LEKI PRZECIWPIERWOTNIAKOWE

LEKI PRZECIWPIERWOTNIAKOWE
1. Leki stosowane w zimnicy
• zimnica – wywoływana przez Plasmodium, które są przenoszone przez
komary;
• pierwotniaki rozmnażają się w erytrocytach;
• rozpad krwinek czerwonych i wysiew postaci potomnych powoduje napady
gorączki i dreszcze;
• choroba ma charakter przewlekły i nawracający.
A. Chinina
• skuteczna szczególnie w zakażeniach P. falciparum;
• może powodować zaburzenia laryngologiczne, upośledzenie widzenia,
nudności, wymioty;
• szczególna ostrożność w zaburzeniach rytmu serca.
B. Chlorochina
• hamuje aktywność enzymów oddechowych pierwotniaków i zaburza
oddychanie tkankowe;
• działa na P. vivax, P. malariae, P. ovale oraz niektóre szczepy
P. falciparum;
• wykazuje również aktywność bójczą wobec trofozoitów pełzaka
czerwonki (Entamoeba histolytica) oraz lamblii (Gardia lamblia);
• hamuje proliferację fibroblastów i może zahamować postęp choroby
w niektórych kolagenozach i chorobach reumatologicznych;
• dobrze i szybko wchłania się z przewodu pokarmowego;
• przeciwwskazania: nadwrażliwość na chlorochinę, uszkodzenia
siatkówki, nerwu wzrokowego; ostrożnie stosuje się u chorych z
uszkodzeniem wątroby lub nerek, porfirią, łuszczycą, a także u osób z
zaburzeniami w obrazie morfologii krwi, z niedoborem dehydrogenazy
glukozo-6-fosforanowej;
• działania niepożądane: nudności, wymioty, wzdęcia, biegunki; rzadko
bóle i zawroty głowy, obniżenie ciśnienia tętniczego krwi, zaburzenia
słuchu, parestezje, świąd skóry, zmiany barwnikowe skóry, pokrzywka,
napady padaczkowe, zmiany psychotyczne, utrata włosów, porfiria;
długotrwałe podawanie chlorochiny może prowadzić do uszkodzenia
narządu wzroku (zaburzenia akomodacji, uszkodzenie rogówki,
zwyrodnienie plamki lub nerwu wzrokowego) – konieczne okresowe
kontrole okulistyczne.
C. Hydroksychlorochina
D. Meflochina
1
E. Pirymetamina
• nieodwracalnie hamuje syntezę kwasów nukleinowych przez hamowanie
reduktazy kwasu dihydrofoliowego (duże powinowactwo do enzymów
pierwotniaków);
• większe dawki mogą powodować u ludzi objawy niedoboru kwasu
foliowego;
• wchłania się całkowicie z przewodu pokarmowego;
• stosowana w leczeniu: zimnicy, toksoplazmozy, pneumocystodozy,
czerwienicy;
• przeciwwskazania: nadwrażliwość na pirymetaminę, niewydolność
wątroby, niedokrwistość megaloblastyczna związana z niedoborem
kwasu foliowego;
• działania niepożądane: nadwrażliwość, objawy hematologiczne
(niedokrwistość megaloblastyczna, małopłytkowość, leukopenia),
zaburzenia neurologiczne (bóle i zawroty głowy, niezborność, napady
drgawek, bezsenność i depresja), zmiany na skórze i błonach
śluzowych;
• w trakcie leczenia należy często kontrolować obraz krwi; podczas
leczenia wskazane jest podawanie kwasu foliowego.
2. Leki stosowane w pełzakowicy
• zakażenie Entamoeba histolytica;
• zmiany w jelitach, powikłania – ropnie wątroby i płuc;
• przebieg ostry lub przewlekły.
A. Emetyna
•
•
•
•
alkaloid korzenia wymiotnicy;
stosowana tylko, gdy leczenie metronidazolem jest nieskuteczne;
podawana s.c. lub i.m. (ból lub ropień w miejscu wstrzyknięcia);
działania niepożądane ze strony układu sercowo-naczyniowego,
nerwowo-mięśniowego i OUN;
• konieczność nadzoru (EKG);
• przeciwwskazana w ciąży, u osób z chorobami serca, nerek i układu
nerwowo-mięśniowego.
B. Metronidazol
C. Paromomycyna
• antybiotyk aminoglikozydowy;
D. Mepakryna
• lek z wyboru w leczeniu lambliozy
E. Dehydroemetyna
2
3. Leki stosowane w lambliozie (Giardia intestinalis)
A. Furazolidon
•
•
•
•
pochodna nitrofuranu;
działa bakteriobójczo, pierwotniakobójczo (G. lamblia, T. vaginalis);
jest inhibitorem monoaminooksydazy;
podczas leczenia furazolidonem nie spożywać pokarmów zawierających
tyraminę (sery żółte, wędzone ryby i mięso, czekolada, czerwone wino);
• nie należy pić alkoholu podczas leczenia furazolidonem i 4 dni po
leczeniu (reakcja disulfiramowa).
B. Mepakryna
• pochodna akrydyny;
• ostrożnie u osób po 60 r.ż., z zaburzeniami psychotycznymi, u osób z
uszkodzoną wątrobą;
• przeciwwskazana w ciąży (uszkadza płód);
• może wywoływać objawy ośrodkowe (pobudzenie, psychozy);
• wywołuje żółte zabarwienie skóry i moczu.
4. Leki stosowane w rzęsistkowicy (Trichomonas vaginalis)
A. Chlorchinaldol (Chlorchinaldin)
• ma działanie przeciwpierwotniakowe, przeciwgrzybicze oraz
przeciwbakteryjne;
• niewielka część leku wchłania się z przewodu pokarmowego,
przedostaje do krwiobiegu i – podobnie jak inne pochodne chinoliny –
może wywoływać ciężkie uszkodzenia OUN;
• zastosowanie: miejscowe leczenie stanów zapalnych skóry i błon
śluzowych wywołanych rzęsistkiem oraz zakażeniami bakteryjnymi,
grzybiczymi;
• działania niepożądane: ciężkie uszkodzenia neurologiczne, nudności,
bóle, zawroty głowy, alergiczne reakcje skórne, objawy dyspeptyczne;
• po 4 tyg. leczenia należy przeprowadzić badanie neurologiczne
i okulistyczne.
B. Natamycyna
• antybiotyk o działaniu grzybobójczym oraz pierwotniakobójczym
zależnym od dawki;
• po podaniu p.o. prawie nie wchłania się z przewodu pokarmowego;
zastosowana miejscowo na skórę lub błony śluzowe również nie ulega
wchłonięciu.
C. Policresulen
• ma działanie bakteriobójcze, rzęsistkobójcze i hemostatyczne.
D. Metronidazol
3
LEKI PRZECIWROBACZE
1. Leki stosowane przeciw przywrom
• choroby wywoływane głównie przez Schistosomatidae;
• środki te należą do:
o organicznych związków antymonu (stibofen),
o pochodnych tioksantonu (lukanton),
o pochodnych nitrotiazolu (niridazol),
o pochodnych chinoliny (prazykwantel).
• mechanizm działania – zaburzanie metabolizmu przywr.
2. Leki stosowane w zakażeniach tasiemcami
A. Niklozamid
• hamuje cykl beztlenowego wytwarzania ATP;
• skuteczny w zakażeniach tasiemcem nieuzbrojonym (T. saginata),
bruzdogłowcem szerokim (D. latum) i tasiemcem karłowatym (H. nana);
• nie wchłania się z przewodu pokarmowego, jest nietoksyczny;
• podaje się na czczo w 2 dawkach co 1 h; po 2 h od drugiej dawki
można podać środek przeczyszczający.
B. Prazykwantel
• wywołuje skurcz i unieruchomienie pasożytów oraz zmiany w oskórku
wora powłokowo-mięśniowego;
• działa na przywry patogenne dla człowieka, tasiemce i niektóre ich
postaci larwalne;
• dobrze i szybko wchłania się z przewodu pokarmowego;
• wskazania: zarażenia Schistosoma, przywrami wątrobowymi i płucnymi,
stosowany jest również w inwazjach tasiemcami T. saginata, T. solium,
H. nana, D. pacificum; dotyczy to także OUN, gdzie mogą tworzyć się
wągry T. solium (wągrzyca);
• przeciwwskazania: wągrzyca gałki ocznej; ostrożnie u chorych z
niewydolnością serca leczonych glikozydami naparstnicy, u chorych z
uszkodzoną wątrobą i(lub) nerkami;
• działania niepożądane: nudności, wymioty, bóle brzucha, biegunki, bóle
i zawroty głowy, uderzenia gorąca i podwyższenie temperatury,
senność, reakcje alergiczne, świąd skóry; objawy te mogą być również
związane z rozpadem pasożytów i ich toksyczno-alergicznym
oddziaływaniem na organizm żywiciela;
• w przypadku leczenia wągrzycy OUN należy równocześnie podawać
deksametazon i niekiedy leki przeciwpadaczkowe w celu zapobiegania
reakcjom związanym z rozpadem wągrów (bóle głowy, gorączka,
drgawki, nadciśnienie wewnątrzczaszkowe);
• w czasie leczenia i dobę po jego zakończeniu nie należy prowadzić
pojazdów mechanicznych ani obsługiwać maszyn.
4
3. Leki stosowane w zakażeniach robakami obłymi
A. Pyrantel
• pochodna benzoimidazolu;
• działa na nicienie poprzez zablokowanie przewodnictwa nerwowomięśniowego pasożytów (blok typu depolaryzującego) znajdujących się
w świetle przewodu pokarmowego;
• skuteczny w zakażeniach glistą ludzką i owsikiem; działa też na
tęgoryjce;
• słabo wchłania się z przewodu pokarmowego;
• w przypadku owsicy leczenie powtarza się po 2 tygodniach;
• przeciwwskazania: niewydolność wątroby;
• działania niepożądane: rzadko zaburzenia ze strony przewodu
pokarmowego, niewielkie zwiększenie aktywności aminotransferaz,
wyjątkowo bóle i zawroty głowy, senność lub bezsenność, osutka.
B. Mebendazol
• nieodwracalnie zaburza przyswajanie glukozy przez pasożyty,
powodując ich obumieranie z powodu braku związków energetycznych;
• działa na owsiki, glistę ludzką, tęgoryjca amerykańskiego
i dwunastniczego, włosogłówkę i węgorka jelitowego;
• słabo wchłania się z przewodu pokarmowego i podlega intensywnemu
metabolizmowi w wątrobie;
• przeciwwskazania: dzieci do 2 r.ż. (można stosować tylko w
szczególnych przypadkach), stwierdzona nadwrażliwość na lek;
• działania niepożądane: zaburzenia żołądkowo-jelitowe, bóle głowy,
reakcje alergiczne, zwiększenie aktywności aminotransferaz, leukopenia,
zmniejszenie stężenia hemoglobiny, zawroty głowy, łysienie;
• w czasie leczenia i dobę po jego zakończeniu nie można pić napojów
alkoholowych.
C. Tiabendazol
• działa podobnie do mebendazolu.
D. Albendazol
• lek o szerokim spektrum działania przeciwpasożytniczego;
• hamuje polimeryzację tubuliny;
• może wchłaniać się z przewodu pokarmowego i częściej powoduje
działania niepożądane.
5
E. Lewamizol
• szybko i krótkotrwale poraża mięśnie nicieni;
• skuteczny wobec glisty ludzkiej i tęgoryjca amerykańskiego;
• poprawia wydolność immunologiczną przez zwiększenie aktywności
fagocytarnej makrofagów, normalizuje zaburzoną czynność
limfocytów T, przez co wywiera efekt immunostymulujący (u ludzi
zdrowych nie wywiera tego efektu);
• wzmaga odporność zarówno przeciwnowotworową, jak i ogólną przeciw
zakażeniom i zarażeniom, które zagrażają chorym w stanie
immunosupresji;
• wskazania: zarażenia glistą ludzką i tęgoryjcem dwunastniczym oraz
innymi nicieniami; jako lek immunostymulujący w wielu chorobach
przebiegających z upośledzeniem odpowiedzi immunologicznej: zespół
Wiskotta i Aldricha, ataksja–teleangiektazja, hipogammaglobulinemia,
niedobory jakościowe i ilościowe limfocytów T i B, w chorobach
nowotworowych w połączeniu z chemioterapią podtrzymującą;
• przeciwwskazania: alergia na lek; ostrożnie w przypadku upośledzenia
czynności wątroby lub nerek oraz chorób krwi;
• działania niepożądane: nudności, wymioty, bóle brzucha i(lub) głowy;
po dłuższym stosowaniu może dojść do leukopenii, agranulocytozy,
uszkodzenia nerek, osutki skórnej; może wystąpić reakcja
nadwrażliwości na lek przebiegająca z gorączką, bólami stawowymi,
mięśniowymi, zaburzeniami smaku; bardzo rzadko dochodzi do
zaburzeń ze strony układu nerwowego;
• w czasie leczenia nie spożywać alkoholu.
6
LEKI STOSOWANE W ZAKAŻENIACH
WYWOŁANYCH PRZEZ STAWONOGI
A. Lindan
• preparat o działaniu kontaktowym, niszczy owady (nie działa na jaja)
i roztocza; wnika bezpośrednio do ciała pasożytów;
• stosowany zewnętrznie przeciw wszawicy i świerzbowi;
• przeciwwskazania: nadwrażliwość na lindan lub pozostałe składniki
preparatu (glikol propylenowy), poważne uszkodzenie powierzchni
naskórka; ostrożnie u chorych na padaczkę, nie stosować
u wcześniaków;
• działania niepożądane: preparat toksyczny; przedostanie się do krwi
podczas przypadkowego spożycia lub poprzez uszkodzony naskórek
(głównie u dzieci poniżej 2 r.ż.) może powodować drgawki, pobudzenie,
wymioty, biegunkę, duszność, sinicę, spadek ciśnienia tętniczego,
ciężkie uszkodzenie wątroby, uszkodzenie szpiku, a nawet zgon.
B. Benzoesan benzylu
• lek łatwo przenikający zrogowaciały naskórek, o działaniu
przeciwświerzbowym i przeciwwszawiczym;
• środek stosunkowo bezpieczny;
• działania niepożądane: u osób uczulonych osutka, przemijające zmiany
o charakterze pokrzywki, uczucie pieczenia.
C. Krotamiton
• środek o działaniu świerzbobójczym, przeciwświądowym
i bakteriostatycznym, o nieznanym mechanizmie działania;
• przeciwwskazania: ostre stany zapalne skóry przebiegające
z sączeniem; nie wolno stosować u dzieci do 2 r.ż.; nie stosować w
okolicy oczu i ust;
• działania niepożądane: reakcje uczuleniowe, zaczerwienienie
i podrażnienie skóry.
7