Koszty manipulacyjne funduszy inwestycyjnych

2010
Koszty manipulacyjne
funduszy
inwestycyjnych
Szymon Wieloch
Niniejszy dokument opisuje zjawiska mikroekonomiczne, które występują na
polskim rynku funduszy inwestycyjnych. W szczególności rozpatrywane są
przyczyny kształtowania się opłat manipulacyjnych dla różnych rodzajów
funduszy.
2010-06-08
Spis treści
Wprowadzenie ........................................................................................................................................ 3
Przykład opłat ...................................................................................................................................... 3
Ciekawe zjawiska na rynku funduszy inwestycyjnych ......................................................................... 3
Teoria....................................................................................................................................................... 4
Krzywe popytu i podaży ...................................................................................................................... 4
Zasada dzielenia zysków pomiędzy kupującego i sprzedającego ........................................................ 5
Wyjaśnienie zjawisk................................................................................................................................. 5
Skąd się wzięła opłata dystrybucyjna? ................................................................................................ 5
Opłata za zarządzanie .......................................................................................................................... 7
Wprowadzenie
Na polskim rynku występują trzy główne typy funduszy inwestycyjnych:



Fundusze akcyjne
Fundusze obligacji
Fundusze walutowe
Różnią się one między sobą przede wszystkim ryzykiem inwestycyjnym oraz oczekiwanymi zyskami.
Fundusze akcyjne oferują najwyższe zyski połączone z najwyższym ryzykiem. Natomiast fundusze
walutowe są funduszami o najmniejszym ryzyku, ale także o najmniejszych oczekiwanych zyskach.
Fundusze inwestycyjne zarabiają na swoich klientach dzięki marżom. Istnieją dwa główne typy marż:


Opłata dystrybucyjna – płacona jednokrotnie podczas zawierania umowy. Jest potrącana z
wpłaconej kwoty.
Opłata za zarządzanie – jest pobierana jako niewielki odsetek wpłaconych środków każdego
dnia.
Przykład opłat
Opłaty przykładowego funduszu inwestycyjnego: PKO Obligacji – FIO.
Tabela 1: Koszty dystrybucyjne PKO Obligacji - FIO.
Kwota od
Kwota do
0.00
4999.99
5000.00
9999.99
10000.00
25000.00
25000.00
50000.00
50000.00
100000.00
100000.00
300000.00
300000.00
1000000.00
1000000.00
Opłata za zarządzanie – 1,2% w skali roku.
Waluta
PLN
PLN
PLN
PLN
PLN
PLN
PLN
PLN
Opłata dystrybucyjna
1.50 %
1.45 %
1.25 %
1.00 %
0.75 %
0.25 %
0.15 %
0.05 %
Ciekawe zjawiska na rynku funduszy inwestycyjnych
Na rynku funduszy inwestycyjnych występują następujące ciekawe zjawiska:


Każdy fundusz pobiera dwie opłaty: dystrybucyjną oraz za zarządzanie. Dlaczego fundusze nie
zrezygnują np. z opłaty dystrybucyjnej zwiększając opłatę za zarządzanie? Znacznie
uprościłoby to system pobierania opłat.
Koszty zarządzania i opłaty dystrybucyjne są duże dla funduszy akcji, mniejsze dla funduszy
obligacji, a najmniejsze dla funduszy walutowych.
Tabela 2: Opłaty za zarządzanie dla różnych typów funduszy w jednym towarzystwie inwestycyjnym - Union
Investment TFI S. A.
Nazwa funduszu
UniKorona Akcje
UniKorona Obligacje
UniKorona Pieniężny
Opłata za zarządzanie
2,0%
1,2%
0,8%
Tabela 3: Opłata dystrybucyjna dla minimalnej dopuszczalnej wpłaty dla różnych typów funduszy w jednym
towarzystwie inwestycyjnym - Union Investment TFI S. A.
Nazwa funduszu
UniKorona Akcje
UniKorona Obligacje
UniKoronaPieniężny


Opłata dystrybucyjna
5%
1%
0%
Opłaty dystrybucyjne maleją wraz z zainwestowaną kwotą, natomiast opłata za zarządzanie
jest stała.
Fundusze akcji są popularniejsze od funduszy obligacji, a te z kolei są popularniejsze od
funduszy walutowych.
50,00%
40,00%
30,00%
20,00%
10,00%
0,00%
Popularnośd funduszy Inwestycyjnych
Akcyjne
Obligacji
Walutowe
Inne
Rysunek 1: Odsetek inwestycji w różne rodzaje funduszy, dane na lipiec 2009.
Teoria
Do wytłumaczenia przedstawionych zjawisk konieczna jest znajomośd krzywych popytu i podaży oraz
zasady dzielenia zysków pomiędzy kupującego i sprzedającego.
Krzywe popytu i podaży
Krzywe popytu i podaży prezentują liczbę kupowanych i sprzedawanych produktów na jednostkę
czasu w zależności od ceny rynkowej. W przypadku funduszy inwestycyjnych nie istnieje cena
inwestycji, natomiast podobne znaczenie mają opłaty wyrażone w procentach zainwestowanej sumy
stosowane przez fundusze inwestycyjne.
Przecięcie się krzywych popytu i podaży wyznacza zarówno cenę rynkową (wysokośd opłat), jak
również ilośd sprzedawanych jednostek funduszów na jednostkę czasu. Rysunek 2 przedstawia
graficznie krzywe popytu i podaży.
Rysunek 2: Krzywe popytu i podaży oraz kształtowana przez nie marża rynkowa.
Zasada dzielenia zysków pomiędzy kupującego i sprzedającego
Z krzywych popytu i podaży wynika, że jeżeli z zakupem produktu związany jest dodatkowy koszt w
postaci podatku lub — w przypadku funduszy inwestycyjnych — koszt znalezienia klienta, to
dodatkowy zysk wynikający z usunięcia lub zmniejszenia tego kosztu dzieli się pomiędzy kupującego i
sprzedającego.
Wyjaśnienie zjawisk
Skąd się wzięła opłata dystrybucyjna?
Klientów dla funduszy inwestycyjnych znajdują tzw. doradcy inwestycyjni, czyli firmy takie jak
Expander lub Open Finance. Fundusz inwestycyjny rozlicza się z doradcą płacąc mu za znalezienie
nowego klienta. Gdyby nie opłata dystrybucyjna, to fundusz na początku nawiązania umowy miałby
stratę, którą następnie odrabiałby wraz z czasem dzięki opłacie za zarządzanie.
Rysunek 3: Zysk funduszy inwestycyjnych w czasie oraz wpływ opłaty dystrybucyjnej na zysk.
Gdyby nie opłata dystrybucyjna, to fundusz inwestycyjny miałby straty na klientach, którzy szybko
rezygnowaliby z inwestycji wycofując fundusze. Opłata dystrybucyjna po pierwsze równoważy koszty
uzyskania klienta, a po drugie „odstrasza” klientów, którzy zamierzają inwestowad na krótki okres
czasu, co dla funduszu jest niekorzystne. Natomiast dla klientów inwestujących na dłuższy okres
czasu opłata dystrybucyjna jest pomijalna w stosunku do oczekiwanych zysków.
Zastanówmy się, co by się stało, gdyby na rynku pojawiły się fundusze czerpiące zyski tylko z opłaty
dystrybucyjnej lub tylko z opłat za zarządzanie. W pierwszym przypadku fundusz ten przyciągałby
praktycznie wyłącznie osoby inwestujące długoterminowo. Po pierwszych zyskach w postaci
pojedynczej opłaty za zarządzanie fundusz byłby zmuszony kontynuowad inwestycję tak długo jak
pragnie tego klient, bez pobierania żadnych opłat. Ponieważ taki rodzaj inwestycji byłby dla klienta
bardzo korzystny, dlatego prawdopodobnie korzystałby on z usługi bardo długo narażając tym samym
fundusz na duże koszty. W drugim przypadku fundusz inwestycyjny przyciągałby głównie klientów
chcących inwestowad krótkoterminowo (oferta funduszu byłaby na tle innych funduszy korzystniejsza
dla tego rodzaju klientów), co zaowocowałoby wysokimi opłatami za znalezienie klienta dla doradców
inwestycyjnych.
Klientów pragnących inwestowad na krótki okres czasu można traktowad jako osoby kupujące „inny
produkt”. Tzn. krzywe popytu i podaży mogą byd rozpatrywane osobno dla inwestycji kilkudniowych,
rocznych i kilkuletnich, a opłaty manipulacyjne powinny byd dobrane w taki sposób, aby zakooczenie
inwestycji w dowolnym momencie czasu dawało funduszowi „rynkowy” zysk w postaci opłat.
Połączenie opłaty dystrybucyjnej z opłatą za zarządzanie daje najlepszy efekt i stąd konieczne są obie
opłaty.
Koszt uzyskania klienta tłumaczy także, dlaczego opłata dystrybucyjna maleje wraz z wpłaconą kwotą.
Koszt zdobycia klienta jest w przybliżeniu stały (tłumaczeni e klientowi jak funkcjonują fundusze
inwestycyjne kosztuje tyle samo niezależnie od kwoty, jaką klient później wpłaci). Zgodnie z zasadą
dzielenia zysku oszczędnośd wynikająca ze znikomego wpływu kosztów uzyskania klienta w relacji do
inwestowanej sumy dzieli się pomiędzy fundusz inwestycyjny, klienta oraz doradcę finansowego
(stąd opłata dystrybucyjna nie jest stała i niezależna od inwestowanej sumy, tylko maleje procentowo
wraz ze wzrostem wpłacanej sumy).
Opłata za zarządzanie
Fundusze akcyjne mają najwyższą oczekiwaną stopę zwrotu z inwestycji. Wartośd ta dla funduszy
obligacyjnych jest mniejsza, natomiast dla funduszy walutowych – najmniejsza spośród rozważanych
typów funduszy.
Przykład zysków różnych funduszy należących do tego samego towarzystwa inwestycyjnego:
Tabela 4: Wyniki różnych funduszy inwestycyjnych dla towarzystwa inwestycyjnego Union Investment TFI S. A.
Nazwa funduszu
UniKorona Akcje
UniKorona Obligacje
UniKorona Pieniężny
Zysk w ciągu ostatniego roku
31,23%
14,92%
8,82%
Opłata za zarządzanie zmniejsza efektywny zysk z inwestycji. W przypadku funduszy akcji, których
oczekiwane zyski są bardzo duże, pomniejszenie ich o kilka punktów procentowych nie robi klientom
dużej różnicy. Natomiast dla inwestora preferującego bezpieczne formy inwestycji, czyli np. fundusze
walutowe, w których zysk po opodatkowaniu przekracza inflację zaledwie o około 3% w skali roku,
każdy ułamek procenta za zarządzanie ma duże znaczenie. Tym samym inaczej kształtują się krzywe
popytu na usługi różnych typów funduszy. Przy pewnej wartości marży w ogóle nie oyłaca się
kupowad jednostek funduszu inwestycyjnego i popyt spada praktycznie do zera. Natomiast krzywa
podaży jest mniej więcej stała dla każdego typu funduszów.
Rysunek 4: Popyt i podaż jednostek funduszów inwestycyjnych w zależności od wysokości opłat za zarządzanie.
Rysunek 4 pokazuje wykres popytu i podaży dla różnych typów funduszy inwestycyjnych. Przewiduje
on także większą popularnośd funduszy akcyjnych od funduszy obligacyjnych, a tych od funduszy
walutowych.
Nie zostało jeszcze wyjaśnione, dlaczego opłata za zarządzanie jest stała, podczas gdy opłata
dystrybucyjna maleje wraz z ilością zainwestowanych pieniędzy. Klienci inwestujący większe kwoty są
dla funduszy inwestycyjnych bardziej korzystni, więc znając zasadę dzielenia zysków można by się
spodziewad, że opłata za zarządzanie będzie maled wraz z ilością zainwestowanych pieniędzy. Tak się
jednak nie dzieje. Wyjaśnienie jest bardzo proste wtedy, kiedy zauważymy, że całośd opłat
manipulacyjnych jest dla klienta sumą opłaty dystrybucyjnej i opłaty za zarządzanie. Klienci
inwestujący duże kwoty oszczędzają tyle na opłacie dystrybucyjnej, że zmiana wartości opłaty za
zarządzanie nie jest już konieczna. Zbliżenie się do rynkowego „złotego środka” jest realizowane tylko
za pomocą opłaty dystrybucyjnej.