Streszczenie rozprawy doktorskiej

ANDRZEJ K. RADZIKOWSKI
Ocena hospitalizacji żołnierzy
Polskich Kontyngentów Wojskowych
w Klinice Psychiatrii i Stresu Bojowego WIM
w latach 2005-2011
Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych
Promotor:
dr hab. med. Stanisław Ilnicki
Klinika Psychiatrii, Stresu Bojowego i Psychotraumatologii
Wojskowego Instytutu Medycznego
Warszawa 2016
2
STRESZCZENIA
Ocena hospitalizacji żołnierzy Polskich Kontyngentów Wojskowych w Klinice
Psychiatrii i Stresu Bojowego WIM w latach 2005-2011
Wojsko Polskie bierze udział w misjach zagranicznych od 1953 roku. W latach 1953-1973
kierowano na misje osoby słabo przygotowane do takiej służby, często bez znajomości języków
obcych. Żołnierze ci wykonywali zadania niezwiązane z narażeniem na kontakt ogniowy,
zwykle o charakterze obserwacyjnym, logistycznym, bądź rozjemczym. Byli kierowani na misje
w niewielkiej liczbie, mieszkali w złych warunkach, nie zapewniano im opieki polskich lekarzy
i psychologów.
Dopiero w 1973 roku w Egipcie sformowano pierwszą polską jednostkę wojskową, a w r. 1978
powstał tam pierwszy polski szpital polowy. Po raz pierwszy Polacy uczestniczyli w interwencji
zbrojnej w 1991 r. (Operacja Pustynna Burza). W 1998 r. po raz pierwszy wysłano na misję
zwarty pododdział z macierzystej jednostki w kraju. W latach 1953-2003 ok. 50 tys. Polaków
wzięło udział w 52 misjach, bądź międzynarodowych operacjach wojskowych. W tym czasie
poległo lub zmarło 51 żołnierzy, a około 400 doznało kalectwa.
W latach 2003-2011 największe zaangażowanie Polski miało miejsce w Iraku i Afganistanie, ale
Wojsko Polskie było obecne również w 7 innych krajach (Kongo, Czad, Gruzja, Kosovo,
Bośnia-Hercegowina, Liban, Syria). W tym okresie wzięło udział w misjach kolejne 50 tys.
osób. Do końca 2011 r. w Iraku poległo 22, a w Afganistanie 37 uczestników misji z Polski.
Wobec zwiększenia udziału Polaków w misjach, obciążonego większym zagrożeniem zdrowia
i życia, zmieniono zasady badań lekarskich żołnierzy. Aktualnie wszyscy żołnierze przed
wyjazdem i po powrocie do kraju, obok diagnostyki somatycznej, podlegają obowiązkowemu
badaniu przez psychologa i psychiatrę. W 2010 r. wprowadzono program osłony
psychologicznej, złożony z trzech etapów opieki, tj.: przygotowanie; pobyt na misji; profilaktyka
i kontrola po misji.
Służby medyczne NATO korzystają z amerykańskiej klasyfikacji zaburzeń psychicznych DSMIV, natomiast w polskiej ochronie zdrowia obowiązuje międzynarodowa klasyfikacja ICD-10.
Definicje zaburzeń związanych ze stresem różnią się zależnie zastosowanej od klasyfikacji.
Zaburzenia psychiczne związane ze służbą na misji mogą być efektem urazów psychicznych
i/lub uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego.
Dotychczasowa ocena zaburzeń psychicznych u polskich uczestników misji była oparta na
krótkotrwałej obserwacji wybiórczo dobieranych małych grup żołnierzy. Brak jest szerszych
3
opracowań dotyczących polskich realiów, uwzględniających opiekę medyczną, orzecznictwo
i pragmatykę służby. Brak również opracowań katamnestycznych dotyczących przebiegu
zaburzeń psychicznych u uczestników misji w dłuższym przedziale czasu.
Celem pracy było ustalenie rodzaju, etiologii i znaczenia orzeczniczego zaburzeń psychicznych
u hospitalizowanych żołnierzy. Dokonano tego przez: opracowanie charakterystyki osobowej
i służbowej badanych; ustalenie związku cech osobowych badanych i ich doświadczeń
misyjnych z rodzajem i znaczeniem orzeczniczym stwierdzonych zaburzeń psychicznych; oceny
przełożenia dokonanych ustaleń klinicznych na decyzje administracyjne podjęte na podstawie
ustawy o weteranach działań poza granicami państwa.
Ocenie poddano 290 historii chorób z hospitalizacji w Klinice w latach 2005-2011, wszystkich
205 żołnierzy, którzy wcześniej brali udział w misjach poza granicami. Dane z historii chorób
usystematyzowano sporządzonym na potrzeby oceny kwestionariuszem określonym jako
„Wyciąg z historii choroby”. Kwestionariusz zawierał dane socjodemograficzne, biograficzne,
przebieg służby oraz przebieg i wyniki hospitalizacji w Klinice. Korpusy osobowe żołnierzy
porównano pod kątem niektórych cech osobowych i służbowych (wiek, wykształcenie, stan
cywilny, specjalność wojskowa, miejsce i staż służby, wyjazdy na misje, pobyty w Klinice). Na
podstawie rozpoznań, dynamiki objawów oraz wcześniejszych orzeczeń komisji lekarskich,
podzielono badaną populację na trzy grupy, zależnie od przewidywanych następstw
orzeczniczych. Do grupy I - ofiary traumy psychicznej i fizycznej na misji - zakwalifikowano 69
osób (33,6%), do grupy II - przewlekłe zaburzenia psychiczne w następstwie długotrwałej służby
- 48 (23,4%), a do grupy III – pozostali - 88 (43,0%). Cechy wyodrębnione w kwestionariuszu
poddano analizie statystycznej z zastosowaniem testu χ2 Pearsona. Oznaczano również
współczynnik V-Cramera zależności między zmiennymi.
Z Departamentu Spraw Socjalnych MON pozyskano dane, którzy z żołnierzy objętych badaniem
złożyli wniosek i uzyskali status weterana.
Analizę statystyczną badanego zbioru historii chorób uzupełniono analizą jakościową
przypadków reprezentatywnych dla poszczególnych grup oraz korpusów osobowych, dla
zilustrowania: podłoża zaburzeń, przebiegu leczenia, następstw orzeczniczych, wnioskowania
i uzyskania uprawnień na mocy ustawy o weteranach.
Wśród hospitalizowanych było 27 oficerów (13,2% ogółu), 132 podoficerów (64,4%) oraz 46
szeregowych (22,4%). Jedynie 10% pierwszorazowych zgłoszeń do Kliniki było efektem
ewakuacji z rejonu misji. Pogorszenie zdrowia po powrocie do kraju było sześciokrotnie
częstszym powodem przyjęć do Kliniki, niż ewakuacje.
4
Analiza cech osobowych i służbowych hospitalizowanych żołnierzy nie dała podstaw do
wyodrębnienia określonych typów osobowych uczestników misji. W pracy wykazano brak
wpływu cech osobowych sprzed służby wojskowej oraz przebiegu hospitalizacji na dalszą
prognozę orzeczniczą. Większość cech charakteryzujących przebieg służby, w szczególności
pobyt na misji, miała istotny wpływ na prognozowanie orzecznicze i ewentualne uzyskanie
statusu weterana poszkodowanego.
Spośród 205 hospitalizowanych wniosek o przyznanie ustawowego statusu weterana złożyło 70
(34,1%) pacjentów. Status weterana działań poza granicami państwa uzyskało 22 (31,4%),
a weterana poszkodowanego 48 (68,6%) wnioskujących. Dwie trzecie (145) hospitalizowanych
w Klinice nie wnioskowało o status weterana w okresie objętym badaniem.
Najliczniej o ustawowe uprawnienia wnioskowali pacjenci z grupy I (32) i w najwyższym
odsetku uzyskali oni status weterana poszkodowanego (29). Status weterana działań poza
granicami państwa w najwyższym odsetku uzyskali pacjenci z grupy II (9). Status weterana
poszkodowanego z powodu zaburzeń psychicznych nadano również 6 osobom (co ósmy weteran
poszkodowany), u których wcześniejszy pobyt w Klinice nie wykazał zaburzeń psychicznych
kwalifikujących ich do grupy I.
Brak specyficznych predyktorów anamnestycznych oraz istotna rola zdarzeń w trakcie misji
wskazują, że niezbędna jest indywidualna, szczegółowa ocena każdego przypadku. Fakt, że tylko
jedna trzecia (70 spośród 205) badanych żołnierzy ubiegała się o status weterana, wskazuje na
konieczność zmian w procedurze nadawania tych uprawnień.
Hospitalizacje psychiatryczne żołnierzy, ujawniających zaburzenia psychiczne po powrocie
z misji, stanowią zatem niezbędną składową opieki medycznej nad tą populacją.
5
Assessment of hospitalisation of the Polish Military Contingents in the
Department of Psychiatry and Combat Stress WIM in 2005-2011
Polish Army has taken part in foreign missions since 1953. In the years 1953-1973 people
directed to the mission were poorly prepared for such service, often without the knowledge of
foreign languages. These soldiers were doing work unrelated to exposure to fire, usually
observational, logistics or arbitration. They were sent on a mission in a small number lived in
bad conditions, they did not receive any care from Polish doctors and psychologists.
It was only in 1973 in Egypt when the first Polish military unit was formed, and in 1978 the first
Polish field hospital was established. For the first time Poles took part in the military
intervention in 1991 (Operation Desert Storm). In 1998 the first was sent on a mission compact
subunit of the parent unit in the country. In the years 1953-2003 approximately. 50 thousands of.
Poles took part in 52 missions or international military operations. At that time, 51 soldiers were
killed and died and about 400 suffered serious injury.
In the years 2003-2011 the largest Polish engagement took place in Iraq and Afghanistan, but the
Polish Army were also present in 7 other countries (Congo, Chad, Georgia, Kosovo, BosniaHerzegovina, Lebanon, Syria). During this period, another 50 thousands people took part in
missions. 22 participants were killed in Iraq and 37 died in Afghanistan by the end of 2011.
Because of increasing participation of Poles in missions inducing greater threat to health and life,
there was a change of the rules of the medical examination of soldiers. Actually, all the soldiers
before and after his return to the country next to the diagnosis of somatic, are subject to
mandatory testing by a psychologist and a psychiatrist. In 2010 there was introduction of
programme which covered psychological, consisting of three stages of care: preparation; stay on
a mission; prevention and control of the mission.
Medical services NATO's use of the American classification of mental disorders DSM-IV, while
in the Polish healthcare valid international classification of ICD-10. Definitions of stress-related
disorders vary depending on the applied classification. Psychiatric disorders associated with the
service to the mission may be the result of trauma and / or damage to the central nervous system.
The current assessment of mental disorders Polish peacekeepers were based on short-term
observation selectively matched small groups of soldiers. There is a broader studies on the Polish
realities, taking into account medical care, jurisdiction and pragmatics service. There is also no
6
followup studies on the course of psychiatric disorders peacekeepers over a longer period of
time.
The aim of the study was to determine the type, etiology and significance of adjudicative
psychiatric disorders in hospitalized soldiers. This was done by developing personal and business
characteristics of respondents; establish a link personal characteristics of respondents and their
missionary experiences with nature and significance of the jurisdiction identified mental
disorders; evaluation translate its findings, clinical administrative decisions taken on the basis of
the law on veterans activities outside the country.
We evaluated 290 medical records of hospitalization in the Department in 2005-2011, all the 205
soldiers who had participated in missions abroad. Data from the medical records systematized
prepared for the evaluation questionnaire defined as "Extract from the history of the disease."
The questionnaire included sociodemographic data, biographical, service record and the course
and results of hospitalization in the Clinic. The bodies personal soldiers were compared in terms
of some of the features of personal and business (age, education, marital status, military
specialty, location and length of service, missions trips, stays at the Clinic). Based on the
diagnoses, symptoms and dynamics of previous decisions on medical committees, divided the
study population into three groups, depending on the anticipated consequences of jurisprudence.
Group I - victims of mental and physical trauma on a mission - enrolled 69 patients (33.6%),
Group II - chronic mental disorders as a result of long-term service - 48 (23.4%), and group III other - 88 (43.0%). Features extracted in the questionnaire were analyzed using Pearson's χ2 test.
It determined the factor V-Cramer relationships between variables.
Department of Social Affairs, Ministry of Defence acquired data, which the soldiers surveyed
have applied for and obtained veteran status.
The statistical analysis of the test set of medical history supplemented by qualitative analysis of
representative cases for each group and personal bodies, to illustrate: the ground disorder, course
of treatment, the consequences of jurisprudence, requesting and obtaining permission under the
law on veterans.
Among the hospitalized were 27 officers (13.2% of the total), 132 non-commissioned officers
(64.4%) and 46 privates (22.4%). Only 10% of first-time applications for the clinic was due to
evacuate from the area of the mission. The deterioration of health after returning to the country
was six times more common cause of admission to the deterioration of health after returning to
the country was six times more common cause of admission to the hospital, than evacuations.
7
The study demonstrated no effect of personal characteristics before military service, and the
course of hospitalization for further judicial forecast. Most of the characteristics of the course of
the service, in particular to stay on mission, have a significant impact on the judicial and
forecasting possible to obtain the status of injured veteran.
Of the 205 hospitalized application for legal status of veteran made 70 (34.1%) patients. Veteran
status, activities outside the country received 22 (31.4%), and veteran injured 48 (68.6%) of
applicants. Two-thirds (145) hospitalized in the Department had not requested veteran status
during the survey period.
The most numerous of the statutory powers requested patients in group I (32) and the highest
percentage they acquired the status of veteran victim (29). Veteran status, activities beyond the
borders of the state in the highest percentage obtained from patients in group II (9). Veteran
status, victim of mental disorders has been given to 6 persons (every eighth veteran of the
victim), in which the earlier stay in the clinic showed no mental disorder qualifying them to
Group I.
No specific predictors and the important role of events during the mission show that the
individual is required, a detailed assessment of each case. The fact that only one third (70 out of
205) of the surveyed men applied for veteran status, indicates the need for changes in the
procedure for obtaining these rights.
Psychiatric hospitalizations soldiers, revealing mental disorder after returning from the mission,
are therefore essential component of medical care for this population.