kartonu czy te˝ laminatów. I to niezale˝nie od tego, czy zadrukowana strona opakowania wchodzi w bezpoÊredni kontakt ze Êrodkiem spo˝ywczym, czy te˝
taki bezpoÊredni kontakt nie istnieje.
Regulacje Unii Europejskiej oparte sà na Dyrektywie Ramowej UE 89/109 „Dyrektywa dotyczàca ujednolicenia przepisów prawnych krajów cz∏onkowskich o materia∏ach
i przedmiotach, które przeznaczone sà do kontaktu z produktami spo˝ywczymi”.
Zgodnie z art. 2 tej Dyrektywy: „przedmioty u˝ytkowe
muszà byç tak wytwarzane, aby w okreÊlonych i przewidywalnych warunkach ich stosowania nie przekazywa∏y do produktu spo˝ywczego sk∏adników w iloÊciach, które mog∏yby
powodowaç zagro˝enie ludzkiego ˝ycia i wywo∏ywaç zmiany
sk∏adu lub w∏aÊciwoÊci organoleptycznych produktu spo˝ywczego”.
Dotychczas zastosowanie mia∏y mi´dzy innymi równie˝
nast´pujàce akty prawne:
• Rezolucja Unii AP (89)1 „O stosowaniu barwników w tworzywach sztucznych, majàcych kontakt z ˝ywnoÊcià”.
• Rezolucja UE AP (89)5 „Pow∏oki nawierzchniowe przeznaczone do kontaktu ze Êrodkami spo˝ywczymi”.
• Dyrektywa UE 90/128 „O materia∏ach i przedmiotach
z tworzyw sztucznych, które przeznaczone sà do kontaktu z produktami spo˝ywczymi”. OkreÊla ona ponadto dopuszczalne st´˝enia okreÊlonych substancji w opakowaniach, substancji migrujàcych do produktu spo˝ywczego
i symulantów produktów spo˝ywczych.
• Dyrektywa UE 97/48 „Wybór roztworów symulacyjnych”.
Poza wytycznymi Unii Europejskiej w poszczególnych
krajach cz∏onkowskich obowiàzujà równie˝ przepisy krajowe. Ró˝nià si´ one w swojej wymowie i formie, okreÊlajà natomiast zasadnicze wspólne wytyczne dotyczàce produkcji
opakowaƒ:
1. Niedopuszczalne jest u˝ywanie i dopuszczanie do migracji substancji rakotwórczych, mutagennych i toksycznych
(substancje cmr).
40
2. Niedopuszczalne sà zmiany koloru i sk∏adu pakowanych
produktów spowodowane sk∏adnikami opakowania.
3. Niedozwolona jest migracja substancji fizjologicznie nieszkodliwych powy˝ej okreÊlonych limitów.
4. Nie wolno dopuszczaç do powstawania zmian organoleptycznych (smaku i zapachu) produktów spo˝ywczych.
Wkrótce jednak sytuacja w zakresie prawodawstwa regulujàcego w∏aÊciwoÊci opakowaƒ Êrodków spo˝ywczych powinna ulec zmianie. Od grudnia 2004 roku w paƒstwach
cz∏onkowskich Unii obowiàzuje Rozporzàdzenie 1935/2004
w sprawie materia∏ów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z ˝ywnoÊcià. Podstawà tego rozporzàdzenia jest ogólna
zasada, ˝e wszelkie materia∏y i wyroby, produkowane zgodnie z tzw. dobrà praktykà produkcyjnà (GMP), przeznaczone do bezpoÊredniego lub poÊredniego kontaktu z ˝ywnoÊcià muszà byç wystarczajàco oboj´tne, aby nie powodowaç w normalnych lub mo˝liwych do przewidzenia warunkach migracji do ˝ywnoÊci substancji mogàcych stanowiç
zagro˝enie dla ˝ycia cz∏owieka, powodowaç pogorszenie
cech organoleptycznych lub zmiany sk∏adu ˝ywnoÊci.
Rozporzàdzenie dotyczy m.in. materia∏ów i substancji
stosowanych do produkcji, znakowania poszczególnych materia∏ów i wyrobów, deklaracji zgodnoÊci, identyfikacji materia∏ów na ka˝dym etapie produkcji, Êrodków bezpieczeƒstwa
i nadzoru.
Bardzo wa˝nym elementem tego rozporzàdzenia jest wymóg sk∏adania pisemnych oÊwiadczeƒ zgodnoÊci z aktualnymi przepisami prawnymi, a tak˝e obowiàzek posiadania dokumentacji potwierdzajàcej takà zgodnoÊç.
Art. 17 tego rozporzàdzenia, który wejdzie w ˝ycie prawdopodobnie w 2006 roku, b´dzie nak∏ada∏ obowiàzek zapewnienia na ka˝dym etapie produkcji opakowaƒ mo˝liwoÊci
wstecznego Êledzenia pochodzenia wszystkich zastosowanych do produkcji materia∏ów, a tak˝e surowców u˝ytych do
ich wytworzenia.
W przygotowaniu znajduje si´ równie˝ Rezolucja Rady
Europy dotyczàca farb drukarskich, które b´dà przewidziane
do zadruku zewn´trznej powierzchni opakowania.
Ponadto w ramach prac Komisji Europejskiej przygotowywane sà regulacje prawne odnoszàce si´ do materia∏ów pochodzàcych z recyklingu, materia∏ów aktywnych i inteligentnych. Pod koniec 2005 roku wejdzie w ˝ycie tzw.
Superrozporzàdzenie, które b´dzie ∏àczy∏o wszystkie przepisy dotyczàce materia∏ów majàcych kontakt z ˝ywnoÊcià,
z uwzgl´dnieniem pod∏o˝y laminowanych.
W przysz∏oÊci odpowiedzialnoÊç za zgodnoÊç opakowania z wymogami prawnymi ponosiç b´dzie jego producent (drukarnia) i podmiot wprowadzajàcy produkt do obrotu (wytwórca).
POLIGRAFIKA 9/2005
Producent
(wprowadzajàcy do obrotu)
Firma pakujàca
Producent opakowania
(drukarnia)
Proces drukowania
Pod∏o˝e drukowe
Farby – lakiery – dodatki
do roztworów zwil˝ajàcych
Dostawcy materia∏ów
Kleje
Dobra praktyka produkcyjna (GMP)
CEPE – Europejski Zwiàzek Producentów Lakierów, Farb
i Farb Drukarskich ju˝ w 1999 roku okreÊli∏ zasady tzw. dobrej praktyki produkcji GMP (Good Manufacturing Practices) dotyczàcej procesów produkcji farb stosowanych do
drukowania opakowaƒ Êrodków ˝ywnoÊci.
GMP okreÊla dok∏adnie warunki dotyczàce: kontroli produktów, kontroli jakoÊci, mo˝liwoÊci wstecznego Êledzenia
pochodzenia surowców, zgodnoÊci z prawodawstwem, recepturowania farb, produkcji, w∏aÊciwego oznaczania, opakowaƒ i magazynowania. Wszystkie zalecane procedury majà staç si´ podstawà bezpiecznej produkcji farb i lakierów
drukarskich, wÊród których najwa˝niejsze sà:
• Wybór w∏aÊciwych surowców
• Wybór odpowiednich materia∏ów stosowanych do produkcji
• Sk∏ad laminatów
• Sposób nadawania farb i lakierów
• Wybór w∏aÊciwych technik produkcji
Aby sprostaç zaleceniom CEPE, a tak˝e przygotowaç si´
w∏aÊciwie do planowanych zmian w prawodawstwie europejskim koncern hubergroup poczyni∏ wiele inwestycji w nowe
technologie produkcji farb, lakierów i dodatków przeznaczonych do drukowania opakowaƒ Êrodków spo˝ywczych.
Pod koniec ubieg∏ego roku powsta∏y dwa ca∏kowicie nowe miejsca produkcyjne, przeznaczone wy∏àcznie do produkcji farb serii MGA. Sà to: fabryka w Irlandii – produkujàca wy∏àcznie spoiwo do farb, koncentraty do mieszania i farby skalowe MGA oraz fabryka w Monachium – produkujàca
farby mieszane w kolorach specjalnych.
POLIGRAFIKA 9/2005
Ponadto ca∏a dotychczasowa produkcja lakierów dyspersyjnych zosta∏a dostosowana do wymogów dobrej praktyki
produkcji GMP.
Nowe inwestycje hubergroup spowodowane by∏y faktem,
˝e tylko ca∏kowite wydzielenie produkcji farb MGA gwarantuje ich odpowiednià jakoÊç, mo˝liwoÊç kontroli i wstecznego
Êledzenia wszystkich stosowanych do produkcji komponentów. Farb gwarantujàcych w 100% bezpieczeƒstwo migracji
nie mo˝na produkowaç „obok” standardowej produkcji.
Certyfikat zgodnoÊci produktów MGA
Na wszystkie produkty opatrzone symbolem MGA – farby Corona, lakiery Acrylac, dodatki do roztworów zwil˝ajàcych Substyfix i Combifix – hubergroup wystawia Certyfikat
ZgodnoÊci b´dàcy podstawà dopuszczenia tych produktów,
zgodnie ze wszystkimi obowiàzujàcymi przepisami prawnymi i zaleceniami, do produkcji bezpiecznych dla konsumenta opakowaƒ Êrodków spo˝ywczych.
Dokument ten potwierdza bezpieczeƒstwo produktów
MGA uwzgl´dniajàc:
a) Opracowanie receptur z wy∏àcznym i ÊciÊle przestrzeganym zastosowaniem surowców do produkcji w oparciu
o list´ surowców wykluczonych wg EuPIA. Z produkcji sà
wykluczone surowce oznaczone jako bardzo trujàce i trujàce, mogàce powodowaç choroby nowotworowe, zmiany genetyczne i rozrodcze okreÊlone kategoriami 1 i 2.
b) W∏aÊciwoÊci zapobiegajàce wyst´powaniu migracji w jakiejkolwiek mo˝liwej formie (przenikanie przez pod∏o˝e,
niewidzialne odbijanie w stosie lub roli, przenikanie wewnàtrz opakowania) dzi´ki zastosowaniu specjalnych estrów kwasu t∏uszczowego jako rozpuszczalników.
c) Zastosowanie odpowiedniej kombinacji farb, lakierów
i dodatków do roztworu zwil˝ajàcego, które odpowiednio stosowane zapewniajà przydatnoÊç zadrukowanych
i polakierowanych opakowaƒ kartonowych jako opakowaƒ bezpoÊrednich do Êrodków spo˝ywczych.
d) Ca∏y proces produkcyjny, odbywajàcy si´ zgodnie z zaleceniami CEPE tzw. dobrej praktyki produkcji.
Certyfikat ten, w obliczu odpowiedzialnoÊci spadajàcej
na podmiot wprowadzajàcy dany produkt do obrotu i producenta opakowaƒ za jego bezpieczeƒstwo, czystoÊç i zgodnoÊç z obowiàzujàcymi przepisami, jest w∏aÊciwie niezb´dnym elementem ca∏ej „uk∏adanki” i mo˝liwoÊci dok∏adnego
Êledzenia przebiegu ca∏ego procesu produkcji.
Koszty przestawienia produkcji
na produkty MGA
Ceny produktów MGA sà wy˝sze ni˝ standardowych. Poczàtkowo mo˝e to zniech´caç do ich stosowania. Okazuje si´
jednak, ˝e po dok∏adnym przeanalizowaniu mo˝liwoÊci, które
stwarzajà nowe produkty (np. rezygnacji z zastosowania dodatkowych wewn´trznych opakowaƒ, które i tak cz´sto nie stanowià odpowiedniej warstwy barierowej dla substancji przenikajàcych z opakowania), a tak˝e przeliczeniu kosztów na
opakowanie jednostkowe, taka ró˝nica nie wyst´puje lub jest
minimalna. W przypadku rezygnacji z wewn´trznych opakowaƒ koszty produkcji mo˝na nawet znacznie obni˝yç. Poza
tym otrzymuje si´ materia∏ opakowaniowy, który w pe∏ni zabezpieczy produkt przed wszelkimi negatywnymi wp∏ywami.
Poni˝ej porównanie kosztów przestawienia produkcji
z farb i lakierów o niskim zapachu w∏asnym GA na farby i lakiery zapobiegajàce powstawaniu migracji.
41
produkcja opakowaƒ
Zamieszczony poni˝ej schemat przedstawia proces powstawania opakowania, z uwzgl´dnieniem materia∏ów zastosowanych do produkcji i poszczególnych etapów. Jest to
jednoczeÊnie schemat przenoszenia odpowiedzialnoÊci za
w∏aÊciwà jakoÊç, bezpieczeƒstwo i zgodnoÊç z przepisami.
Dlatego te˝ niezwykle wa˝na stanie si´ wspó∏praca producentów Êrodków spo˝ywczych i u˝ywek z odpowiednimi
certyfikowanymi partnerami. Tylko Êcis∏y nadzór nad ca∏ym
procesem produkcyjnym i jego sk∏adowymi mo˝e zapewniç
w∏aÊciwà jakoÊç i zgodnoÊç opakowaƒ.
produkcja opakowaƒ
Praktyczne zastosowania
Farby MGA zapobiegajàce migracji
sà stosunkowo nowym i wed∏ug zapewnieƒ producenta jedynym w swoim rodzaju produktem na Êwiecie. Jak to zazwyczaj bywa w takich przypadkach,
Wersja/Koszty:
lakieru
farby
ogó∏em
rynek potrzebuje czasu, by si´ do takich
Farby i Acrylac GA
produktów przekonaç. Wiadomo, ˝e
o niskim zapachu w∏asnym
84,00
94,50
178,50
producenci opakowaƒ stosujà swoje
sta∏e, sprawdzone materia∏y, które zaFarby i Acrylac MGA o niskim zapachu
w∏asnym i zapobiegajàce migracji
134,40
132,30
266,70
pewniajà bezpieczeƒstwo przebiegu
procesu drukowania i ka˝da innowacja
Ró˝nica w kosztach materia∏ów = 88,20 euro. Zwi´kszenie kosztów na 1 u˝ytek = 0,09 centów.
postrzegana jest jako element mogàcy
zak∏óciç dotychczas wypracowane
Jak widaç, ró˝nice po przeliczeniu wzrostu kosztu farb standardy. Do tego dochodzi brak ewidentnej presji ze stroi lakierów na 1 u˝ytek sà nieznaczne i nie powinny powodo- ny prawodawstwa. Dlaczego wi´c warto zaczàç stosowaç nowaç wzrostu ceny samych produktów.
we farby? Czy ÊwiadomoÊç wszystkich poruszonych tu kwePe∏niejszy obraz kosztów i mo˝liwoÊci modyfikacji opa- stii jest dostatecznà motywacjà? Na pewno nie. A jednak wiekowaƒ mo˝na uzyskaç porównujàc ró˝ne technologie pro- lu producentów Êrodków spo˝ywczych i u˝ywek zaleca ju˝
dukcji w odniesieniu do konkretnego zlecenia.
wy∏àczne stosowanie farb MGA do drukowania opakowaƒ
Poni˝ej przyk∏ad porównania 5 ró˝nych wersji produkcji ich produktów.
opakowania na czekoladki, z uwzgl´dnieniem techniki druZ pewnoÊcià do przyspieszenia promocji farb MGA przykowania offsetowego i fleksograficznego, farb i lakierów o ni- czyni∏a si´ ubieg∏oroczna „wpadka” jednego z najwi´kszych
skim zapachu w∏asnym, a tak˝e zapobiegajàcych migracji, renomowanych producentów s∏odyczy, który wyprodukodwóch ró˝nych rodzajów pod∏o˝y, w tym kartonu powleka- wa∏ kalendarze adwentowe w bardzo ∏adnym, intensywnie
nego polietylenem i wewn´trznej torebki.
zadrukowanym opakowaniu. OczywiÊcie zgodnie z dotychJak widaç z poni˝szej tabeli, zastosowanie farb i lakierów czasowà praktykà zastosowano farby o niskim zapachu w∏aMGA mo˝e przynieÊç wymierne korzyÊci finansowe i nie po- snym, a s∏odycze znajdujàce si´ w poszczególnych okienkach
wodowaç wzrostu ceny jednostkowej. Przede wszystkim jed- kalendarza zosta∏y dodatkowo opakowane w foli´. Wydawanak gwarantuje bezpieczeƒstwo i zgodnoÊç produktu z od- ∏oby si´, ˝e zosta∏y spe∏nione wszystkie wymagania dotyczàpowiednimi przepisami i zaleceniami.
ce drukowania opakowaƒ Êrodków spo˝ywczych. Okaza∏o si´
• powierzchnia opakowania ok. 700 cm2
• lakierowanie ok. 700 cm2 = zu˝ycie 0,4 g lakieru
• drukowanie (krycie arkusza 90%) = zu˝ycie 0,09 g farby
W przeliczeniu na 100 000 u˝ytków potrzeba 40 kg lakieru i 9,5 kg farby
Koszty podane sà w euro.
Za∏o˝enia:
Dane opakowania:
• powierzchnia 700 cm2 (0,07 m2)
• krycie powierzchni 90%
• torebka wewn´trzna 450 cm2 OPP (4500 m2/100 000 szt.), 32 m2/kg, 3,40 euro/kg
• karton 270 g/m2 GC 2, 1,03 euro/kg
• karton laminowany 268 g/m2 GC 2 Simcote 4 powleczony 12 g/m2 PE, 1,38 euro/kg
Podane wartoÊci sà orientacyjne.
Projekt 1
Projekt 2
Projekt 3
Projekt 4
Projekt 5
sk∏adane pude∏ko jako opakowanie bezpoÊrednie, zadrukowane standardowymi farbami o niskim zapachu w∏asnym
jak wy˝ej, z zastosowaniem kartonu kaszerowanego PE
sk∏adane pude∏ko jako opakowanie bezpoÊrednie zadrukowane farbami wodorozcieƒczalnymi fleksograficznymi
jak w projekcie 1, z zastosowaniem wewn´trznej torebki z OPP
sk∏adane pude∏ko jako opakowanie bezpoÊrednie, drukowane farbami MGA zapobiegajàcymi powstawaniu migracji
Technika drukowania
Farba
Lakier dyspersyjny
Karton
Wewn´trzna torebka
GruboÊç warstwy farby (µm)
Koszt farby za 1 kg
Koszt farby (100 000 szt.)
GruboÊç warstwy lakieru (µm)
Koszt lakieru za 1 kg
Koszt lakieru (100 000 szt.)
Torebka (100 000 szt.)
Karton (100 000 szt.)
Forma drukowa 3-B format
Ogó∏em 100 000 szt. ok.
42
Projekt 1
offset arkuszowy
konw. GA
Acrylac
GC 2
–
1,5
10,00
94,50
6
2,00
84,00
–
1946,70
80
2205
Projekt 2
offset arkuszowy
konw. GA
Acrylac
PE-GC 2
–
1,5
10,00
94,50
6
2,00
84,00
–
2704,80
80
2963
Projekt 3
flekso
wodna
lakier wodny
GC 2
–
3
6,00
113,40
6
2,4
100,80
–
1946,70
1800
3961
Projekt 4
offset arkuszowy
konw. GA
Acrylac
GC 2
OPP, 40 µm
1,5
10,00
94,50
6
2,0
84,00
480
1946,70
80
2680
Projekt 5
offset arkuszowy
Corona MGA
Acrylac MGA
GC 2
–
1,5
14,00
132,30
6
3,2
134,40
–
1946,70
80
2293
POLIGRAFIKA 9/2005
produkcja opakowaƒ
jednak, ˝e procesy migracji sk∏adników farb szczególnie do
jednego z produktów – ˝elowych miÊków by∏y tak nasilone,
˝e zmieni∏y kompletnie ich smak. Ponadto zastosowana jako
dodatkowe opakowanie folia nie spe∏ni∏a swojego zadania,
a wr´cz nasili∏a proces migracji. Tak˝e sam produkt zawierajàcy du˝à iloÊç ˝elatyny okaza∏ si´ niezwykle ch∏onnym medium pobierajàcym w nasilonym stopniu oleje mineralne
z farby. Kolejne reklamacje spowodowa∏y, ˝e ca∏y nak∏ad
w liczbie 750 000 egzemplarzy zosta∏ wycofany z rynku, co
przynios∏o firmie straty ok. 8 milionów euro.
Podobna sytuacja spotka∏a znanego producenta mro˝onek, który w ubieg∏ym roku mia∏ problemy z mro˝onym
szpinakiem. Dotychczas produkowane tafle szpinaku zastàpiono formà ma∏ych kulek, co powodowa∏o powstanie wolnej przestrzeni wewnàtrz opakowania i powi´kszenie powierzchni ogólnej produktu. Okaza∏o si´, ˝e w tej formie
szpinak nara˝ony zosta∏ w nasilonym stopniu na oddzia∏ywanie migrujàcych z farby sk∏adników, zmieniajàcych kompletnie jego smak. Podczas przeprowadzanych testów na migracj´ stwierdzono du˝o wi´kszà iloÊç olejów mineralnych
na wewn´trznej, powlekanej dodatkowo polietylenem stronie opakowania ni˝ na jego stronie zewn´trznej.
Obie firmy stosujà od tej pory do produkcji opakowaƒ
wy∏àcznie farby MGA.
PodatnoÊç na migracj´ zale˝y w du˝ym stopniu od charakterystyki pakowanych produktów i ich formy, dlatego te˝
w procesie projektowania opakowaƒ nale˝a∏oby zwróciç na
te cechy szczególnà uwag´.
Informacje o tego typu reklamacjach rozchodzà si´ oczywiÊcie w natychmiastowym tempie wÊród innych producentów. Dlatego te˝ zainteresowanie produktami MGA jest coraz szersze i coraz wi´cej producentów ˝ywnoÊci i u˝ywek zaleca ich stosowanie, wy∏àcznie z obawy przed ska˝eniem
i zmianami organoleptycznymi produktów. Wizja utraty zaufania konsumentów okazuje si´ byç w tym przypadku najlepszà motywacjà. Bioràc jednak pod uwag´ planowane regulacje prawne w zakresie opakowaƒ Êrodków spo˝ywczych,
wczeÊniej czy póêniej ka˝dy producent b´dzie temu tematowi musia∏ poÊwi´ciç uwag´.
Do grona firm zalecajàcych wy∏àczne stosowanie produktów MGA w przypadku opakowaƒ na pewne grupy produktów nale˝à m.in. takie koncerny jak: Haribo, Perfetti, Nestle, Unilever (mro˝onki) i Philip Morris.
Mam nadziej´, ˝e po przeczytaniu tych informacji niektórzy z nas zacznà zwracaç uwag´ na opakowania Êrodków
spo˝ywczych, w∏aÊnie w kontekÊcie mo˝liwoÊci migracji
sk∏adników z ich powierzchni na produkt. Mnie osobiÊcie,
pomimo d∏ugoletniej pracy w firmie Michael Huber Polska
i „g∏´bokiej mi∏oÊci” do farb drukarskich, ÊwiadomoÊç spo˝ywania pewnych ich sk∏adników zupe∏nie nie odpowiada.
OczywiÊcie impulsy do zmiany materia∏ów stosowanych do
produkcji opakowaƒ muszà wyjÊç od samych producentów
Êrodków spo˝ywczych. MyÊl´ jednak, ˝e drukarnie mogà
mieç równie˝ swój udzia∏ w tych zmianach informujàc swoich zleceniodawców o nowych mo˝liwoÊciach.
POLIGRAFIKA 9/2005
43