etap wojewódzki

Kod ucznia
Data urodzenia ucznia
Dzień
miesiąc
rok
Wojewódzki Konkurs Biologiczny
dla uczniów gimnazjów
województwa wielkopolskiego
ETAP WOJEWÓDZKI
Rok szkolny 2016/2017
Instrukcja dla ucznia
1. Sprawdź, czy test zawiera 13 stron. Ewentualny brak stron lub inne usterki zgłoś
Komisji.
2. Wpisz swój kod i datę urodzenia.
3. Czytaj uważnie wszystkie teksty i zadania.
4. Pisz czytelnie i używaj tylko długopisu lub pióra z czarnym lub niebieskim
tuszem/atramentem. Nie używaj korektora.
5. Test, do którego przystępujesz, zawiera 35 zadań. Wśród nich są zadania zamknięte
i zadania otwarte wymagające krótkiej odpowiedzi.
6. Do każdego zadania zamkniętego zaproponowano cztery odpowiedzi, oznaczone
literami a, b, c lub d. Wybierz tylko jedną prawidłową odpowiedź, zaznaczając ją
znakiem X na literze oznaczającej tę odpowiedź. Jeśli się pomylisz błędną odpowiedź
otocz kółkiem i zaznacz poprawną ponownie znakiem X.
Wypełnij kartę odpowiedzi str. 6.
7. W zadaniach otwartych, zapisz pełne rozwiązania starannie i czytelnie w miejscach
wyznaczonych przy poszczególnych zadaniach. Błędną odpowiedź wyraźnie przekreśli
zapisz obok poprawną.
8. Redagując odpowiedzi do zadań, możesz wykorzystać miejsca opatrzone napisem
Brudnopis. Zapisy w brudnopisie nie będą sprawdzane i oceniane.
9. Podczas trwania konkursu nie możesz korzystać ani z pomocy naukowych (w tym
również kalkulatora prostego), ani z podpowiedzi kolegów – narażasz ich i siebie na
dyskwalifikację. Nie wolno Ci również zwracać się z jakimikolwiek wątpliwościami do
członków Komisji. Laureatem Wojewódzkiego Konkursu Biologicznego zostanie
uczestnik finału, który otrzyma co najmniej 42 punkty na 50 możliwych do zdobycia
punktów.
10. Na wykonanie wszystkich zadań masz 90 minut.
Życzymy Ci powodzenia!
////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////
Wypełnia Komisja (po rozkodowaniu prac)
…………………………………………………………
Imię i nazwisko ucznia
Uczeń został laureatem Wojewódzkiego Konkursu Biologicznego
Komisja:
……..……….. /50 pkt.
ilość uzyskanych punktów
.………………
TAK / NIE
Zadanie 1. (1 pkt.)
Spośród podanych wskaż zdanie, które nie dotyczy procesu mejozy:
a) przyczynia się do różnorodności genetycznej organizmów,
b) umożliwia regenerację tkanek u organizmów wielokomórkowych,
c) w wyniku tego procesu powstają zarodniki roślin i grzybów,
d) zachodzi podczas powstawania komórek rozrodczych zwierząt.
Zadanie 2. (1 pkt.)
Proces, który odpowiada za kwaśnienie odstawionego w ciepłe miejsce, nie poddanego
pasteryzacji mleka to:
a) odżywianie się bakterii,
b) oddychanie tlenowe bakterii,
c) oddychanie beztlenowe bakterii,
d) rozmnażanie się bakterii.
Zadnie 3. (1 pkt.)
Wspólna cecha mszaków i paprotników to:
a) samożywność sporofitu i cudzożywność gametofitu,
b) samożywność gametofitu i cudzożywność sporofitu,
c) wytwarzanie zarodników,
d) wytwarzanie organów jak korzenie, liście i zarodnie.
Zadanie 4. (1 pkt.)
Liść paprotki zwyczajnej należy do pokolenia:
a) rozmnażającego się płciowo o diploidalnej licznie chromosomów w komórkach,
b) rozmnażającego się bezpłciowo o haploidalnej liczbie chromosomów w komórkach,
c) rozmnażającego się płciowo o haploidalnej liczbie chromosomów w komórkach,
d) rozmnażającego się bezpłciowo o diploidalnej liczbie chromosomów w komórkach.
Zadanie 5. (1 pkt.)
Przyczyną eutrofizacji wód jest:
a) niedobór tlenu w wodzie,
b) nadmiar tlenu w wodzie,
c) niedobór związków fosforu i azotu w wodzie,
d) nadmiar związków azotu i fosforu w wodzie.
Zadanie 6. (1 pkt.)
Kwas mlekowy powstający w pracujących przy niedoborze tlenu mięśniach szkieletowych
jest kierowany:
a) do śledziony,
b) do nerek
c) do wątroby,
d) do jelita.
2
Zadanie 7. (1 pkt.)
Wybierz zdanie błędnie opisujące jaszczurkę zwinkę:
a) wymiana gazowa odbywa się przez płuca,
b) skóra sucha, nieprzepuszczalna dla wody,
c) zamknięty układ krwionośny,
d) rozwój złożony z larwą.
Zadanie 8. (1 pkt.)
Wybierz zestaw, w którym zebrano wyłącznie choroby warunkowane mutacjami punktowymi
(genowymi) dziedziczone autosomalnie:
a) daltonizm, hemofilia,
b) zespół Downa, mukowiscydoza,
c) zespół Turnera, fenyloketonuria,
d) mukowiscydoza, anemia sierpowata.
Zadanie 9. (1 pkt.)
Jednostronne oświetlenie pędu powoduje przemieszczanie się auksyn na stronę pędu
zacienioną. Pędy roślin wyginają się w kierunku światła, ponieważ:
a) strona zacieniona pędu rośnie szybciej,
b) strona oświetlona pędu rośnie szybciej,
c) w części oświetlonej pędu jest większe stężenie auksyn,
d) w części zacienionej pędów jest mniejsze stężenie auksyn.
Zadanie 10. (1 pkt.)
Wskaż zdanie błędnie opisujące funkcję rdzenia kręgowego:
a) przewodzenie impulsów nerwowych z narządów do mózgowia,
b) przewodzenie impulsów nerwowych z mózgowia do narządów,
c) kierowanie procesami niezależnymi od naszej woli,
d) utrzymanie napięcia mięśni i koordynacja ruchów.
Zadanie 11. (1 pkt.)
Wskaż błędne stwierdzenie dotyczące roli węglowodanów w organizmach roślin:
a) ściana komórkowa roślin zbudowana jest z polisacharydu, z celulozy,
b) głównym materiałem zapasowym w komórkach roślin jest skrobia,
c) celuloza i skrobia są biopolimerami zbudowanymi z glukozy,
d) glukoza jest formą transportową węglowodanów w roślinie.
Zdanie 12. (1 pkt.)
Miejsce najlepszego, najostrzejszego widzenia to:
a) plamka żółta – występują tu jedynie pręciki,
b) plamka żółta – występują tu jedynie czopki,
c) plamka ślepa – występują tu jedynie pręciki,
d) plamka ślepa – występują tu jedynie czopki.
3
Zadanie 13. (1 pkt.)
Narządy homologiczne:
a) spełniają różne funkcje i występują u organizmów wywodzących się od różnych
przodków ewolucyjnych,
b) spełniają różne funkcje i występują u organizmów wywodzących się od wspólnego
przodka ewolucyjnego
c) spełniają podobne funkcje i występują u organizmów wywodzących się od różnych
przodków ewolucyjnych,
d) spełniają podobne funkcje i występują u organizmów wywodzących się od wspólnego
przodka ewolucyjnego.
Zadanie 14. (1 pkt.)
Wybierz poprawne zakończenie zdania. Żyła płucna:
a) doprowadza krew odtlenowaną do płuc,
b) doprowadza krew utlenowaną do lewego przedsionka serca,
c) doprowadza krew utlenowaną do prawego przedsionka serca,
d) doprowadza krew odtlenowaną do prawego przedsionka serca.
Zadanie 15. (1 pkt.)
Schemat przedstawia naczynia krwionośne doprowadzające krew do wątroby oraz naczynie
wyprowadzające krew z tego narządu.
www.epodreczniki.pl
Wybierz zdanie błędnie opisujące schemat:
a) naczynie krwionośne oznaczone literą C doprowadza do wątroby produkty trawienia,
b) naczynie oznaczone literą B doprowadza tlen do wątroby,
c) w naczyniu oznaczonym literą A stężenie tlenu we krwi jest wyższe niż w naczyniu
oznaczonym literą B,
d) w naczyniu oznaczonym literą A stężenie mocznika jest wyższe niż w naczyniu
oznaczonym literą B.
Zadanie 16. (1 pkt.)
Spośród podanych procesów wybierz ten, w którym istotny udział biorą jony wapnia:
a) skurcz komórki mięśniowej,
b) polaryzacja błony komórki neuronu,
c) transport tlenu w komórce erytrocytu,
d) łączenie podjednostek rybosomu w procesie biosyntezy białka.
4
Zadanie 17. (1 pkt.)
W cyklu pracy serca następują kolejno: skurcz przedsionków, skurcz komór i rozkurcz serca.
Wybierz w pełni poprawne zdanie dotyczące pracy serca człowieka:
a) skurcz przedsionków wtłacza krew do komór, zastawki półksiężycowate pozostają
w tym czasie otwarte,
b) podczas skurczu komór, krew z lewej komory pokonując zastawkę trójdzielną
wtłaczana jest do pnia aorty,
c) rosnące ciśnienie krwi podczas skurczu komór powoduje zamknięcie zastawek dwui trójdzielnej,
d) zamykaniu zastawek przedsionkowo – komorowych towarzyszy drugi ton serca.
Zadanie 18. (1 pkt.)
Spośród podanych informacji o roli błonnika w diecie człowieka, wybierz błędną:
a) obecność błonnika w pokarmie powoduje uczucie sytości, zapobiega otyłości,
b) obecność błonnika w pokarmie zapobiega tzw. zaparciom,
c) błonnik obecny w pokarmie jest źródłem energii dla organizmu człowieka,
d) obecność błonnika w pokarmie zmniejsza ryzyko zachorowania na raka jelita grubego.
Zadanie 19. (1 pkt.)
Poziom wapnia we krwi regulują hormony – parathormon i kalcytonina.
Wybierz zdanie zawierające informację poprawną:
a) parathormon wydzielany przez przytarczyce powoduje przesuwanie wapnia do kości,
b) kalcytonina wydzielana przez przytarczyce powoduje przesuwanie wapnia do kości,
c) parathormon wydzielany przez tarczycę powoduje przesuwanie wapnia do kości,
d) kalcytonina wydzielana przez tarczycę powoduje przesuwanie wapnia do kości.
Zadanie 20. (1 pkt.)
Na schemacie pokazano przykłady tkanek budujących organizm człowieka.
www.epodreczniki.pl
Wybierz zdanie prawdziwe:
a) Tkanka oznaczona cyfrą 1 buduje skórę właściwą człowieka,
b) Tkanka oznaczona cyfrą 4 buduje nasady kości długich człowieka,
c) Tkanka oznaczona cyfrą 3 buduje układ pokarmowy człowieka,
d) Tkanka oznaczona cyfrą 2 buduje powierzchnie stawowe człowieka.
5
Przenieś rozwiązania zadań 1 – 20 do tabeli wpisując odpowiednie litery prawidłowych
odpowiedzi dla każdego z zadań.
zadanie
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
odpowiedź
zadanie
odpowiedź
Liczba uzyskanych punktów za rozwiązanie zadań zamkniętych ……………..
Zadanie 21. (1 pkt.)
Z wyjściowej zawiesiny erytrocytów umieszczonych
w 0,9% roztworze NaCl pobrano dwie, takiej samej
objętości próby erytrocytów, które umieszczono
odpowiednio w roztworach A i B o różnym stężeniu
osmotycznym.
Określ, którą z liter A czy B opisano na schemacie próbę
erytrocytów umieszczonych w wodzie destylowanej,
wybór uzasadnij odnosząc się do schematu i treści
zadania.
Biologia Jedność i różnorodność WSPWN
…………………………………….………………….
………………………………………………………..
………………………………………………………..
………………………………………………………..
A
B
Zadanie 22. (1 pkt.)
Na schemacie przedstawiono proces klonowania królika. Dawcą komórki jajowej była biała
samiczka, dawcą komórki somatycznej czarny samiec, a matką zastępczą była czarna
samiczka. Określ, jaka będzie barwa umaszczenia i płeć sklonowanego królika.
barwa umaszczenia: ………………………………………………………………………..,
płeć sklonowanego królika …………………………………………………………………. .
6
Zadanie 23. (6 pkt.)
Kobieta o grupie krwi „A” ma dwoje dzieci. W surowicy jednego z dzieci (pierwszego)
obecne są przeciwciała przeciw krwinkom matki, a w surowicy drugiego dziecka – nie.
Na podstawie tych danych sformułowano następujące hipotezy:
1. Matka dzieci na pewno jest heterozygotą pod względem allelu IA.
2. Dziecko, którego surowica posiada przeciwciała przeciwko krwinkom matki może
mieć grupę krwi „0”.
3. Ojciec tego dziecka (którego surowica posiada przeciwciała przeciw krwinkom matki)
także może mieć grupę krwi „0”.
4. Dziecko którego surowica nie posiada przeciwciał przeciwko krwinkom matki nie
może mieć grupy krwi „AB”.
a) Zweryfikuj prawdziwość powyższych hipotez wpisując w odpowiednich miejscach tabeli
odpowiednio prawda / fałsz.
hipoteza nr:
1
2
3
4
prawda / fałsz
Po analizie zadania podaj:
b) genotyp matki dzieci ………………………………………… ;
c) możliwe grupy krwi dzieci: pierwszego: ……………..…… lub …..……………… ,
drugiego: ……………..…… lub ……..…………… ,
Zadanie 24. (1 pkt.)
Na schemacie pokazano dwa procesy zachodzące u roślin – fotosyntezę i oddychanie.
Zdrowo jest przebywać wśród zieleni jednak lekarze ostrzegają przed spaniem w zamkniętym
pomieszczeniu, w którym jest dużo roślin doniczkowych lub kwiatów ciętych.
Wyjaśnij, odnosząc się do schematu, dlaczego takie zalecenie lekarzy jest słuszne.
Biologia Jedność i różnorodność WSPWN
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………... .
7
Zadanie 25. (2 pkt.)
Na schemacie budowy liścia literami oznaczono substancje, jakie liść wymienia z otoczeniem
i innymi częściami rośliny.
epodreczniki.pl
a) Podaj nazwy substancji opisanych na
schemacie literami a, b oraz c.
a ……………………………………….
b ………………………………………..
c ………………………………………..
b) Podaj dwa przystosowania w budowie
anatomicznej liścia dla przebiegu
procesu fotosyntezy.
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………… .
Zadanie 26. (2 pkt.)
Na schemacie zilustrowano przyczynę powstawania nieprawidłowych gamet na przykładzie
dwóch par autosomów.
epodreczniki.pl
a) Podaj nazwę rodzaju mutacji przedstawionej na schemacie.
………………………………………………………………………………………….…
b) Podaj przykład choroby warunkowanej genetycznie u człowieka, jaka może wystąpić
u osoby rozwijającej się z zygoty z trisomią:
……………………………………………………………………….. .
8
Zadanie 27. (1 pkt.)
Praca wodniczek tętniących u pantofelka pozwala komórce tego pierwotniaka usunąć nadmiar
wody, która osmotycznie do niej napływa. Uczniowie wykonali doświadczenie, które miało
potwierdzić hipotezę: Praca wodniczki tętniącej reguluje stężenie osmotyczne komórki
pantofelka. W tym celu wykonali doświadczenie, w którym liczyli częstotliwość pulsów
wodniczek tętniących u pantofelków hodowanych w różnych warunkach. Częstotliwość
pulsów wodniczek u pantofelków z grupy kontrolnej liczono w środowisku wody z akwarium,
a w grupach badanych w jednej z nich w środowisku wody z akwarium do której dodano
wody destylowanej, a w drugiej w środowisku wody z akwarium z dodatkiem roztworu NaCl.
Przez niedopatrzenie uczniowie opisali próby badane literami A i B ale nie zanotowali do
której z nich dodano wody destylowanej, a do której roztworu soli. W próbie A odnotowali
większą częstotliwość pulsów wodniczek tętniących badanych pantofelków niż w próbie
kontrolnej, natomiast w próbie B częstotliwość pulsów była niższa niż w próbie kontrolnej.
W której z prób badanych A czy B dodano wody destylowanej? Uzasadnij wybór.
Próba…………………………………,
ponieważ ……………………………………………………………………………….………
…………………………………………………………………………………………..………
………………………………………………………………………………………………… .
Zadanie 28. (2 pkt.)
W skład DNA wchodzą zasady azotowe: adenina, tymina, guanina i cytozyna. W pewnej
próbie DNA jest 23% cytozyny.
a) Jaki % zasad tej próby DNA będzie stanowić adenina? Przedstaw obliczenia.
……………………………………………………………………………………………..
…………………………………………………………………………………….……… .
b) Użycie wysokiej temperatury umożliwia denaturację DNA – rozdzielenie podwójnej
helisy do pojedynczych nici w wyniku rozerwania wiązań łączących zasady azotowe.
Którą próbę DNA będzie trudniej zdenaturować: próbę A, która zawiera 23% cytozyny,
czy próbę B, która zawiera 40% guaniny? Uzasadnij odpowiedź odwołując się do sposobu
połączenia nici DNA w podwójnej helisie kwasu deoksyrybonukleinowego.
………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………….…………….. .
Zadanie 29. (2 pkt.)
W komórce miękiszu liścia jabłoni znajduje się 20 chromosomów.
Zapisz ile chromosomów będzie odpowiednio:
1. W komórce jajowej woreczka zalążkowego jabłoni ……………………..
2. W komórce plemnikowej tej jabłoni ……..……………..
3. W komórce dojrzałego członu naczyń tkanki przewodzącej jabłoni ………..………..
4. W komórce skórki liścia tej jabłoni ……………………
9
Tabela kodu genetycznego
Zadanie 30. (4 pkt.)
Na schemacie przedstawiono proces odczytywania informacji genetycznej pewnego
fragmentu genu złożonego z pięciu kodonów.
Biologia Jedność i różnorodność
a) Literami D oraz E opisano odpowiednio tRNA i przyłączony do niego, transportowany
aminokwas. Podaj, co oznaczają elementy schematu opisane literami A, B oraz C.
A ……………..….………; B …………..………………; C …………………………;
b) Korzystając z tabeli kodu genetycznego ustal kolejność aminokwasów (pięciu)
w powstającym na podstawie tego fragmentu genu białku.
………………………………………………………………………………………… ,
c) Wskutek mutacji w czwartym kodonie mRNA odczytywanego fragmentu genu
miejsce kodonu UAU zajął kodon UAC. Zapisz sekwencję nukleotydów
transkrybowanej nici DNA odczytywanego fragmentu genu po mutacji.
………………………………………………………………………………………… ,
d) Korzystając z tabeli kodu genetycznego możesz przekonać się, że pomimo mutacji
sekwencja aminokwasów w powstającym białku nie ulegnie zmianie. Podaj, jaka
cecha kodu genetycznego umożliwia pojawienie się takiej „milczącej” mutacji.
…………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………… .
10
Zadanie 31. (1 pkt.)
W tabeli przedstawiono wielkość genomu określoną liczba par zasad i liczbę chromosomów
wybranych organizmów.
gatunek
wielkość genomu
liczba chromosomów
Muszka owocowa
180 mln
8
Pszenica zwyczajna
16 mld
42
Drożdże (S. cerevisiae)
12,1 mln
32
Człowiek rozumny
3,2 mld
46
Wybierz i zakreśl wniosek, wynikający z analizy danych zawartych w tabeli.
a) Im bardziej złożony jest organizm tym większa liczba chromosomów,
b) Wielkość genomu zależy od liczby chromosomów,
c) Wielkość genomu jest charakterystyczna dla gatunku,
d) Wielkość genomu decyduje o złożoności organizmu.
Zadanie 32. (2 pkt.)
Na dużych głębokościach oceanicznych, które uważano za całkowicie pozbawione życia
z powodu ekstremalnych warunków, w tym braku światła, odkryto kominy hydrotermalne
występujące wokół źródeł gorącej wody, bogatej w siarczki. Okazało się, że powstają tam
bogate ekosystemy, ponieważ teren wokół nowopowstającego komina zasiedlają bakterie
samożywne, które uzyskują niezbędną im energię przez utlenianie H2S. Bakteriami odżywiają
się małże, ślimaki i kraby. Wyższe piętro drapieżników tworzą tam ośmiornice, ukwiały
i wiele gatunków ryb. Szczątki organizmów są zjadane przez kraby i niektóre mięczaki.
a) Nazwij proces, który w opisanym ekosystemie przeprowadzają opisane w tekście
bakterie samożywne i określ rolę tych bakterii w opisanym ekosystemie.
…………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………….
b) Jaki rodzaj sukcesji ekologicznej opisano w tekście zadania? Uzasadnij wybór.
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………….. .
Zadanie 33. (2 pkt.)
W królestwie roślin klasyfikowane są organizmy, które posiadają w swoich komórkach
chloroplasty i są zdolne do przeprowadzania procesu fotosyntezy. Jednak niektóre rośliny nie
mają zielonego barwnika, nie wytwarzają nawet liści, za to ich kwiaty są bardzo dobrze
wykształcone.
Z listy organizmów roślinnych wybierz i podkreśl jeden, który nie przeprowadza procesu
fotosyntezy. Podaj uzasadnienie wyboru odwołując się do sposobu, w jaki pozyskuje
niezbędne do życia oraz wykształcenia kwiatów i nasion związki organiczne.
rosiczka okrągłolistna, kanianka pospolita, jemioła pospolita, łuskiewnik różowy,
Uzasadnienie:
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………….. .
11
Zadanie 34 (2 pkt.)
Na schemacie pokazano krzywe poziomu fotosyntezy (w jednostkach umownych)
w zależności od temperatury dla dwóch roślin pochodzących z różnych stref klimatycznych.
Prószyński Poradnik dla nauczycieli
a) Która z roślin A czy B pochodzi ze strefy tropikalnych lasów deszczowych?
Uzasadnij odpowiedź.
…………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………... .
b) Na podstawie własnej wiedzy podaj czynnik środowiska życia rośliny B, który poza
temperaturą, wilgotnością i dostępem do składników mineralnych jest dla roślin strefy
tropikalnych lasów deszczowych czynnikiem ograniczającym?
…………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………….. .
Zadanie 35 (1 pkt.)
Dokonaj analizy schematu budowy szkieletu człowieka. Wiele cech
budowy szkieletu stanowi przystosowanie do pionowej postawy ciała
i sposobu lokomocji człowieka.
Podaj dwie widoczne na schemacie cechy budowy szkieletu człowieka,
które stanowią przystosowanie do pionowej postawy ciała i dwunożnego
sposobu poruszania się.
www.epodreczniki.pl
……………………………………………………………………….
……………………………………………………………………….
……………………………………………………………………….
……………………………………………………………………….
12
BRUDNOPIS
13