pełna wersja w pdf
Transkrypt
pełna wersja w pdf
Alergia Astma Immunologia, 2004, 9(1), 50-54 Alergia Astma Immunologia, 2004, 9(1), 50-54 50 Ocena odpornoci poszczepiennej po zastosowaniu skoniugowanej szczepionki przeciw Haemophilus influenzae typu b u dzieci przedwczenie urodzonych Evaluation of postvaccinal immunity after immunization with Haemophilus influenzae type b conjugate vaccine in preterm infants DANUTA C HLEBNA-SOKÓ£, JANUSZ PIOTR SIKORA, WIKTOR SABANTY, IWONA LIGENZA Klinika Propedeutyki Pediatrii Instytutu Pediatrii Uniwersytetu Medycznego w £odzi, ul. Sporna 36/50, 91-738 £ód Wprowadzenie. U dzieci przedwczenie urodzonych z nisk¹ mas¹ urodzeniow¹ z powodu niedoborów immunologicznych po przeprowadzeniu szczepieñ obserwuje siê s³absz¹ odpowied immunologiczn¹ i mniejsz¹ skutecznoæ serologiczn¹. Cel pracy. Celem pracy by³a ocena stê¿enia przeciwcia³ anty-PRP w surowicy krwi u dzieci przedwczenie urodzonych po zastosowaniu skoniugowanej szczepionki przeciw Haemophilus influenzae typu b (Hiberix) i uzyskanie odpowiedzi na pytanie czy osi¹gane poziomy przeciwcia³ zabezpieczaj¹ przed zachorowaniem. Materia³ i metody. Oceny odpornoci poszczepiennej u 32 wczeniaków po podaniu szczepionki Hiberix dokonywano przy u¿yciu metody immunoenzymatycznej (ELISA), wykorzystuj¹c zestaw do oznaczania stê¿eñ przeciwcia³ poszczepiennych przeciw Hib (BINDAZYME Human Anti Haemophilus Influenzae Enzyme Immunoassay Kit, The Binding Site, Birmingham, U.K.). Wyniki. Stwierdzono ochronny istotny statystycznie wzrost miana przeciwcia³ poszczepiennych anty-PRP u 32 dzieci (100%). Nie stwierdzono znamiennych korelacji miêdzy urodzeniow¹ mas¹ cia³a, czasem trwania ci¹¿y a stê¿eniami przeciwcia³ osiagniêtymi po szczepieniu. Wykazano natomiast istotn¹ statystycznie zale¿noæ miêdzy urodzeniow¹ mas¹ cia³a i czasem trwania ci¹¿y a wyjciowymi stê¿eniami przeciwcia³ anty-PRP. Wnioski. Wyniki badañ dowodz¹, ¿e wszystkie wczeniaki osi¹gaj¹ po immunizacji szczepionk¹ Hiberix ochronne poziomy przeciwcia³ poszczepiennych anty-PRP. Z powodu bardzo dobrej immunogenoci i tolerancji zastosowanej szczepionki, powinna ona znaleæ siê w obowi¹zuj¹cym kalendarzu szczepieñ ochronnych, szczególnie u dzieci przedwczenie urodzonych. Alergia Astma Immunologia, 2004, 9(1), 50-54 Introduction. Due to immunological deficiencies, a decreased immunological response and lower serological efficacy are observed after vaccinations in preterm infants with low birth weight. Aim of study. This study was aimed to evaluate the levels of anti-PRP antibodies after immunization with Haemophilus influenzae type b conjugate vaccine (Hiberix) in preterm infants. Besides, we were interested if this immunization triggered the protective titres of postvaccinal antibodies. Material and methods. We evaluated the postvaccinal immunity in 32 peterm infants by means of immunoenzymatic methods (ELISA), with commercially available test kit (BINDAZYME Human Anti Haemophilus Influenzae Enzyme Immunoassay Kit, The Binding Site, Birmingham, U.K.). Results. The protective levels of anti-PRP antibodies were noticed in 32 children (100%). The increase of antibodies titers was statistically significant (p<0.05). No significant correlations between birth weight, gestational age and the levels of postvaccinal antibodies were noticed. However, statistically significant correlation between birth weight, gestational age and the initial concentrations of anti-PRP antibodies was found. Conclusions. The results of the study prove that all preterm infants achieve the protective levels of anti-PRP antibodies after immunization with Hiberix. Due to its high immunogenicity this vaccine should be consider as the obligatory vaccination, especially in preterm infants. Alergia Astma Immunologia, 2004, 9(1), 50-54 Key words: postvaccinal immunity, Hib vaccination, preterm infants S³owa kluczowe: odpornoæ poszczepienna, szczepienie przeciw Hib, wczeniaki Dzieci przedwczenie urodzone z nisk¹ mas¹ urodzeniow¹ ze wzglêdu na niedojrza³oæ biologiczn¹ i niedobory immunologiczne nale¿¹ do grupy wysokiego ryzyka. Inwazyjne zaka¿enia Haemophilus influenzae typu b (Hib) przebyte przez tych pacjentów we wczesnym dzieciñstwie stanowiæ mog¹ zagro¿enie dla ich ¿ycia, zdrowia Chlebna-Sokó³ D., Sikora J.P., Sabanty W. i wsp. Ocena odpornoci poszczepiennej po zastosowaniu . . . i dalszego rozwoju. Z uwagi na niewielk¹ liczbê wykonywanych na wiecie szczepieñ przeciw Hib, zapobiega siê jedynie oko³o 5% wszystkich inwazyjnych zaka¿eñ. Istotnym warunkiem zjadliwoci tej bakterii jest antygen otoczkowy w postaci fosforanu polirybozylorybitolu (PRP). Patogeneza zaka¿eñ Hib nie zosta³a jednak¿e ca³kowicie wyjaniona; uwa¿a siê, ¿e obecnoæ polisacharydowej otoczki odgrywa pierwszoplanow¹ rolê, poniewa¿ poprzez hamowanie opsonizacji uniemo¿liwia ona fagocytozê bakterii [1]. Indukcja przeciwcia³ przeciw otoczce szczepu typu b pozwala na uzyskanie swoistej odpornoci wykazano bowiem istnienie korelacji pomiêdzy ryzykiem zachorowania u dziecka a brakiem przeciwcia³ przeciwotoczkowych [1]. Zatem wyizolowane z otoczki Hib antygeny sta³y siê g³ównym sk³adnikiem produkowanych szczepionek. Szczepionkê przeciw Haemophilus influenzae typu b zarejestrowano w 1985 roku w Stanach Zjednoczonych, natomiast adekwatne szczepienia po raz pierwszy przeprowadzono w 1986 roku w Finlandii. Wprowadzane w tym okresie czasu w Europie Zachodniej, a w 1991 r. w USA, programy szczepieñ ochronnych radykalnie zmieni³y epidemiologiê chorób zwi¹zanych z Hib problem inwazyjnych zaka¿eñ wywo³anych tym patogenem stopniowo zanika w tych krajach [2,3,4]. Uwa¿a siê, ¿e prawie po³owa wszystkich zaka¿eñ Hib nastêpuje podczas pierwszych dwunastu miesiêcy ¿ycia, natomiast zaka¿enia objawowe wystêpuj¹ najczêciej w wieku 4-18 miesiêcy [5]. W USA i krajach skandynawskich zaka¿enie to jest najczêstsz¹ przyczyn¹ zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych u dzieci do lat 5, natomiast w Polsce zajmuje w tej grupie wiekowej drugie miejsce po zapaleniach opon mózgowo-rdzeniowych wywo³anych przez Neisseria meningitidis [6]. Nosicielstwo w jamie nosowo-gard³owej poszczególnych serotypów Hib stwierdza siê u 1-5% dzieci w wieku do lat 5 w krajach rozwiniêtych, a u 30% dzieci w krajach rozwijaj¹cych siê. Bezobjawowe nosicielstwo mo¿e trwaæ wiele miesiêcy, zale¿y od wieku i dotyczy najczêciej dzieci w okresie przedszkolnym i szkolnym [5]. Sporód czynników ryzyka zachorowania na inwazyjne zaka¿enia Hib wymienia siê warunki rodowiskowe (¿ycie w zagêszczonych mieszkaniach, przebywanie w orodkach opieki) oraz czynniki genetyczne (wysoka czêstoæ zachorowañ u Indian amerykañskich (Navaho) czy Eskimosów z Alaski) [7,8]. Celem pracy by³a ocena stê¿enia przeciwcia³ przeciw Hib (anty-PRP) w surowicy krwi u dzieci przedwczenie urodzonych po zastosowaniu szczepionki skoniugowanej przeciw Haemophilus influenzae typu b (Hiberix), podawanej ³¹cznie z acelularn¹ szczepionk¹ przeciw krztucowi (Infarix-DTPa) i uzyskanie odpowiedzi na pytanie czy osi¹gane poziomy przeciwcia³ zabezpieczaj¹ przed zachorowaniem. 51 PACJENCI I METODY Pacjenci Badaniami objêto 32 dzieci uznanych za zdrowe, hospitalizowanych uprzednio z powodu wczeniactwa i jego powik³añ na Oddziale Intensywnej Terapii i Anestezjologii oraz w Klinice Propedeutyki Pediatrii Instytutu Pediatrii Uniwersytetu Medycznego w £odzi. Dzieci te urodzi³y siê w 24-36 tygodniu ci¹¿y (29,47 ± 3,36), z urodzeniow¹ mas¹ cia³a od 600 do 2500g (1257,18 ± 569,51). rednia arytmetyczna wieku pacjentów w momencie pierwszego szczepienia wynosi³a 223,97 dni ± 154,22 (tab. I). Tabela I. Charakterystyka dzieci przedwczenie urodzonych poddanych szczepieniu Analizowany wskanik rednia Odchylenie Wartoci arytmetyczna standardowe minimalne (X) (SD) i maksymalne Wiek w momencie 223,97 1. szczepienia (dni) Masa urodzeniowa (g) 1257,18 Wiek p³odowy (tyg.) 29,47 154,22 70-784 569,51 3,36 600-2500 24-36 Wczeniaki otrzymywa³y w jednej strzykawce dwie szczepionki Hiberix (SmithKline Beecham) w dawce 10 mg oraz Infanrix-DTPa (SmithKline Beecham) w objêtoci 0,5 ml domiêniowo. Szczepionka Hiberix zawiera oczyszczony otoczkowy wielocukier w formie fosforanu polirybozylorybitolu Haemophilus influenzae typu b kowalencyjnie zwi¹zany z toksoidem tê¿cowym (PRP-T). U ka¿dego dziecka wykonano trzykrotnie, w odstêpach szeciotygodniowych, immunizacjê uprzednio wymienionymi szczepionkami; nie zaobserwowano niepo¿¹danych odczynów poszczepiennych. Po 4 tygodniach od trzeciego szczepienia pobierano krew celem oznaczenia stê¿enia przeciwcia³ poszczepiennych i porównywano je z wartociami wyjciowymi. Uzyskane poziomy przeciwcia³ poszczepiennych anty-PRP uznawano za zadowalaj¹ce (gdy stê¿enie przeciwcia³ anty-PRP by³o > 0,15 µg/ml < 1 µg/ml), jako dobre (gdy stê¿enie anty-PRP ≥ 1 µg/ml < 90 µg/ml) i jako bardzo dobre (gdy stê¿enie anty-PRP by³o ≥ 90 µg/ml). Metodyka badañ Oceny odpornoci poszczepiennej po podaniu szczepionki Hiberix dokonywano przy u¿yciu metody immunoenzymatycznej (ELISA), wykorzystuj¹c zestaw do oznaczania stê¿eñ przeciwcia³ poszczepiennych przeciw Hib (BINDAZYME Human Anti Haemophilus Influenzae Alergia Astma Immunologia, 2004, 9(1), 50-54 Metody statystyczne Oceniaj¹c uzyskane wyniki wyliczono wartoci redniej geometrycznej (GMT). Analizê statystyczn¹ przeprowadzono przy u¿yciu testu nieparametrycznego (t. Wilcoxona), analizy wariancji (ANOVA) oraz wspó³czynnika korelacji Spearmana (r). Za poziom istotnoci statystycznej przyjêto wartoæ p < 0,05. WYNIKI Analiza statystyczna przy u¿yciu testu Wilcoxona wykaza³a, ¿e wzrost ochronnego, redniego miana przeciwcia³ poszczepiennych anty-PRP w stosunku do podawanego antygenu otoczkowego Hib by³ istotny statystycznie (p < 0.05) (GMT przed szczepieniem wynosi³a 0,1918 µg/ml w stosunku do 6,9393 µg/ml po szczepieniu) (ryc. 1). & p=0,000002 Miano przeciwcia³ (µg/ml) $ # " ! przed szczepieniem 100 p = 0,0001 90 80 70 60 p = 0,0001 50 40 p = 0,0001 30 20 10 0 > 0,15 < 1,0 ≥ 1,0 < 90 ≥ 90 Ryc. 2. rednia geometryczna (GMT) miana przeciwcia³ poszczepiennych anty-PRP (µg/ml) u dzieci po 3 dawkach szczepionki Hiberix Przy zastosowaniu wspó³czynnika korelacji Spearmana wykazano istotn¹ statystycznie dodatni¹ zale¿noæ miêdzy urodzeniow¹ mas¹ cia³a i czasem trwania ci¹¿y a wyjciowymi stê¿eniami przeciwcia³ anty-PRP (odpowiednio r = 0,664, p = 0,000034 oraz r = 0,627, p = 0,00012). Korelacjê o podobnym charakterze stwierdzono miêdzy stê¿eniem przeciwcia³ poszczepiennych anty-PRP a wiekiem dziecka w momencie rozpoczêcia szczepienia (r = 0,607, p = 0,000228) (ryc. 3). Nie zaobserwowano natomiast istotnych korelacji miêdzy urodzeniow¹ mas¹ cia³a, czasem trwania ci¹¿y a stê¿eniami przeciwcia³ osi¹gniêtymi po szczepieniu. % szczepienie przeciw Haemophilus influenzae typu b u 12 (37,5%) miano ochronne przeciwcia³ poszczepiennych anty-PRP by³o > 0.15 µg/ml ale < 1 µg/ml (GMT = 0,416 µg/ml); 8 dzieci (25%) wykazywa³o ochronny poziom przeciwcia³ wy¿szy tj. ≥ 1 µg/ml < 90 µg/ml (GMT = 10,081 µg/ml); a u 12 kolejnych dzieci (37.5%) stwierdzono natomiast bardzo dobr¹ immunizacjê (GMT ≥ 90,23 µg/ml). Obserwowane ró¿nice miêdzy poziomami przeciwcia³ poszczepiennych przeciw Hib badanych dzieci by³y istotne statystycznie p < 0.05 (ryc. 2). Miano przeciwcia³ (µg/ml) Enzyme Immunoassay Kit, The Binding Site, Birmingham, U.K.). Stê¿enia przeciwcia³ wyliczono wed³ug uzyskanych krzywych standardowych. Oznaczanie przeciwcia³ metod¹ ELISA wykonywano w Pracowni Immunologii Klinicznej SP ZOZ Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego Nr 4 w £odzi. po szczepieniu Ryc. 1. rednia geometryczna (GMT) miana przeciwcia³ (µg/ml) przeciw Haemophilus influenzae typu b przed i po 3 dawkach szczepionki Na podstawie przeprowadzonych badañ stwierdzono ochronny wzrost miana przeciwcia³ poszczepiennych przeciw PRP-T Hib u 32 dzieci (100%). Indywidualna analiza wykaza³a ponadto, ¿e wszystkie wczeniaki prezentowa³y wyjciowe poziomy przeciwcia³ anty-PRP w stê¿eniach > 0,15 µg/ml, co wed³ug doniesieñ z pimiennictwa uwa¿a siê za minimalne miano ochronne [9]. Przy u¿yciu analizy wariancji (ANOVA) wykazano, ¿e w grupie dzieci, które odpowiedzia³y pozytywnie na Miana przeciwcial poszczepiennych po 3. dawce Hiberixu wsp. korelacji Spearmana = 0,607; p = 0,000228 110 90 (mikrogramy/ml) 52 70 50 30 10 -10 0 100 200 300 400 500 600 700 800 900 Wiek dziecka w momencie 1. szczepienia (dni) Ryc. 3. Miano przeciwcia³ poszczepiennych anty-PRP (µg/ml) po 3 dawce szczepionki Hiberixu w zale¿noci od wieku dziecka w momencie rozpoczêcia szczepieñ Chlebna-Sokó³ D., Sikora J.P., Sabanty W. i wsp. Ocena odpornoci poszczepiennej po zastosowaniu . . . DYSKUSJA Pacjenci z pierwotnymi i wtórnymi zaburzeniami odpornoci znacznie czêciej ani¿eli pozostali w danej populacji nara¿eni s¹ na inwazyjne zaka¿enia Hib. W tej grupie nale¿y wymieniæ dzieci przedwczenie urodzone, u których czêsto stwierdza siê niedobory humoralnych i komórkowych mechanizmów obronnych. Podobne spostrze¿enia dotycz¹ chorych z nowotworami uk³adu ch³onnego, po splenektomii, u pacjentów leczonych immunosupresyjnie oraz u nosicieli HIV i chorych na AIDS, u których przebieg zaka¿enia Hib mo¿e byæ miertelny. Dlatego tak wa¿nym problemem sta³a siê intensyfikacja prac nad immunogennoci¹ i odczynowoci¹ szczepionki przeciw Hib. Stosowane obecnie szczepionki przeciw Hib s¹ bezpieczne i skuteczne. Skojarzenie antygenu bakteryjnego z nonikiem bia³kowym stworzy³o kompleks o wysokiej immunogennoci, który indukuje nie tylko odpornoæ typu humoralnego, ale równie¿ swoist¹ odpornoæ komórkow¹ skierowan¹ przeciw zaka¿eniu Hib. Dziêki koniugacji polisacharydu otoczki bakteryjnej z bia³kiem zmienia siê odpowied immunologiczna na zale¿n¹ od limfocytów T, co znacz¹co poprawia immunogennoæ szczepionki i mo¿liwoæ jej zastosowania u dzieci [1,9,10]. Antygen PRP skoniugowany mo¿e byæ z toksoidem tê¿cowym (Hiberix, ActHIB), b³oniczym (HibTITER), bia³kiem menigokokowym (Pedvax) lub fimbriami Bordetella pertussis [9]. Nie ustalono dotychczas, jaki jest poziom przeciwcia³ gwarantuj¹cy ochronê przed zaka¿enim Hib. Zak³ada siê, ¿e krótkotrwa³a protekcja wystêpuje przy minimalnym poziomie przeciwcia³ anty-PRP > 0,15 µg/ml, natomiast d³ugotrwa³a protekcja uwarunkowana jest stê¿eniami przekraczaj¹cymi 1 µg/ml [9,11]. W przeprowadzonych przez nas badaniach wykazalimy u wszystkich immunizowanych wczeniaków znamienny wzrost ochronnego miana przeciwcia³ poszczepiennych anty-PRP w stosunku do wartoci wyjciowych (GMT = 0,1918 µg/ml przed szczepieniem w stosunku do 6,9393 µg/ml po szczepieniu). Zadowalajac¹ immunizacjê uzyskano u 37,5% dzieci poddanych szczepieniu, dobr¹ u 25%, natomiast u pozosta³ych 37,5% badanych immunizacjê uznano za bardzo dobr¹ (GMT przeciwcial antyPRP wynosi³a 90,23 µg/ml). Wyniki te s¹ zgodne z danymi z pimiennictwa. Hussey i wsp. oceniaj¹c po 4 tygodniach odpornoæ poszczepienn¹ po trzykrotnym podaniu TETRActHIb (skojarzonej szczepionki DTP i Hib) u dzieci w 6, 10 i 14 tygodniu ¿ycia stwierdzili u wiêkszoci badanych stê¿enie przeciwcia³ anty-PRP > 0,15 µg/ml, a u 70% dzieci > 1 µg/ml [12]. Ci sami autorzy wykazali ponadto, ¿e u badanych dzieci ochronne miana przeciwcia³ poszczepiennych utrzymywa³y siê w 9 i 18 miesi¹cu ¿ycia (45% pacjentów wykazywa³o poziomy anty-PRP > 1 µg/ml). Kirmani i wsp. obserwowali natomiast utrzymuj¹ce siê po 7 latach ochronne miana przeciwcia³ antyPRP (> 1 µg/ml) u szczepionych we wczesnym dzieciñ- 53 stwie dzieci; wy¿sze stê¿enia prezentowa³y dzieci urodzone o czasie w stosunku do tych urodzonych przedwczenie [13]. Uzyskane przez nas wyniki ujawni³y istotne statystycznie korelacje miêdzy wyjciowymi stê¿eniami anty-PRP a urodzeniow¹ mas¹ cia³a szczepionych dzieci i czasem trwania ci¹¿y (odpowiednio r = 0,664 i 0,627). Wszystkie wczeniaki prezentowa³y wyjciowo minimalne poziomy przeciwcia³ anty-PRP uznawane za miana ochronne (> 0,15 µg/ml). Obecnoæ naturalnych przeciwcia³ w surowicy krwi dzieci przed zastosowaniem szczepionki nale¿y t³umaczyæ ich biernym przekazywaniem przez ³o¿ysko od uodpornionych matek. Wykazana przez nas istotna korelacja z urodzeniow¹ mas¹ cia³a i czasem trwania ci¹¿y potwierdza tezê o zwiêkszaj¹cej siê przepuszczalnoci ³o¿yska dla przeciwcia³ odpornociowych klasy IgG i jego dojrzewaniu wraz ze zwiêkszaniem siê masy cia³a i wieku p³odowego dziecka. Nasze obserwacje potwierdzaj¹ doniesienia innych autorów. Przyk³adowo, Okoko i wsp. oznaczaj¹c poziomy swoistych przeciwcia³ IgG przeciw Hib i Streptococcus pneumoniae u 213 matek i ich noworodków wykazali, ¿e wczeniactwo i niska masa urodzeniowa warunkuj¹ zmniejszone przechodzenie przez ³o¿ysko przeciwcia³ skierowanych przeciw antygenom zimmunizowanych matek [14]. Santosham i wsp. udowodnili, ¿e skoniugowana szczepionka przeciw Hib podawana kobietom przed planowan¹ ci¹¿¹ zwiêksza³a odsetek niemowl¹t, które wykazywa³y ochronne miana naturalnych przeciwcia³ w momencie porodu i w drugim miesi¹cu ¿ycia [15]. Wiadomo, ¿e stê¿enie przekazanych od matek przeciwcia³ stopniowo obni¿a siê. Uwa¿a siê, ¿e spadek poni¿ej wartoci ochronnych nastêpuje miêdzy 4 miesi¹cem a 3 rokiem ¿ycia. Zaobserwowana w badaniach w³asnych istotna korelacja miêdzy mianem przeciwcia³ poszczepiennych a wiekiem dziecka w momencie rozpoczêcia szczepienia (r = 0,607) wskazuje na to, ¿e najlepsza immunizacja wyst¹pi³a u dzieci najstarszych. Indywidualna analiza wykaza³a, ¿e dzieci ze stê¿eniami przeciwcia³ poszczepiennych anty-PRP ≥ 90 µg/ml pierwsz¹ dawkê Hiberixu otrzyma³y powy¿ej 180 dnia ¿ycia. Nasze obserwacje s¹ zbie¿ne z danymi z pimiennictwa. Wiadomo bowiem, ¿e w pierwszych miesi¹cach ¿ycia odpornoæ humoralna niemowlêcia zale¿y od IgG przekazanych przez matkê i uruchomianej produkcji w³asnych immunoglobulin; jednak¿e IgG syntetyzowane w tym okresie wykazuj¹ niedobór podklasy IgG2, która mediuje odpornoæ immunologiczn¹ na antygeny polisacharydowe bakterii otoczkowych, w tym Hib [16]. Najwy¿sz¹ odpornoæ poszczepienn¹, obserwowan¹ w badaniach w³asnych po podaniu trzeciej dawki szczepionki przeciw Hib, mo¿na zatem t³umaczyæ narastaj¹cymi z wiekiem poziomami podklasy IgG2. Jak wynika z przeprowadzonych badañ wskazuj¹cych na bardzo dobr¹ immunogennoæ Hiberixu nale¿a³oby rozwa¿yæ 54 Alergia Astma Immunologia, 2004, 9(1), 50-54 zastosowanie tej szczepionki tak¿e u starszych dzieci z przewlek³ymi zaburzeniami odpornoci, czêsto leczonych immunosupresyjnie, a nara¿onych w szczególnoci na zaka¿enie Hib. Na podstawie wykonanych badañ stwierdzono, ¿e wszystkie dzieci przedwczenie urodzone poddane immunizacji osi¹gaj¹ ochronny poziom przeciwcia³ poszczepiennych anty-PRP zabezpiecz¹j¹cy przed zaka¿eniem Haemophilus influenzae typu b. Z powodu bardzo dobrej immunogenoci i tolerancji zastosowanej szczepionki powinna ona znaleæ siê w obowi¹zuj¹cym kalendarzu szcze- Pimiennictwo 1. Adderson EE. Antibody repertoires in infants and adults: effects of T-independent and T-dependent immunizations. Springer Semin Immunopathol 2001; 23: 387-403. 2. Heath PT, McVernon J. The UK Hib vaccine experience. Arch Dis Child 2002; 86: 396-399. 3. Progress toward elimination of Haemophilus influenzae type b invasive disease among infants and children United States, 1998-2000. Morb Mortal Wkly Rep 2002; 51: 234-237. 4. van Den Hof S, de Melker HE, Berbers GA, i wsp. Antibodies to Haemophilus influenzae serotype b in the Netherlands a few years after the introduction of routine vaccination. Clin Infect Dis 2001; 32: 2-8. 5. Zieliñski A. Wprowadzenie do epidemiologii chorób wywo³anych przez Haemophilus influenzae. Przegl Epidemiol 1999; 53: 271-279. 6. Ga³¹zka A. Choroby wywo³ane przez pa³eczki Haemophilus influenzae typu b (Hib). I. Epidemiologia i znaczenie zdrowotne chorób Hib. Przegl Pediatr 1998; 28: 93-98. 7. Cochi SL, Fleming DW, Hightower AW. Primary invasive Haemophilus influenzae type b disease: A population based assessment of risk factors. J Pediatr 1986; 108: 887-896. 8. Musser JM, Granoff DM, Pattiso PE i wsp. A population genetic framework for the study of invasive disease caused by serotype b strain of Haemophilus influenzae. Proc Natl Acad Sci USA 1985; 82: 5078-5082. 9. Crowley-Luke A, Reddin K, Gorringe A i wsp. Formulation and characterisation of Bordetella pertussis fimbriae as novel carrier proteins for Hib conjugate vaccines. Vaccine 2001; 19: 3399-3407. pieñ ochronnych u dzieci z grupy ryzyka jak¹ jest wczeniactwo. Praca finansowana przez Uniwersytet Medyczny w £odzi z Funduszu Statutowego nr 503-107-4 Autorzy pracy sk³adaj¹ serdeczne podziêkowanie: Pani prof. dr hab.med. Marii Go³êbiowskiej za cenne wskazówki i uwagi przy planowaniu badañ Pani dr n.med. Dorocie Kardas-Sobantce za udzia³ w opracowywaniu pierwszego projektu badawczego, który by³ podstaw¹ do zaplanowania i realizacji badañ prezentowanych w tej pracy 10. Kamboj KK, King CL, Greenspan NS i wsp. Immunization with Haemophilus influenzae type b-CRM (197) conjugate vaccine elicitis a mixed Th1 and Th2 CD (4+) T cell cytokine response that correlates with the isotype of antipolysaccharide antibody. J Infect Dis 2001; 184: 931-935. 11. Granoff DM. Assessing efficacy of Haemophilus influenzae type b combination vaccines. Clin Infect Dis 2001; 33 (suppl. 4): S278-287. 12. Hussey G, Malan H, Hughes J i wsp. Safety and immunogenicity of TERTActHIB (a vaccine combining DTP vaccine and Haemophilus influenzae type B conjugate vaccine) administered to infants at 6, 10, and 14 weeks of age. S Afr Med J 2002; 92: 53-57. 13. Kirmani KI, Lofthus G, Pichichero ME i wsp. Seven-year followup of vaccine response in extremely premature infants. Pediatrics 2002; 109: 498-504. 14. Okoko BJ, Wesumperuma LH, Hart AC. Materno-foetal transfer of H. influenzae and pneumococcal antibodies is influenced by prematurity and low birth weight: implications for conjugate vaccine trials. Vaccine 2001; 20: 647-650. 15. Santosham M, Englund JA, McInnes P, i wsp. Safety and antibody persistence following Haemophilus influenzae type b conjugate or pneumococcal polysaccharide vaccines given before pregnancy in women of childbearing age and their infants. Pediatr Infect Dis J 2001; 20: 931-940. 16. Siwiñska-Go³êbiowska H. Rozwój odpornoci u dzieci i szczepienia ochronne przeciw chorobom zakanym (wybrane zagadnienia). w: Materia³y Konferencji Szczepieñ, lesin 10-13 wrzenia 1997: 2-7.