Plany życiowe - Śląskie Obserwatorium Procesów Metropolizacyjnych

Transkrypt

ISBN: 978-83-62508-03-7
Dr Bożena Pactwa – socjolog, adiunkt w Zakładzie Socjologii
Organizacji, Gospodarki i Metodologii Badań Społecznych Instytutu
Socjologii Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach oraz w Katedrze
Socjologii Wyższej Szkoły Zarządzania i Nauk Społecznych
im. ks. E. Szramka w Tychach. Przedmiotem jej zainteresowania jest
socjologia grup etnicznych oraz mniejszości narodowych, a w szczególności zagadnienia dotyczące relacji pomiędzy religią a tożsamością
narodową.
Lider, koordynator oraz członek zespołów w badaniach dotyczących
aktywności na rynku pracy, współfinansowanych ze środków Unii
Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
Bożena Pactwa
Plany życiowe
oraz aspiracje edukacyjne i zawodowe
uczniów szkół ponadgimnazjalnych
na obszarze Górnośląskiego Związku Metropolitalnego
Ważniejsze publikacje:
Pactwa B., Rojek-Adamek P. (red.), Edukacja całożyciowa – kompetencje cywilizacyjne
a regionalny rynek pracy, Tychy 2006
Pactwa B., Gawron G. (red.)., Czynniki integracji i reintegracji zawodowej
kobiet na regionalnym rynku pracy, Tychy 2008
Mucha J., Pactwa B. (red.), Status mniejszościowy i ambiwalencja tożsamości
w społeczeństwach wielokulturowych, Tychy 2008
Pactwa B., Kapralska Ł. (red.), Agora czy Hyde Park.
Internet jako przestrzeń społeczna grup mniejszościowych, Kraków 2010
Z recenzji dr. hab. Leszka Gruszczyńskiego
Ten zawierający niezwykle dużo informacji raport w pełni zasługuje na opublikowanie. Z pewnością
wzbogaci naszą wiedzę o śląskiej młodzieży. Całe opracowanie uzupełnia bardzo dobry Aneks z wieloma
zestawieniami prezentującymi możliwości edukacyjne w województwie śląskim.
Projekt objęty honorowym patronatem przez
Prezydenta Miasta Tychy oraz Górnośląski
Związek Metropolitalny
Od badania do działania. Analiza trendów rozwojowych i zmian gospodarczych w obszarze Górnośląskiego
Związku Metropolitalnego
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Raport z badań
Wyższa Szkoła Zarządzania i Nauk Społecznych
im. ks. Emila Szramka w Tychach
Bożena Pactwa
Plany życiowe
Bożena Pactwa
Plany życiowe
Raport z badań
Tychy 2011 rok
Spis treści
Część I
Wprowadzenie ........................................................................................................................................................................ 6
1.1. Od badania do działania – założenia i cele projektu. .................................................................................... 6
1.2. Uczniowie jako uczestnicy badań (organizacja i przebieg badań)............................................................ 8
Część II
Szkolnictwo ponadgimnazjalne w województwie śląskim
ze szczególnym uwzględnieniem obszaru GZM . ........................................................................................ 10
Część III
Charakterystyka badanych uczniów szkół ponadgimnazjalnych . ........................................................... 16
Część IV
Analiza zgromadzonego materiału empirycznego ...................................................................................... 21
1. Plany życiowe oraz aspiracje badanych uczniów
1.1. Wokół pojęcia aspiracji ........................................................................................................................... 21
1.2. Cele i dążenia życiowe . .......................................................................................................................... 22
1.3. Aspiracje edukacyjne .............................................................................................................................. 25
1.4. Plany po ukończeniu szkoły ponadgimnazjalnej ............................................................................. 29
1.4.1.Plany edukacyjne .................................................................................................................................... 30
1.4.2.Plany migracyjne ..................................................................................................................................... 37
1.5. Aspiracje zawodowe ................................................................................................................................ 39
1.6. Aspiracje materialne .............................................................................................................................. 42
1.7. Aspiracje dotyczące sytuacji rodzinnej respondenta . ...................................................................... 42
1.8. Aspiracje statusowe ................................................................................................................................ 43
2.
2.1.
2.2.
2.3.
2.4.
Wybór zawodu, poradnictwo i doradztwo zawodowe . .................................................................... 44
Orientacja zawodowa i poradnictwo zawodowe – ustalenia terminologiczne ............................. 44
Wybór zawodu . ....................................................................................................................................... 45
Poradnictwo zawodowe w badanych szkołach ................................................................................... 47
Szkolne Ośrodki Kariery ....................................................................................................................... 48
3.
3.1.
3.2.
3.3.
Przyszła praca ........................................................................................................................................... 51
Wyobrażenia o przyszłej pracy . ............................................................................................................ 51
Poczucie zagrożenia bezrobociem ........................................................................................................ 63
Absolwent szkoły ponadgimnazjalnej na rynku pracy .................................................................... 65
4. Zakończenie ................................................................................................................................................. 69
Bibliografia ......................................................................................................................................................... 71
Spis tabel i wykresów........................................................................................................................................ 73
Aneks .................................................................................................................................................................. 75
Część I
Wprowadzenie
1.1. Od badania do działania – założenia i cele projektu
Projekt badawczy Od badania do działania. Analiza trendów rozwojowych i zmian gospodarczych w obszarze Górnośląskiego Związku Metropolitalnego, współfinansowany ze środków Unii
Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego, realizowany był przez pracowników Katedry Socjologii Wyższej Szkoły Zarządzania i Nauk Społecznych im. ks. Emila Szramka
w Tychach.
Głównym celem działań w ramach tego przedsięwzięcia empirycznego, realizowanych
od maja 2009 roku do kwietnia 2011 roku, było dokonanie diagnozy trendów i zmian gospodarczych zachodzących w regionie w oparciu o przeprowadzenie badań socjologicznych wśród ponadośmiotysięcznej grupy reprezentantów śląskich pracodawców (700 osób), bezrobotnych (2774
osób), ekspertów (560 osób) i uczniów szkół ponadgimnazjalnych (4238 osób), funkcjonujących
w obszarze 14 miast tworzących Górnośląski Związek Metropolitalny.
Zasadniczymi argumentami przemawiającymi za skupieniem działań empirycznych
w ramach obszaru GZM były: fakt, iż jest on tą częścią województwa, której dominujący wizerunek często wpływa na postrzeganie przez mieszkańców Polski całego regionu oraz prowadzone w ostatnich latach intensywne działania w kierunku przekształcenia 14 miast członkowskich
w jeden spójny i silny ośrodek metropolitalny, którego prężny rozwój pozwolić ma na konkurowanie z metropoliami funkcjonującym w kraju i poza jego granicami. Jak wiadomo, historycznie
obszar ten rozwijał się w oparciu o istniejące tu surowce naturalne oraz procesy ich wydobycia
i przeróbki, szczególnie intensywnie zachodzące od XIX w. Dzięki temu powstał najbardziej uprzemysłowiony i wysoce zurbanizowany region w Polsce i jeden z ważniejszych tego typu ośrodków
w Europie. Dziś przemysłowe miasta tego obszaru stają wobec trudnego procesu transformacji
społeczno-gospodarczej w ośrodki o nowoczesnym i bezpiecznym dla środowiska przemyśle oraz
gospodarce opartej na wiedzy (Strategia Rozwoju GZM).
Zrealizowane przedsięwzięcie empiryczne było więc niepowtarzalną okazją do uchwycenia dynamiki procesów oraz przemian dokonujących się w tym zakresie i uwidaczniających
się w opiniach i poglądach przedstawicieli grup, których codzienne funkcjonowanie w ramach
badanego obszaru ma zasadniczy wpływ na możliwości kreowania silnej pozycji GórnośląskoZagłębiowskiej Metropolii „Silesia”. Należy więc tutaj jednoznacznie podkreślić, że przeprowadzone badania nie polegały na analizie statystycznych danych ekonomicznych, demograficznych
czy innych wskaźników stosowanych zazwyczaj jako kryteria określające poziom rozwoju gospodarczego wybranych obszarów metropolitalnych, aczkolwiek często sięgaliśmy po nie, dokonując
opisu badanych zbiorowości. Status metropolii nie może być bowiem określany jedynie poprzez
zastosowanie kryteriów statystycznych, gdyż równie istotne są tutaj cechy miast-metropolii istniejące w świadomości społeczeństwa. W realizowanych badaniach dążono więc do poznania
opinii i poglądów przedstawicieli różnych środowisk, których działalność stanowi istotną determinantę rozwoju gospodarczego GZM.
6
Dlatego właśnie badania realizowane wśród pracodawców z 14 miast GZM skupiały się
głównie na uzyskaniu informacji o aktualnych i przewidywanych ruchach kadrowych, tworzeniu
lub likwidacji miejsc pracy oraz oczekiwań wobec pracobiorców. Z kolei badania osób bezrobotnych, zarejestrowanych w 14 Powiatowych Urzędach Pracy funkcjonujących w obszarze GZM,
służyć miały przede wszystkim dokonaniu diagnozy kwalifikacji zawodowych i kompetencji cywilizacyjnych bezrobotnych przydatnych w pracy zawodowej, ich oczekiwań wobec pracodawców
oraz sposobów poszukiwania pracy. Udział w projekcie reprezentacji uczniów ostatnich klas szkół
ponadgimnazjalnych, funkcjonujących w obszarze 14 miast GZM, pozwolił z kolei na uzyskanie
informacji o preferowanych kierunkach i formach dalszego kształcenia oraz planach rozwoju karier
zawodowych przyszłych adeptów regionalnego rynku pracy. Realizacja badań wśród ekspertów
instytucjonalnych i pozainstytucjonalnych służyła natomiast identyfikacji silnych i słabych stron
oraz szans i zagrożeń dla lokalnych gospodarek miast członkowskich oraz całej gospodarki regionu, wynikających bezpośrednio z faktu powołania Górnośląskiego Związku Metropolitalnego
i budowanej na tej podstawie Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii „Silesia”.
Z uwagi na obszerność uzyskanego materiału badawczego, jego prezentacja dokonana
została w ramach czterech publikacji, z których każda zawiera analizę empiryczną zagadnień
problemowych, podejmowanych w badaniach realizowanych wśród jednej z wybranych grup
respondentów:
• ekspertów,
• uczniów szkół ponadgimnazjalnych,
• osób bezrobotne,
• pracodawców.
Ponadto dla stworzenia syntetycznego podsumowania obszernej części badawczej oraz
wsparcia jej najważniejszych wniosków wypowiedziami uznanych w zakresie problemów metropolitalności autorytetów, w ramach projektu wydana została piąta publikacja. Stanowi ona
podsumowanie, a zarazem zaproszenie do zapoznania się z całością materiału. Zawarte w niej
teksty przygotowane przez członków zespołu badawczego i ekspertów zaproszonych do udziału
w konferencji prezentującej rezultaty prowadzonych analiz, w przekonaniu autorów projektu posłużą nie tylko celom poznawczym, lecz również stanowić mogą praktyczne wsparcie dla liderów
i wszystkich osób zaangażowanych w proces budowania Metropolii „Silesia”.
Na koniec warto nadmienić, że prezentowany projekt to już trzecie z kolei, i dotychczas
największe pod względem podejmowanych zagadnień problemowych oraz obszaru terytorialnego, przedsięwzięcie badawcze, którego realizacji dzięki wsparciu finansowemu ze środków Unii
Europejskiej, podjęli się pracownicy tyskiej Katedry Socjologii. Wyniki poprzednich analiz udostępnione zostały czytelnikom w ramach dwóch publikacji wydanych przez Śląskie Wydawnictwa
Naukowe WSZiNS w Tychach:
• Edukacja całożyciowa a kompetencje cywilizacyjne (red. B. Pactwa, P. Rojek-Adamek), 2006 r.
• Czynniki integracji i reintegracji zawodowej kobiet na regionalnym rynku pracy
(red. G. Gawron, B. Pactwa), 2008 r.
7
1.2. Uczniowie jako uczestnicy badań (organizacja i przebieg badań)
Przemianom społecznym i ekonomicznym, jakie dokonują się w Polsce po roku 1989,
towarzyszy wiele zmian, które niewątpliwie mają ogromny wpływ na sytuację osób kończących
dziś szkoły ponadgimnazjalne. Autorzy zajmujący się problematyką młodzieży pod koniec lat
dziewięćdziesiątych, kiedy w systemie szkolnictwa ponadpodstawowego dominowało jeszcze
szkolnictwo zawodowe, podkreślali, że procesy transformacji ustrojowej i zmiany na rynku
pracy, pojawienie się bezrobocia wśród młodzieży uwidoczniły nieadekwatność ich aspiracji
zawodowych, jak i struktury wspomnianego typu szkolnictwa do rynku pracy (Sołdra-Gwiżdż
1996:7). Dziś, w 2010 roku, struktura szkolnictwa ponadgimnazjalnego wygląda zupełnie inaczej, choć trudno stwierdzić, że obecna struktura kształcenia odpowiada wymaganiom rynku
pracy. Problemy młodzieży wchodzącej w dorosłe życie zawodowe koncentrują się także wokół
innych kwestii. Jak słusznie zauważyła prof. Krystyna Szafraniec w wywiadzie dla dziennika „Rzeczpospolita”, „dzisiejsza młodzież ma bardzo duży potencjał rozwojowy, niestety nie ma
szczęścia do czasów, w których żyje. Dziś młodzi sami muszą brać na siebie odpowiedzialność za to,
jak będzie wyglądało ich dorosłe życie. Kiedyś świat był bardziej poukładany – po studiach czekał
na młodego człowieka jakiś zawód i nawet wiadomo było, jak go wykonywać. Dziś młodzi ludzie
zostają pozbawieni poczucia stabilności. Nikt im nie jest w stanie zagwarantować, że decyzje jakie podejmą, np. w odniesieniu do kierunku studiów, pozostaną w związku z ich karierą zawodową” (Szafraniec 2010). A decyzje te, determinujące wybór zawodu i dalszy kierunek kształcenia
– a co za tym idzie przyjęcie jednej z podstawowych ról społecznych – są bardzo istotnym elementem w procesie kształtowania się osobowości społecznej jednostki (Niezgoda 1975:10; MiszczukWereszczyńska, Karmiński 2009:143).
Jak zatem wyglądają plany życiowe, dążenia oraz aspiracje zawodowe i edukacyjne
współczesnej młodzieży, kończącej dziś szkoły ponadgimnazjalne? Co jest dla niej ważne, jakie
ma plany po ukończeniu szkoły, jak widzi swoją pozycję społeczną i przyszłość zawodową? Na te
i inne pytania próbowaliśmy znaleźć odpowiedź podczas badań, zrealizowanych wśród uczniów
szkół ponadgimnazjalnych w czternastu miastach Górnośląskiego Związku Metropolitalnego
(Bytomiu, Chorzowie, Dąbrowie Górniczej, Gliwicach, Jaworznie, Katowicach, Mysłowicach,
Piekarach Śląskich, Rudzie Śląskiej, Siemianowicach Śląskich, Sosnowcu, Świętochłowicach,
Tychach, Zabrzu) w ramach projektu ”Od badania do działania. Analiza trendów rozwojowych
i zmian gospodarczych w obszarze GZM”, współfinansowanego przez Unię Europejską w ramach
Europejskiego Funduszu Społecznego.
Zasadniczym celem badań było poznanie aspiracji edukacyjnych i zawodowych młodzieży kończącej szkoły ponadgimnazjalne, stosunku do przyszłej pracy zawodowej i własnych
zawodowych perspektyw. Interesowało nas także to, czy uczniowie posiadają wiedzę na temat
poszukiwania pracy, czy obawiają się utraty pracy, czy szkoła, którą kończą wyposażyła ich
w umiejętności aktywnego poszukiwania pracy? Podjęcie tej problematyki uznaliśmy za ważne
z kilku powodów. Z punktu widzenia socjologa niezwykle interesujące są przyczyny poznawcze.
Pytaliśmy młodych ludzi nie tylko o ich plany edukacyjne i zawodowe, ale także o świat wartości,
które uznają za ważne w swoim życiu. Do podjęcia badań przyczyniły się także względy społeczne:
wzrastająca z roku na rok liczba osób pragnących uzyskać wyższe wykształcenie. Pytaliśmy nie
tylko o decyzje w tym względzie, ale również o to, jakie znaczenie ma dla badanych wyższe wykształcenie: czy jest wartością samą w sobie czy też drogą do zapewnienia sobie lepszego bytu.
8
Z uwagi na rozległy obszar badań oraz dużą liczbę uczniów zdecydowano, że badania
będą miały charakter reprezentatywny, w których zastosowano kwotowy dobór próby. Na podstawie danych z Systemu Informacji Oświatowej uzyskano dane o liczbie uczniów w poszczególnych miastach z podziałem na poszczególne typy szkół: liceum ogólnokształcące, liceum profilowane, technikum, zasadnicza szkoła zawodowa oraz szkoła policealna. Ustalono, że do badań
zostanie zaproszonych 5% uczniów każdego z miast, których struktura – wedle typu szkoły, do
której uczęszczają – będzie taka sama, jak struktura całej populacji uczniów w danym mieście.
Stosując tą zasadę ustalono, że w badaniach będzie uczestniczyć 4250 uczniów.
Prezentowane badania zostały przeprowadzone w okresie od grudnia 2009 roku do
marca 2010 roku, czyli w okresie, w którym spodziewaliśmy się, że badana młodzież ma już za
sobą wybór związany z podjęciem pracy zawodowej lub dalszego kształcenia. Badania zostały
poprzedzone wizytą w każdej ze szkół we wrześniu. W jej trakcie przeprowadzono rozmowy
z osobami odpowiedzialnymi za prowadzenie badań na terenie szkoły, wyjaśniając cel badań
oraz omawiając organizację badania i potrzebny na to czas. Ustalono wówczas także najbardziej
dogodny dla placówki termin badań. Zazwyczaj rozmówcami byli dyrektorzy szkół, rzadziej
osoby pełniące inne funkcje, np. szkolnego pedagoga. O ile dyrektorzy szkół nie zgłaszali uwag
co do celowości prowadzonych badań i raczej chętnie (za co serdecznie dziękujemy) wyrażali
zgodę na obecność ankietera podczas zajęć, inne osoby dość niechętnie podejmowały decyzję,
którą wcześniej konsultowały z przedstawicielem dyrekcji. Wizyty członków zespołu badawczego
w badanych szkołach były w tych przypadkach kilkukrotne. Zdarzały się także przypadki, w których dyrektorzy szkół prosili o przesłanie kwestionariusza zastosowanego w badaniach i dopiero po zapoznaniu się z nim podejmowali decyzję o przystąpieniu szkoły do udziału w projekcie.
Były także i takie sytuacje, w których nasi rozmówcy kategorycznie odmówili współpracy, często
nie podając żadnych przemawiających za taką decyzją argumentów.
Badania zrealizowano w zaplanowanym terminie czterech miesięcy metodą ilościową
w oparciu o technikę ankiety audytoryjnej. Czas przeprowadzania badania w każdej z odwiedzanych
klas wynosił 45 minut. Z zaplanowanych pierwotnie 4250 ankiet zrealizowano 4238. Zdecydowały
o tym przede wszystkim braki w wypełnionych kwestionariuszach.
Uczniowie chętnie wzięli udział w badaniach, choć zdarzały się przypadki pojedynczych
odmów. Były to jednak sytuacje bardzo sporadyczne. Kwestionariusze zostały w znakomitej
większości wypełnione poprawnie, choć bywało, że zawierały wulgaryzmy i słowa świadczące
o niechęci do samych badań, zespołu badawczego i prowadzącego badanie ankietera.
9
Część II
Szkolnictwo ponadgimnazjalne w województwie
śląskim, ze szczególnym uwzględnieniem obszaru
Górnośląskiego Związku Metropolitalnego
W roku 1993 zespół ekspertów pod kierunkiem prof. Marka Szczepańskiego opublikował „Raport o stanie oświaty województwa katowickiego”. Autorzy (Wojciech Błasiak, Bohdan
Doboszyński, Danuta Drynda, Dorota Ekiert-Grabowska, Franciszek Kłosowski, Władysława
Luszczuk oraz Marek Szczepański), analizowali zadania, które w owym czasie, ich zdaniem, stały
przed systemem oświatowym woj. katowickiego w perspektywie długofalowych przedsięwzięć restrukturyzacyjnych. Do takich zaliczyli m.in. zmianę proporcji w systemie kształcenia, tzn. zwiększenie przynajmniej do 40-50% liczby młodzieży pobierającej naukę w liceach ogólnokształcących
oraz znaczny wzrost odsetka młodzieży studiującej (w 1991 roku na 1000 mieszkańców województwa przypadało zaledwie 7 studentów). Autorzy raportu wiele miejsca poświęcili potrzebie kreowania osobowości nowoczesnej w procesie zmian w regionie, upowszechniania „nowego etosu pracy”,
opartego wprawdzie na tradycyjnym szacunku do pracy, lecz propagującego nowoczesne wzory
osiągnięć, awansu zawodowego, kariery pracowniczej związanej z najnowszymi technologiami
i urządzeniami, badaniami naukowymi, nowoczesnymi systemami bankowo – finansowymi.
W części raportu poświęconej analizie struktury i form kształcenia postulowali rozpowszechnianie wykształcenia średniego ogólnokształcącego, mimo, że ich zdaniem na początku lat dziewięćdziesiątych obserwować można było wyraźny spadek inwestowania w wykształcenie jako coś,
co daje niepewne i odłożone w czasie gratyfikacje. Wśród interesujących, pionierskich wówczas
propozycji, znalazł się postulat rozszerzenia współpracy liceów ze szkołami wyższymi, m.in. przy
tworzeniu programów autorskich oraz indywidualnego toku nauczania.
Dziś, po 17 latach od momentu opublikowania raportu, wiele z propozycji i postulatów funkcjonuje w szkolnej rzeczywistości: odsetek średnich szkół ogólnokształcących oscyluje
wokół zakładanego przez autorów odsetka 40-50%, licea (m.in. badane LO im. J. Słowackiego
w Chorzowie realizuje we współpracy z Uniwersytetem Śląskim autorski program nauczania)
prowadzą programy we współpracy z uczelniami wyższymi, liczba studentów przypadających
na 1000 mieszkańców województwa śląskiego wynosi ponad 40, a wedle naszych badań 72,5%
młodzieży deklaruje, że za 10-15 lat będzie miała wykształcenie wyższe.
W ciągu ostatnich 20 lat struktura wykształcenia ludności Polski, w tym także województwa śląskiego (wcześniej w innych granicach – katowickiego), uległa znacznym przeobrażeniom.
Ilustruje to tabela 1:
10
Tabela 1 Struktura ludności Polski według wykształcenia
Rok
Odsetek osób z wykształceniem
wyższym
1978
1988
2002*
4,5
6,5
10,2
Rok
wyższym
2002*
2005
2007
2008
11,1
14,2
16,5
17,4
średnim
zasadniczym zawodowym
i policealnym
19,9
17,4
27,7
23,6
32,7
24,1
Odsetek osób z wykształceniem
średnim
zasadniczym
gimnazjalnym
i policealnym
zawodowym
32,4
23,8
1,8
33,0
23,0
5,5
33,4
22,4
5,5
33,6
22,3
4,5
podstawowym
ukończonym
45,7
38,8
28,2
podstawowym
ukończonym
28,0
21,8
20,2
19,4
*Od 2002 roku struktura wykształcenia obejmuje również wykształcenie gimnazjalne. W danych uzyskanych na stronach
GUS uwzględniono wcześniejszy i obecny podział.
Źródło: www.stat.gov.pl
Na terenie województwa śląskiego znacznemu przeobrażeniu uległa struktura i liczba szkół
według poszczególnych typów. W ciągu ostatnich 15 lat zwiększyła się – zgodnie z przewidywaniami autorów wspomnianego raportu – liczba liceów ogólnokształcących, a zmniejszyła liczba
techników i zasadniczych szkół zawodowych. Wzrosła także liczba szkół policealnych. Dynamikę
zmian obrazuje tabela 2:
Tabela 2 Edukacja w województwie śląskim według szczebli kształcenia (według ilości szkół)
Szczebel
kształcenia
LO
LP
TECH
ZSZ
POLIC
1995/1996
188
x
817
312
132
2000/2001
252
x
668
264
302
Rok szkolny
2005/2006
289
176
254
198
465
2007/2008
273
138
230
193
461
2008/2009
269
105
233
195
429
Źródło: Urząd Statystyczny w Katowicach, Rocznik Statystyczny Województwa Śląskiego 2009 (wersja elektroniczna www.
stat.gov.pl/katow/38_PLK_HTML.htm).
Zwiększyła się także liczba uczniów liceów ogólnokształcących. W roku szkolnym
2000/2001 było ich ponad 100 000 tys., a zdecydowanie zmniejszyła (ponad dwukrotnie) jeśli chodzi
o technika. Ostatnie lata przyniosły spadek liczby uczniów we wszystkich typach szkół. Wynika to
z przyczyn o charakterze demograficznym, np. w 2000 roku w woj. śląskim były 248 362 osoby
w wieku 16-18 lat, a w 2007 już tylko 187 990. Tendencja ta dotyczy obszaru całego kraju. Zmiany
w liczbie uczniów poszczególnych typów szkół przedstawia tabela 3:
11
Tabela 3
Edukacja w województwie śląskim według szczebla kształcenia (według ilości uczniów)
Liczba uczniów w roku szkolnym
Szczebel kształcenia
LO
LP
TECH
ZSZ
POLIC
2000/01
2005/06
2007/08
2008/09
101338
x
131422
62705
29074
81214
24622
66506
26648
44354
77612
12886
69656
25552
42786
74054
8035
69719
25182
48516
Źródło: Urząd Statystyczny w Katowicach, Rocznik Statystyczny Województwa Śląskiego 2009 (wersja elektroniczna www.
stat.gov.pl/katow/38_PLK_HTML.htm).
Na badanym przez nas obszarze Górnośląskiego Związku Metropolitalnego struktura wszystkich szkół ponadgimnazjalnych także jest zdominowana przez licea ogólnokształcące,
w których naukę pobiera 37,5 tys. uczniów. Stanowi to blisko 40% całej populacji młodzieży pobierającej naukę na szczeblu ponadgimnazjalnym.
Liczbę szkół oraz uczniów prezentuje tabela 4:
Tabela 4
Edukacja w roku szkolnym 2009/2010 na obszarze Górnośląskiego Związku Metropolitalnego
Typ szkoły
Zasadnicze szkoły zawodowe
Licea ogólnokształcące
Licea profilowane
Technika
Szkoły policealne
Liczba szkół
87
187
40
112
201
Liczba uczniów w tys.
9,2
37,5
2,7
29,0
21,1
Biorąc pod uwagę wszystkie badane miasta, odsetek uczniów w podziale na poszczególne typy szkół przedstawia się następująco:
12
Tabela 5
Uczniowie szkół ponadgimnazjalnych według typów szkół w roku szkolnym 2009/2010 (w %)
Miasto
ZSZ
LO
Bytom
Chorzów
Dąbrowa Górnicza
Gliwice
Jaworzno
Katowice
Mysłowice
Piekary Śląskie
Ruda Śląska
Siemianowice Śląskie
Sosnowiec
Świętochłowice
Tychy
Zabrze
12,4
9,6
5,1
12,3
8,7
8,1
14,5
19,3
18,0
12,8
9,9
22,8
9,3
10,9
38,0
51,3
46,6
41,6
37,6
49,0
47,2
37,7
27,6
50,6
43,1
46,4
43,9
44,7
LO
uzupełniające
7,0
6,8
5,2
7,4
5,1
4,4
1,6
7,1
6,1
5,6
4,7
6,5
11,9
8,4
Licea
profilowane
4,1
2,2
4,6
3,6
4,1
1,9
3,7
1,7
5,5
1,2
3,6
9,2
1,0
3,4
Technika
32,9
29,6
36,0
30,8
44,1
34,4
29,3
34,1
41,6
29,8
37,4
15,1
33,7
29,2
Technika
uzupełniające
5,6
0,5
2,5
4,3
0,3
2,2
3,7
1,1
1,3
0,1
3,4
W dziesięciu badanych przez nas miastach odsetek uczniów uczęszczających do liceów
ogólnokształcących przekracza 40%, a w Chorzowie i Siemianowicach Śląskich 50%. Najniższy
wskaźnik zanotowano w Rudzie Śląskiej, gdzie nie przekroczył on 30%. W mieście tym równocześnie zanotowano najwyższy odsetek uczniów pobierających naukę w technikum i trzeci, po
Świętochłowicach i Piekarach Śląskich, udział uczniów zasadniczych szkół zawodowych.
Szczegółowe tabele obrazujące liczbę szkół, oddziałów klasowych oraz liczbę uczniów
i absolwentów w roku szkolnym 2008/2009 na terenie badanych miast zamieszczono w Aneksie
(tabele I-V).
Zmianom w obrębie struktury kształcenia na poziomie szkół ponadgimnazjalnych towarzyszy w ostatnim 15-leciu dynamiczny rozwój liczby szkół wyższych na terenie województwa
śląskiego oraz wzrastający odsetek liczby osób studiujących, przypadających na 1000 mieszkańców
regionu. Warto także zaznaczyć, że obecnie na terenie badanego przez nas obszaru Górnośląskiego
Związku Metropolitalnego studiuje ponad 70% wszystkich osób, podejmujących wyższe kształcenie na poziomie całego województwa (134 076 studentów, 30 044 absolwentów).
W ciągu ostatnich 10 lat liczba wszystkich uczelni wyższych (publicznych i niepublicznych) na terenie województwa śląskiego wzrosła z 27 (1999 r.) do 46 (2009 r.) – w tym samym czasie
w Polsce wielkości te wyniosły: rok 2000 – 310; rok 2010 – 467. W okresie od roku akademickiego 1999/2000 do 2005/2006 liczba studentów wzrosła o blisko 40 tysięcy – z 158 752 do 197 260,
czyli o jedną czwartą. W analogicznym okresie liczba wszystkich osób studiujących w Polsce
zwiększyła się z 1 584 804 w roku 2000 do 1 900 014 w roku 2009. Trend ten został zahamowany
w kolejnych latach ze względu na niż demograficzny, a także migrację młodych ludzi za granicę
w celach zarobkowych. Rodzi to problemy dla wielu mniejszych uczelni, szczególnie o charakterze niepublicznym, gdzie spadek liczby studentów jest największy (szczególnie na studiach
stacjonarnych).
13
Liczba studentów studiujących w tego typu szkołach jest dwukrotnie niższa niż osób studiujących
w uczelniach publicznych. Zjawisko to w najbliższych latach może nie tylko utrzymywać się na
stałym poziomie, ale także ulec pogłębieniu ze względu na znacznie większą ilość miejsc przygotowanych przez uczelnie państwowe w stosunku do liczby osób kończących szkoły średnie. W wielu
przypadkach limity przyjęć w szkołach publicznych utrzymywane są na tym samym poziomie,
co w latach, kiedy liczba młodzieży podejmujących studia była znacznie większa niż obecnie.
Dane dotyczące uczelni wyższych województwa śląskiego prezentują tabele 6 i 7:
Tabela 6
Szkoły wyższe w województwie śląskim w ciągu ostatnich 10 lat
Rok akademicki
Liczba szkół
1999/2000
2000/2001
2005/2006
2007/2008
2008/2009
27
30
43
44
46
Liczba nauczycieli
akademickich
6956
7249
9275
9305
9208
Liczba studentów
Liczba absolwentów
158 752
168057
197260
187877
182466
22675
27922
40596
42227
-
Tabela 7
Studenci szkół wyższych w województwie śląskim według typu uczelni
Rok
2004
2005
2006
2007
2008
2009
Szkoły publiczne
139 556
137 427
133 298
128 877
125 983
124 750
Szkoły niepubliczne
67 225
70 312
69 940
68 884
66 247
62 486
W roku akademickim 2008/2009 w województwie śląskim funkcjonowało 46 wyższych
uczelni, z czego 14 miało charakter publiczny. Wraz z wydziałami zamiejscowymi, które nie zostały
odnotowane w zestawieniach Urzędu Statystycznego, w rzeczywistości 40 szkół niepublicznych
kierowało swoją ofertę do uczniów kończących szkoły średnie. Pełny wykaz uczelni publicznych
i niepublicznych województwa śląskiego, wraz z ofertą edukacyjną, został zamieszczony
w Aneksie (tabele VI, VII i VIII).
Największa liczba osób studiowała w wyższych uczelniach technicznych (28,58%) i ekonomicznych (28,29%). Na trzecim miejscu pod tym względem ulokował się Uniwersytet Śląski
w Katowicach (18,17% wszystkich studiujących w regionie).
14
Tabela 8
Szkoły wyższe w województwie śląskim w roku akademickim 2008/2009
Liczba szkół
Szkoły wyższe
Uniwersytety
Wyższe szkoły techniczne
Wyższe szkoły ekonomiczne
Wyższe szkoły pedagogiczne
Akademie medyczne
Akademie wychowania fizycznego
Wyższe szkoły artystyczne
Wyższe szkoły teologiczne
Pozostałe szkoły (niepubliczne o profilu uniwersyteckim)
Razem
1
4
14
2
1
1
2
1
20
46
Liczba studentów
n
%
33136
52150
51630
11447
7605
5107
1404
63
19924
182466
18,17
28,58
28,29
6,27
4,17
2,80
0,77
0,03
10,92
100,0
Absolwenci
w roku akademickim 2007/ 2008
7959
10746
12796
3482
1463
916
264
13
4588
42227
Znacznie wzrósł także wskaźnik obrazujący liczbę studentów przypadających na 10 tys.
ludności. Dane, które prezentuje na swych stronach internetowych Główny Urząd Statystyczny
dotyczą wprawdzie okresu od 2002 roku, ale widać wyraźnie, że w okresie ostatniego dziesięciolecia wskaźnik ten przekracza 40 studentów na 1000 osób zamieszkujących województwo śląskie.
Autorzy wspominanego wyżej „Raportu o stanie oświaty” z 1993 roku notowali na początku lat
dziewięćdziesiątych wartość współczynnika na poziomie 7 studentów na 1000 osób.
Jeszcze bardziej wyraźnie, niż współczynnik o charakterze ogólnym, zjawisko upowszechnienia się wyższego wykształcenia obrazuje współczynnik netto odnoszący liczbę osób
studiujących do liczby osób w wieku 19-24 lat, czyli okresu, w którym najczęściej podejmowane
są studia. Widać wyraźnie, że prawie połowa wszystkich osób w tym wieku podejmuje studia
wyższe. Zestawienie wartości wspomnianych współczynników prezentuje tabela 9:
Tabela 9
Studenci szkół wyższych na 10 tys. ludności w woj. śląskim
Rok
Na 10 tys. ludności
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
424
425
440
443
435
425
414
403
Na 10 tys. ludności
w wieku 19-24
4206
4173
4316
4406
4410
4435
4490
4558
15
Część III
Charakterystyka badanych uczniów
szkół ponadgimnazjalnych
W badaniach wzięło udział 4238 uczniów, z zaplanowanej pierwotnie liczby 4250.
O ile zakładana i zrealizowana liczba ankiet w poszczególnych miastach prawie się nie różni, to
nieznaczne różnice występują, jeśli chodzi o liczbę przebadanych uczniów w poszczególnych
typach szkół. Miały na to wpływ dwa czynniki: mniejsza, niż zakładano na podstawie danych
z Systemu Informacji Oświatowej, liczba uczniów w liceach profilowanych, szkołach zawodowych
i technikach. W szkołach, gdzie spodziewano się kilku ostatnich klas, w rzeczywistości często była
jedna, co było efektem ich likwidacji na poziomie szkół policealnych. W efekcie liczba uczniów,
którzy uczestniczyli w badaniach w poszczególnych miastach w porównaniu do zaplanowanej
liczby przedstawiała się następująco:
Tabela 10
Podział respondentów ze względu na miejsce badań i typ szkoły,
z uwzględnieniem zakładanej i zrealizowanej liczby ankiet
Typ szkoły
Miasto
Bytom
Chorzów
Dąbrowa Górnicza
Gliwice
Jaworzno
Katowice
Mysłowice
Piekary Śląskie
Ruda Śląska
Sosnowiec
Świętochłowice Śląskie
Tychy
Zabrze
Razem
LO
n
zakł.
130
151
132
190
82
335
55
37
78
43
170
42
130
146
1721
LP
n
zreal.
131
164
122
232
80
390
58
55
79
53
165
30
144
228
1931
n
zakł.
37
22
18
52
17
16
15
4
19
9
18
10
15
39
291
Źródło: badania własne WSZiNS 2009-2010
16
TECH
n
zreal.
41
23
9
11
21
8
16
1
26
0
17
19
17
23
232
n
zakł.
128
106
101
154
106
321
30
32
126
33
166
11
120
126
1560
n
zreal.
138
101
121
203
100
287
30
27
122
34
192
18
114
121
1608
ZSZ
n
zakł.
51
31
18
68
20
57
17
17
50
15
40
17
32
50
483
POLIC
n
zreal.
58
22
18
53
21
36
16
7
53
13
36
13
25
17
388
n
zakł.
34
20
1
36
5
41
3
0
7
0
16
0
3
29
195
n
zreal.
12
20
0
1
0
46
0
0
0
0
0
0
0
0
79
Razem
n
zakł.
380
330
270
500
230
770
120
90
280
100
410
80
300
390
4250
n
zreal.
380
330
270
500
222
767
120
90
280
100
410
80
300
389
4238
Strukturę badanej grupy, uwzględniającą liczebność badanych uczniów oraz udział procentowy w poszczególnych kategoriach wyróżnionych ze względu na miasto, w którym znajduje
się szkoła oraz jej typ, przedstawia tabela 11:
Tabela 11
Podział badanych uczniów ze względu na miejsce badań i typ szkoły
Miasto, w którym
przeprowadzono
badanie
Bytom
Chorzów
Dąbrowa Górnicza
Gliwice
Jaworzno
Katowice
Mysłowice
Piekary Śląskie
Ruda Śląska
Sosnowiec
Świętochłowice
Tychy
Zabrze
Razem
LO
131
3,1%
164
3,9%
122
2,9%
232
5,5%
80
1,9%
390
9,2%
58
1,4%
55
1,3%
79
1,9%
53
1,3%
165
3,9%
30
0,7%
144
3,4%
228
5,4%
1931
45,6%
Typ szkoły, do której uczęszczają respondenci
n oraz %
LP
TECH
ZSZ
41
1,0%
23
0,5%
9
0,2%
11
0,3%
21
0,5%
8
0,2%
16
0,4%
1
0,0%
26
0,6%
0
0,0%
17
0,4%
19
0,4%
17
0,4%
23
0,5%
232
5,5%
138
3,3%
101
2,4%
121
2,9%
203
4,8%
100
2,4%
287
6,8%
30
0,7%
27
0,6%
122
2,9%
34
0,8%
192
4,5%
18
0,4%
114
2,7%
121
2,9%
1608
37,9%
58
1,4%
22
0,5%
18
0,4%
53
1,3%
21
0,5%
36
0,8%
16
0,4%
7
0,2%
53
1,3%
13
0,3%
36
0,8%
13
0,3%
25
0,6%
17
0,4%
388
9,2%
Razem
POLIC
12
0,3%
20
0,5%
0
0,0%
1
0,0%
0
0,0
46
1,1%
0
0,0%
0
0,0%
0
0,0%
0
0,0%
0
0,0%
0
0,0%
0
0,0%
0
0,0%
79
1,9%
380
9,0%
330
7,8%
270
6,4%
500
11,8%
222
5,2
767
18,1%
120
2,8%
90
2,1%
280
6,6%
100
2,4%
410
9,7%
80
1,9%
300
7,1%
389
9,2%
4238
100,0%
Źródło: badania własne WSZiNS 2009-2010.
W badaniach wzięły udział 2333 kobiety i 1838 mężczyzn, co stanowi odpowiednio 55%
i 43% całej badanej populacji. Strukturę badanych ze względu na płeć przedstawia wykres 1:
17
Wykres 1
Płeć badanych
Najliczniejszą grupę wśród badanych stanowili uczniowie w wieku 18 (1890 osób – 44,6%)
i 19 lat (29,0%). Na trzecim miejscu znalazła się grupa 20-latków (473 osoby – 11,2%). Taka struktura badanych jest wynikiem struktury badanych szkół. Najliczniej w badaniach reprezentowane
były licea ogólnokształcące, w których uczniowie klas maturalnych mają 18 lub 19 ukończonych
lat. W technikach uczniowie ostatniej klasy to w większości 20-latkowie. Strukturę badanej grupy ze względu na wiek przedstawia wykres 2:
Wykres 2
Wiek badanych uczniów
18
Istotną zmienną w badaniu aspiracji edukacyjnych młodzieży jest wykształcenie rodziców.
Zapytaliśmy zatem naszych respondentów o wykształcenie ich matek i ojców. Najczęściej wskazywanym poziomem wykształcenia rodziców badanych uczniów, zarówno matek (24,2%), jak
i ojców (31,3%), było wykształcenie zasadnicze zawodowe. Na drugim miejscu w przypadku kobiet wykształcenie średnie ogólne (19,9%), a w przypadku mężczyzn średnie techniczne (23,3%).
Trzecim w kolejności, najczęściej pojawiającym się poziomem wykształcenia rodziców, zarówno w grupie matek, jak i ojców, było wykształcenie wyższe magisterskie (odpowiednio 18,3%
i 12,3%). Wyniki prezentuje tabela 12:
Tabela 12
Wykształcenie rodziców badanych uczniów
Wykształcenie
niepełne podstawowe/ niepełne
gimnazjalne
podstawowe/ gimnazjalne
zasadnicze zawodowe
średnie ogólne
średnie techniczne
policealne
wyższe zawodowe
wyższe magisterskie
nie wiem
brak odpowiedzi
Matki
Ojca
n
28
%
0,7
n
23
%
0,5
119
1027
842
538
189
249
775
300
171
2,8
24,2
19,9
12,7
4,5
5,9
18,3
7,1
4,0
89
1337
344
988
71
292
523
368
203
2,1
31,5
8,1
23,3
1,7
6,9
12,3
8,7
4,8
Zapytaliśmy także o zawód wykonywany przez rodziców. W tym przypadku pytanie miało
charakter otwarty. Spośród całej gamy różnorodnych zawodów najczęściej wymienianymi były:
sprzedawca w przypadku kobiet i górnik w przypadku mężczyzn. Fakt ten nie dziwi z jednej
strony ze względu na tradycje zawodu górniczego na terenie, gdzie prowadzone były badania,
z drugiej zaś na rozwijający się w ostatnich latach sektor handlu, w którym zatrudnienie znajdują przede wszystkim kobiety. Ranking pięciu najczęściej pojawiających się zawodów rodziców
badanych uczniów przedstawia tabela 13:
Tabela 13
Zawód wykonywany przez rodziców respondentów (pięć najczęściej wskazywanych)
Najczęściej wymieniany zawód
matki
sprzedawca
nauczyciel
księgowa
pielęgniarka
krawcowa
Liczba wskazań
n
287
252
189
187
116
Najczęściej wymieniany zawód
ojca
górnik
kierowca
elektryk
budowlaniec
mechanik
Liczba wskazań
n
581
188
146
124
115
19
Z deklaracji badanych uczniów wynika, że średni miesięczny dochód w ich rodzinach
wynosi około 1600 zł. Średnia arytmetyczna wyliczona dla podanych przez respondentów wartości
wyniosła 1596,85 zł. Najczęstszą podawaną wartością dochodu netto („na rękę”) w rodzinach
badanych była kwota 1000 zł przypadająca na jednego członka rodziny (wartość dominanty),
natomiast mediana wyniosła 1200 zł.
Zapytaliśmy także naszych respondentów o podstawowe umiejętności, kompetencje
cywilizacyjne, które niezbędne są w dzisiejszym świecie, takie jak posiadanie prawa jazdy, dostęp do sieci i korzystanie z Internetu oraz znajomość choćby jednego języka obcego w stopniu
umożliwiającym porozumienie się z obcokrajowcem. Wyniki przedstawia tabela 14:
Tabela 14
Kompetencje cywilizacyjne badanych
Czy posiadasz prawo jazdy?
tak
nie
trudno powiedzieć
brak odpowiedzi
razem
Czy korzystasz na co dzień z
Internetu?
Czy znasz jakiś język obcy na tyle
dobrze, aby porozumieć się
z obcokrajowcem?
n
%
n
%
n
%
1457
2694
87
4238
34,4
63,6
2,0
100,0
3979
181
78
4238
93,9
4,3
1,8
100,0
2654
371
1125
88
4238
62,6
8,8
26,5
2,1
100,0
Spośród naszych badanych co trzeci posiada prawo jazdy. Niespełna co dwudziesty nie
korzysta na co dzień z Internetu, a prawie dwie trzecie uczniów deklaruje, że zna jakiś język obcy
na tyle, że komunikacja z obcokrajowcem nie stanowi problemu. Te umiejętności niewątpliwie
są cechą wyróżniającą (szczególnie jeśli chodzi o korzystanie z globalnej sieci i umiejętności
językowe). Stanowią one atut w dalszych planach zarówno edukacyjnych, jak i zawodowych
(wyjazdy za granicę w celu dalszego kształcenia czy choćby pomysły związane z realizacją planów
zawodowych poza granicami Polski).
20
Część IV
Analiza zgromadzonego materiału empirycznego
1. Plany życiowe oraz aspiracje badanych uczniów
1.1. Wokół pojęcia aspiracji
W potocznym rozumieniu pojęcie aspiracji utożsamiane jest z ambicjami, celami, marzeniami czy potrzebami. Aspirować – to dążyć do czegoś, dążyć do określonego, zamierzonego celu
(Gołębiowski 1973:4). Termin aspiracje funkcjonuje zarówno na gruncie nauk psychologicznych,
jak i socjologicznych, co czasem – jak podkreśla Zbigniew Skorny – bywa przyczyną nieporozumień terminologicznych, a to z kolei powoduje niemożność porównania wyników badań.
W psychologii aspiracje pojmowane są jako pragnienie osiągnięcia czegoś znaczącego,
dążenie do jakiegoś celu, ambicja oraz przekonanie o własnych możliwościach w danym, szerszym
lub węższym zakresie aktywności, będące dla człowieka podstawą oceny osiągniętych efektów
działania (Szewczuk 1979:23). Jak zauważa Tadeusz Lewowicki, z aspiracjami łączą się również
takie pojęcia, jak zamierzenia i życzenia. Pierwszy termin zbliżony jest do zagadnień planów
życiowych, co stanowi domenę zainteresowań socjologów i pedagogów. Drugi natomiast – to
refleksja o sprawach aspiracji i obejmuje mniej lub bardziej realne marzenia czy cele „idealne”.
W pierwszym znaczeniu aspiracje to zatem wynik własnego działania, w drugim pojęcie to bliższe jest pragnieniom czy też idealnym rezultatom działań (Lewowicki 1987:13).
W odróżnieniu od psychologów, socjologowie w refleksji nad aspiracjami chętniej podkreślają hierarchię celów czy hierarchię wartości, stanowiących podstawę działań ludzi (Lewowicki
1987:17). Według Bronisława Gołębiowskiego aspiracje to zespół dążeń wyznaczonych przez hierarchię celów, które jednostka akceptuje oraz definiuje jako ważne, a które przesądzają o jej planach życiowych (Gołębiowski 1973:98). Antonina Kłoskowska, nawiązując do hierarchii potrzeb
Maslowa, twierdzi, że aspiracje uznać można za kategorie potrzeb świadomych, odnoszących się
do przedmiotów – wartości aktualnie nieposiadanych lub takich, które wymagają stałego odnawiania, są uznane za godne pożądania (Kłoskowska 1970:10). Zainteresowania socjologów, podejmujących zagadnienie aspiracji, koncentrują się zatem na obiektach pragnień ludzkich – wartościach, sprawach i rzeczach, które stanowią obiekt tych pragnień. Jak słusznie zauważa Andrzej
Janowski, jeśli więc psychologów zajmuje raczej „natura” dążeń, ich psychiczne właściwości, to
socjologów bardziej interesują obiekty ludzkich działań (Janowski 1977:13). Jednocześnie autor
ten podkreśla potrzebę całościowego podejścia do aspiracji. Wyróżniając aspiracje P, charakterystyczne dla psychologów oraz aspiracje S, przypisane podejściu socjologicznemu, wskazuje na
typ aspiracji C, właściwych dla osób próbujących uogólnić wiedzę o człowieku. Aspiracje C to
„wszelkie próby takiego zdefiniowania aspiracji, które łączyłyby w sobie podstawowe zależności wykryte na podstawie badań nad psychologią motywacji (i w jej ramach nad aspiracjami P)
z ogółem wiadomości o aspiracjach zebranych przez socjologów – a więc ujęcie w jedną całość
wiedzy o naturze dążenia jednostki i zarazem o obiektach powszechnie przez jednostki ludzkie w określonym społeczeństwie pożądanych” (Janowski 1977:13). Ta klarowna, jak się wydaje,
propozycja może zdaniem Tadeusza Lewowickiego napotykać jednak na szereg trudności natury
teoretycznej i praktycznej, wynikających choćby z trudności zdefiniowania wartości na gruncie
socjologii (zob. propozycja Marii Misztal, Misztal 1980).
21
Z pojęciem aspiracji bardzo ściśle związane jest pojęcie „poziom aspiracji”.
Ze względu na poziom aspiracji wyróżnia się aspiracje wysokie, przeciętne lub niskie.
W rozumieniu psychologicznym jest to przewidywany lub spodziewany wynik działalności
(Janowski 1977). W badaniach socjologicznych dominuje nieco inne ujęcie poziomu aspiracji.
Aspiracje ludzi są tu rozpatrywane na tle pragnień i dążeń dużych oraz małych grup społecznych.
Płaszczyzną odniesienia są więc aspiracje tych grup (Lewowicki 1987:23).
Inne rodzaje aspiracji to aspiracje zawyżone, realistyczne i zaniżone, powiązane z możliwością realizacji aspiracji, życzeniowe i działaniowe – uwzględniające związek aspiracji z działaniem,
aktualistyczne i przyszłościowe, biorące pod uwagę okres realizacji oraz aspiracje uświadamiane
i latentne, związane ze świadomością jednostki (Bednarczyk-Jama 2008:82-84).
Najczęściej jednak wymienianym podziałem aspiracji jest podział ze względu na ich
treść. Ze względu na to kryterium można wyróżnić między innymi aspiracje: ludyczne, szkolne
lub edukacyjne, zawodowe, związane z życiem osobistym i rodzinnym, kulturalne, materialne,
społeczne, kierownicze oraz moralne (Bednarczyk-Jama 2008:83-87). Z punktu widzenia prowadzonych badań szczególnie istotne znaczenie miały dla nas aspiracje edukacyjne – w tym poziom
kształcenia i wybór drogi edukacyjnej oraz dążenia związane z zawodem, pracą zawodową oraz
miejscem pracy. Pytaliśmy także o aspiracje materialne, pożądane rzeczy, standard życia, dobra
materialne i te, które dotyczyły wyobrażeń o kształcie przyszłej rodziny respondentów.
1.2. Cele i dążenia życiowe badanych uczniów
Problematyka planów, dążeń i aspiracji zawodowych młodzieży szkół ponadgimnazjalnych jest przedmiotem systematycznych badań wielu ośrodków naukowych i badawczych na terenie
całego kraju. Warto wspomnieć badania prowadzone przez środowisko opolskie (Sołdra – Gwiżdż
T. 1996, 2007; Krasnodębska A. 2008), krakowskie (Miszczuk-Wereszczyńska M., Karmiński M.
2009) czy badania ogólnopolskie zrealizowane przez Natalię Bednarczyk-Jama (Bednarczyk-Jama
2008). Systematyczny monitoring dążeń i aspiracji młodzieży prowadzi Centrum Badania Opinii
Społecznej w Warszawie. Badania te dla wielu badaczy stanowią punkt odniesienia zarówno jeśli
chodzi o same wyniki, jak i przyjęte przez CBOS standaryzowane pytania dotyczące wspomnianej problematyki.
Na potrzeby prowadzonych przez nas badań wykorzystano w celach porównawczych
część pytań zastosowanych w badaniach prowadzonych przez CBOS. W tekście prezentowanym
poniżej znajdują się odwołania do wyników badań zamieszczonych w raportach CBOS (CBOS
1999, 2008, 2009a, 2009b). Oczywiście należy wziąć pod uwagę fakt, że struktura osób w badaniach prowadzonych na próbie ogólnopolskiej, a badaniach prowadzonych w czternastu miastach
Górnośląskiego Związku Metropolitalnego różni się od siebie, na co będziemy zwracać uwagę.
Każdy człowiek ma w życiu różne cele i dążenia. Dla młodzieży kończącej szkoły ponadgimnazjalne są one szczególnie ważne, gdyż w dużej mierze są tym, co wyznacza ich dalszą
drogę edukacyjną i zawodową.
22
Pierwszym pytaniem, jakie zadaliśmy badanym było zatem pytanie o to, jakie cele są
dla nich najważniejsze. Spośród zaproponowanej listy celów i dążeń uczniowie mogli wybrać trzy
ich zdaniem najważniejsze. Otrzymane wyniki pokazują, że dla młodych ludzi najważniejsza
jest miłość, przyjaźń, udane życie rodzinne oraz praca zgodna z własnymi zainteresowaniami,
czyli trzy dążenia ogniskujące się wokół wartości związanych z domem, rodziną i pracą, dwoma
najważniejszymi sferami działalności człowieka (wyniki prezentuje wykres 3). Deklaracje te nie
odbiegają od deklaracji młodych ludzi badanych przez CBOS w 2008 roku. Tabela 15 prezentuje
porównanie wyników badań na terenie GZM oraz badań CBOS.
Wykres 3
Cele życiowe badanych uczniów
59,3
miłość,przyjaźń
54,2
udaneżycierodzinne
45,6
ciekawapraca,zgodnazTwoimizainteresowaniami
25,9
spokojneżyciebezkłopotów,konfliktów
22,5
zdobyciemajątku,osiągnięciewysokiejpozycjimaterialnej
22,5
osiągnięciewysokiejpozycjizawodowej,zrobieniekariery
19,7
życiebarwne,pełnerozrywek,bogateżycietowarzyskie
udaneżycieseksualne
18,5
7,1
niezależnośćwpracy
bycieużytecznymdlainnych,„życiedlainnych”
5,7
życiezgodnezzasadamireligijnymi
5,5
4,5
osiągnięciesukcesuwdziedzinienaukilubsztuki
zdobyciewładzypolitycznej–możliwośćwywierania
wpływunażyciespołeczneipolitycznekraju
możliwośćpodejmowaniaważnychdecyzjiwsferze
gospodarczej
inne
2
0,8
1
0
10
20
30
40
50
60
70
Uwaga: procenty nie sumują się do 100, ponieważ respondenci mogli wybrać więcej niż jedną możliwość.
23
Tabela 15
Porównanie wyników badań na terenie GZM oraz ogólnopolskich badań CBOS
Ludzie mają w życiu różne
n
%
Ranga Badania
cele i dążenia.
CBOS
Które z poniższych celów są najważniej1994
sze dla Ciebie?
udane życie rodzinne
2295
54,2
2
48
miłość, przyjaźń
2512
59,3
1
39
ciekawa praca, zgodna z Twoimi
1934
45,6
3
52
zainteresowaniami
osiągnięcie wysokiej pozycji zawodowej,
952
22,5
5,5
19
zrobienie kariery
spokojne życie bez kłopotów, konfliktów
1099
25,9
4
34
zdobycie majątku, osiągnięcie wysokiej
955
22,5
5,5
25
pozycji materialnej
życie barwne, pełne rozrywek, bogate życie
834
19,7
7
17
towarzyskie
osiągnięcie sukcesu w dziedzinie nauki lub
190
4,5
12
7
sztuki
bycie użytecznym dla innych, „życie dla
242
5,7
10
15
innych”
udane życie seksualne
785
18,5
8
9
życie zgodne z zasadami religijnymi
234
5,5
11
10
niezależność w pracy
303
7,1
9
10
zdobycie władzy politycznej – możliwość
86
2,0
13
1
wywierania wpływu na życie społeczne i
polityczne kraju
możliwość podejmowania ważnych decyzji
32
0,8
14
1
w sferze gospodarczej
inne
43
1,0
X
1
procenty nie sumują się do 100, ponieważ respondent mógł wybrać kilka odpowiedzi.
Badania
CBOS
1996
Badania Badania
CBOS
CBOS
1998
2003
Badania
CBOS
2008
Ranga
50
41
43
57
35
42
50
46
43
54
55
40
2
1
3
28
33
34
33
4
30
26
31
27
26
24
28
26
5
6
16
19
21
15
7
9
7
11
8
10
13
11
9
8
10
9
10
10
1
10
10
10
1
9
7
6
2
9
8
6
1
8
10
12
13,5
2
1
1
1
13,5
2
1
1
0
X
Ciekawe wyniki przynosi porównanie celów życiowych uczniów ze względu na typ
szkoły, do której uczęszczają. O ile „pierwsza trójka” wymienianych dążeń, choć pojawiają się
one w różnych konfiguracjach, jest tożsama dla wyborów respondentów wszystkich typów szkół
(są to: udane życie rodzinne, miłość i przyjaźń oraz ciekawa praca, zgodna z zainteresowaniami), to różnice widać na miejscu czwartym. Dla uczniów liceów ogólnokształcących czwartym
w kolejności wskazywanym celem jest osiągnięcie wysokiej pozycji zawodowej, zrobienie kariery.
W wyborach uczniów pozostałych typów szkół na czwartym miejscu pojawia się spokojne życie
bez kłopotów i konfliktów. Daleko, bo w okolicach 9. (licea profilowane i szkoły policealne) i 11.
miejsca (licea ogólnokształcące, zasadnicze szkoły zawodowe i technika) ulokowała się wartość
związana z byciem użytecznym dla innych. Szczegółowy rozkład odpowiedzi prezentuje tabela
16:
24
Tabela 16
Cele i dążenia uczniów ze względu na typ szkoły, do której uczęszczają
Ludzie mają w życiu różne cele i dążenia.
Które z poniższych celów są najważniejsze dla Ciebie?
udane życie rodzinne
miłość, przyjaźń
ciekawa praca, zgodna z Twoimi
zainteresowaniami
osiągnięcie wysokiej pozycji zawodowej,
zrobienie kariery
spokojne życie bez kłopotów, konfliktów
zdobycie majątku, osiągnięcie wysokiej
pozycji materialnej
osiągnięcie sukcesu w dziedzinie nauki lub
sztuki
bycie użytecznym dla innych, „życie dla
innych”
udane życie seksualne
niezależność w pracy
zdobycie władzy politycznej – możliwość
wywierania wpływu na życie społeczne i
polityczne kraju
możliwość podejmowania ważnych decyzji w
sferze gospodarczej
inne
LO
LP
Wskazania uczniów
TECH
ZSZ
Pozycja
%
Pozycja
%
Pozycja
2
58,0
1
66,5
1
1
53,1
2
57,5
2
3
44,2
3
39,9
3
%
74,7
58,2
63,3
POLIC
Pozycja
1
3
2
%
46,7
64,3
47,6
Pozycja
3
1
2
%
62,1
63,8
42,7
23,6
4
17,7
7
22,7
6
19,8
5
17,7
5
22,0
22,8
6
5
33,6
20,3
4
5
28,5
24,3
4
5
30,7
17,8
4
8
24,1
11,4
4
7
21,7
6,9
7
9
15,5
2,2
8
12
18,3
2,9
8
12
18,6
1,3
7
13
15,2
0,0
6
12
6,6
11
6,9
9
4,9
11
3,1
11
10,1
9
16,8
6,2
7,1
2,2
10
12
8
13
19,8
4,7
3,9
1,7
6
10
11
13
20,7
5,1
8,1
2,0
7
10
9
13
18,8
4,1
4,9
2,1
6
10
9
12
11,4
7,6
8,9
0,0
7
11
10
12
0,7
15
0,9
14
0,7
15
1,3
13
0,0
12
0,9
14
0,9
14
1,2
14
1,3
13
0,0
12
1.3. Aspiracje edukacyjne
Jak piszą autorzy opracowania „Młodzież 2008” (CBOS 2009), jedną z miar aspiracji życiowych, postrzeganych możliwych do osiągnięcia celów oraz określonych realnych perspektyw,
są o wyobrażenia o własnym życiu za 10-15 lat.
W latach 1990-2003 poziom aspiracji edukacyjnych w Polsce charakteryzował się bardzo silną dynamiką. Z badań CBOS wynika, że w 1990 roku co czwarty młody człowiek zakładał
osiągnięcie wyższego wykształcenia. Trzynaście lat później odsetek ten wynosił już 71%. Trend
ten został w kolejnych latach nieco zahamowany i w 2008 roku zanotowano już tylko wynik
niższy o dwa punkty procentowe (69%). W naszych badaniach, przeprowadzonych na terenie
Górnośląskiego Związku Metropolitalnego na przełomie roku 2009/2010, wyniki są bardzo zbliżone. Do wyższego poziomu wykształcenia aspiruje 72,5% badanych.
Otrzymane wyniki prezentuje tabela 17:
25
Tabela 17
Deklarowane wykształcenie badanych uczniów za 10-15 lat
Jakie będziesz miał(a) wykształcenie
za 10-15 lat?
zasadnicze zawodowe
średnie
pomaturalne
wyższe
trudno powiedzieć
razem
Badania na terenie GZM 2009/2010
n
124
647
358
3072
37
4238
Badania CBOS
2008
%
2,9
15,3
8,4
72,5
0,9
100,0
5,0
15,0
11,0
69,0
0,0
100,0
Istotną kwestią w rozważaniach na temat aspiracji edukacyjnych jest określenie ich poziomu. Ponieważ badaniami objęto uczniów wszystkich typów szkół ponadgimnajzalnych, teoretycznie najniższym możliwym poziomem wykształcenia, który mógł osiągnąć uczeń był poziom
zawodowy (przy założeniu, że część uczniów nie chce się dalej kształcić). Przyjęto, za autorami
zajmującymi się aspiracjami edukacyjnymi uczniów szkół ponadgimnazjalnych, że niski poziom
aspiracji edukacyjnych oznacza wybór swojego wykształcenia na poziomie szkoły zasadniczej
zawodowej, średni poziom aspiracji powiązany jest z gotowością do zdobycia wykształcenia na
poziomie szkoły średniej, tj. w technikum, liceum ogólnokształcącym, liceum profilowanym lub
szkole policealnej, natomiast wysoki poziom aspiracji oznacza chęć ukończenia edukacji na poziomie studiów wyższych, tj. licencjackich, inżynierskich, magisterskich (Miszczuk-Wereszczyńska
M., Karmiński M. 2009:146).
Wyniki badań przeprowadzonych przez nas w czternastu śląskich miastach we wszystkich typach szkół jasno pokazują, że aspiracje edukacyjne uczniów są bardzo wysokie. W przypadku liceów ogólnokształcących 94,7% respondentów zadeklarowała chęć uzyskania wyższego
wykształcenia. Także większość badanych z liceów profilowanych, techników i szkół policealnych wykazywała wysokie aspiracje edukacyjne. Jedynie aspiracje uczniów zasadniczych szkół
zawodowych w większości sytuowały się na poziomie średnim. Ta grupa jednak, częściej niż inne,
deklarowała chęć wyjazdu po zakończeniu szkoły w celach zarobkowych za granicę. Rozkład deklaracji ze względu na typ szkoły, do której uczęszczali badani, prezentuje tabela 18:
Tabela 18
Deklaracje dotyczące przyszłego wykształcenia, a typ szkoły respondenta
Jakie będziesz miał(a)
wykształcenie
za 10-15 lat?
zasadnicze zawodowe
średnie
pomaturalne
wyższe
brak danych
Odpowiedzi uczniów według typu szkoły (w procentach)
LO
0,3
2,1
2,2
94,7
0,7
26
LP
0,4
16,8
17,2
63,8
1,8
TECH
0,5
23,9
13,1
61,6
0,9
ZSZ
28,4
45,4
10,8
14,4
1,0
POLIC
0,0
7,6
29,1
63,3
0,0
Wybór ścieżki edukacyjnej, aspiracje do określonego poziomu wykształcenia są wypadkową wielu czynników. Mogą one wynikać z osobistych cech uczniów, z ich dążeń życiowych, wyobrażeń o własnej karierze zawodowej, czy wreszcie aspiracji związanych z miejscem
i rodzajem przyszłej pracy (Burzyński 1992:113). Aspiracje edukacyjne warunkowane są także
przez „kapitał społeczny”, wyznaczony przez wykształcenie oraz pozycję społeczno-zawodową
rodziców (Miszczuk-Wereszczyńska M., Karmiński M. 2009: 152). Wyniki przeprowadzonych
przez nas badań pokazują, że wysokie aspiracje edukacyjne uczniów bardzo mocno skorelowane
są z wyższym wykształceniem ich rodziców. Wyniki prezentują tabele 19 i 20:
Tabela 19
Aspiracje edukacyjne uczniów, a poziom wykształcenia matki
Jakie będziesz
miał(a)
wykształcenie
za 10-15 lat
zasadnicze
zawodowe
średnie
pomaturalne
wyższe
razem
Odpowiedzi uczniów według wykształcenia matki (w procentach)
Niepełne
Podstawowe
Zasadnicze
Średnie
Średnie
podstawowe/ /gimnazjalne
zawodowe
ogólne
techniczne
gimnazjalne
17,9
4,2
5,5
2,7
2,4
25,0
0,0
57,1
100,0
25,2
12,6
58,0
100,0
24,3
12,4
57,8
100,0
16,2
8,7
42,4
100,0
Policealne
Wyższe
zawodowe
Wyższe
magisterskie
43,7
1,2
0,5
7,9
11,7
76,7
100,0
7,2
4,4
87,2
100,0
3,7
2,2
93,5
100,0
12,6
8,6
76,4
100,0
Tabela 20
Aspiracje edukacyjne uczniów, a poziom wykształcenia ojca
Jakie będziesz
miał(a)
wykształcenie
za 10-15 lat
Odpowiedzi uczniów według wykształcenia ojca (w procentach)
Niepełne
Podstawowe Zasadnicze
podstawowe/ /gimnazjalne zawodowe
gimnazjalne
0,0
10,1
5,2
zasadnicze
zawodowe
średnie
30,4
30,3
pomaturalne
0,0
12,4
wyższe
69,6
47,2
razem
100,0
100,0
20,6
11,4
62,8
100,0
Średnie
ogólne
Średnie
techniczne
Policealne
Wyższe
zawodowe
Wyższe
magisterskie
2,9
1,4
1,4
1,0
0,4
22,4
6,7
68,0
100,0
12,5
6,9
79,2
100,0
9,9
8,4
80,3
100,0
3,0
2,9
93,1
100,0
3,1
2,8
93,7
100,0
Zwraca także uwagę fakt, że ponad połowa (57,1%-58%) dzieci matek posiadających wykształcenie zawodowe lub niższe, aspiruje do posiadania wykształcenia wyższego.
Aspiracje edukacyjne dzieci (wysokie) w stosunku do wykształcenia matki (niskie) mają podobną
strukturę, jak w przypadku porównania ich z wykształceniem ojców. Tu także 62,8% uczniów –
27
dzieci ojców z wykształceniem zasadniczym zawodowym – aspiruje do wykształcenia wyższego.
Należy przy tym jednak zauważyć, że na taki stan rzeczy wpływają nie tylko czynniki endogenne.
W sposób bardzo istotny przyczyniły się do tego także czynniki zewnętrzne: upowszechnienie
się wykształcenia wyższego oraz dynamika liczby szkół wyższych w regionie – także w miejscowościach, gdzie dotąd nie było tradycji akademickich. Wszystko to sprawia, że studia podejmują
uczniowie pochodzący z rodzin, w których dotąd nie było tradycji studiowania. Inną kwestią jest
także fakt, że ogromna większość pracodawców wymaga od kandydatów ubiegających się o pracę
na danym stanowisku wykształcenia wyższego.
Biorąc te wszystkie okoliczności pod uwagę postanowiliśmy zapytać badanych uczniów,
dlaczego ich zdaniem ludzie dążą do zdobycia wyższego wykształcenia? Czy ich zdaniem wykształcenie jest wartością autoteliczną, czy też instrumentalną? Co liczy się przede wszystkim?
Otrzymane wyniki pokazują bardzo wyraźnie, że w opinii młodzieży kończącej szkoły ponadgimnazjalne wykształcenie ma wartość instrumentalną, służy do osiągnięcia innych celów, niż
tylko zdobywanie wiedzy. Wśród wybieranych możliwości zdecydowaną przewagę uzyskała
odpowiedź wskazująca na wykształcenie jako drogę do uzyskania wysokich zarobków (73,3%).
Na drugim miejscu wymieniano odpowiedź wskazującą na wykształcenie jako środek do łatwiejszego życia (36,3%). Dopiero na trzecim i czwartym miejscu znalazły się odpowiedzi podkreślające
autoteliczną wartość wykształcenia (interesujący zawód – 20,9% i niezależność, samodzielność
– 14,7%). Szczegółowy rozkład odpowiedzi przedstawia tabela 21:
Tabela 21
Najważniejsze aspekty wykształcenia w opinii badanej młodzieży
Jak sądzisz, dlaczego ludzie dążą do zdobycia
wykształcenia? Co liczy się przede wszystkim?
n
wysokie zarobki
3107
łatwiejsze życie
1549
interesujący zawód
884
niezależność, samodzielność
625
uniknięcie bezrobocia
611
rozwój intelektualny, samodoskonalenie
572
uznanie, szacunek ze strony innych
358
lekka praca
305
możliwość pracy za granicą
210
udział we władzy
72
inne
40
Procenty nie sumują się do 100, ponieważ respondent mógł wybrać dwie odpowiedzi.
28
%
73,3
36,3
20,9
14,7
14,4
13,5
8,4
7,2
5,0
1,7
0,9
1.4. Plany po ukończeniu szkoły ponadgimnazjalnej
Mimo bardzo dużej liczby badanych uczniów deklarujących posiadanie wyższego wykształcenia w perspektywie 10-15 lat (72,5%), nie wszyscy zamierzają studiować zaraz po ukończeniu szkoły.
Zapytaliśmy zatem naszych respondentów, jakie mają plany w tym względzie? Interesowało
nas także to, czy plany badanej przez nas młodzieży, zamieszkującej obszar czternastu miast
Górnośląskiego Związku Metropolitalnego, różnią się od młodzież zamieszkującej obszar całego
kraju. W tym celu zestawiono wyniki uzyskane w badaniach własnych z wynikami badań przeprowadzonych przez CBOS w latach 1998-2008. Badania CBOS pokazują, że w ciągu ostatnich 10
lat liczba osób zamierzających zaraz po ukończeniu szkoły podjąć studia na wybranym kierunku
wzrosła o 10 punktów procentowych. W badaniach przeprowadzonych przez nasz zespół odsetek
ten był jeszcze większy i wyniósł 66% (przypomnijmy wszakże, że nasze badania prowadzone
były tylko w miastach, na obszarze, gdzie dostęp do szkoły wyższej jest o wiele łatwiejszy niż
w skali kraju, choćby ze względu na liczbę wyższych uczelni i ich lokalizację – spośród badanych
miejscowości tylko w Siemianowicach Śląskich, Świętochłowicach i Piekarach Śląskich nie ma
wyższej uczelni). Na tym samym poziomie, co w badaniach ogólnopolskich, ukształtował się
odsetek osób zamierzających po ukończeniu szkoły wyjechać za granicę. Podobnie wyglądają
także wyniki dotyczące podjęcia pracy. Nieco wyższy odsetek młodzieży pochodzącej z naszego regionu zamierza założyć własną firmę (4,2% w stosunku do 3% w badaniach CBOS z roku
2008). W bieżących badaniach nie rozwijaliśmy tej kwestii, ale w dalszej perspektywie warto
sprawdzić, jak młodzi ludzie postrzegają warunki do rozwijania własnej przedsiębiorczości na
terenie Górnośląskiego Związku Metropolitalnego, jakie widzą dla siebie szanse, a jakie bariery
ich zdaniem ograniczają możliwości młodych, wchodzących na rynek przedsiębiorców.
Wyniki prezentuje tabela 22:
Tabela 22
Plany badanych uczniów po ukończeniu szkoły
Jakie masz plany po ukończeniu obecnej szkoły?
będę studiować na wybranym kierunku studiów
będę się uczyć w szkole pomaturalnej, policealnej
będę się uczyć w technikum (tylko dla uczniów szkół zasadniczych)
będę pracować i uczyć się w technikum (tylko dla uczniów szkół zasadniczych)
wyjadę za granicę na stałe lub na dłuższy czas
pozostanę bez pracy, będę bezrobotny(a)
będę pracować w zakładzie państwowym
będę pracować w zakładzie, firmie prywatnej polskiej
założę własną firmę
będę pracować w zakładzie, firmie z kapitałem zagranicznym
będę pracować w gospodarstwie rolnym
będę prowadzić dom, wychowywać dzieci
i utrzymywać się zarobków męża (żony)
będę odbywać służbę wojskową
inne plany
brak danych
Badania WSZiNS
2009-2010
n
%
2795
232
70
112
262
22
182
234
177
18
10
66,0
5,5
1,7
2,6
6,2
0,5
4,3
5,5
4,2
0,4
0,2
Badania
CBOS
1998
%
49
9
10
17
3
1
1
2
2
1
1
Badania
CBOS
2003
%
59
9
5
8
7
1
2
2
2
0
0
Badania
CBOS
2008
%
59
8
3
6
6
0
4
5
3
0
1
43
1,0
1
0
0
35
0,8
3
-
5
-
1
46
1,1
-
-
-
29
Plany, jakie mają uczniowie po ukończeniu szkoły zależą w dużym stopniu od typu
placówki do jakiej uczęszczają. Ponad dziewięciu na dziesięciu uczniów liceów ogólnokształcących (92,5%) zamierza podjąć naukę na wybranym przez siebie kierunku studiów. W przypadku
liceów profilowanych i techników jest to już tylko nieco więcej niż co drugi uczeń (odpowiednio
53,4% i 52,6%). Jeszcze mniejszy odsetek (36,7%) dotyczy uczniów szkół policealnych, natomiast
w przypadku szkół zawodowych zanotowano 7,7% (w tym wypadku, jak sądzimy uczniowie
mieli na myśli decyzję o studiowaniu po ukończeniu technikum, do którego – łącząc naukę
z pracą zawodową lub nie – wybiera się 42,1% wszystkich badanych uczniów zasadniczych szkół
zawodowych). Uczniowie zasadniczych szkół zawodowych najczęściej deklarowali także chęć
wyjazdu za granicę (12,4%).
Rozkład odpowiedzi na pytanie o plany po ukończeniu szkoły z podziałem na typ placówki, do której uczęszczają badani uczniowie, przedstawia tabela 23:
Tabela 23
Plany po ukończeniu szkoły ze względu na typ placówki, do której uczęszczają badani uczniowie
Typ szkoły, do której uczęszcza respondent
(w procentach)
będę studiować na wybranym kierunku studiów
będę się uczyć w szkole pomaturalnej, policealnej
będę się uczyć w technikum (tylko dla uczniów szkół zasadniczych)
będę pracować i uczyć się w technikum (tylko dla uczniów szkół zasadniczych)
wyjadę za granicę na stałe lub na dłuższy czas
pozostanę bez pracy, będę bezrobotny(a)
będę pracować w zakładzie państwowym
będę pracować w zakładzie, firmie prywatnej polskiej
założę własną firmę
będę pracować w zakładzie, firmie z kapitałem zagranicznym
będę pracować w gospodarstwie rolnym
będę prowadzić dom, wychowywać dzieci i utrzymywać się zarobków męża (żony)
inne plany
trudno powiedzieć
ogółem % z kolumn tabeli
LO
LP
TECH
ZSZ
POLIC
91,5
2,8
0,1
0,1
2,1
0,4
0,5
0,7
0,6
0,1
0,1
0,1
0,5
0,6
100,0
53,4
20,7
0,0
1,3
4,7
0,4
4,3
6,0
2,6
0,0
0,0
1,7
1,7
3,0
100,0
52,6
7,2
0,2
0,6
9,6
0,8
6,9
9,1
8,2
0,9
0,3
1,5
1,1
1,1
100,0
7,7
2,8
16,8
25,3
12,4
0,3
8,8
12,9
4,6
0,8
0,8
3,4
1,0
2,6
100,0
36,7
3,8
0,0
0,0
10,1
0,0
22,8
12,7
12,7
0,0
0,0
0,0
0,0
1,3
100,0
1.4.1. Plany edukacyjne
Spośród uczniów wskazujących na chęć podjęcia studiów na wybranym kierunku zaraz po ukończeniu szkoły ponadgimnazjalnej (66% wszystkich badanych), największy odsetek
deklaruje podjęcie dalszego kształcenia na kierunku technicznym (16,5%), a w dalszej kolejności
na kierunku ekonomicznym (8,3%) i medycznym (6,4% wszystkich badanych).
Zdecydowanie najmniejszy odsetek wskazań zanotowano przy kierunku rolniczym, co w dużym
stopniu wynika z faktu, że badania prowadzone były wyłącznie na terenach dużych miast.
Graficzną prezentację wyników przedstawia wykres 4:
30
Wykres 4
Deklarowany kierunek studiów
techniczny
16,5
ekonomiczny
8,3
medyczny
6,4
pedagogiczny
5,6
naukispołeczne
5,1
prawno-administracyjny
4,8
wychowaniefizyczne(rehabilitacja,fizjoterapia,rekreacja,
turystyka)
4,4
filologiczny
4
artystyczny
3,5
matematyczno-przyrodniczy
2,6
wojskowy
1,1
rolniczy
0,4
inny
2,3
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
Osoby deklarujące chęć podjęcia studiów najczęściej wskazywały na tryb studiów stacjonarnych w uczelni publicznej (83,5%). Stosunkowo dużą popularnością cieszą się także studia
niestacjonarne (dawniej zaoczne), które wybrało 9,3% respondentów. Studiami w uczelniach
niepublicznych zainteresowanych było najmniej kandydatów (odpowiednio 4,4% i 2,2% dla trybu stacjonarnego i niestacjonarnego), ale uczelnie te stanowią niewątpliwie pewną alternatywę
w przypadku niepowodzenia rekrutacji na studia w uczelniach publicznych. Niż demograficzny
zaznaczający swą obecność od kilku lat spowodował znaczący spadek studentów w tego typu
uczelniach.
Wyniki (procent liczony od liczby osób, które zadeklarowały chęć studiowania) prezentuje tabela 24:
Tabela 24
Deklarowany tryb studiów
Gdzie i w jakim trybie zamierzasz studiować?
w uczelni publicznej w Polsce na studiach stacjonarnych (dziennych)
w uczelni publicznej w Polsce na studiach niestacjonarnych (zaocznych)
w uczelni niepublicznej w Polsce na studiach stacjonarnych (dziennych)
w uczelni niepublicznej w Polsce na studiach niestacjonarnych (zaocznych)
poza granicami Polski
n
%
2344
260
125
61
17
83,5
9,3
4,4
2,2
0,6
31
Największy odsetek osób wybierających studia chce swoje plany edukacyjne realizować w uniwersytetach (39,5%), na drugim miejscu znalazły się uczelnie techniczne (politechniki
i Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie – 32,2% wyborów), a na trzecim uczelnie ekonomiczne (10,9%). Szczegółowy rozkład uzyskanych odpowiedzi prezentuje wykres 5:
Wykres 5
Preferowany rodzaj uczelni wyższej
Zdecydowana większość badanych uczniów, którzy zadeklarowali chęć studiowania, pragnie kształcić się dalej na terenie najbliższym miejscu zamieszkania. Aż 43,6% z nich chce podjąć
studia w Katowicach, 17,3% respondentów chciałoby studiować w Krakowie, a 13,1% w Gliwicach
(pełna lista miast została zamieszczona w Aneksie). Wśród dziesięciu najczęściej wymienianych
ośrodków akademickich, sześć to miasta leżące w granicach województwa śląskiego. Pozostałe
cztery to (w kolejności wyborów uczniów): Kraków, Wrocław, Warszawa i Poznań. Ranking
wybranych przez badanych miejsc kształcenia przedstawia tabela 25:
Tabela 25
Ośrodki akademickie, gdzie najchętniej studiowaliby ankietowani
Miejsce w rankingu
I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
Miasto
Katowice
Kraków
Gliwice
Wrocław
Warszawa
Sosnowiec
Zabrze
Chorzów
Bytom
Poznań
32
Ilość wyborów
1167
474
352
211
80
80
58
47
35
26
Zapytaliśmy naszych respondentów, jak brzmi pełna nazwa kierunku, który chcieliby studiować. Na tak postawione pytanie otrzymaliśmy 217 różnych odpowiedzi (pytanie miało charakter otwarty). Z jednej strony odzwierciedla to bogatą obecnie ofertę edukacyjną, z drugiej wynika
z niedostatecznej umiejętności oddzielenia przez kandydatów nazwy kierunku od specjalności w ramach kierunku. Oprócz popularnych, cieszących się od lat dużym zainteresowaniem
kierunków, takich jak prawo, medycyna, ekonomia, filologia angielska czy psychologia, młodzi
ludzi wskazywali na nowe dziedziny studiów, takie jak mechatronika, biotechnologia, bioinżynieria, nanotechnologia. Dużą popularnością cieszą się także kierunki medyczne, nie lekarskie,
takie jak ratownictwo medyczne, fizjoterapia czy kosmetologia. Warto także dodać, że uczelnie
dostosowują swoją ofertę edukacyjną do zapotrzebowania studentów. Szczególnie elastyczne są
szkoły niepubliczne, tworząc nowe kierunki czy też w ramach starych kierunków nowe specjalności – tak, aby zachęcić potencjalnych studentów do studiowania w ich murach. Przeglądając
ofertę edukacyjną szkół publicznych i niepublicznych województwa śląskiego można dostrzec,
że oferty te są w zasadzie tożsame. W wypadku niepowodzenia rekrutacji w szkole publicznej,
łatwo można znaleźć ten sam kierunek kształcenia w uczelni niepublicznej.
Trudno byłoby wymienić w tym miejscu wszystkie wymieniane przez respondentów kierunki studiów (pełna lista została zamieszczona w Aneksie). Ograniczymy się tylko do podania
dziesięciu najpopularniejszych, według ilości otrzymanych wyborów. Wyniki prezentuje tabela
26:
Tabela 26
Najczęściej wymieniane kierunki studiów, jako te, które badani uczniowie chcieliby studiować
Miejsce w rankingu
I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
Kierunek studiów
prawo
medycyna
psychologia
informatyka
fizjoterapia
filologia angielska
architektura i urbanistyka
rachunkowość i finanse
pedagogika
kosmetologia
Ilość wyborów
140
75
74
71
70
60
57
52
52
49
Poprosiliśmy także naszych respondentów, aby wskazali, co zadecydowało o tym, że wybrali dany kierunek studiów. Wybór kierunku jest zazwyczaj procesem poprzedzonym analizą
wielu czynników, wynikających z indywidualnych zainteresowań, charakteru samej dziedziny
wiedzy, którą potencjalny student chciałby studiować (część studentów socjologii często powtarza,
że wybrało ten kierunek, gdyż w programie studiów nie ma matematyki), ewentualnych szans
na rynku pracy po ukończeniu studiów, jak też elementów związanych z tradycjami studiowania
w rodzinie czy wpływem kolegów i koleżanek.
Wyniki naszych badań pokazują, że tym elementem, który zdaniem respondentów decyduje
o wyborze kierunku studiów są przede wszystkim własne zainteresowania danym obszarem wiedzy.
Na kolejnych miejscach jednak uczniowie wymieniali czynniki, które związane są z uzyskaniem
ciekawego zawodu, szansą na zatrudnienie po ukończeniu studiów i wysokie zarobki.
33
Szczegółowy rozkład odpowiedzi prezentuje tabela 27:
Tabela 27
Czynniki determinujące wybór kierunku studiów
Co zadecydowało o tym, że wybrałeś (wybrałaś) ten kierunek studiów?
n
%
zainteresowania
1644
38,8
możliwość uzyskania konkretnych umiejętności, zdobycia ciekawego zawodu
749
17,7
szansa na wysokie zarobki po ukończeniu studiów
606
14,3
szansa zatrudnienia po ukończeniu studiów
474
11,2
możliwość zdobycia ogólnej wiedzy
102
2,4
kierunek „na czasie”
92
2,2
łatwy, lekki kierunek
78
1,8
interesujący ludzie
75
1,8
tradycja rodzinna (rodzice, dziadkowie studiowali na tym kierunku)
36
0,8
łatwo się dostać
30
0,7
namowa koleżanek, kolegów, którzy studiują ten kierunek
29
0,7
inne powody
16
0,4
Na zakończenie bloku pytań, dotyczących kwestii związanych ze studiowaniem zapytaliśmy także naszych respondentów o to, jakie kierunki ich zdaniem warto obecnie studiować.
Pytanie miało charakter otwarty i każda z osób miała za zadanie wpisać trzy kierunki. Dla każdego miejsca wytypowaliśmy 20 wskazywanych najczęściej kierunków (według liczby otrzymanych głosów), a następnie w zależności od pozycji zajmowanej na każdej z list przypisaliśmy mu
wartość punktową od 20 do 1 pkt. według reguły: kierunek, który uzyskał najwięcej wskazań
– 20 pkt., kierunek, który uzyskał najmniej wskazań – 1 pkt. Wyniki tej klasyfikacji przedstawia
tabela 28:
34
Tabela 28
Ranking kierunków, które zdaniem respondentów warto studiować
Kierunek wymieniony
na I miejscu
medycyna
n
pkt
n
pkt
20
Kierunek wymieniony
na II miejscu
medycyna
326
informatyka
264
n
pkt
20
Kierunek wymieniony na
III miejscu
medycyna
386
19
prawo
260
259
20
19
prawo
206
19
prawo
255
18
ekonomia
176
18
ekonomia
153
18
ekonomia
213
17
informatyka
162
17
informatyka
154
17
inżynieria
106
16
inżynieria
91
16
inżynieria
93
16
architektura
85
15
architektura
76
15
architektura
83
15
budownictwo
83
14
budownictwo
72
14
pedagogika
74
14
logistyka
70
13
robotyka i automatyka
66
13
budownictwo
72
13
zarządzanie
64
12
zarządzanie
60
12
psychologia
63
12
58
11
pedagogika
57
11
zarządzanie
62
11
mechatronika
57
10
matematyka
47
10
filologia angielska
50
10
psychologia
55
9
psychologia
45
9
biotechnologia
45
9
pedagogika
53
8
mechatronika
42
8
35
8
filologia angielska
46
7
biotechnologia
39
7
farmacja
34
7
biotechnologia
45
6
logistyka
37
6
logistyka
29
6
fizjoterapia
40
5
farmacja
34
5
fizjoterapia
27
5
turystyka i rekreacja
37
4
filologia angielska
31
4
ochrona środowiska
26
4
matematyka
31
3
ochrona środowiska
27
3
matematyka
25
3
ochrona środowiska
26
2
26
2
23
2
farmacja
21
1
fizjoterapia
24
1
mechatronika
22
1
Przypisane każdemu z kierunków punkty na wszystkich trzech listach następnie zsumowano, co dało podstawę do konstrukcji rankingu kierunków, które zdaniem badanych uczniów
szkół ponadgimnazjalnych warto obecnie studiować. Wyniki prezentuje tabela 29:
35
Tabela 29
Lista rankingowa kierunków, które według badanych warto obecnie studiować
Miejsce na liście
1
2
3
3
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
17
19
20
Kierunek
medycyna
prawo
ekonomia
informatyka
inżynieria
architektura
budownictwo
zarządzanie
pedagogika
psychologia
logistyka
biotechnologia
mechatronika
filologia angielska
matematyka
farmacja
fizjoterapia
ochrona środowiska
Suma pkt
60
56
53
53
48
45
41
35
33
32
30
25
22
19
17
16
13
11
9
8
Podsumowując tę część badań należy podkreślić, że aspiracje edukacyjne uczniów badanych szkół
ponadgimnazjalnych można określić jako wysokie. Prawie trzy czwarte (72,5%) z nich deklaruje,
że za 10-15 lat będzie miało wykształcenie wyższe. 66% respondentów zamierza podjąć studia
zaraz po ukończeniu szkoły (w przypadku uczniów liceów ogólnokształcących jest to aż 91,5%).
Obserwowana powszechna gotowość do podejmowania dalszej edukacji wydaje się bardzo optymistycznym trendem. Według danych Urzędu Wojewódzkiego w Katowicach z 2008
roku osoby z wykształceniem wyższym są w małym stopniu zagrożone bezrobociem (9,9%).
Mniejszy wskaźnik zanotowano tylko dla osób z wykształceniem średnim ogólnokształcącym,
ale ten typ wykształcenia statystycznie jest najmniej reprezentowany. O wiele optymistyczniej
wygląda struktura bezrobocia ze względu na wykształcenie i płeć. Okazuje się, że w województwie śląskim udział bezrobotnych kobiet w wykształceniem wyższym jest najniższy (dla porównania dla kobiet z wykształceniem policealnym wynosi 25,5%, średnim ogólnokształcącym 11,8%,
zasadniczym zawodowym 23,6%, a z gimnazjalnym i niższym 28,3%). Zgodnie z tymi samymi
danymi stopa bezrobocia w IV kwartale 2008 roku dla osób z wykształceniem wyższym wynosiła 2,7 (dla porównania z policealnym i średnim zawodowym 6,9; średnim ogólnokształcącym
10,0; zasadniczym zawodowym 7,5; gimnazjalnym, podstawowym i niepełnym podstawowym
15,8). Wskaźnik zatrudnienia dla osób z wykształceniem wyższym kształtował się w tym samym kwartale na poziomie 80,0% i był on większy o 18,6% od wskaźnika liczonego dla osób
z wykształceniem policealnym i średnim zawodowym (61,4%) i o 29,3% wyższy niż w przypadku
osób z wykształceniem zasadniczym zawodowym (50,7%).
36
Odpowiadając na pytanie „dlaczego ludzie dążą do zdobycia wyższego wykształcenia”
młodzi ludzi odpowiadali, że liczą się przede wszystkim wysokie zarobki i łatwiejsze życie. Trudno
stwierdzić, czy wszyscy podejmujący dziś studia to osiągną. Z obecnych danych statystycznych
wynika jednak, że będą zagrożeni w mniejszym stopniu bezrobociem i mogą liczyć w większym
stopniu na zatrudnienie.
1.4.2. Plany migracyjne
Na pytanie o plany po ukończeniu szkoły ponadgimnazjalnej 262 osoby (6,2% wszystkich badanych) odpowiedziały, że zamierzają wyjechać za granicę. Najczęściej o planach migracyjnych wspominali uczniowie zasadniczych szkół zawodowych (12,4% ), a najrzadziej liceów
ogólnokształcących – 2,1% (zobacz: tabela 23).
Najczęściej wymienianymi kierunkami migracji były: Wielka Brytania, Niemcy
i Holandia.
Jako cel wyjazdu młodzież najczęściej podawała chęć znalezienia pracy za granicą (77,1%
spośród osób deklarujących wyjazd za granicę), rzadziej pracy i studiów jednocześnie (19,1%).
Otrzymane wyniki ilustruje tabela 30:
Tabela 30
Cel wyjazdu za granicę w opinii respondentów
W jakim celu zamierzasz wyjechać za granicę?
zamierzam tam studiować
zamierzam znaleźć tam pracę
zamierzam studiować i jednocześnie pracować poza granicami Polski
razem
n
10
202
50
262
%
3,8
77,1
19,1
100
Jeśli chodzi o czas migracji, to 42,1% osób nie ma w tym względzie sprecyzowanego
stanowiska. Spośród tych, którzy wskazali jakiś okres czasu, najwięcej zamierza pozostać poza
granicami kraju kilka lat (20,2%). Żadna z badanych osób nie zamierza wyjechać za granicę na
miesiąc. Rozkład odpowiedzi prezentuje tabela 31:
Tabela 31
Czas pozostawania za granicą
Jak długo zamierzasz pozostać poza granicami Polski
miesiąc
kilka miesięcy
rok
kilka lat
zamierzam wyjechać na stałe
jeszcze nie wiem
razem
n
0
36
16
53
47
110
262
%
0
13,7
6,1
20,2
17,9
42,1
100
37
Blisko połowa badanych (47,7%) spośród zamierzających wyjechać za granicę chce przeznaczyć zarobiony w innych krajach kapitał na inwestycje w Polsce (założenie własnej firmy, naukę lub po prostu urządzenie się). Niespełna 30% badanych pozyskany kapitał pozostawi w kraju
migracji (osiedlenie, bieżące wydatki, poznanie obcego kraju, ludzi i języka). Rozkład odpowiedzi
prezentuje tabela 32:
Tabela 32
Przeznaczenie zarobionego za granicą kapitału
Na co przeznaczysz zarobiony za granicą kapitał?
na kontynuowanie nauki w Polsce
na założenie własnej firmy w Polsce
na urządzenie się w Polsce
na kontynuowanie nauki za granicą
na poznanie obcego języka, kultury, kraju, ludzi
na osiedlenie się za granicą
na bieżące wydatki i dobra konsumpcyjne w Polsce i za granicą
jeszcze nie wiem
mój wyjazd za granicę nie wiąże się z pracą zarobkową
razem
n
8
43
74
11
17
50
12
36
11
262
%
3,1
16,4
28,2
4,2
6,5
19,1
4,6
13,7
4,2
100
Zapytaliśmy także badanych uczniów, co ich zdaniem decyduje o tym, że młodzi ludzie
decydują się wyjechać za granicę po ukończeniu szkoły. Pytanie miało charakter otwarty, a odpowiedzi wskazują na przyczyny:
a) ekonomiczne (wyższe zarobki za granicą, lepsze warunki pracy, brak bezrobocia poza
granicami Polski, brak pracy w Polsce, brak dobrze płatnej pracy dla młodych ludzi
w Polsce, bieda w Polsce, lepsze warunki życia niż w Polsce, możliwość zdobycia szybko dużych pieniędzy, lepsze perspektywy na przyszłość, możliwość życia na wyższym
poziomie),
b) społeczno – kulturowe (poznanie obcej kultury, nauka obcego języka, większa tolerancja
niż w Polsce, wysoki poziom edukacji, lepsza sytuacja polityczna niż w Polsce),
c) osobiste wyzwania (ciekawość świata, poszerzenie granic własnej samodzielności, chęć
zdobycia nowych doświadczeń, chęć sprawdzenia siebie, poznanie „innego życia”).
Jeden z respondentów udzielił odpowiedzi: „bo za granicą jest ładniej”…
38
1.5. Aspiracje zawodowe
Aby zbadać aspiracje zawodowe uczniów szkół ponadgimnazjalnych, zapytaliśmy ich, jaki
zawód będą wykonywali za 10-15 lat. Pytanie miało charakter otwarty i respondenci bez żadnych
sugestii mogli sformułować odpowiedź. Taka dowolność sprawiła, że niektórzy zamiast zawodów
wymieniali funkcje przynależne do pewnych zawodów, np. prezes banku, manager, itp.
Uzyskane odpowiedzi pozwoliły na wielopłaszczyznową analizę. Po pierwsze na podstawie deklaracji badanych można było ustalić, że 35,6% osób spodziewa się, że będzie wykonywało zawód wymagający wyższego wykształcenia, dla 25,4% wyższe wykształcenie nie będzie
konieczne, 4,2% nie wymieniło zawodu, a funkcję, zaś 34,8% jeszcze nie wie, jaki zawód będzie
wykonywało w przyszłości.
Po drugie – porównując wyniki naszych badań z badaniami CBOS zaklasyfikowaliśmy
deklarowane przez respondentów zawody do typów zawodów zaproponowanych przez wspomnianą firmę badawczą. Zabieg ten miał na celu porównanie wyników wśród uczniów szkół obszaru
Górnośląskiego Związku Metropolitalnego z badaniami prowadzonymi na próbie ogólnopolskiej.
Uzyskane wyniki wskazują na duże podobieństwa z badaniami CBOS z 2008 roku, choć nie do
końca udało się porównać wszystkie kategorie zawodowe.
Po trzecie wreszcie – na podstawie deklaracji o przyszłym zawodzie udało się stworzyć
swoisty ranking zawodów, listę najczęściej deklarowanych, jako tych, które respondenci będą
wykonywali za 10-15 lat. W rankingu tym na pierwszym miejscu znalazł się zawód inżyniera,
a na kolejnych prawnika i informatyka.
Wyniki obu klasyfikacji przedstawiają tabele 33 i 34:
39
Tabela 33
Zawody, jakie zdaniem respondentów będą oni wykonywać za 10-15 lat
Jaki zawód będziesz wykonywał za 10-15 lat
technicy, mistrzowie
pielęgniarka, kosmetyczka, fryzjer, kucharz, kelner
zawody mundurowe
robotnik wykwalifikowany
lekarz, farmaceuta, stomatolog
inne zawody humanistyczne, wymagające wyższego wykształcenia
(psycholog, socjolog, politolog, historyk, kulturoznawca)
informatyk
właściciel firmy, biznesmen, przedsiębiorca
nauczyciel
ekonomista
prawnik
sprzedawca, ekspedientka
inżynier
artysta, pisarz, plastyk
dyrektor, prezes, menedżer
makler, dealer, specjalista PR, specjalista ds. reklamy
architekt (urbanista, krajobrazu, wnętrz)
sekretarka, urzędnik ze średnim wykształceniem
rolnik
dziennikarz
przewodnik turystyczny, pilot wycieczek, trener, sportowiec
tłumacz
specjaliści związani z rolnictwem
przedstawiciel handlowy, handlowiec
fizjoterapeuta, ratownik medyczny, dietetyk, kosmetolog
kierowca
ochroniarz
polityk, dyplomata
zawody wymagające wyższego wykształcenia matematyczno-fizyczno
- przyrodniczego (zoolog, biolog, botanik, biotechnolog, chemik, fizyk,
astronom)
inne
ksiądz, katecheta
naukowiec, nauczyciel akademicki
weterynarz
brak danych/ trudno powiedzieć
40
167
300
100
186
138
Badania
własne
2009/10
%
3,9
7,1
2,4
4,4
3,3
151
3,6
4
4
5
138
104
156
96
145
35
190
114
56
18
110
35
3
76
43
75
1
11
158
45
3
20
3,3
2,5
3,7
2,3
3,4
0,8
4,5
2,7
1,3
0,4
2,6
0,8
0,1
1,8
1,0
1,8
0,0
0,3
3,7
1,1
0,1
0,5
4
5
4
4
3
4
2
3
3
1
2
2
1
1
1
1
-
9
4
4
3
2
4
3
2
2
2
2
1
2
1
1
1
-
4
4
4
4
4
3
2
2
2
2
2
2
2
1
1
1
1
-
35
0,8
-
-
-
27
6
10
13
1473
0,6
0,1
0,2
0,3
34,8
20
14
10
Ilość
wskazań
n
Badania CBOS
1998
%
Badania
CBOS 2003
%
10
3
5
12
2
8
7
5
7
2
Badania
CBOS
2008
%
9
8
7
5
5
Tabela 34
Ranking zawodów deklarowanych przez respondentów, jako te, które ich zdaniem będą wykonywali za 10-15 lat
Jaki zawód będziesz wykonywał za 10-15 lat
(według nazwy zawodu wskazanego przez respondenta)
inżynier
prawnik
informatyk
fryzjer
architekt
psycholog
nauczyciel
ekonomista
mechanik
lekarz
dziennikarz
tłumacz
kosmetyczka
policjant
księgowa
Miejsce w rankingu
Liczba wskazań n
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
190
145
138
130
110
107
105
96
89
87
76
75
71
55
48
Zapytaliśmy także naszych respondentów o to, gdzie będą pracowali za 10-15 lat. Tym
razem pytanie miało charakter zamknięty, a uczniowie mieli możliwość wyboru jednej możliwości
z zaproponowanej w kwestionariuszu listy. 31,4 % wszystkich badanych zadeklarowało, że
w przyszłości będą mieli własną firmę, 48% wskazało na możliwość zatrudnienia w firmach
o różnych formach własności w charakterze pracowników najemnych. 17,6% osób nie wie jeszcze,
co będzie robiło (będę robił coś innego, trudno powiedzieć) za 10-15 lat, a od 2,1% nie uzyskaliśmy odpowiedzi. W sumie obie te grupy niezdecydowanych stanowią blisko 20%. Wyniki badań
przeprowadzonych na terenie GZM wykazują spore podobieństwo do badań przeprowadzonych
przez CBOS w 2008 roku. W naszych badaniach jednak zanotowano dużą ilość respondentów
niezdecydowanych. Być może wynika to z techniki prowadzenia badań. W naszym przypadku była to technika ankiety audytoryjnej, uczniowie wypełniali kwestionariusz samodzielnie.
CBOS prowadzi swoje badania także przy pomocy standaryzowanego kwestionariusza, ale techniką wywiadu, gdzie ankieter może „nakłonić” niezdecydowanych respondentów do udzielenia
odpowiedzi.
Tabela 35 Deklarowane miejsce pracy respondenta za 10-15 lat
Gdzie będziesz pracował(a) za 10-15 lat?
będę miał(a) własną firmę
w zakładzie, firmie prywatnej polskiej
w zakładzie państwowym
będę pracował(a) za granicą
w firmie zagranicznej
w organizacji społecznej lub politycznej
nie będę pracował(a), będę zajmował(a) się domem
będę pracował(a) w gospodarstwie rolnym
będę robił(a) coś innego, trudno powiedzieć
brak odpowiedzi
razem
Badania własne
n
1329
784
540
364
264
86
30
7
746
88
4238
%
31,4
18,5
12,7
8,6
6,2
2,0
0,7
0,2
17,6
2,1
100
Badania CBOS 2008
%
30
24
20
8
8
3
1
2
3
1
100
41
1.6. Aspiracje materialne
O ile plany życiowe badanych uczniów można rozumieć jako zamierzenia, świadome
działania, o tyle pytanie o to, czego respondenci się dorobią za 10-15 lat jest pytaniem o pragnienia i życzenia.
Odpowiadając na to pytanie respondenci mogli wybrać dowolną liczbę dóbr z zaproponowanej listy. Warto zwrócić uwagę na fakt, że liczba osób wskazujących na chęć posiadania własnej
firmy jest w dużym stopniu zgodna z deklaracjami dotyczącymi zatrudnienia na własny rachunek
(tabela 35) i jest znacząco większa niż w badaniach CBOS, choć należy tu zaznaczyć, że w badaniach ogólnopolskich respondenci mogli wybrać tylko trzy dobra. Prawie 90% badanych deklaruje
posiadanie w przyszłości samochodu, ponad połowa własnego domu, a prawie połowa mieszkania.
Rozkład odpowiedzi ilustruje tabela 36:
Tabela 36 Deklaracje dotyczące posiadania dóbr materialnych za 10-15 lat
Czego się dorobisz, jakie dobra
n
Badania własne
będziesz posiadał
%
za 10-15 lat?
samochód
3699
87,3
dom
2334
55,1
mieszkanie
1879
44,3
prywatny interes, prywatna firma
1594
37,6
działka, ogród
1484
35,0
Procenty nie sumują się do 100, ponieważ respondent mógł wybrać kilka odpowiedzi.
Badania CBOS
1998
%
58
53
19
11
4
Badania CBOS
2003
%
61
58
16
9
2
Badania CBOS
2008
%
60
62
15
12
2
1.7. Aspiracje dotyczące sytuacji rodzinnej respondenta
Większość badanych uczniów przewiduje, że w przyszłości będą mieli pełną rodzinę –
żonę i dzieci (61,6%). 8,3% uważa, że założą rodzinę, ale nie będą mieli dzieci, 3,8% respondentów deklaruje, że pozostaną osobami samotnymi. Wyniki badań przeprowadzonych na terenie
czternastu śląskich miast w dwóch ostatnich wymienionych wyżej kategoriach są prawie tożsame
z badaniami CBOS z 2008 roku. Różnica dotyczy osób deklarujących posiadanie pełnych rodzin.
Podobnie, jak w przypadku pytania o przyszłe miejsce pracy respondenta zanotowano liczne odpowiedzi typu „trudno powiedzieć”. W porównywanych badaniach ta kategoria nie wystąpiła wcale.
Wyniki przedstawia tabela 37:
Tabela 37 Sytuacja rodzinna respondenta za 10-15 lat
Jaka będzie Twoja sytuacja rodzinna za 10-15
lat?
n
będę samotny(a)
będę miał(a) żonę/męża, ale nie będę miał(a) dzieci
będę miał(a) żonę/męża i dzieci
trudno powiedzieć
brak odpowiedzi
161
351
2610
1098
18
42
Badania
własne
%
3,8
8,3
61,6
25,9
0,4
Badania CBOS
1998
%
4
7
89
0
-
Badania CBOS
2003
%
5
8
85
1
-
Badania CBOS
2008
%
4
7
88
0
-
1.8. Aspiracje statusowe
Badani przez nas uczniowie szkół ponadgimnazjalnych zapytani o status ich rodziców
oraz rodziny stwierdzili, że ich obecna pozycja społeczna jest średnia (77% wskazań), 15% odpowiedziało, że wysoka, a 5,7%, że niska. Od 1,6% respondentów nie uzyskaliśmy odpowiedzi.
Na pytanie podobnie sformułowane, ale dotyczące pozycji społecznej rodziny respondenta za 10-15 lat (czyli przypuszczalnie rodziny, którą założą), 56,8% badanych uznało, że będzie
to rodzina o średniej pozycji społecznej, a aż 39,8%, że będzie to pozycja wysoka (wzrost wskazań
na pozycję wysoką o 24,8%). Tylko 1,9% uczniów stwierdziło, że status ich rodziny za 10-15 lat
będzie niski.
Ciekawe wyniki przynosi skorelowanie tych dwóch pytań w tabeli krzyżowej. Osoby, które zadeklarowały wysoką pozycję społeczną swojej rodziny najczęściej przewidują także wysoką
pozycję własnej rodziny za 10-15 lat. Podobnie osoby, których status jest obecnie średni, wybierały
najczęściej pozycję średnią. Wyjątek stanowią respondenci, którzy ocenili pozycję swoich rodziców jako niską. Ponad 60% z nich spodziewa się osiągnięcia średniego statusu, a 21,5% wysokiej
pozycji społecznej.
Wyniki ilustruje tabela 38:
Tabela 38
Pozycja społeczna rodziców, a przewidywana pozycja respondenta za 10-15 lat
Jaka jest obecna sytuacja społeczna Twoich rodziców i Twojej rodziny?
Jaka będzie sytuacja
społeczna Twoja i Twojej (w procentach)
rodziny za 10-15 lat?
wysoka
średnia
wysoka
średnia
niska
89,0
10,1
0,9
100,0
33,4
65,5
1,1
100,0
niska
21,5
62,4
16,1
100,0
43
2. Wybór zawodu, poradnictwo i doradztwo zawodowe
2.1. Orientacja zawodowa i poradnictwo zawodowe – ustalenia terminologiczne
Przeobrażenia gospodarcze i aktualna sytuacja ekonomiczna w kraju i regionie sprawiają, że w systemie karier zawodowych następują ciągłe zmiany. Zapotrzebowaniu na różne
kwalifikacje oraz zawody oraz wymaganiom pracodawców towarzyszy rozszerzająca się oferta kształcenia, zarówno na poziomie szkół ponadgimnazjalnych, jak i wyższych. To wszystko
sprawia, że młody człowiek, stojący u progu swojej kariery zawodowej, ma niełatwe zadanie, jak
sprostać owym wyzwaniom i jaką, najbardziej odpowiednią ze względu na własne predyspozycje
i umiejętności, wybrać profesję. Należy przy tym zauważyć, że dzisiejszy wybór kariery zawodowej nie jest traktowany jako jednorazowa decyzja, a raczej jako proces rozwojowy, składający się
z wielu etapów, który trwa przez całe życie (Paszkowska-Rogacz 2009:14). Uczniowie, podobnie
jak pracujące osoby dorosłe czy bezrobotni mogą liczyć w tym zakresie na pomoc, jaką niesie
zorganizowany system doradztwa zawodowego. Można się spierać, na ile dobrze on funkcjonuje
i na ile skutecznie działania doradców zawodowych są powiązane z wymaganiami, jakie stawia
rynek pracy, ale niewątpliwie ostatnio obserwuje się wzrastającą rolę poradnictwa zawodowego,
także w szkołach.
W literaturze przedmiotu rozróżnia się dwa terminy: orientacja zawodowa i doradztwo
zawodowe. Pierwszy z nich jest definiowany jako proces pomagania jednostce w poznaniu i wykorzystaniu własnego potencjału edukacyjnego, zawodowego, psychologicznego tak by osiągnęła ona
optymalny poziom zadowolenia z siebie i była jednocześnie społecznie użyteczna (PaszkowskaRogacz 2009:17). W szkole orientacja zawodowa obejmuje wszystkie działania wychowawcze –
placówki edukacyjnej, rodziców, środowiska, instytucji, mające na celu przygotowanie młodzieży
do podejmowania decyzji edukacyjno-zawodowych oraz planowania kariery (Lelińska 2004:192).
Doradztwo zawodowe natomiast traktowane jest jako działalność obejmująca orientację zawodową, niekiedy jako ostatni etap orientacji zawodowej (Bednarczyk – Jama 2008:45) i dotyczy interakcji klienta z doradcą zawodowym. Kontakt ten ma ułatwić klientowi poznanie siebie, swoich
dobrych stron, tak aby mógł podjąć właściwe i efektywne decyzje zawodowe.
W doradztwie zawodowym funkcjonują dwa nurty: doradztwo zawodowe osób dorosłych
i preorientacja zawodowa młodzieży w szkołach, traktowana czasem jako swoista forma profilaktyki społecznej (Prokop 2006:79-85). O wiele ważniejszym jednak zadaniem, jakie stoi dziś przed
szkołą, jest sprostanie wyzwaniom, jakie wynikają ze zmian na obecnym rynku pracy. Jak pisze
Bożena Bucka „przejście ze świata szkoły do świata pracy jest ogromnym stresem i bez pomocy
profesjonalnie przygotowanych osób, może dla młodego człowieka zakończyć się porażką” (Bucka
2006:74). W procesie tym mogą towarzyszyć uczniowi nauczyciele, i często tak bywa (zajęcia
z poradnictwa zawodowego prowadzą sporadycznie na lekcjach wychowawczych wychowawcy,
pedagodzy szkolni, nauczyciele przedsiębiorczości), jednak – jak postuluje cytowana wyżej autorka – „ze względu na wagę wspomnianego procesu, koniecznością wydaje się zatrudnienie w każdej
szkole doradcy zawodowego, który byłby koordynatorem działań na rzecz pomagania uczniom i ich
rodzicom w przechodzeniu przez okresy rozwoju zawodowego, dostarczał niezbędnych informacji,
kształtował przydatne umiejętności, cechy i postawy” (Bucka 2006:74). Zdaniem wielu osób zajmujących się problematyką poradnictwa zawodowego w szkołach, idealnym rozwiązaniem byłoby, aby w każdej szkole funkcjonował, tak jak nazywa go cytowana autorka, Wewnątrzszkolny
System Doradztwa Zawodowego.
44
Dziś, co mogliśmy obserwować w badanych szkołach na obszarze Górnośląskiego Związku
Metropolitalnego, problematyka związana z doradztwem zawodowym podejmowana jest w bardzo różnych formach i bardzo różny sposób – od tematycznych lekcji wychowawczych, poprzez
zajęcia z pedagogiem szkolnym, po zajęcia z pracownikami – doradcami zawodowymi Poradni
Pedagogiczno-Psychologicznych. W nielicznych szkołach funkcjonują tzw. Szkolne Ośrodki Kariery.
Z rozmów z dyrektorami placówek wiemy, że wielu z nich chętnie zatrudniłoby u siebie doradcę
zawodowego, ale nie może samodzielnie, bez konsultacji z kuratorium czy ministerstwem, podjąć
takich decyzji. Zdarzają się także indywidualne inicjatywy nauczycieli posiadających kwalifikacje
doradcy zawodowego, zmierzające do pozyskiwania funduszy unijnych i tworzenia ze środków
projektu ośrodków kariery i poradnictwa zawodowego w szkole. Są to jednak przypadki bardzo
sporadyczne, niemające charakteru rozwiązania systemowego, co w obliczu wyzwań nie tylko
regionalnego, krajowego, ale i europejskiego rynku pracy wydaje się być dziś koniecznością.
2.2. Wybór zawodu
Wybór zawodu jest procesem złożonym i długotrwałym, stanowi sekwencję wyborów podejmowanych przez wiele lat życia. Istotnymi czynnikami w tym procesie są wychowanie, wartości, predyspozycje osobowościowe, rodzaj i poziom wykształcenia, wpływ środowiska i własna
aktywność.
Jednym z elementów drogi zawodowej jest wybór szkoły ponadgimnazjalnej. Zapytaliśmy
zatem naszych respondentów, czym kierowali się wybierając obecną szkołę? Uczniowie wskazywali przede wszystkim na własne zainteresowania jako element, który zadecydował o ich wyborze,
jednak na kolejnych miejscach pojawiły się wybory, które wskazują na świadomy, przemyślany
wybór – z myślą o dalszych studiach i pracy zawodowej. Na ostatnich miejscach natomiast znalazły się czynniki świadczące o wpływie osób z najbliższego środowiska respondentów na ich
decyzje, dotyczące wyboru szkoły. Wyniki prezentuje wykres 6:
Wykres 6
Czynniki decydujące o wyborze szkoły ponadgimnazjalnej
zainteresowania
32,9
opiniainnychoplacówce
22,4
późniejszamożliwość
znalezieniapracy
20,8
studia,którerespondent
zamierzawprzyszłości
podjąć
14,8
miejsce,wktórym
znajdujesięplacówka
13
wybórkoleżaneki
kolegów
8,2
namowarodziców
6,1
0
5
10
15
20
25
30
35
45
Jednym z kolejnych pytań, które zadaliśmy naszym respondentom, było pytanie o to, czy
wybór zawodu mają już za sobą. 1902 uczniów (44,9%) stwierdziło, że tak – wybór ten mają już za
sobą, 1230 (29%) jest odmiennego zdania – ta decyzja wciąż jeszcze przed nimi. 1034 osoby (24,4%
badanych) jeszcze się nad tym nie zastanawiały. Interesujące wyniki przynosi analiza tego pytania uwzględniająca typ szkoły, do której uczęszczają respondenci. Jak się okazuje – wśród osób,
które jeszcze nie zastanawiały się nad wyborem zawodu największy odsetek stanowią uczniowie
liceów profilowanych, szkół policealnych i techników. Nie są to wprawdzie duże różnice w stosunku do uczniów liceów ogólnokształcących, ale dziwi fakt, że to właśnie uczniowie szkół o profilu zawodowym mają kłopot z decyzją dotyczącą wyboru zawodu. Zgodnie z przewidywaniami,
najmniejszy odsetek osób w tej kategorii stanowią uczniowie zasadniczych szkół zawodowych
(12,1). Szczegółowy rozkład odpowiedzi prezentuje tabela 39:
Tabela 39
Decyzja o wyborze zawodu, a typ szkoły, do której uczęszczają respondenci
Czy wybór zawodu masz już za sobą?
tak
nie
jeszcze się nie zastanawiałem (zastanawiałam) nad wyborem zawodu
brak odpowiedzi
razem
LO
LP
Uczniowie
TECH
ZSZ
POLIC
41,7
29,6
21,2
1,5
100,0
40,9
30,6
25,1
3,4
100,0
44,9
29,5
24,0
1,6
100,0
59,8
25,8
12,1
2,3
100,0
59,5
15,2
24,1
1,3
100,0
Uczniowie, którzy nie wybrali jeszcze zawodu, pytani o przyczyny braku takiej decyzji
odpowiadali, że mają jeszcze dużo czasu (28%) lub nie mogą się zdecydować (72%). Natomiast
uczniów, którzy decyzję o wyborze zawodu już podjęli, zapytaliśmy o to, kto pomógł im w tej
kwestii. Wyniki prezentuje tabela 40:
Tabela 40
Osoby mające wpływ na decyzję respondenta o wyborze zawodu
Kto pomógł Ci w wyborze zawodu?
rodzice
koleżanki, koledzy
wychowawca klasy
pedagog szkolny
doradca zawodowy
pracownik poradni psychologiczno-pedagogicznej
sam zdecydowałem (zdecydowałam)
ktoś inny
razem (tylko ci uczniowie, którzy decyzję o wyborze zawodu mają już za sobą)
46
n
%
426
94
9
16
25
15
1296
21
1902
22,5
4,9
0,5
0,8
1,3
0,8
68,1
1,1
100,0
Zdecydowana większość uczniów twierdzi, że decyzję o wyborze zawodu podjęła samodzielnie (68,1%). Jak się jednak okazuje, niemały wpływ na decyzje dotyczące kariery zawodowej badanej
młodzieży mają także ich rodzice (tak stwierdziło 22,5% wszystkich tych, którzy zadeklarowali, że
wybór zawodu mają już za sobą). Na trzecim miejscu znaleźli się koledzy i koleżanki (4,9% wskazań).
2.3. Poradnictwo zawodowe w badanych szkołach
Kolejną interesującą nas kwestią było pytanie, czy w badanych przez nas szkołach odbywają
się lekcje z zakresu poradnictwa zawodowego. 54% uczniów odpowiedziała, że tak, 44,1% natomiast – że takie lekcje się nie odbywają. Od 79 uczniów (1,9% nie otrzymaliśmy odpowiedzi).
Zapytaliśmy zatem tych uczniów, którzy wskazali na fakt prowadzenia zajęć z poradnictwa zawodowego w ich szkole, kto te zajęcia prowadził? W większości uczniowie deklarowali,
że prowadzący takie lekcje to osoby profesjonalnie do tego przygotowane (doradcy zawodowi
i pracownicy poradni pedagogiczno-psychologicznych), zdecydowanie rzadziej byli to na etatowi
pracownicy szkoły (nauczyciele innego przedmiotu, wychowawca, pedagog).
Tabela 41
Osoby prowadzące zajęcia z poradnictwa zawodowego w badanych szkołach
Kto prowadził zajęcia z poradnictwa zawodowego w Twojej szkole?
doradca zawodowy
pracownik poradni psychologiczno-pedagogicznej
nauczyciel innego przedmiotu (np. nauczyciel przedsiębiorczości)
pedagog szkolny
wychowawca klasy
razem
n
878
490
437
296
188
2289
%
38,4
21,4
19,1
12,9
8,2
100,0
Zajęcia prowadzone w szkołach przez doradców zawodowych mają najczęściej charakter
grupowy. Bardzo często ten typ kontaktu nie wystarcza. Młody klient oczekuje indywidualnego spotkania, rozpoznania indywidualnych potrzeb i umiejętności. Zapytaliśmy zatem naszych
respondentów, czy chcieliby się spotkać z profesjonalnym doradcą zawodowym w najbliższym
czasie? Ponad połowa wszystkich badanych uczniów (52,7%) odpowiedziała, że tak, chciałaby
uczestniczyć w takim spotkaniu. Nieco ponad 20% (20,3%), że nie, a jedna czwarta (25,1%) nie
wyraziła swojego stanowiska w tej kwestii.
Wszystkich tych uczniów, którzy zadeklarowali chęć spotkania z profesjonalnym doradcą
zawodowym zapytaliśmy, jakie oczekiwania wiążą z tym spotkaniem, czego chcieliby się dowiedzieć, jaką wiedzę uzyskać. Uzyskane wyniki pokazują, że oczekiwania uczniów koncentrują się
przede wszystkim na kwestiach dotyczących samopoznania, rozpoznania własnych predyspozycji
do kształcenia w określonym zawodzie oraz znalezienia w nim pracy. Chęć spotkania z doradcą
wynika także z potrzeby uzyskania wiedzy o zawodach i rynku pracy.
47
Szczegółowy rozkład odpowiedzi prezentuje tabela 42:
Tabela 42
Oczekiwania wobec profesjonalnego doradcy zawodowego
Czego oczekiwałbyś (oczekiwałabyś) na spotkaniu z doradcą zawodowym?
pomocy w określeniu predyspozycji do konkretnych zawodów i samopoznaniu
uzyskania wiedzy o możliwościach zatrudnienia w zawodzie, w jakim się kształcę
uzyskania wiedzy o rynku pracy
utwierdzenia w wyborze kierunku studiów
Pomocy w zaplanowaniu własnej kariery zawodowej, wyborze zawodu
uzyskania wiedzy na temat możliwości rozwoju w wymarzonym zawodzie
uzyskania wiedzy o konkretnych zawodach (zawodoznawstwo)
pomocy w nabyciu umiejętności poruszania się po rynku pracy
uzyskania wiedzy o bieżącej koniunkturze na rynku, zapotrzebowania na konkretne zawody
n
2231
2010
1558
1312
1299
1108
1063
990
776
%
52,6
47,4
36,8
31,0
30,7
26,1
25,1
23,4
18,3
2.4. Szkolne Ośrodki Kariery
Jednym z miejsc, w którym młodzież może uczestniczyć w zajęciach z zakresu poradnictwa zawodowego są Szkolne Ośrodki Kariery. Zostały utworzone na zlecenie Ministerstwa
Pracy i Polityki Społecznej w latach 2003-2005. Podstawowym celem ośrodków, jak czytamy na
stronie internetowej Ochotniczych Hufców Pracy (www.ohp.pl) było „niedopuszczenie do tego,
aby absolwenci szkół stawali się i pozostawali bezrobotnymi za pomocą zwiększania szans absolwentów na uzyskanie pierwszych doświadczeń związanych z rynkiem pracy jeszcze podczas nauki
w szkole średniej”. Zajęcia w SzOK realizowane są w różnych formach, m.in. poprzez: grupowe
zajęcia aktywizujące, wykłady, prelekcje, sesje pytań i odpowiedzi, burze mózgów i inne formy
pracy warsztatowej, indywidualne porady edukacyjne i zawodowe, diagnozowanie zapotrzebowania uczniów na informacje i pomoc w planowaniu kariery zawodowej.
W czasie 3-letniej edycji projektu powstało 360 Szkolnych Ośrodków Kariery na bazie
grantów udzielanych przez Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej. Po zakończeniu projektu,
którego okres wynosił od 12 do 24 miesięcy, szkoły z różnych przyczyn (najczęściej finansowych)
wygaszały funkcjonowanie ośrodka. Pod koniec 2007 roku liczba SzOK zmniejszyła się do 303.
W sumie Ministerstwo ogłosiło 3 konkursy (obecnie, niestety, nie przewiduje się nowych edycji
tworzenia ośrodków), w których wzięły udział także szkoły z woj. śląskiego. W I edycji konkursu ze środków ministerialnych utworzono Szkolne Ośrodki Kariery w 12 szkołach: Pietrowicach
Wielkich, Tychach, Wojkowicach Śląskich, Łaziskach Górnych, Bytomiu, Siemianowicach
Śląskich, Turzy Śląskiej, Pszczynie, Dąbrowie Górniczej, Koszarawie, Zawierciu i Częstochowie.
W II edycji w 6 placówkach: Rybniku, Gliwicach, Jastrzębiu Zdroju, Świętochłowicach, Woli
i Szczyrku, a w III w 11: Gliwicach, Dąbrowie Górniczej, Toszku, Siemianowicach Śląskich,
Zabrzu, Bytomiu, Myszkowie i Mikołowie (pełna lista z nazwami szkół znajduje się na stronie
www.ohp.pl w zakładce Szkolne Ośrodki Kariery).
48
Ponieważ część wymienionych ośrodków funkcjonowała lub dalej funkcjonuje w badanych przez nasz szkołach (10,4% uczniów wskazała, że w ich szkole jest SzOK) zapytaliśmy naszych respondentów, jakie są ich oczekiwania względem ośrodka i jakich usług SzOK oczekują.
Pytanie to skierowaliśmy do wszystkich uczniów, także tych, którzy uczęszczają do szkół, gdzie
ośrodki nie istnieją, prosząc ich o wyrażenie swojej opinii w odniesieniu do sytuacji, gdyby takie
ośrodki w ich szkołach istniały.
Tabela 43
Oczekiwania badanych uczniów wobec Szkolnych Ośrodków Kariery
Jakich usług oczekujesz od SzOK w Twojej szkole lub czego oczekiwałbyś (oczekiwałabyś) gdyby istniał
pomocy w wyborze szkoły i zawodu
informacji o zawodach
poznania siebie, swoich możliwości i predyspozycji zawodowych
informacji o rynku pracy
informacji o tym, jak aktywnie poruszać się na rynku pracy
Procenty nie sumują się do 100, ponieważ respondenci mogli wybrać wiele odpowiedzi.
n
1604
1504
1449
1401
860
%
37,8
35,5
34,2
33,1
20,3
Rozkład odpowiedzi wskazuje, że w zasadzie wszystkie wymienione usługi Szkolnego
Ośrodka Kariery są dla uczniów ważne (prawie równe wartości odsetek). Nieco niższą ilość wyborów uzyskała możliwość pozyskiwania informacji o aktywnym poruszaniu się na rynku pracy,
ale być może badani uczniowie uznali, że jest to dla nich jeszcze zbyt odległa perspektywa.
Uczniowie oczekują także od Szkolnych Ośrodków Kariery nauczenia wielu praktycznych umiejętności, które przygotowałyby ich do kariery zawodowej. Największa liczba badanych
chciałaby poprzez uczestnictwo w zajęciach organizowanych przez SzOK posiąść umiejętności
społeczne, które umożliwiłyby im lepszą komunikację, prowadzenie negocjacji czy rozwiązywanie konfliktów (na to liczy 60,4% uczniów). Pożądane są także umiejętności z zakresu autoprezentacji (44,1% wskazań), dopiero w dalszej kolejności pisanie CV (21,6%) czy listu motywacyjnego (20,2%). Te ostatnie umiejętności najprawdopodobniej większość z badanych nabyła już
podczas spotkań grupowych z doradcami zawodowymi i pracownikami poradni pedagogiczno
- psychologicznych.
Rozkład odpowiedzi prezentuje tabela 44:
Tabela 44
Umiejętności praktyczne, które chcieliby posiąść uczniowie podczas zajęć w Szkolnym Ośrodku Kariery
Jakie praktyczne umiejętności, przygotowujące do kariery zawodowej chciałbyś posiąść,
uczestnicząc w zajęciach Szkolnego Ośrodka Kariery?
umiejętności społeczne: komunikacja, negocjacje, rozwiązywanie konfliktów
autoprezentacja
pisanie CV
pisanie listu motywacyjnego
n
%
2559
1867
915
855
60,4
44,1
21,6
20,2
49
Za najbardziej odpowiednią formę zajęć prowadzonych przez Szkolny Ośrodek Kariery
uczniowie uznali praktyki w firmach (34,3% wskazań) i warsztaty (26,2%), najmniejsze uznanie
zyskały wykłady i prelekcje (4,7%) oraz imprezy zewnętrzne (4,6%). 15,6 respondentów wybrało
indywidualną formę spotkania z doradcą zawodowym.
Tabela 45
Preferowana przez respondentów forma zajęć w Szkolnym Ośrodku Kariery
Jaka forma zajęć w Szkolnym Ośrodku Kariery jest (byłaby) dla Ciebie najbardziej odpowiednia?
praktyki w firmach
warsztaty
doradztwo indywidualne (spotkania z doradcą zawodowym)
wykłady, prelekcje
imprezy zewnętrzne
brak danych
razem
50
n
1453
1111
663
200
192
619
4238
%
34,3
26,2
15,6
4,7
4,6
14,6
100,0
3. Przyszła praca
3.1. Wyobrażenia o przyszłej pracy
Dla każdego człowieka, niezależnie od wieku, jedną z najważniejszych wartości w życiu
jest praca. Dzięki niej możliwe jest zdobycie środków na zaspokojenie potrzeb wymagających materialnych nakładów, jest wykładnikiem prestiżu świadczącego o zajmowaniu określonej pozycji
społecznej, stanowi źródło kontaktów z ludźmi, przyczynia się do realizacji własnych zdolności
oraz daje poczucie społecznej użyteczności (Sterniczuk 1979:23).
Jednym z problemów, które były dla nas niezwykle interesujące było to, jak obecni uczniowie wyobrażają sobie swoją przyszłą pracę, jak widzą możliwości jej zdobycia, co ich zdaniem
o tym decyduje, czy czują się zagrożeni bezrobociem, czy posiadają kompetencje i umiejętności,
które pozwolą na sprawne poruszanie się w obszarze rynku pracy?
Na początku bloku pytań odnoszących się do wspomnianych zagadnień zapytaliśmy naszych respondentów, co ich zdaniem decyduje o tym, że po ukończeniu szkoły można znaleźć pracę?
Tabela 46 Czynniki, w opinii badanych uczniów decydujące o znalezieniu pracy
Co Twoim zdaniem decyduje o tym, że po ukończeniu szkoły można znaleźć pracę?
wykształcenie, kwalifikacje, które zdobyło się w szkole
znajomości, układy, protekcja
znajomość języków obcych
zapotrzebowanie na rynku pracy
umiejętności praktyczne, np. umiejętność obsługi komputera, prawo jazdy
zdolności interpersonalne, komunikatywność
inteligencja, zdolności
ambicja
odwaga, przedsiębiorczość
aktywność, determinacja
spryt, cwaniactwo
szczęście, przypadek
wdzięk, urok osobisty, wygląd
gotowość do podnoszenia swoich kwalifikacji zawodowych
region, województwo zamieszkania
płeć
wielkość miejscowości, w której się mieszka
Procenty nie sumują się do 100, ponieważ respondenci mogli wybrać maksymalnie 3 odpowiedzi.
n
2713
1975
994
798
717
701
635
616
581
568
538
511
393
281
112
108
81
%
64,0
46,6
23,5
18,8
16,9
16,5
15,0
14,5
13,7
13,4
12,7
12,1
9,3
6,6
2,6
2,5
1,9
Według uczniów najważniejszymi czynnikami decydującymi o znalezieniu pracy są
wykształcenie i kwalifikacje, które zdobyło się w szkole (64% wskazań). W pewnym stopniu fakt
ten można wiązać z wysokimi aspiracjami edukacyjnymi badanych uczniów. Młodzi wierzą, że
wyższe wykształcenie zapewni im dobrą pracę i dostatnie („łatwiejsze”) życie. Zdaniem respondentów ważne są także znajomości, układy i protekcja (56,6%) oraz znajomość języków obcych
(23,5%). Pozostałym wartościom, szczególnie takim, które są cechami działającego człowieka, jak
spryt, ambicja, inteligencja i zdolności, odwaga i przedsiębiorczość badani uczniowie przypisali
dalsze miejsca.
51
Warto w tym miejscu przytoczyć wyniki badań prowadzonych systematycznie przez
CBOS. Wedle nich dla badanych uczniów polskich szkół ponadgimnazjalnych niezmiennie
od 1994 roku najważniejsze w znalezieniu pracy są: znajomość języków obcych, rodzaj zawodu,
który się zdobyło, inteligencja i zdolności, znajomości i układy oraz odwaga i przedsiębiorczość.
Ta kolejność jest w zasadzie niezmienna przez wszystkie lata badań, z wyjątkiem 2003 roku, kiedy to znajomości i układy znalazły się na II miejscu. Analitycy CBOS tłumaczyli to faktem, że
wspomniany rok był okresem zwiększonego bezrobocia i jako jeden z najważniejszych gwarantów wskazywano na nieformalne drogi zdobycia zatrudnienia.
Często w życiu codziennym spotyka się opinię, że lepiej zdobyć jakąkolwiek pracę niż być
bezrobotnym. Inni twierdzą wręcz odwrotnie: lepiej być bezrobotnym, niż wykonywać mało płatną
pracę. Poprosiliśmy więc naszych respondentów, aby określili stanowisko w tej kwestii. Pytanie to
w zamierzeniu zespołu badawczego miało sprawdzić, jaki jest stosunek młodych ludzi do pracy.
Tabela 47
Postawy wobec pracy
Czy zgadzasz się ze stwierdzeniem, że lepiej podjąć jakąkolwiek pracę niż być bezrobotnym?
zdecydowanie tak
raczej tak
raczej nie
zdecydowanie nie
trudno powiedzieć
brak odpowiedzi
razem
n
2099
1449
216
133
278
63
4238
%
49,5
34,2
5,1
3,1
6,6
1,5
100,0
Zapytaliśmy także naszych respondentów czy zgodziliby się pracować jako stypendyści
stażowi za około 600 zł „na rękę” lub za darmo jako wolontariusze. Wyniki wskazują, że młodzi
ludzie o wiele chętniej pracowaliby jako stażyści, niż jako wolontariusze. Liczba odpowiedzi „raczej nie” i „zdecydowanie nie” w przypadku pracy stażysty jest dwukrotnie niższa (21,2%), niż
w przypadku odmowy pracy w wolontariacie (46,1%).
Tabela 48
Gotowość do podjęcia pracy jako stypendysta stażowy i jako wolontariusz
Czy aby zdobyć doświadczenie zawodowe zgodziłbyś
(zgodziłabyś) się na:
staż (praca od 3 do 12 miesięcy za tzw. stypendium stażowe
w wysokości około 600 zł „na rękę”)
wolontariat (praca za darmo na rzecz innych, potrzebujących osób)
52
ZdecydoZdecydo- Trudno Brak odpoRaczej tak Raczej nie
wanie tak
wanie nie powiedzieć wiedzi
n
%
n
%
n
%
n
%
n
%
n
%
835 19,7 2027 47,8 554 13,1 345
276
6,5
8,1
423 10,0
54
1,3
963 22,7 1021 24,1 933 22,0 830 19,6 215
5,1
Poprosiliśmy także uczniów, aby wskazali za jaką kwotę zgodziliby się podjąć pierwszą
pracę. Pytanie miało charakter otwarty i badani sami wpisywali adekwatną ich zdaniem kwotę.
Rozbieżność pomiędzy wskazywanymi sumami wahała się od 100 do 10000 zł. Średnia wartość
pożądanej pierwszej płacy wyniosła 1800 zł i 97 gr. Najczęściej (dominanta) uczniowie podawali kwotę 1500 zł. Tyle samo też wyniosła wartość mediany, co oznacza, że połowa z badanych
respondentów zgodziłaby się podjąć pracę za taką kwotę i mniejszą, a druga połowa za 1500 zł
i więcej.
Interesowało nas także to, jakie aspekty pracy są dla młodych ludzi najważniejsze,
czy są to aspekty ekonomiczne czy osobowościowe, czy praca stanowi wartość instrumentalną,
czy autoteliczną?
Zaproponowaliśmy naszym respondentom listę 15 – naszym zdaniem – najważniejszych aspektów pracy, a następnie poprosiliśmy ich o wskazanie, w jakim stopniu każdy z tych
aspektów jest dla nich ważny. Osoby badane miały do dyspozycji 5-stopniową skalę (od określenia „bardzo ważne”, któremu przypisaliśmy wagę 5 pkt., do „zupełnie nieważne” – 1 pkt). Po obliczeniu średnich wartości przypisywanych przez uczniów każdemu z wymienionych w pytaniu
kwestionariuszowym aspektów pracy powstał ranking, który pozwolił na określenie listy tych
elementów pracy, które dla młodych ludzi kończących szkoły ponadgimnazjalne są najważniejsze. Szczegółowy rozkład odpowiedzi na to pytanie oraz ranking najważniejszych aspektów pracy
prezentują tabela 49 i wykres 7:
Tabela 49
Aspekty pracy w opinii badanych uczniów
Jakie aspekty pracy są dla
Ciebie ważne?
kierownicze stanowisko
szybki awans
dobre warunki socjalne
ciekawa praca
dobre zarobki
pewność pracy
samodzielność w zadaniach
samodzielność co do czasu pracy
wyjazdy zagraniczne
dodatkowe szkolenia
bliskość praca - dom
zgodność z wyuczonym zawodem
korzystna forma umowy
prestiż
użyteczność społeczna
Bardzo ważne
(5 pkt)
n
602
762
1567
2641
2730
2594
818
715
407
650
1214
1045
1832
839
736
%
14,2
18,0
37,0
62,3
64,4
61,2
19,3
16,9
9,6
15,3
28,6
24,7
43,2
19,8
17,4
Ważne
(4 pkt)
n
1512
2023
2121
1309
1350
1295
1830
1661
787
1647
1791
1600
1967
1755
1605
%
35,7
47,7
50,0
30,9
31,9
30,6
43,2
39,2
18,6
38,9
42,3
37,8
46,4
41,4
37,9
Obojętne
(3 pkt)
n
1588
1157
358
152
64
194
1276
1455
1962
1392
853
1066
250
1243
1330
%
37,5
27,3
8,4
3,6
1,5
4,6
30,1
34,3
46,3
32,8
20,1
25,2
5,9
29,3
31,4
Nieważne
(2 pkt)
n
297
140
24
21
9
30
133
197
702
310
195
283
37
181
260
%
7,0
3,3
0,6
0,5
0,2
0,7
3,1
4,6
16,6
7,3
4,6
6,7
0,9
4,3
6,1
Zupełnie
nieważne
(1 pkt)
n
%
85
2,0
21
0,5
10
0,2
11
0,3
7
0,2
6
0,1
27
0,6
41
1,0
235
5,5
89
2,1
44
1,0
105
2,5
16
0,4
57
1,3
129
3,0
Brak
odpowiedzi
n
154
135
158
104
78
119
154
169
145
150
141
139
136
163
178
%
3,6
3,2
3,7
2,5
1,8
2,8
3,6
4,0
3,4
3,5
3,3
3,3
3,2
3,8
4,2
53
Wykres 7
Najważniejsze aspekty pracy w opinii respondentów
dobrezarobki
4,63
ciekawapraca
4,58
pewnośćpracy
4,56
korzystnaformaumowy
4,35
dobrewarunkisocjalne
4,28
bliskośćpraca-dom
3,96
szybkiawans
3,82
samodzielnośćwzadaniach
3,8
zgodnośćzwyuczonymzawodem
3,78
prestiż
3,77
samodzielnośćcodoczasupracy
3,69
użytecznośćspołeczna
3,63
dodatkoweszkolenia
3,6
kierowniczestanowisko
3,55
wyjazdyzagraniczne
3,1
0
0,5
1
1,5
2
2,5
3
3,5
4
4,5
5
Otrzymane wyniki wskazują, że dla młodych ludzi zarówno instrumentalne (dobre
zarobki), jak i autoteliczne (ciekawa praca) aspekty pracy są ważne. Na kolejnych miejscach znalazły się te wymiary pracy, które zapewniają bezpieczny byt (pewność pracy, korzystna forma
umowy, dobre warunki socjalne), a dopiero za nimi bliskość domu, co oznacza, że badani są
w stanie poświęcić swój czas na dojazdy do pracy, byleby praca ta była bezpieczna socjalnie
i stabilna finansowo.
Pytanie o najważniejsze aspekty pracy uwzględniało perspektywę pracownika, jego
własnych wyobrażeń o przyszłej pracy, jego oczekiwań. Ważne jest jednak także uwzględnienie
perspektywy pracodawcy – tego, czego on oczekuje od pracownika, jakie cechy kandydata do
pracy są dla niego ważne? O to właśnie zapytaliśmy badanych uczniów, czego według nich od
pracownika oczekuje pracodawca? W analizie otrzymanych wyników zastosowano tę samą procedurę, jak w przypadku poprzedniego pytania (5-stopniowa skala ważności).
54
Tabela 50
Cechy kandydata do pracy ważne dla pracodawcy
Czego według Ciebie od pracownika oczekuje pracodawca?
kwalifikacje zawodowe
dyspozycyjność
poziom wykształcenia
znajomości
wiek kandydata
płeć kandydata
staż pracy
doświadczenie zawodowe
rodzaj ukończonej szkoły
sposób prezentacji swojej kandydatury
wygląd zewnętrzny
sytuacja rodzinna
posiadane uprawnienia
długość okresu pozostawania bez pracy
Bardzo
ważne
(5 pkt)
n
%
2379
56,1
2125
50,1
2006 47,3
608
14,3
588
13,9
367
8,7
1096 25,9
1818 42,9
916
21,6
1143
27,0
629
14,8
243
5,7
918
21,7
344
8,1
Ważne
(4 pkt)
n
1692
1908
1844
1415
2262
1232
2352
2064
2280
2303
1929
992
2309
1451
%
39,9
45,0
43,5
33,4
53,4
29,1
55,5
48,7
53,8
54,3
45,5
23,4
54,5
34,2
Obojętne
(3 pkt)
n
86
97
261
1633
1056
1875
580
223
786
567
1159
1839
713
1630
%
2,0
2,3
6,2
38,5
24,9
44,2
13,7
5,3
18,5
13,4
27,3
43,4
16,8
38,5
Nieważne
(2 pkt)
n
5
7
28
365
160
430
65
30
106
69
275
728
128
439
%
0,1
0,2
0,7
8,6
3,8
10,1
1,5
0,7
2,5
1,6
6,5
17,2
3,0
10,4
Zupełnie
nieważne
(1 pkt)
n
%
9
0,2
7
0,2
11
0,3
84
2,0
46
1,1
200
4,7
17
0,4
8
0,2
28
0,7
22
0,5
122
2,9
311
7,3
44
1,0
151
3,6
Brak
odpowiedzi
n
67
94
88
133
126
134
128
95
122
134
124
125
126
223
%
1,6
2,2
2,1
3,1
3,0
3,2
3,0
2,2
2,9
3,2
2,9
2,9
3,0
5,3
Zdaniem badanych uczniów dla pracodawcy najważniejsze są kwalifikacje zawodowe,
dyspozycyjność, poziom wykształcenia i doświadczenie zawodowe. To cechy, które gwarantują
dobrą, sprawną pracę. Uczniowie za ważny uznali także sposób prezentacji swojej kandydatury
podczas rozmowy rekrutacyjnej. Na ostatnich miejscach znalazła się płeć kandydata i sytuacja
rodzinna. Warto także zauważyć, że o ile znajomości, układy i protekcja wymieniane były przez
badanych jako drugie w kolejności elementy decydujące o znalezieniu pracy po ukończeniu szkoły
(patrz tabela 46), to w tym przypadku znajomości znalazły się dopiero na 11., odległym miejscu.
Ranking cech wraz ze średnimi ocenami prezentuje wykres 8:
55
Wykres 8
Najważniejsze dla pracodawcy cechy kandydata do pracy w opinii badanych uczniów
4,97
kwalifikacjezawodowe
4,48
dyspozycyjność
4,4
poziomwykształcenia
4,36
doświadczeniezawodowe
sposóbprezentacjiswojejkandydatury
4,09
stażpracy
4,08
rodzajukończonejszkoły
3,96
posiadaneuprawnienia
3,95
3,77
wiekkandydata
3,65
wyglądzewnętrzny
3,51
znajomości
długośćokresupozostawaniabezpracy
3,35
płećkandydata
3,28
sytuacjarodzinna
3,03
0
1
2
3
4
5
6
Pytając o czynniki, które decydują o zdobyciu pracy, o cechy, które pracodawcy biorą pod uwagę rekrutując pracownika, zapytaliśmy także młodych ludzi, kto – przedstawiciele
jakich zawodów mają ich zdaniem największe szanse na zatrudnienie w mieście zamieszkania
respondentów. Pytanie miało charakter otwarty i badani mieli za zadanie wpisać nazwy trzech
zawodów. Procedura analizy wyników tego pytania była taka sama, jak w przypadku pytania
o kierunki, które zdaniem respondentów warto obecnie studiować (patrz tabela 28). Dla każdego miejsca wytypowaliśmy 20 wskazywanych najczęściej zawodów (według liczby otrzymanych
głosów), a następnie – w zależności od pozycji zajmowanej na każdej z list – przypisaliśmy mu
wartość punktową od 20 do 1 pkt. według reguły: zawód, który uzyskał najwięcej wskazań – 20
pkt., zawód, który uzyskał najmniej wskazań – 1 pkt.
Wyniki prezentują tabele 51 i 52:
56
Tabela 51
Zawody, których przedstawiciele, zdaniem respondentów, mają największe szanse na zatrudnienie
Zawód
wymieniony
na I miejscu
lekarz
informatyk
budowlaniec
górnik
sprzedawca
fryzjer
inżynier
mechanik
nauczyciel
ekonomista
prawnik
policjant
kierowca
elektryk
kucharz
architekt
bankowiec
n
pkt
305
304
283
223
205
151
118
109
83
82
81
70
62
55
54
41
38
20
19
18
17
16
15
14
13
12
11
10
9
8
7
6
5
4
przedstawiciel handlowy
farmaceuta
35
3
Zawód
wymieniony
na II miejscu
budowlaniec
lekarz
sprzedawca
informatyk
mechanik
górnik
prawnik
nauczyciel
inżynier
kierowca
fryzjer
ekonomista
policjant
kucharz
elektryk
księgowy
kelner
n
pkt
20
19
18
17
16
15
14
13
12
11
10
9
8
7
6
5
4
Zawód wymieniony na
III miejscu
lekarz
sprzedawca
budowlaniec
nauczyciel
informatyk
kierowca
mechanik
górnik
prawnik
inżynier
fryzjer
policjant
ekonomista
kelner
kucharz
księgowy
architekt
207
184
169
123
118
106
91
85
81
74
56
49
47
45
44
42
38
20
19
18
17
16
15
14
13
12
11
10
9
8
7
6
5
4
40
3
spawacz
36
3
33
2
architekt
39
2
35
2
handlowiec
38
1
elektryk
handlowiec
30
1
34
1
n
pkt
250
241
173
145
139
124
120
113
99
98
91
83
61
56
49
46
44
57
Tabela 52
Lista rankingowa zawodów, których przedstawiciele,
zdaniem respondentów, mają największe szanse na zatrudnienie
Miejsce na liście
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
17
19
20
21
22
22
Lista rankingowa zawodów, których przedstawiciele, zdaniem respondentów, mają największe szanse na zatrudnienie
lekarz
budowlaniec
sprzedawca
informatyk
górnik
mechanik
nauczyciel
inżynier
prawnik
fryzjer
kierowca
ekonomista
policjant
kucharz
elektryk
architekt
kelner
księgowy
bankowiec
spawacz
farmaceuta
handlowiec
Suma pkt.
59
56
53
52
45
43
42
37
36
35
34
28
26
20
14
11
10
10
9
4
3
2
2
Zdaniem badanych największe szanse na zatrudnienie mają obecnie lekarze. Warto
zauważyć, że w „pierwszej dziesiątce” skonstruowanego przez nas rankingu znalazło się pięć zawodów wymagających wyższego wykształcenia i tyle samo niewymagających wyższych studiów.
Uprzedzając kolejne pytanie należy dodać, że zawód lekarza jest nie tylko zawodem z najlepszymi
perspektywami na zatrudnienie, ale także zawodem najbardziej prestiżowym.
Do analizy prestiżu zawodów posłużyło nam także pytanie otwarte. Była to inna metodologia postępowania niż np. w badaniach CBOS, gdzie ankietowani oceniali zaproponowaną
listę zawodów posługując się pięciopunktową skalą – poważanie: duże, średnie, małe, trudno
powiedzieć (CBOS 2009: Prestiż zawodów). W badaniach ogólnopolskich pierwsza dziesiątka
najbardziej prestiżowych zawodów wyglądała następująco: profesor uniwersytetu, strażak, górnik, pielęgniarka, lekarz, inżynier, nauczyciel, robotnik wykwalifikowany, np. tokarz, murarz,
księgowy, oficer.
Wyniki badań przeprowadzonych wśród uczniów szkół ponadgimnazjalnych na obszarze Górnośląskiego Związku Metropolitalnego przedstawiają tabele 53 i 54:
58
Tabela 53
Zawody, które – zdaniem badanych – cieszą się największym prestiżem
Zawód
wymieniony
na I miejscu
lekarz
prawnik
informatyk
fryzjer
polityk
górnik
architekt
budowlaniec
policjant
bankowiec
inżynier
psycholog
mechanik
ekonomista
aktor
n
pkt
727
655
166
100
90
80
70
64
56
48
47
39
37
36
33
15
14
13
12
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
Zawód
wymieniony
na II miejscu
lekarz
prawnik
informatyk
architekt
nauczyciel
policjant
mechanik
ekonomista
inżynier
polityk
budowlaniec
górnik
fryzjer
bankowiec
dziennikarz
n
pkt
640
622
92
78
65
62
60
58
57
55
47
43
42
37
35
15
14
13
12
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
Zawód wymieniony na
III miejscu
lekarz
prawnik
architekt
nauczyciel
informatyk
polityk
inżynier
psycholog
policjant
ekonomista
mechanik
sprzedawca
górnik
budowlaniec
naukowiec
n
pkt
324
267
127
114
82
78
73
72
65
52
50
47
44
43
42
15
14
13
12
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
Tabela 54
Lista rankingowa zawodów, których przedstawiciele, zdaniem respondentów,
cieszą się największym prestiżem
Miejsce na liście
1
2
3
4
5
6
7
8
9
9
11
12
13
13
15
16
17
17
17
Zawód
lekarz
prawnik
informatyk
architekt
polityk
policjant
nauczyciel
inżynier
górnik
mechanik
ekonomista
fryzjer
psycholog
budowlaniec
bankowiec
sprzedawca
aktor
dziennikarz
naukowiec
Suma pkt.
45
42
37
34
27
24
23
21
17
17
16
15
12
12
8
4
1
1
1
Żródło: badania własne WSZiNS 2009-2010
59
Wyobrażenia o pracy to także te aspekty pracy, które dotyczą form zatrudnienia oraz wysokości płacy. Zapytaliśmy naszych respondentów, jaki rodzaj zatrudnienia byłby dla nich najkorzystniejszy.
Badani uczniowie najczęściej wybierali umowę o pracę (85,7% wszystkich wskazań), rzadziej
umowę na czas określony (6,7%), pracę na zlecenie (2,6%), a najrzadziej umowę o dzieło i pracę
na czarno (po 1,7% wskazań).
Interesowało nas także to, jaki poziom wynagrodzenia byłby dla badanych satysfakcjonujący, a jaki minimalny za wykonywaną pracę. Poprosiliśmy o odniesienie swoich propozycji
finansowych do wszystkich rodzajów zatrudnienia. Rozkład odpowiedzi i zanotowane satysfakcjonujące i minimalne kwoty wynagrodzeń prezentuje tabela 55:
Tabela 55 Satysfakcjonujący i minimalny poziom wynagrodzeń w opinii respondentów
Jaki poziom wynagrodzenia byłby dla Ciebie
satysfakcjonujący, a jaki minimalny, który byłbyś
(byłabyś) w stanie zaakceptować?
umowa o pracę (na stałe)
umowa na czas określony
praca na zlecenie
umowa o dzieło
praca na czarno
Poziom satysfakcjonujący
średnia
mediana dominanta
średnia
3281,30
2816,19
2606,39
2628,95
3799,77
1940,92
1787,10
1663,44
1765,27
2482,84
3000
2300
2000
2000
3000
3000
2000
2000
2000
2000
Poziom minimalny
mediana dominanta
1800
1500
1500
1500
2000
1500
1500
1000
1000
2000
Warto zauważyć, że najwyższe poziomy wynagrodzeń dotyczą „pracy na czarno”. Zarówno
w przypadku satysfakcjonującego, jak i minimalnego poziomu wynagrodzenia średnio są wyższe
od zarobków w przypadku umowy o pracę o 500 zł. Deklarowana wcześniej przez badanych wartość wynagrodzenia za pierwszą pracę zbieżna jest z poziomem wymienianej płacy minimalnej,
wartość dominanty (najczęściej występującej wartości) jest dokładnie ta sama i wynosi 1500 zł.
Badani uczniowie najchętniej podjęliby pracę w granicach miasta (40,9%), ale ponad jedna
czwarta deklaruje dojazd do pracy do 10 km (26,7%), niespełna jedna czwarta zaś (24,2%) akceptuje
miejsce pracy w odległości 10-25 km. Taka odległość dziś rzecz jasna nie stanowi żadnego problemu,
a czas dojazdu z niektórych dzielnic do centrów miast często jest dłuższy niż dojazd z peryferiów.
Wyniki ilustruje tabela 56:
Tabela 56 Akceptowana odległość miejsca pracy od miejsca zamieszkania w opinii respondentów
Jaka odległość miejsca pracy od domu byłaby dla Ciebie najbardziej dogodna?
w granicach miasta
do 10 km od domu
10-25 km od domu
25-50 km od domu
50 i więcej km od domu
brak odpowiedzi
n
1734
1183
1025
191
99
56
%
40,9
26,7
24,2
4,5
2,3
1,3
razem
4238
100,0
60
Jakie decyzje odnośnie przyszłej atrakcyjnej pracy podjęliby nasi respondenci, gdyby wiązało się to z dłuższymi dojazdami? Jak widać decyzje są bardzo elastyczne.
Atrakcyjna praca „zniesie” wyrzeczenia związane z dłuższym dojazdem. Największy odsetek
respondentów (28,7%) byłby nawet w stanie zaakceptować dojazdy od 25 do 50 km, ale prawie 13%
badanych w przypadku znalezienia atrakcyjnej pracy z dala od domu zmieniałaby swoje miejsce
zamieszkania. 7,7% ankietowanych wyjechałoby w takiej sytuacji za granicę.
Tabela 57
Decyzje badanych w sytuacji znalezienia atrakcyjnej pracy z dala od domu
Jaką odległość byłbyś (byłabyś) w stanie zaakceptować,
gdyby wiązałoby się to ze znalezieniem atrakcyjnej pracy?
do 10 km od domu
10-25 km od domu
25-50 km od domu
50-100 km od domu
więcej niż 100 km od domu
zmieniłbym (zmieniłabym) swoje miejsce zamieszkania i przeprowadził(a) się do miasta,
w którym znalazłbym (znalazłabym) pracę
wyjechałabym (wyjechałabym) za granicę
żadna z tych możliwości, nie wyobrażam sobie innego miejsca pracy niż miejscowość, w której mieszkam
brak odpowiedzi
razem
n
%
396
1117
1218
386
128
546
9,3
26,4
28,7
9,1
3,0
12,9
326
51
70
4238
7,7
1,2
1,7
100,0
Zapytaliśmy także badanych uczniów, w jakim mieście na terenie Śląska najłatwiej znaleźć pracę. Zdecydowanym liderem okazały się Katowice, co rzecz jasna nie dziwi. Stolica Górnego
Śląska to centrum nauki, władzy i biznesu. Na dalszych miejscach ulokowały się Gliwice, Tychy
i Sosnowiec. Liczbę „oddanych głosów” na te miasta ilustruje tabela 58:
Tabela 58
Miasta na terenie województwa śląskiego, gdzie zdaniem respondentów najłatwiej znaleźć pracę
W jakim mieście na terenie województwa śląskiego najłatwiej znaleźć pracę?
(według ilości wyborów)
Katowice
Gliwice
Tychy
Sosnowiec
Chorzów
Bytom
Zabrze
Dąbrowa Górnicza
Ruda Śląska
Jaworzno
n
%
2833
172
84
64
33
32
31
28
27
15
66,8
4,1
2,0
1,5
0,8
0,8
0,7
0,6
0,6
0,4
61
A w jakim mieście respondenci widzą swoją przyszłość zawodową? Tutaj także prym wiodą Katowice. Na drugim miejscu, podobnie jak w poprzednim rankingu, znalazły się Gliwice, a na trzecim Sosnowiec. Pełną listę 10 miast prezentuje tabela 59:
Tabela 59
Ranking 10 miast, w których respondenci chcieliby pracować
W jakim mieście na terenie województwa śląskiego
chciałbyś (chciałabyś) pracować?
Katowice
Gliwice
Sosnowiec
Zabrze
Tychy
Chorzów
Bytom
Ruda Śląska
Jaworzno
Dąbrowa Górnicza
n
%
1506
410
245
242
196
154
135
124
110
100
35,5
9,7
5,8
5,7
4,6
3,6
3,2
2,9
2,6
2,4
A jak zachowaliby się uczniowie w obliczu problemów ze znalezieniem pracy? Podobnie jak
miało to już miejsce w przypadku innych pytań, poprosiliśmy badanych o ustosunkowanie się do
podanych możliwości przy pomocy (tym razem) 4-stopniowej skali. Kategoriom odpowiedzi przypisaliśmy wartość punktową od 5 (zdecydowanie się zgadzam) do 2 (zdecydowanie się nie zgadzam).
Wśród różnych strategii zachowania się w sytuacji problemów ze znalezieniem pracy najwyższą
liczbę punktów otrzymały: udział w kursach dokształcających/ zmiana zawodu, kontynuacja nauki, założenie własnej firmy, wyjazd za granicę, podjęcie jakiejkolwiek pracy, przeprowadzka do
innej miejscowości, zarejestrowanie się jako osoba bezrobotna. Szczegółowy rozkład odpowiedzi
przedstawia tabela 60, a ranking możliwości wraz ze średnimi otrzymanych punktów wykres 9:
Tabela 60
Decyzje respondentów w przypadku problemów ze znalezieniem pracy
Gdybyś miał problemy ze znalezieniem pracy,
to co byś zrobił (zrobiła)?
kontynuowałbym naukę
zapisałbym (zapisałabym) się na kursy dokształcające,
zmieniłbym (zmieniłabym) zawód
wziąłbym (wzięłabym) taką pracę jaka jest, nieważne
w jakim zawodzie, nawet poniżej moich kwalifikacji
wyjechałbym (wyjechałabym) za granicę
założyłbym(założyłabym) własną firmę
przeniósłbym (przeniosłabym) się do innej
miejscowości
nie robiłbym (robiłabym) nic, zarejestrowałbym
(zarejestrowałabym) się jako osoba bezrobotna
62
Zdecydowanie tak
(5 pkt.)
n
%
882 20,8
1128 26,6
Raczej tak
(4 pkt.)
Raczej nie
(3 pkt.)
Trudno
Brak
powiedzieć odpowiedzi
%
20,3
15,9
Zdecydowanie nie
(2 pkt.)
n
%
146 3,4
166 3,9
n
1908
1900
%
45,0
44,8
n
859
672
n
287
214
%
6,8
5,0
n
155
158
%
3,7
3,7
399
9,4
1634
38,6
1312
31,0
321
7,6
366
8,6
206
4,9
624
590
205
14,7
13,9
4,8
1133
1118
852
26,7
26,4
20,1
1263
1293
1621
29,8
30,5
38,2
597
453
815
14,1
10,7
19,2
446
592
522
10,5
14,0
12,3
175
192
223
4,1
4,5
5,3
115
2,7
324
7,6
1021
24,1
2144
50,6
384
9,1
250
5,9
Wykres 9 Ranking strategii zachowania w przypadku problemów ze znalezieniem pracy
zapisałbym(zapisałabym)sięnakursydokształcające,
zmieniłbym(zmieniłabym)zawód
4,03
kontynuowałbym(kontynuowałabym)naukę
3,93
założyłbym(założyłabym)własnąfirmę
3,53
wyjechałbym(wyjechałabym)zagranicę
3,49
wziąłbym(wzięłabym)takąpracęjakajest,nieważnew
jakimzawodzie,nawetponiżejmoichkwalifikacji
3,22
przeniósłbym(przeniosłabym)siędoinnejmiejscowości
3,13
nierobiłbym(robiłabym)nic,zarejestrowałbym
(zarejestrowałabym)sięjakoosobabezrobotna
2,56
0
0,5
1
1,5
2
2,5
3
3,5
4
4,5
3.2.Poczucie zagrożenia bezrobociem
Jak wynika z badań prowadzonych przez CBOS, największy odsetek młodych ludzi
obawiających się bezrobocia notowano na początku lat dziewięćdziesiątych (50% w 1992 roku).
W następnych latach lęk przed bezrobociem systematycznie spadał (17% w roku 1998), aby
w 2003 znów osiągnąć wyższy poziom (33%). Obecnie poziom poczucia zagrożenia jest najniższy i wynosi 10%.
W naszych badaniach także zapytaliśmy uczniów szkół ponadgimnazjalnych, czy osobiście czują się zagrożeni bezrobociem. Wyniki przedstawia tabela 61:
Tabela 61
Poczucie zagrożenia bezrobociem
Czy Ty osobiście czujesz się zagrożony (zagrożona) bezrobociem?
tak, bardzo obawiam się, że nie znajdę pracy
tak, ale jestem tym tylko lekko zaniepokojony
nie, przypuszczam, że znajdę pracę
nie, na pewno znajdę pracę
brak odpowiedzi
razem
Badania WSZiNS
2009/2010
n
%
620
1390
1600
556
72
4238
14,6
32,8
37,8
13,1
1,7
100,0
Badania CBOS
2008
%
10,0
27,0
40,0
23,0
100,0
63
W porównaniu do badań ogólnopolskich nasi respondenci nieco bardziej czują się zagrożeni bezrobociem. Silne obawy, że nie znajdzie pracy odczuwa 14,6% badanych. Wyższy niż
w badaniach CBOS jest także odsetek osób, które są lekko zaniepokojone zagrożeniem bezrobociem. Ponad 2% mniej niż w badaniach ogólnopolskich deklaruje, że znajdzie pracę. Pewnych
tego jest zaledwie 13% badanych.
Postanowiliśmy zatem sprawdzić, jak odczuwają zagrożenie bezrobociem uczniowie
różnych typów szkół. Czy obecna szkoła „wyposażyła” ich w taki zawód, który pozwoli na stabilność zawodową i pewność w poszukiwaniu pracy?
Tabela 62
Poczucie zagrożenia bezrobociem a typ szkoły, do której respondent uczęszcza
Czy Ty osobiście czujesz się zagrożony
(zagrożona) bezrobociem?
Typ szkoły, do której uczęszczają respondenci
LO
tak, bardzo obawiam się, że nie znajdę pracy
tak, ale jestem tym tylko lekko zaniepokojony
(zaniepokojona)
nie, przypuszczam, że znajdę pracę
nie, na pewno znajdę pracę
brak odpowiedzi
razem
LP
TECH
ZSZ
POLIC
n
%
n
%
n
%
n
%
n
%
239
699
12,4
36,2
52
67
22,4
28,9
262
486
16,3
30,2
48
109
12,4
28,1
19
29
24,1
36,7
734
226
33
1931
38,0
11,7
1,7
100,0
82
21
10
232
35,3
9,1
4,3
100,0
607
231
22
1608
37,7
14,4
1,4
100,0
152
73
6
388
39,2
18,8
1,5
100,0
25
5
1
79
31,6
6,3
1,3
100,0
Największy odsetek osób silnie obawiających się, że nie znajdą pracy to uczniowie szkół
policealnych (24,1%) i liceów profilowanych (22,4%). Najniższy poziom lęku związanego z obawami nieznalezienia pracy prezentują uczniowie liceów ogólnokształcących i zasadniczych szkół
zawodowych (w obu przypadkach 12,4%). Uczniowie techników lokują się pomiędzy nimi (16,3%
osób obawiających się braku pracy). Łączne potraktowanie odsetka osób obawiających się niemożności znalezienia pracy daje następujące wyniki: największe poczucie zagrożenia bezrobociem prezentują uczniowie szkół policealnych (aż 60,8% z nich czuje się zagrożona bezrobociem),
za nimi na drugim miejscu uczniowie liceów profilowanych (51,3%), liceów ogólnokształcących
(48,6%), techników (46,5%), a na końcu tego rankingu uczniowie szkół zasadniczych zawodowych
(40,5%), wśród których poczucie zagrożenia bezrobociem jest najmniejsze.
A jak kształtuje się poczucie zagrożenia bezrobociem w zależności od miejscowości,
w której realizowano badania? Rozkład odpowiedzi ilustruje tabela 63:
64
Tabela 63
Poczucie zagrożenia bezrobociem, a miejsce badań
Miasto, w którym
przeprowadzono
badanie
Bytom
Chorzów
Dąbrowa Górnicza
Gliwice
Jaworzno
Katowice
Mysłowice
Piekary Śląskie
Ruda Śląska
Sosnowiec
Świętochłowice
Tychy
Zabrze
razem
Tak,
bardzo obawiam
się, że nie znajdę
pracy
n
%
61
16,1
41
12,4
31
11,5
56
11,2
25
11,3
108
14,1
26
21,7
11
12,2
45
16,1
24
24,0
71
17,3
10
12,5
47
15,7
64
16,5
620
100,0
Tak,
ale jestem tym
tylko lekko
zaniepokojony
n
%
111
29,2
116
35,2
107
39,6
139
27,8
83
37,4
257
33,5
34
28,3
34
37,8
94
33,6
25
25,0
123
30,0
29
36,3
91
30,3
147
37,8
1390
32,8
Nie, przypuszczam,
że znajdę pracę
n
137
128
92
231
77
285
40
37
88
47
166
24
117
131
1600
Nie,
na pewno znajdę
pracę
%
36,1
38,8
34,1
46,2
34,7
37,2
33,3
41,1
31,4
47,0
40,5
30,0
39,0
33,7
37,8
n
60
41
36
62
32
109
17
8
45
3
49
11
40
43
556
%
15,8
12,4
13,3
12,4
14,4
14,2
14,2
8,9
16,1
3,0
12,0
13,8
13,3
11,1
13,1
Razem
n
380
330
270
500
222
767
120
90
280
100
410
80
300
389
4238
%
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
Najsilniejsze obawy prezentowali uczniowie szkół siemianowickich (24,0%) oraz mysłowickich (21,7%).
Traktując łącznie silne i umiarkowane poczucie zagrożenia bezrobociem warto zauważyć,
że największy odsetek osób odczuwających lęk przed bezrobociem zanotowano w Zabrzu (54,3%),
Dąbrowie Górniczej (51,1%), Mysłowicach (50,0%) i Piekarach Śląskich (50,0%). Na kolejnych
miejscach ulokowały się Ruda Śląska (49,7%) i Siemianowice Śląskie (49,0%).
3.3.Absolwent szkoły ponadgimnazjalnej na rynku pracy
Ostatnią już interesującą nas kwestią była odpowiedź na pytanie: czy uczeń kończący
szkołę ponadgimnazjalną posiada wiedzę na temat aktywnego poszukiwania pracy? Jak pokazały wyniki naszych badań zamieszczone powyżej, wielu uczniów obawia się pozostawania bez
pracy, ale czy potrafi takiej sytuacji zapobiec, posiłkując się wspomnianą wiedzą? Z deklaracji
naszych respondentów wynika, że w większości tak. Tylko 15,9% badanych odpowiedziało, że
takiej wiedzy nie posiada. Szczegółowy rozkład odpowiedzi przedstawia tabela 64:
65
Tabela 64
Deklaracje dotyczące posiadanej wiedzy na temat aktywnego poszukiwania pracy
Czy posiadasz wiedzę na temat aktywnego poszukiwania pracy?
zdecydowanie tak
raczej tak
raczej nie
zdecydowanie nie
trudno powiedzieć
brak odpowiedzi
razem
n
506
2048
927
141
533
83
4238
%
11,9
48,3
21,9
3,3
12,6
2,0
100,0
Nieco zaskakujące wyniki przynosi natomiast pytanie o źródła wiedzy na temat rynku
pracy. W dzisiejszych czasach nie jest oczywiście zaskoczeniem, że najczęściej badani uczniowie
czerpią taką wiedzę z Internetu. Zaskakują natomiast wysokie miejsca „nieformalnych” źródeł
(drugie i trzecie), tzn. rodziny oraz koleżanek i kolegów. Zaskoczeniem jest także i to, że profesjonalni doradcy zawodowi zajmują w rankingu źródeł wiedzy o rynku pracy ostatnie miejsce.
Wyniki prezentują tabela 65 i wykres 10.
Tabela 65 i wykres 10:
Źródła wiedzy o rynku pracy
Z jakich źródeł czerpiesz informacje o rynku pracy?
Internet
rodzina
koledzy/ koleżanki
prasa lokalna
TV ogólnopolska
Urząd Pracy
prasa ogólnopolska
szkoła
TV lokalna
agencje zatrudnienia
pracodawcy
radio ogólnopolskie
radio lokalne
doradcy zawodowi
nie interesuję się rynkiem pracy
66
n
3407
2137
1851
1567
1469
1443
1342
935
736
693
543
449
381
378
381
%
80,4
50,4
43,7
37,0
34,7
34,0
31,7
22,1
17,4
16,4
12,8
10,6
9,0
8,9
9,0
Internet
80,4
rodzina
50,4
koledzy/koleżanki
43,7
prasalokalna
37
TVogólnopolska
34,7
UrządPracy
34
prasaogólnopolska
31,7
szkoła
22,1
TVlokalna
17,4
agencjezatrudnienia
16,4
pracodawcy
12,8
radioogólnopolskie
10,6
nieinteresujęsięrynkiempracy
9
radiolokalne
9
doradcyzawodowi
8,9
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
Na koniec zapytaliśmy także, czy oprócz wiedzy na temat rynku pracy badani uczniowie
posiadają także kompetencje niezbędne do poszukiwania pracy: umiejętność napisania CV i listu
motywacyjnego oraz umiejętność dobrego zaprezentowania się na rozmowie kwalifikacyjnej.
Jeśli chodzi o pierwszą kwestię, to ponad 90% badanych zadeklarowało (odpowiedzi
zdecydowanie tak i raczej tak), że potrafi napisać życiorys oraz list motywacyjny. Zaledwie 1%
badanych zdecydowanie nie potrafi tego robić.
Tabela 66
Kompetencje w poszukiwaniu pracy (pisanie CV oraz listu motywacyjnego)
Czy potrafisz napisać życiorys i list motywacyjny?
zdecydowanie tak
raczej tak
raczej nie
zdecydowanie nie
trudno powiedzieć
brak odpowiedzi
razem
n
1728
2107
187
44
115
57
4238
%
40,8
49,7
4,4
1,0
2,7
1,3
100,0
67
Nieco mniejszy, choć także duży odsetek uczniów (80,3% wszystkich badanych) jest przekonany, że potrafi dobrze zaprezentować się na rozmowie kwalifikacyjnej.
Tabela 67
Kompetencje w poszukiwaniu pracy (rozmowa kwalifikacyjna)
Czy potrafiłbyś (potrafiłabyś) dobrze zaprezentować się na rozmowie kwalifikacyjnej,
dotyczącej podjęcia pracy?
zdecydowanie tak
raczej tak
raczej nie
zdecydowanie nie
trudno powiedzieć
brak odpowiedzi
razem
n
%
956
2447
211
31
534
59
4238
22,6
57,7
5,0
0,7
12,6
1,4
100,0
Deklarowane posiadane umiejętności pozwalają przypuszczać, że mimo dużych obaw
związanych z poczuciem zagrożenia bezrobociem, obecni absolwenci szkół ponadgimnazjalnych będą aktywnie poruszać się na rynku pracy. Ideałem byłoby, gdyby dość chaotyczne przedsięwzięcia związane z upowszechnianiem doradztwa zawodowego w szkołach nabrały charakteru systemowego – tak, jak ma to miejsce np. w Wielkiej Brytanii czy Niemczech.
68
4. Zakończenie
Podsumowując wyniki badań przeprowadzonych wśród uczniów szkół ponadgimnazjalnych 14 miast województwa śląskiego, warto jeszcze raz podkreślić zmiany, jakie zaszły w ciągu
ostatnich 20 lat w obszarze edukacji, a co za tym idzie – w strukturze wykształcenia mieszkańców
omawianego województwa. W 1991 roku na 1000 mieszkańców przypadało zaledwie 7 studentów.
Dziś ich liczba przekracza 40. Było to możliwe dzięki dynamicznemu wzrostowi liczby szkół wyższych, z 27 w 1999 roku do 46 w 2009, ale także zmianom w strukturze szkół ponadpodstawowych
i ponadgimnazjalnych. Zmiany te z jednej strony przyczyniły się do dynamicznego wzrostu liczby
uczniów w liceach ogólnokształcących, będących miejscem, gdzie młodzież przygotowuje się do
podjęcia w przyszłości studiów wyższych, z drugiej zaś do znacznego (ponad dwukrotnego) spadku liczby techników i zasadniczych szkół zawodowych, przygotowujących do podjęcia zawodu.
Deficyt absolwentów szkół zawodowych jest dziś bardzo widoczny w wielu gałęziach przemysłu,
m.in. w górnictwie, ale także w zawodach rzemieślniczych. Obecnie większość młodych ludzi
deklaruje, że w przyszłości będzie miało wykształcenie wyższe (w naszych badaniach udział takich osób wyniósł 72,5%). Należy także podkreślić, że poziom deklarowanego wykształcenia jest
w większości przypadków wyższy niż poziom wykształcenia rodziców, a samo wykształcenie
traktowane jest nie jako wartość autoteliczna, a raczej instrumentalna. Obserwowana gotowość
do podejmowania studiów wyższych i uzyskania wyższego wykształcenia jest także w opinii badanych swoistą „polisą na życie”. Z przeprowadzonych przez nas badań wynika, że z uzyskaniem
wyższego wykształcenia badani wiążą nadzieję na wysokie zarobki i łatwiejsze życie.
Zmianom w aspiracjach edukacyjnych nie towarzyszą zmiany w strukturze wartości
młodych ludzi. Od wielu lat sondaże prowadzone przez Centrum Badania Opinii Społecznej
wskazują, że dla osób wkraczających w dorosłe życie najważniejszymi celami życiowymi są te
wartości, które dotyczą dwóch najważniejszych sfer w życiu człowieka: rodziny i pracy. W naszych badaniach miłość i przyjaźń, udane życie rodzinne oraz ciekawa praca zgodna z własnymi
zainteresowaniami były tymi, które wymieniano najczęściej.
Obserwowane w ostatnich latach po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej zjawisko
migracji młodych ludzi za granicę, na terenie województwa śląskiego wydaje się nie być szczególnie
nasilone. Z deklaracji badanych uczniów wynika, że taką decyzję rozważa nieco ponad 6% badanych i są to najczęściej uczniowie zasadniczych szkół zawodowych, co ma dodatkowo negatywny
wydźwięk z uwagi na bardzo małą obecnie liczbę absolwentów tych szkół wchodzących na regionalny rynek pracy. Trudno powiedzieć, jak mocne jest zjawisko, które można by nazwać – parafrazując zjawisko migracji osób z wyższym wykształceniem w latach osiemdziesiątych – „drenażem
siły roboczej”. Warto przy tym podkreślić, że oprócz przyczyn ekonomicznych, badani uczniowie
wskazywali także na przyczyny migracji o charakterze społeczno-kulturowym (poznanie obcej
kultury, chęć poznania lub „szlifowania” języka, poznanie ludzi) lub tych, które mają charakter
osobistych wyzwań (ciekawość świata, poszerzenie granic własnej samodzielności).
Jedną z ważniejszych decyzji w życiu człowieka jest decyzja dotycząca wyboru przyszłości
zawodowej. Ponad 35% badanych przez nas uczniów spodziewa się, że wykonywany przez nich
w przyszłości zawód będzie wymagał wyższego wykształcenia. Jednocześnie ponad 30% deklaruje,
że swoją pracę wykonywać będzie we własnej firmie. Konsekwencją wysokich aspiracji edukacyjnych i zawodowych są wysokie aspiracje statusowe badanych uczniów.
69
Poprzedzający wybór zawodu proces orientacji zawodowej dotyczy zarówno własnej
wiedzy na temat przyszłego zawodu, jak i zorganizowanych form poradnictwa zawodowego,
przede wszystkim przez szkoły i w szkołach. Wobec braku systemowych rozwiązań w zakresie
poradnictwa zawodowego nie dziwi fakt, że najczęściej wymienianymi źródłami wiedzy o zawodach i rynku pracy wymienianymi przez badanych uczniów były te, do których dotarcie możliwe
było przez samych respondentów (Internet, rodzina, koleżanki i koledzy). Na ostatnim miejscu
w rankingu wspomnianych źródeł znalazł się doradca zawodowy. Jest to efekt braku działania
profesjonalnego systemu poradnictwa zawodowego w szkołach (począwszy już od szkół gimnazjalnych) i braku kontaktu uczniów z doradcą zawodowym. Jeśli już do takiego kontaktu dochodzi, to najczęściej zajęcia z zakresu poradnictwa zawodowego mają charakter zajęć grupowych,
bez możliwości indywidualnych porad i rozpoznania własnych dyspozycji. Również ilość zajęć
jest niewielka w stosunku do potrzeb uczniów.
Problem poradnictwa zawodowego w szkołach, systemowych rozwiązań, które pozwoliłyby na dopasowanie indywidualnych kompetencji i dyspozycji poszczególnych uczniów do
oferty edukacyjnej, powiązanej z aktualnymi potrzebami pracodawców, naszym zdaniem wydają
się być naszym zdaniem kluczem do sprawnego i efektywnego współdziałania systemu edukacji
i rynku pracy województwa śląskiego. Kwestia ta wymaga jednak pogłębionych analiz, uwzględniających nie tylko potrzeby, ale i możliwości obu systemów.
70
Bibliografia:
Bednarczyk-Jama N. 2008, Aspiracje edukacyjno-zawodowe uczniów szkół ponadgimnazjalnych, Instytut Badań Edukacyjnych, Warszawa
Bucka B. 2006, Tworzenie wewnątrzszkolnego systemu doradztwa, w: Młodzież na rynku pracy. Od badań do praktyki, Kwiatkowski S. M., Sirojć Z. (red), Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR,
Warszawa
Burzyński J. 1992, Endogenne czynniki wyboru studiów wyższych, w: Metodologiczne problemy zachowań pracowniczych, red. Jacher W., Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice
Gołębiowski B. 1973, Społeczno-kulturowe aspiracje młodzieży. Studium socjologiczne, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa
Janowski A. 1977, Aspiracje młodzieży szkół średnich, Państwowe Wydawnictwo Naukowe,
Warszawa
Kłoskowska A. 1970, Wartości, potrzeby i aspiracje kulturowe małej społeczności, Studia
Socjologiczne, nr 3
Krasnodębska A. 2008, Preferencje zawodowe uczniów szkół średnich województwa opolskiego, Wydawnictwa Wyższej Szkoły Zarządzania i Administracji w Opolu, Opole
Lelińska K. 2004, Orientacja i poradnictwo zawodowe w nowym systemie edukacji, w: Pedagogika Pracy – doradztwo zawodowe, red. Bednarczyk H., ITeE-PIB, Radom
Lewowicki T. 1987, Aspiracje dzieci i młodzieży, Państwowe Wydawnictwo Naukowe,
Warszawa
Miszczuk-Wereszczyńska M., Karmiński M. 2009, Aspiracje zawodowe i edukacyjne uczniów
ostatnich klas szkół ponadgimnazjalnych województwa małopolskiego, w: Wartości i postawy
młodzieży polskiej, red. Walczak-Duraj D., Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź
Misztal M. 1980, Problematyka wartości w socjologii, Państwowe Wydawnictwo Naukowe,
Warszawa
Niezgoda M. 1975, Społeczne determinanty wyboru zawodu, Wydawnictwo Ossolineum,
Wrocław
Paszkowska-Rogacz A. 2009, Doradztwo zawodowe. Wybrane metody badań, Wydawnictwo
Engram, Warszawa
Prokop M. 2006, Poradnictwo zawodowe w szkole jako działanie profilaktyczne, w: Młodzież
na rynku pracy. Od badań do praktyki, Kwiatkowski S. M., Sirojć Z. (red), Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR, Warszawa
71
Skorny Z. 1980, Aspiracje młodzieży oraz kierujące nimi prawidłowości, Ossolineum, Wrocław,
cyt. za: Lewowicki T. 1987, Aspiracje dzieci i młodzieży, Państwowe Wydawnictwo Naukowe,
Warszawa
Sołdra-Gwiżdż T. 1996, Aspiracje zawodowe, plany i dążenia życiowe młodzieży regionu
Śląska Opolskiego w aspekcie zapotrzebowania regionalnego rynku pracy, Państwowy Instytut
Naukowy w Opolu, Opole
Sołdra- Gwiżdż T., Szczygielski K. 2007, Rynek pracy a aspiracje zawodowe i edukacyjne
młodzieży województwa opolskiego. Stan i prognoza, Państwowy Instytut Naukowy w Opolu,
Opole
Sterniczuk B. H. 1979, Postawy wobec pracy, Instytut Wydawniczy CRZZ, Warszawa
Szafraniec K. 2010, Pozbawieni poczucia stabilności. Rozmowa z prof. Krystyną Szafraniec,
„Rzeczpospolita” z dnia 4 maja 2010
Szewczuk W. (red.) 1979, Słownik psychologiczny, Wiedza Powszechna, Warszawa
Raporty Centrum Badania Opinii Społecznej:
1999, Plany, dążenia i aspiracje życiowe młodzieży. Komunikat z badań
(opracował Arkadiusz Sęk)
2008, Opinie i Diagnozy nr 13, Młodzież 2008
(część Plany, dążenia i aspiracje życiowe młodzieży opracował Michał Lustostański)
2009, Aspiracje zawodowe Polaków, BS/92/09 (opracowała Bogna Wciórka)
2009, Prestiż zawodów, BS/8/2009 (opracował Michał Feliksiak)
72
Spis tabel i wykresów
Tabela 1
Struktura ludności Polski według wykształcenia
11
Tabela 2
Edukacja w województwie śląskim według szczebli kształcenia (według ilości szkół)
11
Tabela 3
Edukacja w województwie śląskim według szczebla kształcenia (według ilości uczniów)
12
Tabela 4
Edukacja w roku szkolnym 2009/2010 na obszarze Górnośląskiego Związku Metropolitalnego
12
Tabela 5
Uczniowie szkół ponadgimnazjalnych według typów szkół w roku szkolnym 2009/2010 (w %)
13
Tabela 6
Szkoły wyższe w województwie śląskim w ciągu ostatnich 10 lat
14
Tabela 7
Studenci szkół wyższych w województwie śląskim według typu uczelni
14
Tabela 8
Szkoły wyższe w województwie śląskim w roku akademickim 2008/2009
15
Tabela 9
Studenci szkół wyższych na 10 tys. ludności w woj. śląskim
15
Tabela 10
Podział respondentów ze względu na miejsce badań i typ szkoły,
z uwzględnieniem zakładanej i zrealizowanej liczby ankiet
16
Tabela 11
Podział badanych uczniów ze względu na miejsce badań i typ szkoły
17
Tabela 12
Wykształcenie rodziców badanych uczniów
19
Tabela 13
Zawód wykonywany przez rodziców respondentów (pięć najczęściej wskazywanych)
19
Tabela 14
Kompetencje cywilizacyjne badanych
20
Tabela 15
Porównanie wyników badań na terenie GZM oraz ogólnopolskich badań CBOS
24
Tabela 16
Cele i dążenia uczniów ze względu na typ szkoły, do której uczęszczają
25
Tabela 17
Deklarowane wykształcenie badanych uczniów za 10-15 lat
26
Tabela 18
Deklaracje dotyczące przyszłego wykształcenia, a typ szkoły respondenta
26
Tabela 19
Aspiracje edukacyjne uczniów, a poziom wykształcenia matki
27
Tabela 20
Aspiracje edukacyjne uczniów, a poziom wykształcenia ojca
27
Tabela 21
Najważniejsze aspekty wykształcenia w opinii badanej młodzieży
28
Tabela 22
Plany badanych uczniów po ukończeniu szkoły
29
Tabela 23
Plany po ukończeniu szkoły ze względu na typ placówki, do której uczęszczają badani uczniowie
30
Tabela 24
Deklarowany tryb studiów
31
Tabela 25
Ośrodki akademickie, gdzie najchętniej studiowaliby ankietowani
32
Tabela 26
Najczęściej wymieniane kierunki studiów, jako te, które badani uczniowie chcieliby studiować
33
Tabela 27
Czynniki determinujące wybór kierunku studiów
34
Tabela 28
Ranking kierunków, które zdaniem respondentów warto studiować
35
Tabela 29
Lista rankingowa kierunków, które według badanych warto obecnie studiować
36
Tabela 30
Cel wyjazdu za granicę w opinii respondentów
37
Tabela 31
Czas pozostawania za granicą
37
Tabela 32
Przeznaczenie zarobionego za granicą kapitału
38
Tabela 33
Zawody, jakie zdaniem respondentów będą oni wykonywać za 10-15 lat
40
Tabela 34
Ranking zawodów deklarowanych przez respondentów, jako te, które ich zdaniem będą wykonywali za 10-15 lat
41
Tabela 35
Deklarowane miejsce pracy respondenta za 10-15 lat
41
Tabela 36
Deklaracje dotyczące posiadania dóbr materialnych za 10-15 lat
42
Tabela 37
Sytuacja rodzinna respondenta za 10-15 lat
42
Tabela 38
Pozycja społeczna rodziców, a przewidywana pozycja respondenta za 10-15 lat
43
Tabela 39
Decyzja o wyborze zawodu, a typ szkoły, do której uczęszczają respondenci
46
Tabela 40
Osoby mające wpływ na decyzję respondenta o wyborze zawodu
46
Tabela 41
Osoby prowadzące zajęcia z poradnictwa zawodowego w badanych szkołach
47
Tabela 42
Oczekiwania wobec profesjonalnego doradcy zawodowego
48
73
Tabela 43
Oczekiwania badanych uczniów wobec Szkolnych Ośrodków Kariery
49
Tabela 44
Umiejętności praktyczne, które chcieliby posiąść uczniowie podczas zajęć w Szkolnym Ośrodku Kariery
49
Tabela 45
Preferowana przez respondentów forma zajęć w Szkolnym Ośrodku Kariery
50
Tabela 46
Czynniki decydujące o znalezieniu pracy w opinii badanych uczniów
51
Tabela 47
Postawy wobec pracy
52
Tabela 48
Gotowość do podjęcia pracy jako stypendysta stażowy i jako wolontariusz
52
Tabela 49
Aspekty pracy w opinii badanych uczniów
53
Tabela 50
Cechy kandydata do pracy ważne dla pracodawcy
55
Tabela 51
Zawody, których przedstawiciele, zdaniem respondentów, mają największe szanse na zatrudnienie
57
Tabela 52
Lista rankingowa zawodów, których przedstawiciele,
zdaniem respondentów, mają największe szanse na zatrudnienie
58
Tabela 53
Zawody, które – zdaniem badanych – cieszą się największym prestiżem
59
Tabela 54
Lista rankingowa zawodów, których przedstawiciele, zdaniem respondentów,
cieszą się największym prestiżem
59
Tabela 55
Satysfakcjonujący i minimalny poziom wynagrodzeń w opinii respondentów
60
Tabela 56
Akceptowana odległość miejsca pracy od miejsca zamieszkania w opinii respondentów
60
Tabela 57
Decyzje badanych w sytuacji znalezienia atrakcyjnej pracy z dala od domu
61
Tabela 58
Miasta na terenie województwa śląskiego, gdzie zdaniem respondentów najłatwiej znaleźć pracę
61
Tabela 59
Ranking 10 miast, w których respondenci chcieliby pracować
62
Tabela 60
Decyzje respondentów w przypadku problemów ze znalezieniem pracy
62
Tabela 61
63
Tabela 62
Poczucie zagrożenia bezrobociem, a typ szkoły, do której respondent uczęszcza
64
Tabela 63
Poczucie zagrożenia bezrobociem, a miejsce badań
65
Tabela 64
Deklaracje dotyczące posiadanej wiedzy na temat aktywnego poszukiwania pracy
66
Tabela 65
66
Tabela 66
Kompetencje w poszukiwaniu pracy (pisanie CV oraz listu motywacyjnego)
67
Tabela 67
Kompetencje w poszukiwaniu pracy (rozmowa kwalifikacyjna)
68
Wykres 1
Płeć badanych
18
Wykres 2
Wiek badanych uczniów
18
Wykres 3
Cele życiowe badanych uczniów
23
Wykres 4
Deklarowany kierunek studiów
31
Wykres 5
Preferowany rodzaj uczelni wyższej
32
Wykres 6
Czynniki decydujące o wyborze szkoły ponadgimnazjalnej
45
Wykres 7
Najważniejsze aspekty pracy w opinii respondentów
54
Wykres 8
Najważniejsze dla pracodawcy cechy kandydata do pracy w opinii badanych uczniów
56
Wykres 9
Ranking strategii zachowania w przypadku problemów ze znalezieniem pracy
63
Wykres 10
67
74
Aneks
Wykres I
Edukacja w województwie śląskim z podziałem na typy i liczbę szkół oraz liczbę uczniów i studentów
Na podstawie: Wojewódzki Urząd Statystyczny w Katowicach
http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/katow/ASSETS_09w_16.jpg
77
Tabela I
Zasadnicze Szkoły Zawodowe dla młodzieży w roku szkolnym 2008/2009 na terenie GZM
Uczniowie
Miasto
Bytom
Chorzów
Dąbrowa Górnicza
Gliwice
Jaworzno
Katowice
Mysłowice
Piekary Śląskie
Ruda Śląska
Sosnowiec
Świętochłowice
Tychy
Zabrze
razem GZM
województwo śląskie
Szkoły
Oddziały
7
6
5
8
4
10
4
1
6
2
8
2
6
8
77
195
51
29
19
66
16
46
15
12
40
8
36
13
29
45
425
1143
Ogółem
1040
628
287
1374
344
1116
338
296
890
116
775
251
685
878
9018
25182
W tym
I klasa
489
320
83
164
154
567
163
122
389
65
340
117
296
399
3668
11229
Absolwenci
z roku szkolnego
2007/2008
429
178
92
89
110
218
98
106
275
38
183
71
129
267
2283
7506
Absolwenci
z roku szkolnego
2007/2008
312
172
141
477
137
123
88
24
112
78
213
49
161
273
2360
5471
Tabela II
Licea Profilowane dla młodzieży w roku szkolnym 2008/2009 na terenie GZM
Uczniowie
Szkoły
Oddziały
Bytom
Chorzów
Dąbrowa Górnicza
Gliwice
Jaworzno
Katowice
Mysłowice
Piekary Śląskie
Ruda Śląska
Sosnowiec
Świętochłowice
Tychy
Zabrze
razem GZM
6
4
2
8
4
4
2
1
3
2
4
1
3
10
54
20
12
10
21
9
17
9
2
12
3
13
5
5
24
162
427
287
283
520
261
257
201
43
318
71
335
112
127
487
3729
W tym
I klasa
62
80
101
130
61
113
31
109
93
45
27
117
969
105
327
8035
1777
Miasto
78
Ogółem
Tabela III
Szkoły Policealne w roku szkolnym 2008/2009 na terenie GZM
Uczniowie
Miasto
Bytom
Chorzów
Dąbrowa Górnicza
Gliwice
Jaworzno
Katowice
Mysłowice
Piekary Śląskie
Ruda Śląska
Sosnowiec
Świętochłowice
Tychy
Zabrze
razem GZM
Szkoły
Oddziały
15
12
7
47
7
54
3
2
1
25
1
27
16
217
429
168
98
47
187
28
289
4
7
2
112
1
146
102
1191
2135
Ogółem
W tym
I klasa
Absolwenci
z roku szkolnego
2007/2008
3459
2157
990
4049
630
7431
74
162
32
2686
28
3020
2238
26956
48516
2222
1725
826
2892
507
5974
40
114
32
1937
28
2351
1429
20077
35005
874
281
214
1289
116
1942
39
88
8
566
12
521
536
6486
11810
Tabela IV
Licea Ogólnokształcące dla młodzieży w roku szkolnym 2008/2009 na terenie GZM
Miasto
Bytom
Chorzów
Dąbrowa Górnicza
Gliwice
Jaworzno
Katowice
Mysłowice
Piekary Śląskie
Ruda Śląska
Sosnowiec
Świętochłowice
Tychy
Zabrze
razem GZM
Szkoły
Oddziały
Uczniowie
Ogółem
11
10
9
15
4
21
4
2
4
6
16
3
6
15
126
277
79
86
92
135
51
210
40
22
48
35
124
21
83
106
1132
2608
2250
2699
2480
3833
1587
6162
1027
596
1271
769
3176
527
2540
2903
31820
74276
Absolwenci
z roku szkolnego
2007/2008
787
952
899
1304
521
1993
368
201
404
257
1240
230
906
960
11022
25465
79
Tabela V
Technika dla młodzieży w roku szkolnym 2008/2009 na terenie GZM
Miasto
Bytom
Chorzów
Dąbrowa Górnicza
Gliwice
Jaworzno
Katowice
Mysłowice
Piekary Śląskie
Ruda Śląska
Sosnowiec
Świętochłowice
Tychy
Zabrze
razem GZM
Szkoły
Oddziały
12
10
6
12
7
20
3
2
6
2
11
2
6
10
109
249
98
85
75
114
74
217
25
21
98
24
134
7
85
98
1155
2724
Ogółem
Uczniowie
2450
2082
1862
3096
1843
5736
538
566
2402
616
3318
143
2351
2411
29414
70343
W tym
I klasa
815
662
537
958
479
1456
177
149
674
177
989
46
598
694
8411
20529
Absolwenci
z roku szkolnego
2007/2008
734
447
383
490
431
1269
74
143
483
158
598
63
502
503
6278
14103
Tabela VI
Wyższe uczelnie państwowe województwa śląskiego
(w porządku alfabetycznym według nazw miast stanowiących ich siedzibę)
Miasto, będące główną siedzibą uczelni
Bielsko-Biała
Cieszyn
Częstochowa
Gliwice
Katowice
80
Nazwa uczelni
Akademia Techniczno-Humanistyczna
Filia Uniwersytetu Śląskiego
Politechnika Częstochowska
Akademia im. Jana Długosza
Wyższe Seminarium Duchowne Archidiecezji Częstochowskiej
Politechnika Śląska
Uniwersytet Śląski
Akademia Ekonomiczna (obecnie Uniwersytet Ekonomiczny) im. Karola Adamieckiego
Śląska Akademia Medyczna (obecnie Śląski Uniwersytet Medyczny)
Akademia Wychowania Fizycznego
Akademia Muzyczna im. Karola Szymanowskiego
Akademia Sztuk Pięknych
Międzynarodowa Szkoła Nauk Politycznych
Zakonne Wyższe Seminarium Duchowne o.o. Franciszkanów
Tabela VII
Wyższe uczelnie niepaństwowe województwa śląskiego
(w porządku alfabetycznym według nazw miast stanowiących ich siedzibę) – stan na listopad 2010
Miasto, będące główną siedzibą
uczelni
Bielsko-Biała
Bytom
Chorzów
Częstochowa
Dąbrowa Górnicza
Gliwice
Katowice
Mysłowice
Sosnowiec
Tychy
Zabrze
Zawiercie
Żywiec
Nazwa uczelni
Bielska Wyższa Szkoła Biznesu i Informatyki
im. J. Tyszkiewicza
Wyższa Szkoła Administracji
Wyższa Szkoła Bankowości i Finansów
Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania
Wyższa Szkoła Ekonomiczno-Humanistyczna
Wyższa Szkoła Ekonomii i Administracji
Akademia Humanistyczno-Ekonomiczna w Łodzi
Wydział Zamiejscowy
Polsko-Japońska Wyższa Szkoła Technik Komputerowych
Zamiejscowy Wydział Informatyki
Wyższa Szkoła Bankowa w Poznaniu (Wydział Zamiejscowy w Chorzowie)
Górnośląska Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości im. K. Goduli
Śląska Wyższa Szkoła Informatyczno-Medyczna
Wyższa Szkoła Zarządzania
Wyższa Szkoła Lingwistyczna
Wyższa Szkoła Hotelarstwa i Turystyki
Akademia Polonijna
Wyższa Szkoła Biznesu
Wyższa Szkoła Planowania Strategicznego
Gliwicka Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości
Górnośląska Wyższa Szkoła Handlowa
Wyższa Szkoła Techniczna
Wyższa Szkoła Zarządzania Ochroną Pracy
Śląska Wyższa Szkoła Zarządzania im. Generała Jerzego Ziętka
Wyższa Szkoła Technologii Informatycznych
Śląska Wyższa Szkoła Medyczna
Wyższa Szkoła Pedagogiczna TWP w Warszawie
Wyższa Szkoła Zarządzania Marketingowego
i Języków Obcych
Wyższa Szkoła Mechatroniki
Wyższa Szkoła Ekonomiczno-Humanistyczna
Górnośląska Wyższa Szkoła Pedagogiczna
Wyższa Szkoła Humanitas
Wyższa Szkoła Inżynierii Bezpieczeństwa i Ekologii
Wyższa Szkoła Zarządzania i Przedsiębiorczości im. B. Jańskiego Wydział Zamiejscowy w Zabrzu
Wyższa Szkoła Administracji i Zarządzania
Beskidzka Wyższa Szkoła Umiejętności
81
Tabela VIII
Oferta edukacyjna wyższych uczelni państwowych na terenie woj. śląskiego
(kierunki oznaczono tłustym drukiem, w nawiasach podano specjalności na danym kierunku)
Nazwa uczelni
Kierunki i specjalności
Automatyka i robotyka, Informatyka, Mechanika i budowa maszyn, Zarządzanie i inżynieria produkcji,
Włókiennictwo (bio i nanotechnologie polimerowe; tekstylia biomedyczne; wzornictwo i technologia odzieży; towaroznawstwo
i marketing tekstyliów), Inżynieria środowiska (inżynieria ochrony środowiska; ochrona i zarządzanie zasobami przyrody; systemy
ochrony środowiska), Ochrona środowiska (biotechnologie w ochronie środowiska; techniki ochrony zasobów przyrody),
Akademia TechniczBudownictwo (budownictwo ogólne), Zarządzanie (zarządzanie firmą; zarządzanie w administracji i finanse organizacji; zarządzano - Humanistyczna
nie logistyką i jakością; informatyka w zarządzaniu; zarządzanie rozwojem), Socjologia (socjologia rozwoju lokalnego
i regionalnego), Stosunki międzynarodowe (studia europejskie), Transport (komputerowe wspomaganie w transporcie; logistyka
transportu), Filologia (angielska; hiszpańska; słowiańska; polska), Pedagogika (edukacja zintegrowana wczesnoszkolna
i wychowanie przedszkolne; wychowanie przedszkolne), Pielęgniarstwo, Ratownictwo medyczne,
Filia Uniwersytetu Śląskiego w
Cieszynie
Politechnika
Częstochowska
82
Edukacja artystyczna w zakresie sztuki muzycznej, Edukacja artystyczna w zakresie sztuk plastycznych, Etnologia,
Grafika, Pedagogika (zintegrowana edukacja wczesnoszkolna i wychowanie przedszkolne; zintegrowana edukacja wczesnoszkolna
i terapia pedagogiczna; animacja społeczno-kulturalna; animacja społeczno-kulturalna z turystyką; edukacja filozoficzno-społeczna;
pedagogika opiekuńczo-wychowawcza; asystent osoby niepełnosprawnej; wychowanie ekologiczne z etyką środowiskową; wychowanie przedszkolne), Sonologia i kompozycja,
Informatyka (inżynieria oprogramowania; projektowanie aplikacji internetowych; sieci komputerowe; aplikacje biznesowe i bazy
danych; informatyka stosowana; inteligentne systemy informatyczne; programowanie gier; sieciowe technologie informatyczne;
zintegrowane systemy zarządzania i analizy danych),
Inżynieria biomedyczna (informatyka medyczna; inżynieria rehabilitacyjna),
Matematyka (matematyka finansowa i ubezpieczeniowa; matematyka przemysłowa),
Mechanika i budowa maszyn (automatyzacja procesów wytwarzania i robotyka; inżynieria cieplna i samochodowa; komputerowe
projektowanie maszyn i urządzeń; przetwórstwo tworzyw sztucznych i spawalnictwo; automatyzacja procesów wytwarzania i robotyka; ekologiczne technologie spalania; inżynieria energii; inżynieria biomedyczna i sprzęt rehabilitacyjny; przetwórstwo tworzyw
polimerowych; samochody; spawalnictwo),
Mechatronika (projektowanie systemów mechanicznych; systemy sterowania),
Metalurgia (techniki wytwarzania; informatyka stosowana; ochrona środowiska i recykling materiałów; technika cieplna; inżynieria
produkcji),
Inżynieria materiałowa (materiały metaliczne i ceramiczne; materiały i handel; materiały funkcjonalne; materiały polimerowe,
biomateriały, kompozyty; inżynieria powierzchni; wspomaganie komputerowe w inżynierii materiałowej),
Fizyka techniczna (nanomateriały i nanotechnologie; inżynieria medyczna; fizyka komputerowa),
Zarządzanie i inżynieria produkcji (zarządzanie logistyczne w przedsiębiorstwie; zarządzanie systemami produkcyjnymi;
informatyka w zarządzaniu i inżynierii produkcji; inżynieria produkcji w ekorozwoju; inżynieria produkcji wyrobów przerabianych
plastycznie; inżynieria produkcji odlewniczej),
Edukacja techniczno-informatyczna (edukacja i informatyzacja w procesach odlewniczych; informatyka w technice; przeróbka
plastyczna materiałów – edukacja i technologia),
Inżynieria bezpieczeństwa,
Inżynieria biomedyczna (informatyka biomedyczna; biomateriały),
Elektrotechnika (informatyka z elementami ekonomii; komputeryzacja i robotyzacja procesów; elektroenergetyka; elektronika
i inżynieria komputerowa; informatyka w elektroenergetyce; inteligentne systemy elektrotechnologiczne i komfortu bytowego;
techniki teleinformatyczne),
Informatyka (technologie internetowe i techniki multimedialne; bezpieczeństwo sieciowych systemów informatycznych; informatyka z elementami ekonomii),
Elektronika i telekomunikacja (cyfrowe przetwarzanie sygnałów),
Budownictwo,
Inżynieria środowiska (ogrzewnictwo, wentylacja i ochrona atmosfery; zaopatrzenie w wodę; unieszkodliwianie ścieków i
odpadów; inżynieria energii,
Ochrona środowiska (systemy ochrony środowiska),
Energetyka (energetyka),
Zarządzanie (zarządzanie finansami i bankowość; przedsiębiorczość i rozwój przedsiębiorstw; zarządzanie zespołami pracowniczymi; marketingowe zarządzanie przedsiębiorstwem; zarządzanie instytucjami publicznymi i samorządowymi; zarządzanie
międzynarodowe; rachunkowość w zarządzaniu; zarządzanie nieruchomościami; informatyka w biznesie),
Zarządzanie i inżynieria produkcji (zarządzanie logistyczne i innowacyjność w przemyśle; zarządzanie rozwojem i konsulting;
zarządzanie produkcją i jakością; informatyka w zarządzaniu; zarządzanie bezpieczeństwem i higieną pracy),
Informatyka i ekonometria (e-biznes; ekonometria i analiza rynku),
Logistyka (systemy logistyczne; zarządzanie transportem),
Zdrowie publiczne (promocja zdrowia, rekreacja i odnowa biologiczna; zarządzanie w ochronie zdrowia),
Filologia (języka biznesu),
Akademia im. Jana
Długosza
Wyższe Seminarium Duchowne
Archidiecezji
Częstochowskiej
Filologia (germańska; angielska),
Filologia polska (nauczycielska; animacja kultury; medialno-redaktorska; edukacja czytelnicza i medialna; edukacja dziennikarska;
edukacja kulturowa),
Historia (archiwistyczna; krajoznawczo-turystyczna; nauczycielska),
Politologia,
Biotechnologia (biotechnologia środowiska; biotechnologia drobnoustrojów; biotechnologia żywności),
Chemia (podstawowa; gospodarcza; środowiskowa; kosmetyków; żywności),
Edukacja techniczno-informatyczna (nauczycielska – technika i informatyka; informatyka przemysłowa; urządzenia monitoringu
i ochrony środowiska),
Fizyka (akustyka i realizacja dźwięku; biofizyka; ekonofizyka; fizyka medyczna; fizyka środowiskowa; nanotechnologia; studia
nauczycielskie; biofotonika; komputery w medycynie; nanofizyka),
Informatyka (nauczycielska; inżynieria oprogramowania; bioinformatyka; grafika komputerowa i multimedia),
Inżynieria bezpieczeństwa (bezpieczeństwo pracy i środowiska),
Matematyka (matematyka finansowa; matematyka nauczycielska)
Ochrona środowiska (analiza środowiskowa; ekologiczne aspekty ochrony środowiska; ekoturystyka; ochrona przyrody; biotechnologia w ochronie środowiska),
Administracja,
Filozofia (teoretyczna; filozofia z komunikacją społeczną; nauczycielska),
Zarządzanie (zarządzanie przedsiębiorstwem),
Pedagogika (opiekuńczo-resocjalizacyjna; społeczna i terapia pedagogiczna; nauczanie początkowe i wychowanie przedszkolne;
praca socjalna; doradztwo zawodowe; zintegrowana edukacja wczesnoszkolna i edukacja przedszkolna; zintegrowana edukacja
wczesnoszkolna i edukacja przedszkolna z językiem obcym),
Wychowanie fizyczne,
Edukacja artystyczna w zakresie sztuk plastycznych,
Edukacja artystyczna w zakresie sztuki muzycznej,
Grafika,
Instrumentalistyka,
Malarstwo (malarstwo sztalugowe; malarstwo architektoniczne),
Teologia,
Architektura i urbanistyka,
Architektura wnętrz,
Informatyka,
Automatyka i robotyka,
Elektronika i telekomunikacja,
Inżynieria biomedyczna,
Biotechnologia,
Makrokierunek,
Budownictwo (budownictwo komunikacyjne i infrastruktura; budowa dróg; drogi kolejowe; inżynieria procesów budowlanych;
budownictwo ekologiczne; technologia i zarządzanie w budownictwie; konstrukcje budowlane i inżynierskie; budownictwo miejskie i
przemysłowe; geotechnika i budownictwo podziemne; mosty; inżynieria miejska),
Chemia,
Inżynieria chemiczna i procesowa,
Technologia chemiczna,
Elektrotechnika,
Elektronika i telekomunikacja,
Informatyka,
Mechatronika,
Górnictwo i geologia (automatyka i energoelektryka w górnictwie; budownictwo podziemne i ochrona powierzchni; eksploatacja
złóż i zagospodarowanie odpadów; geodezja górnicza; geologia górnicza i poszukiwawcza; kształtowanie środowiska na terenach
górniczych; maszyny górnicze, budowlane i drogowe; maszyny i urządzenia górnicze i wiertnicze; przeróbka kopalin stałych i marketing; geoturystyka; organizacja i ekonomika górnictwa),
Inżynieria bezpieczeństwa (technika i organizacja bezpieczeństwa i higiena pracy; inżynieria ochrony i zarządzanie kryzysowe;
gospodarka wodna i zagrożenia powodziowe),
Inżynieria biomedyczna (informatyka i aparatura medyczna; inżynieria wyrobów medycznych),
Ochrona środowiska (systemy ochrony wód i gleby; systemy ochrony powietrza; ochrona środowiska w energetyce; ekotoksykologia
i monitoring),
Biotechnologia (biotechnologia w ochronie środowiska),
Energetyka (źródła odnawialne i nowoczesne technologie energetyczne; procesy i systemy energetyczne; monitoring i zarządzanie
środowiskiem; modernizacja instalacji energetycznych; metody komputerowe w energetyce; energetyka zawodowa i przemysłowa;
energetyka jądrowa; energetyka gazowa i rozproszona; energetyczne wykorzystanie odpadów; diagnostyka sterowanie eksploatacją i
zarządzanie ryzykiem; diagnostyka cieplna w energetyce; cieplne systemy energetyczne),
83
Inżynieria środowiska (wodociągi i kanalizacja; technologia wody, ścieków i odpadów; technologia wody, ścieków i gleby;
technologia ochrony wód i gleby; technika ochrony środowiska; techniczne wyposażenie budynków; ogrzewnictwo, wentylacja i
klimatyzacja; ochrona powietrza i klimatu; inżynieria środowiska w energetyce; inżynieria środowiska oraz czyste technologie w energetyce i motoryzacji; higiena i bezpieczeństwo środowiska pracy; gospodarka odpadami; energooszczędne techniczne wyposażenie
budynków; energetyka komunalna; ciepłownictwo i ochrona powietrza),
Mechanika i budowa maszyn (technika samochodowa; systemy ochrony środowiska; metody komputerowe w termo mechanice;
maszyny i urządzenia ochrony środowiska; maszyny i urządzenia energetyczne oraz chłodnictwo i klimatyzacja; maszyny i urządzenia
energetyczne; inżynieria jądrowa; diagnostyka i bezpieczeństwo konstrukcji; chłodnictwo i klimatyzacja; chłodnictwo; automatyka i
sterowanie procesami),
Inżynieria bezpieczeństwa (higiena i bezpieczeństwo pracy; bezpieczeństwo technologii, procesów i maszyn),
Matematyka (matematyka finansowa; matematyka informatyczna; matematyka teoretyczna; matematyka w ekonomii; modelowanie matematyczne; kryptografia; statystyka),
Informatyka (kryptografia; multimedia; programowanie Internetu),
Fizyka techniczna (fizyka informatyczna; metody izotopowe; nanomateriały i nanotechnologie; metody i systemy pomiarowe),
Automatyka i robotyka (biomechanika i sprzęt medyczny; mechatronika robotów i maszyn; modelowanie komputerowe układów i
procesów; projektowanie i automatyzacja maszyn i procesów technologicznych; projektowanie i eksploatacja maszyn; automatyzacja
i robotyzacja procesów przetwórstwa metali; automatyzacja i robotyzacja procesów odlewniczych; automatyzacja i robotyzacja
procesów spawalniczych; komputerowe zintegrowane systemy wytwarzania; zarządzanie jakością i procesami materiałowymi),
Informatyka stosowana z komputerową nauką o materiałach,
Inżynieria materiałowa,
Mechatronika (projektowanie i eksploatacja systemów informatycznych, mechatroniczne układy jezdne i napędowe; modelowanie
i symulacja systemów mechatronicznych; budowa i eksploatacja systemów i układów inteligentnych; mechatroniczne systemy
wytwórcze; mechatroniczne systemy odlewnicze),
Mechanika i budowa maszyn (biomechanika i inżynieria produkcji sprzętu rehabilitacyjnego; komputerowe wspomaganie projektowania i eksploatacji maszyn; maszyny robocze; mechanika komputerowa; obrabiarki, narzędzia i technologia budowy maszyn;
projektowanie, automatyzacja i robotyzacja procesów technologicznych; komputerowe wspomaganie projektowania układów
elektromechanicznych; wirtualne modele projektowania i eksploatacji maszyn roboczych; inżynieria materiałów metalowych; komputerowe wspomaganie w inżynierii materiałów metalowych; kontrola i zapewnienie jakości w spawalnictwie; przetwórstwo metali
i tworzyw sztucznych; technologia i zarządzanie w odlewnictwie; technologie spawalnicze; zarządzanie jakością i komputerowe
wspomaganie procesów przetwórstwa materiałów),
Nanotechnologia i technologie procesów materiałowych, Zarządzanie i inżynieria produkcji (systemy zarządzania
jakością oraz bezpieczeństwem i higieną pracy; zarządzanie i marketing; zarządzanie kadrami; zarządzanie produkcją; zarządzanie
przedsiębiorstwem przemysłowym; komputerowe wspomaganie w inżynierii materiałowej; materiały inżynierskie; spawalnictwo;
technologie odlewnicze; technologie procesów materiałowych; maszyny i urządzenia technologiczne; techniki informatyczne
w inżynierii produkcji; mechanika stosowana; projektowanie i eksploatacja maszyn; technologia maszyn),
Inżynieria materiałowa (inżynieria jakości; inżynieria powierzchni; kompozyty i tworzywa polimerowe; metalowe materiały
inżynierskie), Metalurgia (energetyka procesowa; odlewnictwo precyzyjne i artystyczne),
Zarządzanie i inżynieria produkcji (bezpieczeństwo eksploatacji maszyn; bezpieczeństwo i higiena pracy; informatyka w zarządzaniu; inżynieria medyczna; inżynieria produkcji odlewów; inżynieria recyklingu; organizacja i zarządzanie w przemyśle; projektowanie procesów technologicznych; systemy produkcji w przetwórstwie materiałów; technologie ochrony środowiska i odnawialne źródła
energii; zarządzanie gospodarką materiałową; zintegrowane systemy zarządzania),
Edukacja informatyczno – techniczna (diagnostyka maszyn i urządzeń; ekologiczne procesy przemysłowe; informatyka użytkowa;
informatyka w zastosowaniach przemysłowych, materiałoznawstwo z elementami informatyki),
Zarządzanie (zarządzanie przedsiębiorstwem; zarządzanie projektami i innowacjami; zarządzanie kadrami w administracji publicznej; systemy informatyczne w zarządzaniu finansami; zintegrowane systemy zarządzania),
Administracja (administracja publiczna),
Logistyka (logistyka w przedsiębiorstwie),
Zarządzanie i inżynieria produkcji (zarządzanie systemami produkcyjnymi; systemy produkcyjne i logistyczne w przedsiębiorstwach przemysłowych; systemy informatyczne w technologiach przemysłowych; zarządzanie jakością w przedsiębiorstwie
przemysłowym; bezpieczeństwo i higiena pracy w przedsiębiorstwie przemysłowym),
Socjologia (socjologia regionów przemysłowych; socjologia społeczności lokalnych),
Transport,
Administracja (europejska; gospodarcza; samorządowa; wymiaru sprawiedliwości),
Biofizyka (biofizyka molekularna; bioelektronika),
Biologia (biologia w ochronie środowiska; biologia ogólna i eksperymentalna),
Biotechnologia (biotechnologia roślin użytkowych; biotechnologia środowiska),
Chemia (chemia leków; chemia informatyczna; chemia w zakresie chemii podstawowej, drug chemistry; computer chemistry),
Edukacja techniczno-informatyczna,
Ekonofizyka,
Filologia polska (nauczycielska; dyskurs publiczny; dziennikarstwo w kręgu kultury; edytorstwo i redakcja tekstu; literaturoznawstwo; komunikacja społeczna),
Filologia klasyczna,
Filologia angielska (nauczycielska; nauczycielska z informatyką; nauczycielska z j. niemieckim; kultura i literatura angielskiego
obszaru językowego; kultura-media-translacja; tłumaczeniowa z j. arabskim; tłumaczeniowa z j. hiszpańskim; tłumaczeniowa z j.
chińskim; język biznesu; specjalistyczne odmiany j. angielskiego),
84
Filologia germańska (program nauczycielski; kultura i literatura krajów niemieckiego obszaru językowego; tłumaczeniowa w
zakresie języków specjalistycznych),
Języki stosowane (język francuski i język angielski: program tłumaczeniowy; program tłumaczeniowy z językiem biznesu),
Filologia romańska (program tłumaczeniowy z j. włoskim lub hiszpańskim),
Filologia włoska (program tłumaczeniowy),
Język hiszpański (program tłumaczeniowy),
Filologia rosyjska (program nauczycielski z j. angielskim lub niemieckim; język biznesu),
Rosjoznawstwo,
Języki wschodniosłowiańskie,
Filologia słowiańska (przekład w komunikacji międzykulturowej),
Filozofia (etyki stosowane; filozofia nowych mediów; filozofia komunikacji; filozofia człowieka; filozoficzne podstawy kultury;
filozofia klasyczna; filozofia kultury i polityki; etyka społeczna),
Fizyka (ogólna; nauczycielska z informatyką; nauczycielska z chemią; nauczycielska z matematyką; fizyka informatyczna; general
physics; theoretical physics; fizyka doświadczalna; nanofizyka i materiały mezoskopowe – modelowanie i zastosowanie; fizyka
nanoukładow i kwantowe techniki informatyczne),
Fizyka techniczna (energetyka jądrowa; modelowanie komputerowe; nowoczesne materiały i techniki pomiarowe),
Fizyka medyczna (promieniowanie niejonizujące; promieniowanie jonizujące; dozymetria kliniczna; optyka w medycynie;
elektroradiologia),
Geografia,
Geologia,
Geofizyka,
Historia (nauczycielska; archiwalna; społeczno-ekonomiczna),
Historia sztuki,
Informacja naukowa i bibliotekoznawstwo,
Inżynieria materiałowa (nauka o materiałach; biomateriały),
Inżynieria biomedyczna (informatyka medyczna),
Informatyka (analityk danych; modeling and visualisation in bioinformatics),
Kulturoznawstwo,
Mechatronika (projektowanie wspomagane komputerowo),
Matematyka (modelowanie matematyczne; matematyka w finansach i ekonomii; matematyczne metody informatyki; metody statystyczne; matematyka nauczycielska-matematyka i informatyka lub matematyka i fizyka; matematyka teoretyczna; mathematical
methods in computer science),
MISH – Międzywydziałowe Indywidualne Studia Humanistyczne,
MISMP – Międzywydziałowe Indywidualne Studia Matematyczno – Przyrodnicze,
Nauki o rodzinie,
Ochrona środowiska (biologiczne podstawy ochrony środowiska; fizyko-chemiczne metody ochrony środowiska; geoekologia;
nowoczesne metody instrumentalne),
Organizacja produkcji filmowej i telewizyjnej,
Pedagogika (pedagogika opiekuńczo-wychowawcza; pedagogika resocjalizacyjna z profilaktyką społeczną; pedagogika zdrowia;
zintegrowana edukacja wczesnoszkolna i wychowanie przedszkolne; zintegrowana edukacja wczesnoszkolna i edukacja informatyczna; zintegrowana edukacja wczesnoszkolna i oligofrenopedagogika),
Politologia (specjalność europejska; komunikacja społeczna i dziennikarstwo; polityka społeczno-gospodarcza; specjalność
samorządowa),
Praca socjalna,
Psychologia,
Prawo,
Realizacja obrazu filmowego, telewizyjnego i fotografia,
Reżyseria,
Socjologia (socjologia ogólna; socjologia reklamy i komunikacja społeczna; praca socjalna – organizowanie społeczności lokalnych;
komunikacja społeczna; praca socjalna i ekonomia społeczna),
Technologia chemiczna (zielona chemia i czyste technologie; technologia nieorganiczna i organiczna),
Teologia (pastoralna; nauczycielska lub ogólna),
Zarządzanie,
85
Uniwersytet
Ekonomiczny
Śląski Uniwersytet
Medyczny
Ekonomia (dystrybucja i sprzedaż na rynkach krajowych i międzynarodowych; ekonomia zatrudnienia i bezrobocia; gospodarka
miejska i regionalna; gospodarowanie kapitałem ludzkim; gospodarowanie nieruchomościami i usługi publiczne; handel zagraniczny;
komunikacja w biznesie krajowym i międzynarodowym; międzynarodowe stosunki ekonomiczne i problemy globalne; polityka
społeczna; public realtions; rynki i konkurencja w warunkach globalizacji; strategia biznesu i polityka gospodarcza w e-gospodarce;
transport i logistyka; zarządzanie informacją w gospodarce opartej na wiedzy; zarządzanie projektami lokalnymi i regionalnymi),
Gospodarka i zarządzanie publiczne (diagnozowanie problemów społecznych i gospodarczych; społeczna odpowiedzialność w
organizacjach; zarządzanie służbami publicznymi i społecznymi; zarządzanie strategiczne w organizacjach publicznych i społecznych
(non-profit); zarządzanie w sektorze bezpieczeństwa publicznego; zarządzanie zasobami ludzkimi w administracji publicznej),
Gospodarka przestrzenna (gospodarka miejska i regionalna; planowanie przestrzenne i gospodarka nieruchomościami; zarządzanie środowiskiem i przestrzenią),
Logistyka (ekologistyka; telematyka transportu i logistyka; transport w systemach logistycznych),
Międzynarodowe stosunki gospodarcze (biznes międzynarodowy),
Finanse i rachunkowość (aktuariat i zarządzanie ryzykiem; analityk finansowy; bankowość i finanse międzynarodowe; doradztwo
finansowe; European Business and Finance; finanse i inwestycje; finanse i rynek ubezpieczeń; gospodarowanie nieruchomościami;
inżynieria finansowa; rachunkowość; skarbowość; Quantitative Asset and Risk Management),
Finanse i zarządzanie w ochronie zdrowia (finanse ochrony zdrowia; gospodarowanie zasobami w ochronie zdrowia; zarządzanie
w ochronie zdrowia),
Informatyka i ekonometria (informatyka ekonomiczna; inżynieria systemów informatycznych zarządzania; inżynieria wiedzy;
metody i systemy wspomagania decyzji),
Informatyka (bazy danych i hurtownie danych; zintegrowane systemy informatyczne zarządzania),
Gospodarka turystyczna,
Informatyka i ekonometria (ekonometria i statystyka; informatyczne narzędzia badania zjawisk społeczno-ekonomicznych;
komputerowa analiza danych; metody analizy ryzyka finansowego),
Logistyka (zarządzanie logistyczne),
Międzynarodowe stosunki gospodarcze (zarządzanie biznesem międzynarodowym),
Zarządzanie (biznes elektroniczny (e-biznes); biznes międzynarodowy (international business); marketing na rynkach krajowych i
międzynarodowych; przedsiębiorczość; specjalność menedżerska; zarządzanie finansowe; zarządzanie marketingowe w usługach profesjonalnych, turystyce i mediach; zarządzanie przedsiębiorstwem; zarządzanie w kulturze, sztuce i turystyce kulturowej; zarządzanie
zasobami ludzkimi),
Kierunek lekarski,
Kierunek lekarsko-dentystyczny,
Ratownictwo medyczne,
Farmacja,
Analityka medyczna,
Kosmetologia,
Biotechnologia,
Pielęgniarstwo,
Położnictwo,
Fizjoterapia,
Dietetyka,
Zdrowie publiczne (ochrona zdrowia pracujących; epidemiologia i biostatystyka; zdrowie środowiskowe),
Fizjoterapia,
Wychowanie fizyczne,
Turystyka i rekreacja,
Zarządzanie,
Akademia
Muzyczna
Kompozycja i teoria muzyki (kompozycja; teoria muzyki; rytmika),
Dyrygentura (dyrygentura symfoniczno-operowa),
Edukacja artystyczna w zakresie sztuki muzycznej (prowadzenie zespołów wokalnych i wokalno-instrumentalnych; dyrygentura chóralna; edukacja muzyczna; muzykoterapia),
Jazz i muzyka estradowa (kompozycja i aranżacja; gra na instrumencie; wokalistyka jazzowa),
Wokalistyka,
Instrumentalistyka,
Akademia Sztuk
Pięknych
Projektowanie graficzne,
Wzornictwo,
Malarstwo,
Grafika warsztatowa,
Międzynarodowa
Szkoła Nauk
Politycznych
Politologia
(studia w języku francuskim i polskim dla absolwentów studiów licencjackich i magisterskich),
Zakonne Wyższe
Seminarium
Duchowne o.o.
Franciszkanów
Teologia,
86
Tabela IX
Oferta edukacyjna wyższych uczelni niepaństwowych na terenie woj. śląskiego (kierunki
oznaczono tłustym drukiem, w nawiasach podano specjalności na danym kierunku)
Miasto, będące
Nazwa uczelni
siedzibą uczelni
Bielska Wyższa Szkoła
Biznesu
i Informatyki
im. J. Tyszkiewicza
Wyższa Szkoła
Administracji
Kierunki kształcenia wraz ze specjalnościami
Architektura krajobrazu,
Kosmetologia,
Informatyka (grafika, projektowanie i multimedia; zarządzanie systemami sieciowymi; inżynieria
oprogramowania i systemy sieciowe),
Zarządzanie (zarządzanie nieruchomościami, hotelarstwo – wellness i spa, reklama multimedialna;
zarządzanie marketingowe w Unii Europejskiej),
Administracja (publiczna, bezpieczeństwa, finansami),
Fizjoterapia,
Kulturoznawstwo (zarządzanie instytucjami kultury, dziennikarstwo i kultura medialna),
Pedagogika (wczesnoszkolna z wychowaniem przedszkolnym; wczesnoszkolna z terapią pedagogiczną; opiekuńczo-wychowawcza z pedagogiką rodziny; opiekuńczo-wychowawcza z terapią
pedagogiczną),
Stosunki międzynarodowe (turystyka międzynarodowa, rozwój regionalny i współpraca transgraniczna w Europie, negocjacje międzynarodowe i dyplomacja współczesna),
Wyższa Szkoła
Bankowości
i Finansów
Finanse i rachunkowość (bankowość; rachunkowość; rachunkowość i finanse w instytucjach sektora publicznego; handel i transport; gospodarka turystyczna; controling i rachunkowość zarządcza;
gospodarka nieruchomościami; administracja skarbowa; finanse lokalne; finanse przedsiębiorstw;
zarządzanie jakością; gospodarka regionalna i miejska),
Politologia (specjalność europejska, administracja samorządowa; dziennikarstwo i public relations;
służba socjalna; fundusze europejskie; zarządzanie bezpieczeństwem publicznym),
Informatyka (inżynieria oprogramowania i systemy sieciowe; bazy danych i technologie internetowe; grafika komputerowa i techniki multimedialne; projektowanie systemów informatycznych),
Prawo, Bezpieczeństwo wewnętrzne,
Wyższa Szkoła
Informatyki
i Zarządzania
Informatyka (Internet w społeczeństwie informacyjnym; informatyczne systemy rachunkowości i
finansów; logistyka informatyczna; informatyka medyczna; lingwistyka informatyczna; biometria informatyczna; systemy mobilne i satelitarne; systemy internetowe; grafika komputerowa; multimedia;
bazy danych; sieci komputerowe),
Wyższa Szkoła
EkonomicznoHumanistyczna
Filologia angielska (specjalizacja biznesowa, translatorska, nauczycielska, lingwistyka stosowana),
Filologia niemiecka (specjalizacja nauczycielska, lingwistyka stosowana),
Politologia (bezpieczeństwo krajowe i lokalne; ochrona zdrowia i pomoc społeczna, specjalność
europejska; polityka społeczna),
Zarządzanie (zarządzanie organizacjami; zarządzanie i marketing w nieruchomościach),
Bielsko-Biała
87
Bytom
Administracja (sądowa, gospodarcza, administracja w UE, samorząd terytorialny),
Ekonomia (administrowanie podmiotami sektora publicznego; audyt ekonomiczny i rachunkowość;
ekonomia menadżerska; ekonomia produkcji i usług; ekonomika przedsiębiorstw; fundusze Unii
Europejskiej; handel krajowy i międzynarodowy; informatyka ekonomiczna),
Fizjoterapia (rehabilitacja ruchowa i gerontologia; rehabilitacja i odnowa biologiczna),
Wyższa Szkoła Ekonomii
Kosmetologia (kosmetologia estetyczna),
i Administracji
Politologia (integracja europejska; marketing polityczny i dziennikarstwo; międzynarodowe stosunki polityczne; polityka bezpieczeństwa publicznego),
Zarządzanie i inżynieria produkcji (zarządzanie bezpieczeństwem i higieną pracy w procesie produkcji; zarządzanie jakością i technologią w produkcji; zarządzanie ochroną środowiska w produkcji;
zarządzanie transportem i logistyką w procesie produkcji i usług),
Polsko-Japońska
Wyższa Szkoła Technik
Komputerowych
Zamiejscowy Wydział
Informatyki
Informatyka (aplikacje internetowe, bazy danych, multimedia, sieci komputerowe, interaktywna
grafika komputerowa, bioinformatyka),
Grafika (grafika warsztatowa i projektowa, grafika wydawnicza, grafika w sieci, Internecie i innych
mediach cyfrowych, fotografia, wideografia, rejestracja i cyfrowe przetwarzanie danych audiowizualnych, animacja),
Ekonomia (ekonomia menedżerska; gospodarka nieruchomościami; international business; marketing i sprzedaż; turystyka – organizacja i marketing),
Finanse i rachunkowość (bankowość i rynki finansowe; finanse i handel międzynarodowy; finansowanie projektów z funduszy UE; finanse publiczne i podatki; rachunkowość i finanse przedsiębiorstw),
Wyższa Szkoła Bankowa Informatyka i ekonometria (grafika i multimedia w biznesie; internetowe technologie programiw Poznaniu (Wydział
styczne; sieci komputerowe i bazy danych),
Zamiejscowy
Logistyka (logistyka i spedycja międzynarodowa; logistyka w organizacji; zarządzanie usługami
w Chorzowie)
logistycznymi),
Politologia (media i komunikacja społeczna; międzynarodowe stosunki polityczne; administracja i
polityka samorządowa; służby socjalne; international political realtions),
Zarządzanie (zarządzanie zasobami ludzkimi; psychologia w biznesie; zarządzanie przedsiębiorstwem; zarządzanie produkcją; zarządzanie projektem; zarządzanie jakością),
Chorzów
Ekonomia (inwestycje i nieruchomości; ekonomia usług; komunikacja i public relations w biznesie;
gospodarka i administracja publiczna; transakcje handlowe i pośrednictwo gospodarcze; biznes
międzynarodowy i projekty europejskie; gospodarka kreatywna i nowe media),
Finanse i rachunkowość (rachunkowość i zarządzanie finansowe; inżynieria finansowa i inwestycyjGórnośląska Wyższa
na; analiza i kontrola finansowa; audyt wewnętrzny; finanse i ubezpieczenia),
Szkoła PrzedsiębiorczoZarządzanie (przedsiębiorczość i zarządzanie firmą; zarządzanie dystrybucją i sprzedażą; event
ści im. K. Goduli
management – animacji kultury, rekreacji i turystyki lotniczej; zarządzanie zasobami ludzkimi;
psychologia menedżerska; promocja i reklama; logistyka w przemyśle i handlu; administrowanie serwisami internetowymi; zarządzanie bazami danych w firmie; english business; animator i menedżer
czasu wolnego dzieci i młodzieży; zarządzanie gospodarką przestrzenną),
Śląska Wyższa Szkoła
Informatyczno
- Medyczna
88
Grafika, Fizjoterapia, Informatyka (sieci i systemy komputerowe; grafika i multimedia; inżynieria
oprogramowania i bazy danych), Zdrowie publiczne (administrowanie i zarządzanie w jednostkach
ochrony zdrowia; nadzór sanitarno-epidemiologiczny), Bezpieczeństwo i Higiena Pracy,
Wyższa Szkoła
Zarządzania
Zarządzanie i inżynieria produkcji, Zarządzanie,
Pedagogika, Pielęgniarstwo,
Filologia angielska, Filologia germańska, Filologia rosyjska,
Pedagogika (edukacja wczesnoszkolna z wychowaniem przedszkolnym; wychowanie przedszkolne
Wyższa Szkoła
Lingwistyczna
Częstochowa
z nauczaniem języka angielskiego; edukacja wczesnoszkolna z wychowaniem przedszkolnym i
nauczaniem języka angielskiego; resocjalizacja profilaktyka uzależnień; pedagogika pracy z doradztwem zawodowym; edukacja dla bezpieczeństwa; edukacja przedszkolna i opieka nad dzieckiem;
pedagogika pracy socjalnej; pedagogika resocjalizacyjna i profilaktyka społeczna; pedagogika
opiekuńczo-wychowawcza z pedagogiką rodziny; pedagogika opiekuńcza z promocją zdrowia;
poradnictwo zawodowe i edukacyjne; edukacja europejska; marketing i zarządzanie w edukacji;
pedagogika społeczna i zarządzanie bezpieczeństwem; terapia specyficznych trudności w uczeniu się;
andragogika z doradztwem zawodowym),
Tłumacz konferencyjny,
Wyższa Szkoła Hotelar- Turystyka i rekreacja,
Technologia żywności i żywienia człowieka,
stwa i Turystyki
Akademia Polonijna
Administracja (publiczna, sądowa, gospodarcza, europejska i międzynarodowa, nieruchomościami,
zarządzanie kadrami administracji),
Dyplomacja (dyplomacja gospodarcza; dyplomacja i negocjacje w biznesie),
Ekonomia (międzynarodowe stosunki gospodarcze, międzynarodowe stosunki gospodarczo-prawne;
rachunkowość i finanse przedsiębiorstw; rachunkowość i doradztwo finansowe; logistyka przedsiębiorstw; podatki i finanse publiczne; gospodarowanie zasobami środowiska; international economics;
international business and law; accouting and financial management),
Nauczyciel języka obcego (nauczyciel języka obcego i przedsiębiorczości; nauczyciel dwóch języków
obcych; nauczyciel języka angielskiego),
Tłumacz języka obcego (tłumacz języka angielskiego; tłumacz dwóch języków obcych),
Pielęgniarstwo (pielęgniarstwo z językiem angielskim; pielęgniarstwo pomostowe),
Administracja (administracja publiczna; administracja samorządowa),
Ekonomia (rachunkowość i podatki; bankowość i ubezpieczenia; ekonomika nieruchomości i pośred-
Wyższa Szkoła Biznesu
Dąbrowa
Górnicza
nictwo w obrocie nieruchomościami; finanse i inwestycje; zarządzanie przedsiębiorstwem),
Informatyka (inżynier systemów przetwarzania danych; bioinformatyka; sieci komputerowe i bazy
danych; grafika komputerowa; aplikacje internetowe i intranetowe),
Logistyka (logistyka i transport; zarządzanie bezpieczeństwem i higieną pracy; technologie informatyczne w logistyce; inżynier jakości),
Pedagogika (zintegrowana edukacja wczesnoszkolna i wychowanie przedszkolne; zintegrowana
edukacja wczesnoszkolna i oligofrenopedagogika; resocjalizacja; doradztwo zawodowe),
Socjologia (socjologia reklamy i komunikacji międzyludzkiej; socjologia komunikacji medialnej i
dziennikarstwa; zarządzanie zasobami ludzkimi; socjologia polityki; socjologia badań opinii publicznej i rynku; socjologia zarządzania publicznego),
Stosunki międzynarodowe (dyplomacja i negocjacje międzynarodowe; handel międzynarodowy;
turystyka międzynarodowa; europejska administracja publiczna; euro projekty i fundusze unijne),
Zarządzanie (rachunkowość i podatki; zarządzanie finansami; zarządzanie przedsiębiorstwem;
marketing i zarządzanie sprzedażą; psychologia w biznesie; zarządzanie projektem; zarządzanie
jakością; informatyka w biznesie),
Logistyka (logistyka transportu; logistyka składowania i magazynowania),
Pielęgniarstwo,
Fizjoterapia,
Wyższa Szkoła Planowa- Położnictwo,
nia Strategicznego
Zdrowie publiczne (bezpieczeństwo i higiena pracy; nadzór sanitarno-epidemiologiczny; dietetyka
i zdrowie),
Kosmetologia (kosmetologia estetyczna; spa & welness),
89
Gliwice
Ekonomia (gospodarowanie zasobami pracy; ekonomika i finanse przedsiębiorstwa; ekonomika
sektora publicznego; rozwój regionalny i gospodarka samorządowa; ekonomia menedżerska),
Pedagogika (pedagogika opiekuńczo-resocjalizacyjna; pedagogika społeczna z doradztwem zawoGliwicka Wyższa Szkoła dowym; profilaktyka społeczna z elementami prewencji; zintegrowana edukacja wczesnoszkolna;
Przedsiębiorczości
zintegrowana edukacja wczesnoszkolna z nauczaniem języka angielskiego),
Wzornictwo (projektowanie produktu),
Filologia (angielski język biznesu; rosyjski język biznesu; język angielski w mediach; język rosyjski w
mediach; język angielski w turystyce; język rosyjski w turystyce),
Górnośląska Wyższa
Szkoła Handlowa
Zarządzanie (zarządzanie firmą; marketing w przedsiębiorstwie; logistyka i transport międzynarodowy; psychologia w zarządzaniu zasobami ludzkimi; international affairs and management),
Finanse i rachunkowość (rachunkowość i podatki; bankowość i rynek finansowy; euro projekty i
fundusze UE),
Administracja (administracja samorządowa; administracja europejska; administracja i obrót
nieruchomościami),
Gospodarka przestrzenna (architektura krajobrazu; administrowanie i obrót nieruchomościami),
Informatyka (inżynieria infrastruktury sieciowej i systemów informatycznych; inżynieria oprogramowania i baz danych; grafika i animacja komputerowa; sztuczna inteligencja),
Psychologia (psychologia zarządzania; psychologia kliniczna; psychologia polityczna),
Socjologia (kierownictwo i przywództwo w społecznościach lokalnych; socjologia komunikowania
społecznego; dziennikarstwo; socjologia reklamy i zachowań konsumentów; socjologia mediów),
Stosunki międzynarodowe (handel zagraniczny; integracja europejska; dyplomacja i negocjacje
międzynarodowe; international affairs and management),
Pedagogika (resocjalizacja z profilaktyką społeczną; pedagogika opiekuńczo-socjalna; zintegrowana
edukacja wczesnoszkolna i wychowanie fizyczne),
Turystyka i rekreacja (turystyka międzynarodowa),
Hotelarstwo i gastronomia (turystyka zdrowotna i agroturystyka; informacja i informatyka
w turystyce; zarządzanie w sporcie i rekreacji),
Fizjoterapia,
Kosmetologia,
Budownictwo (budownictwo mieszkaniowe; nowoczesne technologie; nieruchomości; drogi i
autostrady; renowacja i modernizacja; zarządzanie inwestycjami; kolejnictwo),
Katowice
Wyższa Szkoła
Techniczna
Architektura i urbanistyka,
Wzornictwo – projektowanie mody,
Gospodarka przestrzenna (architektura krajobrazu, inwestycje i nieruchomości, transport i
komunikacja),
Grafika (animacja 3D, cyfrowa edukacja video i montaż; grafika komputerowa i multimedia; grafika
reklamowa),
Reżyseria,
Aktorstwo,
Realizacja obrazu telewizyjnego, filmowego i fotografia,
Prawo,
Zarządzanie i inżynieria produkcji (logistyka w przemyśle i handlu; zarządzanie jakością; bezpieczeństwo i higiena pracy; czyste technologie węglowe; zarządzanie bezpieczeństwem i higieną pracy;
zarządzanie środowiskiem i gospodarką odpadami; zarządzanie zasobami ludzkimi),
Zarządzanie (doradztwo zawodowe; psychologia w biznesie; zarządzanie sprzedażą; zarządzanie
Wyższa Szkoła Zarządzazasobami ludzkimi; zarządzanie organizacjami służby zdrowia),
nia Ochroną Pracy
Filologia angielska (język angielski w biznesie; specjalność tłumaczeniowa z językiem chińskim;
specjalność tłumaczeniowa z językiem hiszpańskim),
Kulturoznawstwo (komunikacja audiowizualna; reklama i public relations; dziennikarstwo),
Bezpieczeństwo wewnętrzne (bezpieczeństwo i porządek publiczny; zarządzanie kryzysowe),
90
Bezpieczeństwo wewnętrzne (bezpieczeństwo finansowe, bezpieczeństwo informacji; bezpieczeństwo publiczne; bezpieczeństwo informatyczne; bezpieczeństwo ekologiczne; zarządzanie
kryzysowe),
Finanse i rachunkowość (bankowość i ubezpieczenia; finanse i rachunkowość firm; finanse i rachunkowość organizacji samorządowych; finanse i zarządzanie w biznesie; ekonomika nieruchomości;
informatyka w biznesie; język angielski w biznesie; international business),
Politologia (stosunki europejskie; komunikacja społeczna; polityka ochrony środowiska; administracja samorządowa; zarządzanie usługami publicznymi; polityka socjalna),
Ekonomia,
Pielęgniarstwo,
Zarządzanie (menedżer sprzedaży, zarządzanie przedsiębiorstwem, zarządzanie zasobami ludzkimi;
rachunkowość zarządcza, negocjator w biznesie; dziennikarstwo biznesowe; ubezpieczenia gospodarcze; zarządzanie w sporcie i turystyce),
Pedagogika (pedagogika społeczna; pedagogika resocjalizacyjna z profilaktyką społeczną;
pedagogika opiekuńczo-wychowawcza; zintegrowana edukacja wczesnoszkolna z wychowaniem
Zarządzania im. Genera- przedszkolnym; zintegrowana edukacja wczesnoszkolna i edukacja informatyczna),
Europeistyka (handel i usługi na rynku UE; dyplomacja i negocjacje międzynarodowe; administracja
ła Jerzego Ziętka
europejska; menedżer projektów europejskich),
Ochrona dóbr kultury,
Ochrona środowiska,
Informatyka (wprowadzanie oprogramowania na rynek i jego sprzedaż; gry komputerowe; teleinformatyka i bezpieczeństwo systemów informatycznych; inżynieria systemów informatycznych;
e-biznes; zarządzanie informacją),
Katowice
Wyższa Szkoła Technolo- Informatyka (grafika komputerowa i budowa multimedialnych serwisów internetowych; inżynieria
gii Informatycznych
systemów informatycznych; technologie internetowe i sieci komputerowe),
Medyczna
Wyższa Szkoła
Pedagogiczna TWP w
Warszawie
Kosmetologia,
Zdrowie publiczne,
Praca socjalna (praca socjalna w środowisku rodziny; aktywizacja środowisk lokalnych),
Pedagogika (pedagogika resocjalizacyjna; wczesnoszkolna edukacja zintegrowana i pedagogika
przedszkolna; pedagogika pracy z doradztwem zawodowym; pedagogika opiekuńczo-wychowawcza
z terapią pedagogiczną; aktywizacja i rozwój wspólnot lokalnych),
Filologia angielska (język angielski w biznesie; nauczyciel języka angielskiego oraz nauczyciel
języka drugiego –niemieckiego lub rosyjskiego; specjalizacja tłumaczeniowa z językiem arabskim,
chińskim, hiszpańskim, niemieckim lub rosyjskim; języki specjalistyczne – język lotnictwa),
Filologia germańska (język niemiecki w biznesie i turystyce; nauczyciel języka niemieckiego oraz
nauczyciel języka drugiego – angielskiego lub rosyjskiego; tłumacz języka niemieckiego),
Filologia hiszpańska (język hiszpański w biznesie i turystyce),
Wyższa Szkoła ZarządzaFilologia rosyjska (nauczyciel języka rosyjskiego oraz nauczyciel języka drugiego – niemieckiego lub
nia Marketingowego
angielskiego; język rosyjski w biznesie i turystyce; tłumacz języka rosyjskiego),
i Języków Obcych
Zarządzanie (zarządzanie firmą na rynkach krajowych i zagranicznych; reklama i PR; zarządzanie
kadrami oraz zarządzanie personelem lotnisk; zarządzanie w hotelarstwie i turystyce; zarządzanie
sprzedażą i negocjacje),
Bezpieczeństwo wewnętrzne (bezpieczeństwo w aglomeracjach miejskich; bezpieczeństwo
systemów i sieci teleinformatycznych),
Reklama i PR,
91
Wyższa Szkoła
Mechatroniki
Katowice
Mysłowice
Sosnowiec
Mechatronika (mechatronika przemysłowa, mechatronika samochodowa; inżynier utrzymania
ruchu; układy inteligentnego budynku; inżynieria CAD, CAM, CNC),
Edukacja techniczno-informatyczna (informatyka obrazu i dźwięku, zarządzanie informacją i
bezpieczeństwo systemów informatycznych; nauczanie informatyki i techniki w szkole; inżynier
sprzedaży; informatyka przemysłowa),
Kulturoznawstwo (medioznawstwo; kreacja mediów cyfrowych),
Filologia angielska (specjalizacja biznesowa; specjalizacja translatorska; specjalizacja nauczycielska;
lingwistyka stosowana),
Filologia niemiecka (specjalizacja nauczycielska; lingwistyka stosowana),
Wyższa Szkoła Ekono- Politologia (bezpieczeństwo krajowe i lokalne; ochrona zdrowia i pomoc społeczna; specjalność
miczno - Humanistyczna europejska; polityka społeczna),
Zarządzanie (zarządzanie organizacjami; zarządzanie finansami przedsiębiorstw; zarządzanie
logistyką; zarządzanie zasobami ludzkimi; zarządzanie w turystyce i hotelarstwie; menedżer we
współczesnej firmie),
Górnośląska Wyższa
Szkoła Pedagogiczna
Pedagogika (pedagogika wczesnoszkolna; wychowanie przedszkolne; pedagogika resocjalizacyjna;
pedagogika zdrowia; pedagogika opiekuńczo-wychowawcza; pedagogika pracy socjalnej; pedagogika pracy z przedsiębiorczością; pedagogika społeczna; pedagogika bezpieczeństwa i zarządzania
kryzysowego; psychopedagogika; doradztwo zawodowe i promocja zatrudnienia; pedagogika artystyczna – plastyka; pedagogika artystyczna – muzyka; pedagogika społeczna i animacja kulturowa;
psychopedagogika z profilaktyką społeczną),
Pedagogika specjalna (wczesne wspomaganie małego dziecka i rodziny; oligofrenopedagogika;
tyflopedagogika; pedagogika lecznicza i terapeutyczna),
Polityka społeczna (pomoc społeczna; lokalna polityka społeczna; rynek i zasoby ludzkie; polityka
społeczna w Europie),
Wyższa Szkoła
Humanitas
Administracja (publiczna, samorządowa, europejska, wymiaru sprawiedliwości, obrót prawny
nieruchomościami),
Dziennikarstwo i komunikacja społeczna (dziennikarz radiowy i telewizyjny; dziennikarz prasowy i
sportowy; dziennikarstwo internetowe),
Filologia angielska (nauczycielska, translatorska, język biznesu),
Europeistyka (fundusze europejskie),
Historia (nauczycielska, historia Zagłębia Dąbrowskiego),
Politologia (polityk samorządowy; specjalista ds. kreowania wizerunku politycznego),
Pedagogika (resocjalizacja z profilaktyką; pedagogika opiekuńczo-wychowawcza; zintegrowana
edukacja wczesnoszkolna i wychowanie przedszkolne; praca socjalna),
Ochrona środowiska (metody monitorowania stanu środowiska; zrównoważony rozwój terenów
industrialnych),
Socjologia (socjologia miast i procesów organizacji; socjologia społeczności lokalnych i regionalnych),
Zarządzanie (zarządzanie firmą i doskonalenie jakości; rachunkowość, finanse i fundusze UE; zarządzanie turystyką i hotelarstwem; zarządzanie logistyką; zarządzanie zasobami ludzkimi; specjalista
ds. reklamy i wizerunku firmy)
Wyższa Szkoła InżynieOchrona środowiska (ochrona przyrody i krajobrazu),
rii Bezpieczeństwa i
Inżynieria bezpieczeństwa (bezpieczeństwo, higiena pracy i zagrożenie środowiskowe),
Ekologii
92
Tychy
Administracja (administracja ogólna; administracja samorządowa; administracja w strukturach
europejskich; gospodarka nieruchomościami),
Pedagogika (zintegrowana edukacja wczesnoszkolna i edukacja przedszkolna),
Wyższa Szkoła Zarządza- Socjologia (profilaktyka patologii społecznych; komunikacja społeczna; doradztwo zawodowe i
nia i Nauk Społecznych pośrednictwo pracy),
Zarządzanie (przedsiębiorczość; rachunkowość i zarządzanie finansami; zarządzanie jakością;
informatyka w zarządzaniu i e-biznes),
Bezpieczeństwo wewnętrzne (zarządzanie kryzysowe),
Wodzisław
Śląski
Pedagogika (psychopedagogika z profilaktyką społeczną; pedagogika opiekuńczo – wychowawcza;
pedagogika resocjalizacyjna; prewencja patologii i zagrożeń społecznych; pedagogika terapeutyczna
z rehabilitacją ruchową; edukacja wczesnoszkolna i wychowanie przedszkolne; doradztwo zawodowe
Akademia Humanistyczi personalne; edukacja i promocja zdrowia; psychoedukacja i pedagogika podmiotowości; animacja
no-Ekonomiczna w Łodzi
społeczno – kulturalna),
Wydział Zamiejscowy
Transport (logistyka i spedycja; transport drogowy; transport międzynarodowy),
Administracja (doradztwo podatkowe; procedury sądowo-administracyjne; samorządowa; finanse;
europejska),
Zabrze
Wyższa Szkoła Zarządzania i PrzedsiębiorGospodarka przestrzenna (gospodarka nieruchomościami; planowanie przestrzenne; rewitalizacja
czości im. B. Jańskiego
terenów miejskich i poprzemysłowych; systemy informacji geograficznej),
Wydział Zamiejscowy w
Zabrzu
Wyższa Szkoła Administracji i Zarządzania
Informatyka (informatyka w zarządzaniu),
Beskidzka Wyższa
Szkoła Umiejętności
Fizjoterapia,
Kosmetologia,
Pielęgniarstwo,
Zawiercie
93
Tabela X
Oferta edukacyjna Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej
Miasto, będące
siedzibą uczelni
Racibórz
Kierunki kształcenia wraz ze specjalnościami
Wychowanie fizyczne (wychowanie fizyczne w szkole; odnowa biologiczna; specjalność instruktorsko-trenerska),
Pedagogika (pedagogika resocjalizacyjna; pedagogika socjalna; edukacja elementarna ze specjalnością dodatkową język
obcy; terapia psychopedagogiczna; edukacja medialna),
Socjologia (zarządzanie zasobami ludzkimi; kierowanie i przywództwo w jednostkach administracji publicznej; media i
komunikacja społeczna; zarządzanie finansami w organizacji; pracownik administracji samorządowej),
Edukacja artystyczna (kreacja plastyczna z grafiką użytkową; obraz cyfrowy i fotograficzny; techniki malarskie i projektowanie witrażu; aranżacja wnętrz; arteterapia),
Matematyka (matematyka w finansach i ekonomii; matematyka w informatyce; matematyka nauczycielska z dodatkową
specjalnością z zakresu kształcenia wczesnoszkolnego, j. angielskiego, j. niemieckiego lub terapii psychopedagogicznej),
Historia,
Filologia (angielska, germańska, czeska, rosyjska, słowiańska, angielska z czeską; angielska z rosyjską),
Automatyka i robotyka (automatyka przemysłowa; sterowniki logiczne)
Tabela XI
Lista miast, w których badani uczniowie chcieliby podjąć studia
W jakim mieście chciałbyś (chciałabyś) studiować?
(lista miast w porządku alfabetycznym)
Bergen
Berlin
Bielsko-Biała
Bonn
Boston
Bytom
Cambridge
Chorzów
Cieszyn
Częstochowa
Dąbrowa Górnicza
Gdańsk
Gdynia
Gliwice
Jaworzno
Katowice
Kielce
Kopenhaga
Koszalin
Kraków
Londyn
Lublin
Łomża
Łódź
Massachusetts
Mysłowice
New Castle
Nowy Jork
Nysa
Olsztyn
94
n
%
1
2
7
1
2
35
1
47
3
9
12
4
1
352
4
1167
2
1
1
474
3
4
1
22
1
4
1
1
1
1
0,0
0,0
0,2
0,0
0,0
0,8
0,0
1,1
0,1
0,2
0,3
0,1
0,0
8,3
0,1
27,5
0,0
0,0
0,0
11,2
0,1
0,1
0,1
0,5
0,0
0,1
0,0
0,0
0,0
0,0
Opole
Oświęcim
Oxford
Paryż
Poznań
Racibórz
Ruda Śląska
Rzeszów
Sosnowiec
Szczecin
Szczytno
Toronto
Tychy
Warszawa
Wrocław
Zabrze
Zamość
brak danych
nie dotyczy (respondent nie zamierza studiować)
razem
12
1
1
2
26
2
5
6
80
1
11
1
13
80
211
58
1
178
1384
4238
0,3
0,0
0,0
0,0
0,6
0,0
0,1
0,1
1,9
0,0
0,3
0,0
0,3
1,9
5,0
1,4
0,0
4,2
32,7
100,0
Tabela XII
Kierunki studiów wskazane przez badanych uczniów szkół ponadgimnazjalnych
jako ich przyszłe kierunki kształcenia po ukończeniu szkoły
Nazwa kierunku studiów podanego przez respondenta (według porządku alfabetycznego)
administracja
administracja publiczna
aktorstwo
analityka finansowa
analityka medyczna
angielski w biznesie
aranżacja i kompozycja
aranżacja wnętrz
archeologia
architektura i urbanistyka
architektura krajobrazu
architektura wnętrz
bankowość
bankowość i finanse
bezpieczeństwo wewnętrzne
BHP
bioelektronika
bioinformatyka
bioinżynieria
bioinżynieria medyczna
biologia
biotechnologia
budowa i eksploatacja pojazdów
budowa maszyn
budowa maszyn i urządzeń górniczych
budownictwo
chemia
dietetyka
n
%
23
1
1
1
2
1
1
1
4
57
8
19
2
22
7
8
1
1
2
1
11
25
1
4
1
33
14
21
0,5
0,0
0,4
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,1
1,3
0,2
0,4
0,0
0,5
0,2
0,2
0,0
0,0
0,0
0,0
0,3
0,6
0,0
0,1
0,0
0,8
0,3
0,5
95
dziennikarstwo
dziennikarstwo i komunikacja społeczna
edukacja artystyczna
ekonometria i informatyka
ekonomia
elektronika
elektronika i telekomunikacja
elektrotechnika
elektrotechnika i energetyka
energetyka
energetyka i paliwa
etnologia
europeistyka
farmacja
filologia angielska
filologia chińska
filologia germańska
filologia hiszpańska
filologia indyjska
filologia japońska
filologia klasyczna
filologia orientalna
filologia polska
filologia romańska
filologia rosyjska
filologia słowiańska
filologia włoska
filologia angielska
filozofia
finanse i ubezpieczenia
fizjoterapia
fizyka
fortepian współczesny
fotografia
geodezja
geodezja górnicza
geodezja i kartografia
geografia
geologia
gospodarka leśna
gospodarka nieruchomościami
gospodarka przestrzenna
górnictwo
górnictwo i geologia
grafika
grafika komputerowa
grafika projektowa
handel międzynarodowy
handel zagraniczny
historia
historia sztuki
hotelarstwo
iberystyka
informatyka
instrumentalistyka
inżynieria dźwięku
inżynieria
inżynieria bezpieczeństwa
96
26
4
1
1
38
10
2
2
1
9
1
1
6
23
60
1
9
3
2
2
1
3
24
6
7
2
2
1
1
1
70
1
1
6
5
1
13
2
2
1
1
8
6
19
7
6
5
4
4
11
1
1
9
71
3
1
3
5
0,6
0,1
0,0
0,0
0,9
0,2
0,0
0,0
0,0
0,2
0,0
0,0
0,1
0,5
1,4
0,0
0,2
0,1
0,0
0,0
0,0
0,1
0,6
0,1
0,2
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
1,7
0,0
0,0
0,1
0,1
0,0
0,3
0,0
0,0
0,0
0,0
0,2
0,1
0,4
0,2
0,1
0,1
0,1
0,1
0,3
0,0
0,0
0,2
1,7
0,1
0,0
0,1
0,1
inżynieria bezpieczeństwa pożarowego
inżynieria biomedyczna
inżynieria budowlana
inżynieria chemiczna
inżynieria dźwięku
inżynieria eksploatacji podziemnej
inżynieria lotnicza
inżynieria materiałowa
inżynieria miejska
inżynieria produkcji
inżynieria środowiska
japonistyka
jazz
jazz i muzyka rozrywkowa
język angielski w biznesie
judaistyka
kompozycja
komunikacja społeczna
kosmetologia
kulturoznawstwo
leśnictwo
lingwistyka
lingwistyka stosowana
logistyka
logistyka turystyki
lotnictwo
malarstwo
matematyka
matematyka finansowa
mechanika
mechanika i budowa maszyn
mechatronika
media i komunikacja społeczna
medycyna
metaloznawstwo
meteorologia
międzynarodowe stosunki gospodarcze
MISH
modelowanie matematyczne
multimedia
multimedia i grafika w biznesie
muzykologia
nanotechnologia
nauczanie początkowe
nauczanie zintegrowane
nauki o rodzinie
nawigacja
ochrona osób i mienia
ochrona środowiska
ogrodnictwo
oligofrenopedagogika
organizacja produkcji filmowej i telewizyjnej
orientalistyka
pedagogika
pedagogika opiekuńczo-wychowawcza
pedagogika przedszkolna
pedagogika resocjalizacyjna
1
11
3
8
1
1
1
6
1
1
17
3
2
1
1
2
1
2
49
12
1
4
1
32
1
9
3
11
2
3
7
23
1
75
1
1
13
4
1
1
1
1
2
1
2
2
1
1
14
1
4
6
2
52
5
3
5
0,0
0,3
0,1
0,2
0,0
0,0
0,0
0,1
0,0
0,0
0,4
0,1
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
1,2
0,3
0,0
0,1
0,0
0,8
0,0
0,2
0,1
0,3
0,0
0,1
0,2
0,5
0,0
1,8
0,0
0,0
0,3
0,1
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,3
0,0
0,1
0,1
0,0
1,2
0,1
0,1
0,1
97
pedagogika specjalna
pedagogika wczesnoszkolna
pedagogika wczesnoszkolna i przedszkolna
pedagogika zdrowia
pielęgniarstwo
politologia
położnictwo
pożarnictwo
praca socjalna
prawo
projektowanie graficzne
psychologia
public relations
rachunkowość i finanse
ratownictwo medyczne
realizacja obrazu telewizyjnego
rehabilitacja
resocjalizacja
reżyseria
reżyseria dźwięku
rolnictwo
rosyjski język biznesu
scenografia
scenografia i animacja filmowa
sieci i systemy komputerowe
skandynawistyka
socjologia
stomatologia
stosunki międzynarodowe
systemy komputerowe
taniec i choreografia
teatrologia
technologia chemiczna
technologia żywienia
teleinformatyka
telekomunikacja
teologia
teologia pastoralna
teoria muzyki i kompozycja
transport
transport i logistyka
transport i nawigacja powietrzna
transport i spedycja
transport międzynarodowy i krajowy
turystyka
turystyka i hotelarstwo
weterynaria
wojskowość
wokalistyka
wychowanie fizyczne
wychowanie przedszkolne
wzornictwo
wzornictwo artystyczne
zarządzanie
zarządzanie i inżynieria produkcji
98
2
36
3
1
6
23
3
1
1
140
3
74
2
53
10
1
9
8
3
2
39
1
1
1
1
1
1
42
15
17
1
1
1
3
3
2
2
3
1
1
21
1
1
5
1
14
3
34
11
11
2
35
1
3
1
37
5
0,0
0,8
0,1
0,0
0,1
0,5
0,1
0,0
0,0
3,3
0,1
1,7
0,0
1,2
0,2
0,0
0,2
0,2
0,1
0,0
0,9
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
1,0
0,4
0,4
0,0
0,0
0,0
0,1
0,1
0,0
0,0
0,1
0,0
0,0
0,5
0,0
0,0
0,1
0,0
0,3
0,1
0,8
0,3
0,3
0,0
0,8
0,0
0,1
0,0
0,9
0,1
zarządzanie i marketing
zarządzanie kryzysowe
zarządzanie kulturą
zarządzanie logistyczne
zarządzanie nieruchomościami
zarządzanie sportem
zarządzanie transportem
zarządzanie w hotelarstwie
zarządzanie w służbie zdrowia
zarządzanie zasobami ludzkimi
zdrowie publiczne
zoologia
zootechnika
brak odpowiedzi
nie dotyczy (respondent nie zamierza studiować)
razem
24
1
1
1
2
2
1
1
1
4
3
1
1
881
1384
4238
0,6
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,1
0,1
0,0
0,0
20,8
32,7
100,0
Wykaz szkół uczestniczących w prezentowanych badaniach
Bytom
I Liceum Ogólnokształcące im. Jana Smolenia
II Liceum Ogólnokształcące im. Stefana Żeromskiego
IV Liceum Ogólnokształcące im. Bolesława Chrobrego
Technikum nr 3 w Zespole Szkół Mechaniczno-Samochodowych im. Gabriela Narutowicza
Technikum nr 4 w Zespole Szkół Elektryczno-Elektronicznych im. Marii Skłodowskiej-Curie
Technikum nr 5 w Zespole Szkół Ekonomicznych im. prof. Oskara Langego
Zasadnicza Szkoła Zawodowa w Zespole Szkół Usługowo-Rzemieślniczych
VI Liceum Profilowane w Zespole Szkół Administracyjno-Socjalnych
Szkoła Policealna nr 1 w Zespole Policealnych Szkół Medyczno-Społecznych
Chorzów
I Liceum Ogólnokształcące im. Juliusza Słowackiego
III Liceum Ogólnokształcące im. Stefana Batorego
IV Liceum Ogólnokształcące im. Marii Curie-Skłodowskiej
II Liceum Profilowane im. Mariana Batko
Szkoła Policealna im. Jędrzeja Śniadeckiego
Technikum Samochodowe im. Mariana Batko
Technikum Chemiczne im. Jędrzeja Śniadeckiego
Zasadnicza Szkoła Zawodowa im. Mariana Batko
Dąbrowa Górnicza
I Liceum Ogólnokształcące im. Waleriana Łukasińskiego
II Liceum Ogólnokształcące im. Stefana Żeromskiego
III Liceum Profilowane w Zespole Szkół Technicznych
Technikum nr 3 w Zespole Szkół Ekonomicznych im. Karola Adamieckiego
Technikum nr 4 w Zespole Szkół Technicznych
Technikum nr 5 w Zespole Szkół Budowlanych
Zasadnicza Szkoła Zawodowa nr 5 w Zespole Szkół Ekonomicznych im. Karola Adamieckiego
99
Gliwice
I Liceum Ogólnokształcące im. Edwarda Dembowskiego
II Liceum Ogólnokształcące im. Walerego Wróblewskiego
III Liceum Ogólnokształcące im. Wincentego Styczyńskiego
V Liceum Ogólnokształcące im. Andrzeja Struga
Technikum nr 1 w Zespole Szkół Techniczno-Informatycznych
Technikum nr 2 w Górnośląskim Centrum Edukacyjnym
Technikum nr 3 w Zespole Szkół Łączności im. prof. Stanisława Fryzego
Medyczna Szkoła Policealna Województwa Śląskiego im. Jacka Koraszewskiego
Zasadnicza Szkoła Zawodowa Nr 1 w Zespole Kształcenia Zawodowego
Zasadnicza Szkoła Zawodowa Nr 9 w Zespole Szkół Samochodowych
Jaworzno
I Liceum Ogólnokształcące im. Tadeusza Kościuszki
II Liceum Ogólnokształcące im. Czesława Miłosza
I Liceum Profilowane w Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych nr 1 im. Kazimierza Wielkiego
Technikum nr 1 w Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych nr 1 im. Kazimierza Wielkiego
Technikum nr 2 w Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych nr 2
Szkoła Policealna nr 1 dla Dorosłych w Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych nr 1 im. Kazimierza
Wielkiego
Zasadnicza Szkoła Zawodowa nr 1 im. Kazimierza Wielkiego
Katowice
I Liceum Ogólnokształcące im. Mikołaja Kopernika
IV Liceum Ogólnokształcące im. Gen. Stanisława Maczka
IX Liceum Ogólnokształcące im. Henryka Sienkiewicza
X Liceum Ogólnokształcące im. Ignacego Jana Paderewskiego
Liceum Profilowane w Zespole Szkół Odzieżowych i Ogólnokształcących im. Zofii Kossak
Szkoła Policealna w Zespole Szkół Zawodowych im. Romualda Mielczarskiego
Medyczna Szkoła Policealna Województwa Śląskiego im. Zofii Szlenkierówny
Technikum w Zespole Szkół Technicznych i Ogólnokształcących im. Gen. Sylwestra Kaliskiego
Technikum w Zespole Szkół Gastronomicznych im. Gustawa Morcinka w Katowicach
Technikum w Zespole Szkół Zawodowych im. Romualda Mielczarskiego
Technikum w Zespole Szkół Odzieżowych i Ogólnokształcących im. Zofii Kossak
Technikum w Zespole Szkół Budowlanych im. Powstańców Śląskich
Zasadnicza Szkoła Zawodowa w Zespole Szkół Gastronomicznych im. Gustawa Morcinka
Zasadnicza Szkoła Zawodowa w Zespole Szkół Zawodowych im. Romualda Mielczarskiego
Mysłowice
Liceum Ogólnokształcące w Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych im. Jerzego Ziętka
I Liceum Profilowane w Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych im. Jerzego Ziętka
Technikum nr 1 w Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych im. Jerzego Ziętka
Zasadnicza Szkoła Zawodowa w Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych im. Jerzego Ziętka
Piekary Śląskie
I Liceum Ogólnokształcące im. Jana III Sobieskiego
Technikum nr 1 w Zespole Szkół nr 1 im. Jacka Karpińskiego
Zasadnicza Szkoła Zawodowa Zespole Szkół nr 1 im. Jacka Karpińskiego
100
Ruda Śląska
II Liceum Ogólnokształcące im. Gustawa Morcinka
IV Liceum Ogólnokształcące w Zespole Szkół Ogólnokształcących i Ponadgimnazjalnych
im. Herberta Clarka Hoovera
IV Liceum Profilowane w Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych nr 6 im. Mikołaja Kopernika
Zasadnicza Szkoła Zawodowa nr 1 w Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych nr 1
I Liceum Ogólnokształcące im. Jana Śniadeckiego
II Liceum Ogólnokształcące im. Jana Matejki
II Liceum Profilowane w Zespole Szkół Technicznych i Ogólnokształcących „MERITUM”
Technikum nr 1w Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych „Cogito”
Zasadnicza Szkoła Zawodowa w Zespole Szkół Ogólnokształcących i Zawodowych
Sosnowiec
II Liceum Ogólnokształcące im. Emilii Plater
III Liceum Ogólnokształcące im. Bolesława Prusa
IV Liceum Ogólnokształcące im. Stanisława Staszica
XII Liceum Profilowane w Zespole Szkół Technicznych i Licealnych
Technikum nr 4 w Zespole Szkół Technicznych i Licealnych
Technikum nr 5 w Zespole Szkół Mechaniczno-Elektrycznych im. Jana Kilińskiego
Technikum nr 7 w Zespole Szkół Projektowania i Stylizacji Ubioru
Szkoła Policealna nr 7 w Zespole Szkół Projektowania i Stylizacji Ubioru
Zasadnicza Szkoła Zawodowa nr 7 w Zespole Szkół Mechaniczno-Elektrycznych im. Jana
Kilińskiego
Świętochłowice
I Liceum Ogólnokształcące im. Jana Kochanowskiego
I Liceum Profilowane im. Augustyna Świdra
Technikum w Zespole Szkół Ekonomiczno-Informatycznych
Zasadnicza Szkoła Zawodowa w Zespole Szkół Ekonomiczno
– Usługowych im. Augustyna Świdra
Tychy
III Liceum Ogólnokształcące im. Stanisława Wyspiańskiego
IV Liceum Ogólnokształcące w Zespole Szkół nr 1 im. Gustawa Morcinka
I Liceum Profilowane w Zespole Szkół nr 1 im. Gustawa Morcinka
Technikum nr 1 w Zespole Szkół nr 1 im. Gustawa Morcinka
Technikum nr 3 w Zespole Szkół nr 4 im. Janusza Groszkowskiego
Szkoła Policealna nr 2 w Zespole Szkół nr 4 im. Janusza Groszkowskiego
Zasadnicza Szkoła Zawodowa nr 2 w Zespole Szkół nr 4 im. Janusza Groszkowskiego
101
Zabrze
I Liceum Ogólnokształcące w Zespole Szkół Ogólnokształcących
VI Liceum Ogólnokształcące w Zespole Szkół Ogólnokształcących nr 12 im. Mikołaja Reja
VII Liceum Ogólnokształcące w Zespole Szkół nr 10
VI Liceum Profilowane im. Sylwestra Kaliskiego w Zabrzańskim Centrum Kształcenia Ogólnego
i Zawodowego
VII Liceum Profilowane w Zespole Szkół nr 10
Technikum nr 3 w Zespole Szkół Zawodowych nr 3 im. rtm. Witolda Pileckiego
Technikum w Zespole Szkół Mechaniczno - Samochodowych w Zabrzu
Medyczna Szkoła Policealna Województwa Śląskiego im. prof. Antoniego Cieszyńskiego
Zasadnicza Szkoła Zawodowa nr 5 im. dr Bronisława Hagera
102
Kwestionariusz zastosowany w badaniach
WYŻSZA SZKOŁA ZARZĄDZANIA I NAUK SPOŁECZNYCH IM. KS. EMILA SZRAMKA W TYCHACH
„Od badania do działania. Analiza trendów rozwojowych i zmian gospodarczych
w obszarze Górnośląskiego Związku Metropolitalnego”
IMIĘ I NAZWISKO
ANKIETERA
KWESTIONARIUSZ ANKIETY
UCZNIOWIE SZKÓŁ PONADGIMNAZJALNYCH
DATA WYWIADU
SZKOŁA
Szanowna Państwo,
Katedra Socjologii Wyższej Szkoły Zarządzania i Nauk Społecznych im. ks. Emila Szramka w Tychach realizuje projekt współfinansowany ze
środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego, pt.: „Od badania do działania. Analiza trendów rozwojowych i zmian
gospodarczych w obszarze Górnośląskiego Związku Metropolitalnego”. Projekt zakłada przeprowadzenie badań na terenie 14 powiatów woj.
śląskiego, wchodzących w skład Górnośląskiego Związku Metropolitalnego (zwanego dalej GZM), wśród pracodawców, bezrobotnych, uczniów szkół
ponadgimnazjalnych oraz ekspertów instytucjonalnych i pozainstytucjonalnych. Jednym z głównych celów badań jest identyfikacja trendów i zmian
gospodarczych zachodzących w gospodarce regionu. Dlatego zwracamy się do Państwa z uprzejmą prośbą o wzięcie udziału w w/w badaniach. Udział
ten jest całkowicie anonimowy, a udzielone przez Państwa odpowiedzi stanowić będą podstawowe źródło analizy socjologicznej.
Z góry dziękujemy za poświęcony czas i udzielone odpowiedzi,
Członkowie Zespołu Badawczego
Wyższej Szkoły Zarządzania i Nauk Społecznych
1
Ludzie mają w życiu różne cele i dążenia. Które z poniższych celów są dla Ciebie najważniejsze? (można wybrać 3 odpowiedzi)
1.
Udane życie rodzinne
2.
Miłość, przyjaźń
3.
Ciekawa praca, zgodna z Twoimi zainteresowaniami
4.
Osiągnięcie wysokiej pozycji zawodowej, zrobienie kariery
5.
Spokojne życie bez kłopotów, konfliktów
6.
Zdobycie majątku, osiągnięcie wysokiej pozycji materialnej
7.
Życie barwne, pełne rozrywek, bogate życie towarzyskie
8.
Osiągnięcie sukcesu w dziedzinie nauki lub sztuki
9.
Bycie użytecznym dla innych, „życie dla innych”
10.
Udane życie seksualne
11.
Życie zgodne z zasadami religijnymi
12.
Niezależność w pracy
13.
Zdobycie władzy politycznej – możliwość wywierania wpływu na życie społeczne i polityczne kraju
14.
Możliwość podejmowania ważnych decyzji w sferze gospodarczej
15.
Inne, jakie?...........................................................................................
103
2
Jakie będziesz miał/miała wykształcenie za 10-15 lat?
1.
2.
3.
4.
3
4
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
5
1.
2.
3.
4.
5.
6
1.
2.
3.
4.
7
1.
2.
3.
8
1.
2.
3.
9
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
104
Zasadnicze zawodowe
Średnie
Pomaturalne
Wyższe
Jaki zawód będziesz wykonywał/wykonywała za 10-15 lat?
……………………………………………………………………………………………
Gdzie będziesz pracował/pracowała za 10-15 lat?
Będę miał(a) własną firmę
W zakładzie, firmie prywatnej polskiej
W zakładzie państwowym
Będę pracował(a) za granicą
W firmie zagranicznej
W organizacji społecznej lub politycznej
Nie będę pracował(a), będę zajmować się domem
Będę pracował(a) w gospodarstwie rolnym
Będę robił(a) coś innego/ trudno powiedzieć
Czego się dorobisz, jakie dobra będziesz posiadał(a) za 10-15 lat? (możesz wybrać kilka odpowiedzi)
Samochód
Dom
Mieszkanie
Prywatny interes, własna firma
Działka, ogród
Jaka będzie Twoja sytuacja rodzinna za 10-15 lat?
Będę samotny(a)
Będę miał(a) żonę (męża), ale nie będę miał(a) dzieci
Będę miał(a) żonę (męża) i dzieci
Trudno powiedzieć
Jaka jest obecna sytuacja społeczna Twoich rodziców i Twojej rodziny?
Wysoka
Średnia
Niska
Jaka będzie sytuacja społeczna Twoja i Twojej rodziny za 10-15 lat?
Wysoka
Średnia
Niska
Czym kierowałeś/ kierowałaś się przy wyborze obecnej szkoły?
Późniejszą możliwością znalezienia pracy
Zainteresowaniami
Opinią innych o placówce
Namową rodziców
Miejscem, w którym znajduje się placówka
Studiami, które zamierzam w przyszłości podjąć
Wyborem koleżanek i kolegów
10
Jak sądzisz, dlaczego ludzie dążą do zdobycia wykształcenia? Co liczy się przede wszystkim?
(proszę wybrać maksymalnie 2 odpowiedzi)
1.
Wysokie zarobki
2.
Interesujący zawód
3.
Łatwiejsze życie
4.
Niezależność, samodzielność
5.
Rozwój intelektualny, samodoskonalenie
6.
Uniknięcie bezrobocia
7.
Możliwość pracy za granicą
8.
Uznanie, szacunek ze strony innych
9.
Lekka praca
10.
Udział we władzy
11.
Inne, jakie?..............................................
11
1.
Będę studiować na wybranym kierunku studiów
2.
Będę się uczyć w szkole pomaturalnej, policealnej (przejdź do pytania 24)
3.
Będę się uczyć w technikum (tylko dla uczniów szkół zasadniczych) (przejdź do pytania 24)
4.
Będę pracować i uczyć się w technikum (tylko dla uczniów szkół zasadniczych) (przejdź do pytania 24)
5.
Wyjadę za granicę na stałe lub na dłuższy czas (przejdź do pytania 19)
6.
Pozostanę bez pracy, będę bezrobotny(a) (przejdź do pytania 24)
7.
Będę pracować w zakładzie państwowym (przejdź do pytania 24)
8.
Będę pracować w zakładzie, firmie prywatnej polskiej (przejdź do pytania 24)
9.
Założę własną firmę (przejdź do pytania 24)
10.
Będę pracować w zakładzie, firmie z kapitałem zagranicznym (przejdź do pytania 24)
11.
Będę pracować w gospodarstwie rolnym (przejdź do pytania 24)
12.
Będę prowadzić dom, wychowywać dzieci i utrzymywać się zarobków męża (żony) (przejdź do pytania 24)
13.
Inne plany. Jakie?................................. (przejdź do pytania 24)
12
Jaki kierunek studiów zamierzasz wybrać?
1.
Techniczny
2.
Nauki społeczne
3.
Ekonomiczny
4.
Pedagogiczny
5.
Filologiczny
6.
Medyczny
7.
Prawno-administracyjny
8.
Rolniczy
9.
Matematyczno-przyrodniczy
10.
Artystyczny
11.
Wojskowy
12.
Wychowanie fizyczne (rehabilitacja, fizjoterapia, rekreacja, turystyka)
13.
Inne, jakie?.................................................
105
13
15
Gdzie i w jakim trybie zamierzasz studiować?
1.
W uczelni publicznej w Polsce na studiach stacjonarnych (dziennych)
W uczelni publicznej w Polsce na studiach niestacjonarnych (zaocznych)
2.
W uczelni niepublicznej w Polsce na studiach stacjonarnych (dziennych)
W uczelni niepublicznej w Polsce na studiach niestacjonarnych (zaocznych)
3.
Poza granicami Polski
W jakiej uczelni chciałabyś(chciałabyś) studiować?
1.
Uniwersytet
2.
Politechnika, Akademia Górniczo-Hutnicza
3.
Akademia Ekonomiczna, Szkoła Główna Handlowa
4.
5.
Akademia Rolnicza
6.
Akademia Medyczna
7.
Akademia Muzyczna
8.
Akademia Sztuk Pięknych
9.
Wyższa Szkoła Wojskowa
10.
Wyższa Szkoła Pożarnictwa
11.
Wyższa Szkoła Policyjna
12.
Wyższa Szkoła Morska
13.
Wyższe szkoły zawodowe
14.
Inna, jaka?.........................
W jakim mieście chciałbyś, (chciałabyś) studiować?
16
Jak brzmi pełna nazwa wybranego przez Ciebie kierunku studiów?
17
Co zadecydowało o tym, że wybrałeś (wybrałaś) ten kierunek studiów?
1.
Zainteresowania
2.
Możliwość zdobycia ogólnej wiedzy
3.
Możliwość uzyskania konkretnych umiejętności, zdobycia ciekawego zawodu
4.
Szansa zatrudnienia po ukończeniu studiów
5.
Szansa na wysokie zarobki po ukończeniu studiów
6.
Kierunek „na czasie”
7.
Łatwy, lekki kierunek
8.
Interesujący ludzie
9.
Łatwo się dostać
10.
Tradycja rodzinna (rodzice, dziadkowie studiowali na tym kierunku)
11.
Namowa koleżanek, kolegów, którzy studiują ten kierunek
12.
Inne powody, jakie?...................................
Jakie kierunki według Ciebie warto obecnie studiować? Wpisz nazwę trzech kierunków
1.
2.
3.
Pytania 19-23 przeznaczone są dla osób, które zadeklarowały chęć wyjazdu za granicę po ukończeniu szkoły (w pytaniu 11 wybrały odpowiedź
5). Pozostałe osoby prosimy o przejście do pytania 24
Do jakiego kraju zamierzasz wyjechać po ukończeniu szkoły?
14
18
19
106
20
21
22
23
24
25
W jakim celu zamierzasz wyjechać za granicę?
1.
Zamierzam tam studiować
2.
Zamierzam znaleźć tam pracę
3.
Zamierzam studiować i jednocześnie pracować poza granicami Polski
Jak długo zamierzasz pozostać poza granicami Polski?
1.
Miesiąc
2.
Kilka miesięcy
3.
Rok
4.
Kilka lat
5.
Zamierzam wyjechać na stałe
6.
Jeszcze nie wiem
Na co przeznaczysz kapitał zarobiony za granicą?
1.
Na kontynuowanie nauki w Polsce
2.
Na kontynuowanie nauki za granicą
3.
Na założenie własnej firmy w Polsce
4.
Na urządzenie się w Polsce
5.
Na poznanie obcego języka, kultury, kraju, ludzi
6.
Na osiedlenie się za granicą
7.
Na bieżące wydatki i dobra konsumpcyjne w Polsce i za granicą
8.
Jeszcze nie wiem
9.
Mój wyjazd za granicę nie wiąże się z pracą zarobkową
Co Twoim zdaniem decyduje o tym, że młodzi ludzie decydują się na wyjazd za granicę po ukończeniu szkoły?
Co Twoim zdaniem decyduje o tym, że po ukończeniu szkoły można znaleźć pracę? (można wybrać maksymalnie 3 odpowiedzi)
1.
Wykształcenie, kwalifikacje, które zdobyło się w szkole
2.
Znajomości, układy, protekcja
3.
Szczęście, przypadek
4.
Odwaga, przedsiębiorczość
5.
Aktywność, determinacja
6.
Spryt, cwaniactwo
7.
Ambicja
8.
Zdolności interpersonalne, komunikatywność
9.
Inteligencja, zdolności
10.
Wdzięk, urok osobisty, wygląd
11.
Płeć
12.
Znajomość języków obcych
13.
Umiejętności praktyczne, np. umiejętność obsługi komputera, prawo jazdy
14.
Region, województwo zamieszkania
15.
Wielkość miejscowości, w której się mieszka
16.
Zapotrzebowanie na rynku pracy
17.
Gotowość do podnoszenia swoich kwalifikacji zawodowych
Za jakie wynagrodzenie („na rękę”) zgodziłbyś (zgodziłabyś) się podjąć pierwszą pracę (proszę podać kwotę)?
107
26
27
28
29
108
Czy aby zdobyć doświadczenie zawodowe zgodziłbyś (zgodziłabyś) się na:
(proszę wstawić krzyżyk w odpowiedniej kratce)
Zdecydowanie
Raczej
Raczej
tak
tak
nie
26.1
Staż (praca od 3 do 12 miesięcy za tzw.
stypendium stażowe w wysokości
około 600 zł „na rękę”)
26.2
Wolontariat (praca za darmo na rzecz
innych, potrzebujących osób)
Czy zgadzasz się ze stwierdzeniem, że lepiej podjąć jakąkolwiek pracę niż być bezrobotnym?
1.
Zdecydowanie tak
2.
Raczej tak
3.
Raczej nie
4.
Zdecydowanie nie
5.
Trudno powiedzieć
Jakie aspekty pracy są dla Ciebie ważne? (proszę wstawić krzyżyk w odpowiedniej kratce)
Zdecydowanie nie
Bardzo ważne
Ważne Obojętne
Nieważne
28.1
Kierownicze stanowisko
28.2
Szybki awans
28.3
Dobre warunki socjalne
28.4
Ciekawa praca
28.5
Dobre zarobki
28.6
Pewność pracy
28.7
Samodzielność w zadaniach
28.8
Samodzielność co do czasu pracy
28.9
Wyjazdy zagraniczne
28.10
Dodatkowe szkolenia
28.11
Bliskość praca - dom
28.12
Zgodność z wyuczonym zawodem
28.13
Korzystna forma umowy
28.14
Prestiż
28.15
Użyteczność społeczna
Czego według Ciebie od pracownika oczekuje pracodawca. Jak ważne są dla niego poniższe cechy kandydata do pracy?
(proszę wstawić krzyżyk w odpowiedniej kratce)
Bardzo ważne
Ważne Obojętne
Nieważne
29.1
Kwalifikacje zawodowe
29.2
Dyspozycyjność
29.3
Poziom wykształcenia
29.4
Znajomości
29.5
Wiek kandydata
29.6
Płeć kandydata
29.7
Staż pracy
29.8
Doświadczenie zawodowe
29.9
Rodzaj ukończonej szkoły
29.10
Sposób prezentacji swojej kandydatury
29.11
Wygląd zewnętrzny
29.12
Sytuacja rodzinna
29.13
Posiadane uprawnienia
29.14
Długość okresu pozostawania bez pracy
29.15
Inne cechy, jakie?...................................
Trudno powiedzieć
Zupełnie nieważne
Zupełnie nieważne
36
Jak sądzisz, przedstawiciele jakich zawodów mają obecnie największe szanse na zatrudnienie w Twoim mieście?
(wpisz nazwy trzech zawodów)
1.
2.
3.
A jakie zawody według Ciebie cieszą się obecnie największym prestiżem?
(wpisz nazwy trzech zawodów w kolejności, jakie zajmują w Twojej hierarchii prestiżu zawodów)
1.
2.
3.
Pomówmy teraz o Twojej przyszłej pracy.
Jaki rodzaj zatrudnienia byłby dla Ciebie najbardziej odpowiedni?
1.
Umowa o pracę (na stałe)
2.
Umowa na czas określony
3.
Praca na zlecenie
4.
Umowa o dzieło
5.
Praca na czarno
Jaki poziom wynagrodzenia byłby dla Ciebie satysfakcjonujący za wykonywaną pracę, a jaki minimalny, który byłbyś (byłabyś) w stanie
zaakceptować?
(wpisz kwoty w odpowiednie kratki)
Poziom
Poziom minimalny
satysfakcjonujący
1.
Umowa o pracę (na stałe)
2.
Umowa na czas określony
3.
Praca na zlecenie
4.
Umowa o dzieło
5.
Praca na czarno
Jaka odległość miejsca pracy od domu byłaby dla Ciebie najbardziej dogodna?
1.
W granicach miasta
2.
Do 10 km od domu
3.
10-25 km od domu
4.
25-50 km od domu
5.
50 i więcej km od domu
A jaką odległość byłbyś (byłabyś) w stanie zaakceptować, gdyby wiązałoby się to ze znalezieniem atrakcyjnej dla Ciebie pracy?
1.
Do 10 km od domu
2.
10-25 km od domu
3.
25-50 km od domu
4.
50-100 km od domu
5.
Więcej niż 100 km od domu
6.
Zmieniłbym (zmieniłabym) swoje miejsce zamieszkania i przeprowadził(a) się do miasta, w którym znalazłbym (znalazłabym) pracę
7.
Wyjechałabym (wyjechałabym) za granicę
8.
Żadna z tych możliwości, nie wyobrażam sobie innego miejsca pracy niż miejscowość, w której mieszkam
W jakim mieście na terenie Śląska najłatwiej znaleźć pracę?
37
W jakim mieście na terenie Śląska chciałabyś pracować?
30
31
32
33
34
35
109
38
Gdybyś miał(a) problemy ze znalezieniem pracy, to co byś zrobił(a)?
Zdecydowanie
tak
1.
Kontynuowałbym naukę
Zapisałbym (zapisałabym) się na kursy dokształcają2.
ce, zmieniłbym (zmieniłabym) zawód
Wziąłbym (wzięłabym) taką pracę jaka jest,
3.
nieważne w jakim zawodzie, nawet poniżej moich
kwalifikacji
4.
Wyjechałbym (wyjechałabym) za granicę
5.
Założyłbym (założyłabym) własną firmę
Przeniósłbym (przeniosłabym) się do innej
6.
miejscowości
Nie robiłbym (robiłabym) nic, zarejestrowałbym
7.
(zarejestrowałabym) się jako osoba bezrobotna
8.
Zrobiłbym (zrobiłabym) coś innego, co?
39
Jaka jest obecnie stopa bezrobocia w Polsce?
40
Jaka jest obecnie stopa bezrobocia w Twoim mieście?
41
Czy Ty osobiście czujesz się zagrożony(a) bezrobociem?
1.
Tak, bardzo obawiam się, że nie znajdę pracy
2.
Tak, ale jestem tym tylko lekko zaniepokojony
3.
Nie, przypuszczam, że znajdę pracę
4.
Nie, na pewno znajdę pracę
Czy ktoś z Twoich najbliższych jest osobą bezrobotną?
1. Ojciec
2. Matka
3. Brat
4. Siostra
5. Nikt, wszyscy posiadają pracę lub jeszcze się uczą
Czy posiadasz wiedzę na temat aktywnego poszukiwania pracy?
1. Zdecydowanie tak
2. Raczej tak
3. Raczej nie
4. Zdecydowanie nie
5. Trudno powiedzieć
42
43
110
Raczej
tak
Raczej
nie
Zdecydowanie
nie
Trudno powiedzieć
43
44
45
46
47
48
Z jakich źródeł czerpiesz informacje o rynku pracy?
(możesz wybrać dowolną ilość odpowiedzi)
1.
TV ogólnopolska
2.
TV lokalna
3.
Prasa ogólnopolska
4.
Prasa lokalna
5.
Radio ogólnopolskie
6.
Radio lokalne
7.
Internet
8.
Szkoła
9.
Urząd Pracy
10.
Agencje zatrudnienia
11.
Doradcy zawodowi
12.
Pracodawcy
13.
Rodzina
14.
Koledzy/ koleżanki
15.
Nie interesuję się rynkiem pracy
Czy potrafisz napisać życiorys i list motywacyjny?
1.
Zdecydowanie tak
2.
Raczej tak
3.
Raczej nie
4.
Zdecydowanie nie
5.
Trudno powiedzieć
Czy potrafiłbyś (potrafiłabyś) dobrze zaprezentować się na rozmowie kwalifikacyjnej dotyczącej podjęcia pracy?
1.
Zdecydowanie tak
2.
Raczej tak
3.
Raczej nie
4.
Zdecydowanie nie
5.
Trudno powiedzieć
Wróćmy jeszcze raz do kwestii związanych z wyborem zawodu.
Czy możesz stwierdzić, że wybór zawodu masz już za sobą?
1.
Tak (przejdź do pytania 48)
2.
Nie
3.
Jeszcze się zastanawiam nad wyborem zawodu
Dlaczego nie wybrałeś jeszcze zawodu?
1.
Jeszcze mam dużo czasu (przejdź do pytania 49)
2.
Nie mogę się zdecydować (przejdź do pytania 49)
Kto pomógł Ci (doradził) w wyborze zawodu?
1. Rodzice
2. Koleżanki, koledzy
3. Wychowawca klasy
4. Pedagog szkolny
5. Doradca zawodowy
6. Pracownik poradni psychologiczno-pedagogicznej
7. Sam zdecydowałem (zdecydowałam)
8. Ktoś inny, kto?................................................
111
49
Czy w Twojej szkole organizowane były lekcje z zakresu poradnictwa zawodowego?
1.
Tak
2.
Nie
50 Kto prowadził te zajęcia?
1.
Wychowawca klasy
2.
Nauczyciel innego przedmiotu (np. nauczyciel przedsiębiorczości)
3.
Pedagog szkolny
4.
Pracownik poradni psychologiczno-pedagogicznej
5.
Doradca zawodowy
6.
Inna osoba, kto?.................................
51 Czy chciałbyś spotkać się z profesjonalnym doradcą zawodowym w najbliższym czasie?
1.
Tak
2.
Nie
3.
Trudno powiedzieć
Czego oczekiwałbyś (oczekiwałabyś) po spotkaniu z doradcą zawodowym?
52
(możesz wybrać kilka odpowiedzi)
1.
Pomocy w określeniu predyspozycji do konkretnych zawodów i samopoznaniu
2.
Uzyskania wiedzy o możliwościach zatrudnienia w zawodzie, w jakim się kształcę
3.
Pomocy w zaplanowaniu własnej kariery zawodowej, wyborze zawodu
4.
Utwierdzenia w wyborze kierunku studiów
5.
Uzyskania wiedzy o rynku pracy
6.
Uzyskania wiedzy o konkretnych zawodach (zawodoznawstwo)
7.
Pomocy w nabyciu umiejętności poruszania się po rynku pracy
8.
Uzyskania wiedzy na temat możliwości rozwoju w wymarzonym zawodzie
9.
Uzyskania wiedzy o bieżącej koniunkturze na rynku, zapotrzebowania na konkretne zawody
53 Czy w Twojej szkole działa Szkolny Ośrodek Kariery?
1.
Tak
2.
Nie
54 Jakich usług oczekujesz od Szkolnego Ośrodka Kariery lub oczekiwałbyś (gdyby taki Ośrodek powstał w Twojej szkole)?
1.
Pomocy w wyborze szkoły i zawodu
2.
Poznania siebie, swoich możliwości i predyspozycji zawodowych
3.
Informacji o zawodach
4.
Informacji o rynku pracy
5.
Informacji o tym, jak aktywnie poruszać się na rynku pracy
55. Jakie praktyczne umiejętności przygotowujące do kariery zawodowej chciałbyś posiąść, uczestnicząc w zajęciach Szkolnego Ośrodka Kariery?
1.
Umiejętności społeczne: komunikacja, negocjacje, rozwiązywanie konfliktów
2.
Autoprezentacja
3.
Pisanie listu motywacyjnego
4.
Pisanie CV
56. Jaka forma zajęć w Szkolnym Ośrodku Kariery jest (byłaby) dla Ciebie najbardziej odpowiednia?
1.
Warsztaty
2.
Praktyki w firmach
3.
Doradztwo indywidualne (spotkania z doradcą zawodowym)
4.
Wykłady, prelekcje
5.
Imprezy zewnętrzne
112
METRYCZKA
Prosimy teraz o podanie kilku informacji o sobie, które zostaną wykorzystane jedynie w celu
analizy statystycznej zebranego materiału badawczego. Jednocześnie jeszcze raz pragniemy Panią
zapewnić o anonimowości prowadzonych badań.
M1 Wiek (wpisz liczbę lat)
M2 Płeć
1. Kobieta
2. Mężczyzna
M3 Rodzaj szkoły, do jakiej uczęszczasz
1. Liceum Ogólnokształcące
2. Liceum Profilowane
3. Technikum
4. Zasadnicza Szkoła Zawodowa
M4 Jakie wykształcenie posiada Twoja matka?
1. Niepełne podstawowe / niepełne gimnazjalne
2. Podstawowe / gimnazjalne
3. Zasadnicze zawodowe
4. Średnie ogólne
5. Średnie techniczne
6. Policealne
7. Wyższe zawodowe
8. Wyższe magisterskie
9. Nie wiem
10. Inne, jakie?..............................................
M5 Jakie wykształcenie posiada Twój ojciec?
1. Niepełne podstawowe / niepełne gimnazjalne
2. Podstawowe / gimnazjalne
3. Zasadnicze zawodowe
4. Średnie ogólne
5. Średnie techniczne
6. Policealne
7. Wyższe zawodowe
8. Wyższe magisterskie
9. Nie wiem
10. Inne, jakie?..............................................
M6 Jaki zawód wykonuje Twoja matka?
M7 Jaki zawód wykonuje Twój ojciec?
M8 Ile wynosi średni miesięczny dochód („na rękę”) na jednego członka w Twoim gospodarstwie domowym?
(wpisz kwotę)
113
M9 Czy posiadasz prawo jazdy?
1. Tak
2. Nie
M10 Czy korzystasz na co dzień z Internetu?
1.
Tak
2.
Nie
M11 Czy znasz jakiś język obcy na tyle dobrze, aby porozumieć się z obcokrajowcami?
1.
Tak
2.
Nie
3.
Trudno powiedzieć
Dziękujemy za poświęcony czas!!!
114
ISBN: 978-83-62508-03-7
Dr Bożena Pactwa – socjolog, adiunkt w Zakładzie Socjologii
Organizacji, Gospodarki i Metodologii Badań Społecznych Instytutu
Socjologii Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach oraz w Katedrze
Socjologii Wyższej Szkoły Zarządzania i Nauk Społecznych
im. ks. E. Szramka w Tychach. Przedmiotem jej zainteresowania jest
socjologia grup etnicznych oraz mniejszości narodowych, a w szczególności zagadnienia dotyczące relacji pomiędzy religią a tożsamością
narodową.
Lider, koordynator oraz członek zespołów w badaniach dotyczących
aktywności na rynku pracy, współfinansowanych ze środków Unii
Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
Bożena Pactwa
Plany życiowe
Ważniejsze publikacje:
Pactwa B., Rojek-Adamek P. (red.), Edukacja całożyciowa – kompetencje cywilizacyjne
a regionalny rynek pracy, Tychy 2006
Pactwa B., Gawron G. (red.)., Czynniki integracji i reintegracji zawodowej
kobiet na regionalnym rynku pracy, Tychy 2008
Mucha J., Pactwa B. (red.), Status mniejszościowy i ambiwalencja tożsamości
w społeczeństwach wielokulturowych, Tychy 2008
Pactwa B., Kapralska Ł. (red.), Agora czy Hyde Park.
Internet jako przestrzeń społeczna grup mniejszościowych, Kraków 2010
Z recenzji dr. hab. Leszka Gruszczyńskiego
Ten zawierający niezwykle dużo informacji raport w pełni zasługuje na opublikowanie. Z pewnością
wzbogaci naszą wiedzę o śląskiej młodzieży. Całe opracowanie uzupełnia bardzo dobry Aneks z wieloma
zestawieniami prezentującymi możliwości edukacyjne w województwie śląskim.
Projekt objęty honorowym patronatem przez
Prezydenta Miasta Tychy oraz Górnośląski
Związek Metropolitalny
Od badania do działania. Analiza trendów rozwojowych i zmian gospodarczych w obszarze Górnośląskiego
Związku Metropolitalnego
Raport z badań

Plany życiowe - Śląskie Obserwatorium Procesów Metropolizacyjnych

Transkrypt

Podobne dokumenty

Cz. I Audyt Turystyczny Ziem i Lubuskiej Ziem i Lubuskiej