Plan zajęć: Rola kultury i ideologii podczas tłumaczenia tekstów

Plan zajęć: Rola kultury i ideologii podczas tłumaczenia tekstów politycznych
Efekty kształcenia
Wymiar teoretyczny: 1, 2, 3, 4 (podstawowe pojęcia z zakresu teorii komunikacji
międzykulturowej; metody analizy perspektywy międzykulturowej; znajomość kulturowego
kontekstu tłumaczenia, związki między teorią komunikacji międzykulturowej
i przekładoznawstwa)
Poziom: III
Zajęcia skierowane są do studentów posiadających wiedzę z zakresu wyszukiwania
informacji, strategii identyfikacji i tłumaczenia realiów i aluzji. Jeżeli materiały miałyby być
wykorzystane w ramach zajęć z tłumaczenia można nieco bardziej skoncentrować się na
wymiarze tekstualnym i interpersonalnym ponieważ studenci mają za zadanie przetłumaczyć
załączony poniżej tekst (lub jakikolwiek inny tekst traktujący drażliwych sprawach
politycznych) oraz omówić zastosowane przez siebie strategie.
Wymagane przygotowania
Materiały multimedialne wyświetlane za pomocą rzutnika multimedialnego lub na ekranach
komputerów. W przypadku ich braku wykładowca powinien przygotować wycinki z gazet
ukazujące doniesienia mediów na temat protestów i demonstracji odbywających się obecnie.
Zadania domowe:
Studenci powinni znaleźć i przynieść artykuły oraz zdjęcia z prasy przedstawiające
zagadnienie protestów zarówno w ich krajach jak i za granicą. W zależności od wybranego
materiału studenci mają za zadanie przetłumaczyć hasła i slogany protestujących z języka
źródłowego lub docelowego.
Tekst do analizy i tłumaczenia: "The Inkblot Protests": The Economist, wydanie online
http://www.economist.com/node/21531481
Warto, by studenci przed zajęciami przeczytali artykuł Marii Tymoczko (zob. Zalecenia dla
wykładowców)
Tryb pracy
Zadanie wprowadzające: pary (w mniej licznych grupach zajęciowych) lub grupy 3-4 osobowe
(w bardziej licznych grupach zajęciowych). Z każdej z pary/grupy należy wyznaczyć jedną
osobę, która w kolejnym zadaniu będzie odgrywać rolę prezentującego.
Czas (całkowity sugerowany czas)
90 minut w przypadku odrębnego modułu i dodatkowe 90 minut w przypadku wykorzystania
materiałów podczas zajęć tłumaczeniowych.
Zalecenia dla wykładowcy (bibliografia, przewidywane trudności)
Bibliografia:
Tymoczko, Maria. “Ideology and the Position of the Translator - In What Sense is a Translator
'InBetween'?” In Calzada Pérez, Maria (ed.). Apropos of Ideology: Translation Studies
on Ideology - Ideologies in Translation. St. Jerome’s Publishing, 2003, pp 181-201.
Teoria:
W swoim wpływowym artykule Maria Tymoczko stawia pytanie o miejsce tłumacza,
który często określany jest jako znajdujący się pomiędzy tekstem wyjściowym, docelowym
i ich odbiorcami. Tymoczko twierdzi, że miejsce, w którym znajduje się tłumacz nie jest
wolne od ideologicznych przesądów oraz przynależości kulturowej i politycznej tłumacza.
Dlatego tłumaczenie nigdy nie jest „niewinne”, a jego autor nie wznosi sie ponad tarcia czy
konflikty typowe dla dynamiki kultur. Jak pisze Tymoczko, kultura to twór obejmujący
zróżnicowane aspekty i wydarzenia, z którymi tłumacz jest nierozłącznie związany ze względu
na jego pochodzenie etniczne czy preferencje polityczne i ideologiczne. Dlatego zwodnicze
jest zakładanie, że tłumaczenie jest neutralne. Tymoczko podkreśla też, że uznając
zaangażowanie tłumacza za jedną z definiujących go cech, należy uznać także wagę kwestii
takich jak etyka czy odpowiedzialność.
Tytuł „Inkblot Protest” nawiązuje do testu Rorschacha – badania osobowości niegdyś bardzo
popularnego wśród psychologów. W ramach badania pacjentowi pokazuje sie serię tablic
z plamami atramentowymi. Karty powstają poprzez naniesienie na nie atramentu i zgięcie na
pół, w skutek czego powstają symetryczne odbicia. Pacjent opisuje, co widzi dzięki czemu
terapeuta może dotrzeć do przemyśleń, emocji czy przekonań pacjenta. Metoda ta była
szeroko krytykowana za brak wartości naukowej. Mówiono też, że wyniki testu są efektem
interpretacji psychologa kierującego się własnymi poglądami, czy nawet uprzedzeniami.
Tematem zajęć są zmieniające się a często nawet sprzeczne żądania uczestników protestu
„Occupy Wall Street” oraz ich subiektywna interpretacja problemów będących wynikiem
politycznych w USA i innych krajach świata.
Zadania
1. Zadanie wprowadzające: 30 minut
Wykładowca prosi studentów, aby wyobrazili sobie, że rozmawiają
z obcokrajowcem i aby mu opisali, co dzieje się w materiale, który przygotowali.
Inni studenci z pary/grupy zapisują w jaki sposób ich kolega opisuje zaistniałą
sytuację i jakiego używa do tego języka.
2. Prezentacja wyników zadania wstępnego oraz dyskusja: 60 minut
Wybrani do prezentowania studenci przedstawiają wyniki zadania wstępnego
swojej pary/grupy pozostałym studentom. Słowa, które uznali za sygnalizujące
zaangażowanie/brak zaangażowania powinny zostać wypisane na tablicy lub na
komputerze i wyświetlone przez projektor multimedialny. Wykładowca stawia
pytanie o miejsce tłumacza i jego rzekomą obiektywność w relacji do kultury
wyjściowej i docelowej. Podczas dyskusji na form grupy studenci analizują korpus,
skupiając się na jego perspektywie kulturowej oraz jego świadomych
i nieświadomych projekcjach.
3. Zadania utrwalające: 90 minut
a) Studenci omawiają kwestie etyczne wynikające z ich zaangażowania/braku
zaangażowania w wydarzenia polityczne. Wykładowca może zapytać,
czy uczestniczyli w protestach studenckich lub poprosić by wyobrazili sobie, że
w takim proteście uczestniczyli. Następnie studenci omawiają kwestie
odpowiedzialności tłumacza, który tłumacz z lub na język ojczysty.
b) Studenci piszą krótki raport odnośnie wydarzeń dla gazety/strony
internetowej ze swojego kraju, a następnie z kraju języka docelowego. Drugi
tekst jednak nie ma być tłumaczeniem pierwszego tekstu.
c) Studenci czytają artykuł „The Inkblot Protests” i mawiają takie zagadnienia jak
ironiczne czy negatywne stwierdzenia. Warto zapytać studentów o to,
jak skomentowaliby wydarzenia przedstawione w tekście.
Dostosowanie do zintegrowanego podejścia
Materiał ten doskonale nadaje się na zajęcia tłumaczeniowe z zakresu tekstów prasowych
dla grup zaawansowanych. Może być także wykorzystany podczas zajęć z analizy tekstu
i dyskursu w celach tłumaczeniowych. W tym przypadku studenci powinni wykonać
tłumaczenie jako pracę domową. Dodatkowo można przeprowadzić dyskusję na następujące
tematy:
• W którym z czasopism/gazet w twoim kraju mógłby ukazać się taki artykuł?
Jakie są normy językowe i stylistyczne? Jakie zmiany/adaptacje są konieczne
w celu dostosowania tekstu do wspomnianych norm?
• Czy uważasz, że zmiany te mogą obejmować stosowanie lub odejście
od stereotypów kulturowych mitów USA i Europy Zachodniej? Jak byś sobie
poradził ze stereotypizującym językiem?
• Jaki obraz ciebie jako tłumacza wyłania się z twojego tłumaczenia? Gdzie
znajduje się linia rozgraniczająca wybory zawodowe od etycznych?