Programy użytkowe i zastosowania komputerów
Transkrypt
Programy użytkowe i zastosowania komputerów
Edytor tekstu - definicja Programy użytkowe i zastosowania komputerów Edytor y tekstu lub p procesor tekstu ((ang. g Word p processor)) to program komputerowy służący do redagowania dowolnych dokumentów tekstowych, których treść i układ Edytory tekstu jest na bieżąco widoczny w czasie jego redagowania na ekranie monitora. Najbardziej znane programy tego typu to Microsoft Word, Corel WordPerfect i Lotus Word Pro. 1 2 1930 r. - elektryczna maszyna IBM Electromatic, o szerokim zastosowaniu; M. Shultz Company wyprodukowała maszynę przechowującą napisany tekst na dziurkowanej, zwijanej taśmie papieru. Od maszynopisania po wordprocessing 1961 r. - elektryczny model maszyny IBM Selectric, w którym wprowadzono ruchomą głowicę piszącą w postaci kulki z czcionkami. XVIII w. w – pierwsza maszyna do pisania - Anglik Henry Mill; 1867 r. - Christopher Latham Sholes konstruuje kolejny model maszyny do pisania produkowany przez firmę E. Remington and Sons; XX w. – pojawiają się przenośne maszyny powszechnego użytku; 1920 r. – pierwsza elektryczna maszyna do pisania opatentowana przez Thomasa Edisona; 3 Varityper - maszyna do składu tekstów z lat 30., zmieniająca krój czcionki i kodująca tekst na taśmie perforowanej 4 1 Metamorfoza maszyny do pisania w komputer osobisty 1964 r. – pojawia się pojęcie "wordprocessing" zdefiniowane jako "zapis elektronicznych l kt i h sposobów bó prowadzenia d i typowych t h czynności ś i biurowych: bi h pisania, korekty, drukowania i wypełniania formularzy" 1969 r. - IBM wprowadza MagCards - magnetyczne karty o pojemności jednej strony maszynopisu 1972 r. - firmy Lexitron i Linolex wzbogacają wordprocessing o monitor oraz kasety z taśmą magnetyczną. magnetyczną model IBM 5100 z malutkim monitorem i pamięcią na taśmie magnetycznej model IBM 5120 z nieco większym monitorem i dwiema stacjami dyskietek 5,2” 5 6 Cechy edytorów tekstu 1978 r. - pierwszy, czysto programowy procesor tekstu, WordStar firmy MicroPro International • zawijanie tekstu (Word wrap), samoczynne łamanie wierszy akapitu; Edycja tekstu w trybie znakowym - jeden krój czcionki o jednakowej szerokości znaków, znaków jak w maszynie do pisania. pisania • wyrównywanie (Alignment) tekstu do marginesów albo ustawionych tabulatorów; • justowanie (Justification), automatyczne wyrównywanie tekstu do lewego i prawego marginesu równocześnie; • środkowanie tekstu (Centering text) w wierszu; • automatyczne przeformatowanie (Adjustment/Reformat) tekstu w przypadku zmiany ustawienia marginesów lub tabulatorów; • wcięcia akapitowe (Indents) niezależne od generalnych ustawień marginesów; • usuwanie (deletion) dowolnych partii tekstu oraz całego dokumentu; • funkcja szukaj/zamień (Search and Replace) - automatyczne odszukiwanie w tekście wskazanej frazy i zastępowanie jej inną wskazaną frazą; 7 8 2 • przełączany tryb pracy (Insertion/Overwriting) - pisanie w trybie wstawiania i nadpisywania; Dodatkowe cechy edytorów • kopiowanie i przenoszenie (Copying or Cutting) zaznaczonych bloków tekstu w ramach dokumentu (operacje blokowe); • makropolecenia - definiowanie często powtarzanych czynności i wywołania i h w szybki ich bki sposób; ób • automatyczny t t podział d i ł na strony t o określonej k śl j liczbie li bi wierszy; i • automatyczne wstawianie paginacji (Page Numbering); • formaty i importowanie/eksportowanie tekstu z innych edytorów tekstu, arkuszy kalkulacyjnych i baz danych; • nagłówki i stopki (Headers and Footers) - wstawianie automatycznie ustalonych treści jako nagłówki i stopki do drukowanych stron; • edycja wielu dokumentów jednocześnie; • przypisy (Footnoting) - automatyczne numerowanie przypisów i umieszczanie ich na dole odpowiednich stron; • korespondencja seryjna – umożliwia drukowanie listów, kopert, etykiet zaadresowanych do dowolnej liczby osób; • możliwość automatycznego generowania spisu treści dokumentu (Table of Contents and Index Generators); • korzystanie z szablonów (templates) - pozwalają ustalić styl dokumentu, łącznie z powtarzającymi się elementami tekstu - stałe elementy zabezpieczone są przed zmianami; • automatyczne sprawdzanie pisowni (Automatic Spelling Checker and Corrector); • drukowanie (Print) dokumentu lub jego fragmentów. 9 10 Obszar roboczy MS Word 2003 pasek tytułu pasek menu • automatyczna numeracja rozdziałów, rysunków, wzorów, tabel i odnośników do literatury; paski narzędzi • sortowanie wierszy lub wyrazów tekstu alfabetycznie, numerycznie; • grafika – umożliwienie dodawania grafiki do dokumentu; niektóre edytory mają narzędzia do rysowania i obróbki obrazu rastrowego; okienko zadań • tabele i proste arkusze kalkulacyjne w tabelach; • wstawianie notatek (komentarzy) niewidocznych w druku, wstawianie daty, czasu, różnych informacji o dokumencie. dokumencie przyciski zmiany widoku dokumentu • podgląd wielu stron, podgląd struktury dokumentu; • WYSIWYG (What You See Is What You Get) – wygląd dokumentu wyświetlanego na ekranie monitora jest taki sam po wydrukowaniu; 11 pasek stanu 12 3 Dostosowanie pasków narzędzi Obszar roboczy MS Word 2007 pasek narzędzi Szybki dostęp (wersja 2003) Karty - wstążki wstążka przycisk pakietu MS Office grupa strzałka uruchom h okno k di dialogowe l rozdzielone paski narzędzi przyciski zmiany widoku dokumentu 13 14 powiększanie/pomniejszanie widoku Polecenie Narzędzia Dostosuj... 15 16 4 Dostosowywanie paska narzędzi Szybki dostęp (wersja 2007) Budowa dokumentu nagłówek strony margines górny stopka t k strony t margines dolny margines lewy margines prawy 17 Widoki wyświetlania dokumentu Podział dokumentu na akapity wcięcie pierwszego wiersza akapitu wcięcie akapitu z lewej wysunięcie pierwszego wiersza akapitu 18 akapit wcięcie akapitu z prawej znak końca akapitu 19 20 Widok Układ wydruku 5 Widok Układ sieci Web 21 Widok Odczyt pełnoekranowy 22 Znaki niedrukowalne (kody kontrolne) Widok Wersja robocza 23 znaki,, które mają ją wpływ p y na wygląd yg ą tekstu,, określając ją na przykład miejsce przejścia do następnego wiersza lub akapitu, naciśnięcie klawisza TAB itd., nie pojawiają się na wydruku dokumentu, aby wyświetlić znaki niedrukowalne należy nacisnąć przycisk i k Pokaż/Ukryj P k ż/Uk j na Standardowym St d d pasku k narzędzi (Word 2003) lub ten sam przycisk na wstążce Narzędzia główne, w grupie Akapit (Word 2007). 24 6 Znaki niedrukowalne - przykłady Znaki niedrukowalne - wygląd ręczny podział wiersza znak akapitu Rodzaj znaku spacja Wygląd znaku znak końca akapitu (Enter) spacja nierozdzielająca znak końca wiersza w akapicie (Shift+Enter) tabulator spacja spacja nierozdzielająca (twarda) tabulator znak końca strony (Ctrl+Enter) znak końca sekcji 25 26 Style Znaki niedrukowalne - skróty Styl jest to zbiór formatów, które są stosowane w tekście dokumentu. W momencie zastosowania stylu w tekście, cały tekst stanie się od razu SHIFT+ENTER P d i ł wiersza Podział i sformatowany za pomocą opcji ustawionych w definicji stylu. CTRL+ENTER Podział strony Word wyróżnia dwa rodzaje stylów: • styl akapitu – decyduje o wyglądzie akapitu, tzn. o wyrównaniu tekstu, CTRL+SHIFT+ENTER Podział kolumny CTRL+”-” Łącznik opcjonalny CTRL+SHIFT+”-” Łącznik nierozdzielający CTRL+SHIFT+SPACJA Spacja nierozdzielająca położeniu tabulatorów, odstępach między wierszami, obramowaniu itp.; • styl znaku – dotyczy zaznaczonego tekstu wewnątrz akapitu, np. nazwa kroju tekstu, rozmiar czcionki, jej pogrubienie itp. Znaki wewnątrz akapitu mogą być pisane własnym stylem, nawet jeśli akapit jako całość, ma przypisany inny styl. 27 28 7 Rodzaje styli Lista styli Styl akapitu Wstążka Narzędzia główne Styl znaku Podgląd formatowania stylu 29 Tworzenie stylu 30 Tworzenie stylu – sposób 2 Styl na podstawie już istniejącego: Nazwa nowego stylu, jest to tzw. Styl podrzędny Nazwa stylu, na podstawie którego powstaje nowy styl, jest to tzw. Styl bazowy Każda modyfikacja stylu bazowego jest równoznaczna z modyfikacją wszystkich jego styli podrzędnych 31 32 8 Sprawdzenie zastosowanego stylu Modyfikacja stylu 33 Zaznaczanie fragmentów dokumentu: MS Word – skróty klawiaturowe Za pomocą klawiatury: Poruszanie się w tekście: ← (→) Kursor o jeden znak w lewo (w prawo) ↑ (↓) Kursor o jeden wiersz w górę (w dół) CTRL+ ← (→) Kursor o jeden wyraz w lewo (w prawo) CTRL+ ↑ (↓) Kursor o jeden akapit w górę (w dół) HOME Początek wiersza END Koniec wiersza CTRL+HOME Początek dokumentu CTRL+END Koniec dokumentu PgUp lub PgDn Strona ekranowa w górę lub w dół ALT+CTRL+PgUp Początek okna ALT+CTRL+PgDn Koniec okna CTRL+PgUp Początek poprzedniej strony CTRL+PgDn Początek następnej strony 34 SHIFT i klawisze →← Zaznaczenie znaków w kierunku wskazanym przez strzałkę SHIFT i klawisze ↑↓ Zaznaczenie wierszy w kierunku wskazanym przez strzałkę SHIFT+CTRL i klawisze →← Zaznaczenie wyrazów w kierunku wskazanym przez strzałkę SHIFT+CTRL i klawisze ↑↓ Zaznaczenie akapitów w kierunku wskazanym przez strzałkę SHIFT+HOME Zaznaczenie tekstu od kursora do początku wiersza SHIFT+END Zaznaczenie tekstu od kursora do końca wiersza CTRL+A Zaznaczenie całego dokumentu Za pomocą myszki: 35 2x LPM wewnątrz wyrazu Zaznaczenie wyrazu CTRL+LPM wewnątrz zdania Zaznaczenie zdania 3x LPM wewnątrz akapitu Zaznaczenie akapitu 3x LPM na lewym marginesie dokumentu Zaznaczenie całego dokumentu 36 9 Formatowanie tekstu – akapit: Formatowanie tekstu – znak: CTRL+B Ustawianie interlinii (odstępów między wierszami) Pogrubienie CTRL+I Kursywa CTRL+U Podkreślenie CTRL+SHIFT+ "<" CTRL + "[" Zmniejszenie rozmiaru czcionki Zmniejszenie rozmiaru czcionki o 1 pt CTRL+SHIFT+ ">" CTRL + "]" Zwiększenie rozmiaru czcionki Zwiększenie rozmiaru czcionki o 1 pt CTRL+SHIFT+D Podwójnie podkreślenie tekstu CTRL+SHIFT+A Wersaliki CTRL+SHIFT+K Kapitaliki CTRL+SHIFT+ "=" Indeks górny CTRL+ "=" Indeks dolny CTRL+SPACJA Usuwa ręczne formatowanie znaku SHIFT+TAB Przeniesienie kursora do poprzedniej komórki (w lewo) ALT+HOME Przejście do pierwszej komórki w wierszu ALT+END Przejście do ostatniej komórki w wierszu ALT+PgUp Ustawienie podwójnego odstępu CTRL+5 Ustawienie odstępu na 1 1,5 5 wiersza CTRL+0 (zero) Dodanie lub usunięcie przed akapitem odstępu jednowierszowego CTRL+L Wyrównanie akapitu do lewej CTRL+R Wyrównanie akapitu do prawej CTRL+E Wyrównanie akapitu do środka CTRL+J Wyjustowanie akapitu (wyrównanie do lewej i prawej) CTRL+M Wcięcie akapitu z lewej CTRL+SHIFT+M Usunięcie wcięcia akapitu z lewej CTRL+T Wysunięcie pierwszego wiersza akapitu CTRL+SHIFT+T Usuwa wysunięcie pierwszego wiersza akapitu CTRL+Q Usuwa formatowanie akapitu dla dokumentów do wersji 2003 włączenie: doc dla dokumentu w wersji 2007: docx (dla dokumentu z obsługą makr docm, dla szablonu dotx, dla szablonu z obsługą makr dotm) Przejście do pierwszej komórki w kolumnie ALT+PgDn Przejście do ostatniej komórki w kolumnie CTRL+TAB Wstawienie w tabeli tabulatora 38 MS Word – rozszerzenia plików Praca w tabelach: Przeniesienie kursora do następnej komórki (w prawo) Ustawienie pojedynczego odstępu CTRL+2 Wyrównywanie i wcięcia akapitów 37 TAB CTRL+1 możliwość zapisu dokumentu tekstowego w innym formacie: TXT, RTF, HTML, PDF (możliwe tylko po zainstalowaniu specjalnego dodatku); 39 40 10 Rodzaj krojów Typografia Pismo dwuelementowe Typografia yp g to dziedzina związana ą ze znakiem ((Type), yp ) nauka o czcionkach, ich rodzajach, sposobach ich wykorzystania, metodach podkreślania ważniejszych rzeczy w powstających dokumentach. Czyli: gdzie, jakie czcionki, w jaki sposób je zastosować, jak ułożyć dokument, żeby był czytelny, ładnie złożony i przyjemny dla czytającego. Pismo jednoelementowe 41 Pismo szeryfowe i bezszeryfowe 42 Kroje stałe i proporcjonalne Szeryfy (zaciosy) - poprzeczne lub ukośne zakończenia kresek tworzących litery, pismo proporcjonalne - odstępy pomiędzy sąsiednimi literami w skali całego w każdym kroju pisma mające jednolitą formę graficzną. Szeryfy pomagają w tekstu są identyczne i wyrazy wyglądają naturalnie; przenoszeniu wzroku z litery na literę. pismo stałe - ilość znaków w każdym wierszu jest ta sama; przez to odstępy między znakami są różne; 43 44 11 Pisanki - pismo drukarskie naśladujące pismo odręczne nakreślone różnymi narzędziami; piórem, patykiem, pędzlem itp. Np.: Briquet, Campaign, Freeport, Impuls, Kastler, Koala, Ondine, Shogun, ZurichCalligraphic. Wyróżnianie tekstu • jednolite tło nałożone jedną farbą dowolnego koloru w ilości mniejszej niż 100%; • zwykle tinta drukowana jest jasną farbą na której drukuje się następnie tekst, rysunek lub inicjał farbą ciemną. Ksenotypy (hybrydy) - rodzaj łacińskich pism drukarskich o formie odbiegającej od klasycznych wzorów i często łączących cechy graficzne różnych rodzajów pism. Np.: Beehive, Busker, Calypso, Critter, Eckmann, Ireland, PowerLine, Stop, Vincent. • druk tekstu jasnego na ciemnym tle; • w ekstremalnym wariancie - biały tekst na czarnej apli (zadrukowana farbą pełna płaszczyzna); • efekt kontry wypada lepiej jednoelementowych bezszeryfowych dla 45 czcionek 46 Czytelność tekstu Inicjał W óż i i akapitu Wyróżnienie k i poprzez nadanie d i pierwszej i j literze li akapitu innego wyglądu niż posiada reszta tekstu. Kerning Proces regulacji świateł międzyliterowych. Kształtowanie odstępów między niektórymi parami znaków (np. między „A” i „W” lub „A” i „T”), aby uzyskać tekst z optycznie równoodległymi literami. Proces percepcji słowa drukowanego przez oko ludzkie 47 48 12 Obraz znaku w druku nie powinien wykazywać tendencji do zanikania Słowa złożone krojem szeryfowym są szybciej spostrzegane Górna połowa napisu oraz prawe połówki liter decydują o prawidłowym odczytaniu słowa • słowa złożone wersalikami są trudniej rozróżnialne (litery są bardziej monotonne) - w dłuższych tekstach zdecydowanie utrudniają czytanie; • inne odmiany pisma, takie jak: kursywa, półgruba, ściągła czy rozszerzona wpływają na zmniejszenie czytelności tekstu. 49 50 Czytelność tekstu zostaje znacznie obniżona w wypadku zastosowania tzw. składu w kontrze lub użycia koloru innego niż czerń • im dłuższy wiersz tekstu, tym większa powinna być interlinia; • przy bardzo krótkich wierszach oczy szybko się męczą częstym przeskakiwaniem do kolejnych linijek tekstu; • pisma półgrube lub grube wymagają większej interlinii niż pisma zwykłe. 51 52 13 Wdowa – błąd składu polegający na pozostawieniu w ostatnim wierszu akapitu krótkiego wyrazu, bądź jego części. Błędy składu tekstu Szewc – błąd składu polegający na pozostawieniu pierwszego wiersza na końcu łamu lub kolumny. Korytarz Korytarz - Błąd składu. Polega g na niewłaściwym y uszeregowaniu g odstępów międzywyrazowych w kilku kolejnych wierszach, tak że tworzą one przerwy w spoistości składu. Takie przerwy tworzą korytarze pionowe lub ukośne. Bękart – błąd składu polegający ma tym, że końcowy wiersz akapitu znajduje się na początku kolejnej kolumny lub łamu łamu. 53 Zasady edycji tekstu 54 • Nie należy używać spacji do przesuwania kursora tekstowego, wcinania tekstu lub wyrównywania tekstu. Do tego celu służą znaki tabulatora oraz funkcje formatujące akapit. Spacja jest używana tylko jako odstęp międzywyrazowy. Praca z edytorem tekstu wymaga zachowania następujących podstawowych zasad: • Logicznie g wyodrębnionym y ę y fragmentem g dokumentu jjest akapit, p , wyróżniony y y pprzez wstawienie na końcu "znaku końca akapitu". wyrównanie akapitowe • Należy stosować pojedynczą spację między wyrazami i po wszystkich znakach przystankowych, gdyż w edytorach jest wykorzystywany druk proporcjonalny. tabulator 55 wcięcie akapitowe 56 14 Formatowanie czcionki Formatowanie akapitu Ustalenie rodzaju odstępu między znakami (rozstrzelone lub zagęszczone) oraz wielkości odstępu (opcja Co) wybór wyrównania akapitu Aby odsunąć od siebie poszczególne litery wyrazów – zastosuj odstęp Rozstrzelony o dowolnej wielkości. wielkość wcięcia całego akapitu z lewej lub/i z prawej strony Aby usunąć wdowę – zastosuj odstęp Zagęszczony (do całego akapitu, w którym znajduje się wdowa) o wielkości maksymalnie: 0,3 pt (najczęściej wystarcza mniejsza wartość). rodzaj wcięcia pierwszego wiersza akapitu: Pierwszy wiersz (wcięcie akapitowe) lub Wysunięcie (wysunięty pierwszy wiersz) wielkość wcięcia lub wysunięcia pierwszego wiersza akapitu wielkość odstępów przed lub/i po akapicie przed lub/i po akapicie wielkość interlinii rodzaj interlinii 57 58 Wybór kroju pisma Do składu beletrystyki - tekstu gładkiego - najbardziej nadają się kroje dwuelementowe szeryfowe, np. Garamond, Plantin, Excelsior, Times New Roman. Czyli bękartów i szewców Do składu literatury technicznej i fachowej - z uwagi na jej formalny charakter najbardziej nadają się pisma z grupy jednoelementowych bezszeryfowych, np.: Helvetica, Univers, Akzidenz-Grotesk, Avant Garde 59 60 15 Wielkość pisma Tytuły • dla tekstu ciągłego ąg g należyy stosować pisma p 9-,, 10-,, 11- i 12-punktowe p • krój o małej wysokości x („mały w oczku”) wymaga stopnia 11- lub 12-punktowego - tytułów nie kończy się kropką; - nie pozostawia się jednoliterowych wyrazów na końcu wiersza; - w tytułach wielowierszowych, każdy wiersz powinien stanowić logiczną całość. Np. Timpani Times Arial Verdana Courier Praca szuka człowieka, płace idą w górę Czcionki różnią się wysokością dużych znaków, wysokością małych znaków, szerokością czcionek, pomimo tej samej wielkości w punktach. 61 Dzielenie i przenoszenie wyrazów: 62 Na końcu wiersza nie pozostawia się: - maksymalna ilość kolejnych przeniesień (uzależniona od ilości znaków w wierszu): • od 25 do 50 znaków – 5 przeniesień; • od 51 do 60 znaków – 4 przeniesienia; • powyżej 60 znaków – 3 przeniesienia; • tytułów prof., mgr, inż., itp. znajdujących się przed nazwiskami; • inicjałów imion znajdujących się przed nazwiskiem; • liczb arabskich lub rzymskich występujących przed jednoliterowymi skrótami nazw i określeń ((np. p XX w.,, 2001 r.); ); - ostatni wiersz akapitu powinien zawierać co najmniej 5 znaków; • liczb występujących przed skrótami nazw miar i masy (np. 100 m, 23 kg); - długość ostatniego wiersza powinna być większa niż wielkość wcięcia akapitowego; • wyrazów, po których następują skróty: itp., itd.; • skrótów: tj., np., tzn.; • wyrazów jednoliterowych: a, i, o, u, w, z. Nie dzieli się i nie przenosi: - wyrazów dwusylabowych; - wyrazów jednosylabowych; - liczb; - akronimów; - wyrazów po pierwszej literze; 63 64 16 Tabele Ilustracje • w całej tabeli - jednakowy krój pisma; • tabele opatruje się tytułami, po tytule tabeli nie stawia się kropki; • ilustracje opatruje się podpisami, po podpisie nie stawia się kropki; • tabele numeruje się za pomocą liczb arabskich; • podpis pod ilustracją jest o jeden stopień mniejsze od pisma tekstu głównego; • ilustracje numeruje się; • ilustracje obłamywane tekstem umieszcza się przy zewnętrznym marginesie kolumny (strony). liczby w tabeli 65 Znaki interpunkcyjne Wyliczenia z punktami • wyliczenia jednozdaniowe Do znaków interpunkcyjnych zalicza się: przecinek, kropkę, średnik, wielokropek, wykrzyknik, znak zapytania, dwukropek, myślnik, nawias i cudzysłów. Przykłady: Należy brać pod uwagę następujące możliwości: a) droga w lewo, b) droga w prawo, c) droga prosto. Należy brać pod uwagę następujące możliwości: 1)) droga g w lewo,, 2) droga w prawo, 3) droga prosto. 66 Należy brać pod uwagę następujące możliwości: g w lewo,, - droga - droga w prawo, - droga prosto. a ac interpunkcyjnych te pu cyj yc wstaw wstawiaa ssięę spację, pprzed ed znakami a a niee wstaw wstawiaa ssięę • po znakach dodatkowych odstępów; • wyliczenia wielozdaniowe OK A.Lorem ipsum dolor sit amet, consectetuer adipiscing elit. Sed diam nonummy nibh euismod tincidunt. B. Ut laoreet dolore magna aliquam erat volutpat. Ut wisi enim ad minim veniam, quis nostrud exerci tation ullamcorper. Suscipit lobortis nisl ut aliquip ex ea commodo consequat. consequat • myślnik jest znakiem międzywyrazowym, jest oddzielany od tekstu spacjami; NP Dzisiaj pójdę na spacer do parku NP. parku, jutro – nad jezioro jezioro. • wyliczenia wielostopniowe • Wielokropek - bez odstępów między nim i wyrazem, do którego się odnosi; użyty zamiast wyrazów opuszczonych w cytatach jest umieszczany w nawiasach kwadratowych lub okrągłych Wyliczenie wielostopniowe: I. Pierwszy poziom. A. Drugi poziom. 1. Trzeci poziom a) czwarty poziom. NP. Jednej Wielkanocy [...] do zamku przyszedł młody kowal z Zasławia... [Bolesław Prus] 67 68 17 Cudzysłowy Nawiasy: • wyróżnia się następujące rodzaje cudzysłowów: – apostrofowe: „...” – ostrokątne francuskie: «...» – ostrokątne niemieckie: »...« – definicyjne (łapkowe): ‘...’ • wyróżnia się następujące rodzaje nawiasów: – nawiasy okrągłe (...); – nawiasy kwadratowe [...]; – nawiasy klamrowe {...}; { }; – nawiasy ostrokątne <...>; • nawiasy okrągłe - do oznaczenia uzupełnień i objaśnień tekstu głównego, do oznaczenia alternatywnych sformułowań, do oznaczenia przykładów odnoszących się do tekstu głównego, do ujęcia wtrąceń wewnątrz zdania; • cudzysłowem apostrofowym oznacza się niektóre nazwy własne: przezwiska, mniej znane pseudonimy, kryptonimy, nazwy imprez i konkursów, nazwy ugrupowań i organizacji oraz nazwy własne instytucji; NP. Operacja nosiła kryptonim „Pustynny lis”. • cudzysłowów ostrokątnych niemieckich używa się jako cudzysłowów drugiego stopnia (cudzysłowów w cudzysłowach); NP. Ktoś stwierdził krótko: „Robert powiedział »Tak«”. NP. W Krakowie byłem (o ile dobrze pamiętam) trzy lata temu. • w nawiasy i k d t kwadratowe ujmuje jm je się edytorskie ed torskie (nie pochodzące pochod ące od autora a tora tekstu) tekst ) poprawki, wyjaśnienia, tłumaczenia czy komentarze; NP. W takich sytuacjach należy używać angielskiego słowa green [zielony]. • cudzysłowów y ostrokątnych ą y ffrancuskich używa y sięę do wyodrębniania y ę znaczeń ((w ppracach naukowych i słownikach) oraz do wyodrębniania partii dialogowych i przytoczeń (głównie w utworach poetyckich); • cudzysłowów definicyjnych używa się do wyróżniania definicji znaczeniowych wyrazów lub połączeń wyrazowych; • nawiasy kwadratowe stosuje się do oznaczenia zapisu fonetycznego; NP. Jak podaje Zygmunt Gloger, wyraz amulet oznacza ‘lekarstwo, które noszono na szyi od czarów, uroków i trucizny’. NP. Angielskie słowo table [‘teibl] można przetłumaczyć jako stół. 69 70 Materiały informacyjno-pomocnicze Znaki nieinterpunkcyjne elementy informacyjno-pomocnicze składa się pismem mniejszego stopnia niż stopień pisma użyty do złożenia tekstu głównego • dywiz jest znakiem wewnątrzwyrazowym, stosowanym w wyrazach złożonych; nie oddziela • wykaz skrótów: – sporządza się, gdy w tekście występuje więcej niż 10 wymagających wyjaśnienia skrótów; – w wykazie objaśnia się skróty nieprzyjęte ogólnie; się go odstępami; dywiz stosuje się w połączeniach: – przedrostków z nazwami własnymi (np. eks-Amerykanin), – członów rzeczownikowych oznaczających miejscowości równorzędne administracyjnie – skróty umieszczone w wykazie szereguje się alfabetycznie; (np. Konstancin-Jeziorna), • wykaz tabel: – sporządza się w przypadku, gdy tabele stanowią istotny element książki; – równorzędnych wobec siebie nazwisk (np. Edward Rydz-Śmigły), – przymiotników złożonych z dwóch równorzędnych członów (np. flaga biało-czerwona), – pozycja wykazu tabel zawiera: numer i tytuł tabeli, jej źródło i numer stronicy; – w parach wyrazów występujących zawsze razem (np. hokus-pokus, kogel-mogel); • wykaz y z ilustracji: j – pozycja wykazu ilustracji zawiera: numer ilustracji, określenie tematu ilustracji, nazwę autora fotografii, numer stronicy; • ukośnik jest stosowany w zapisie oznaczającym przełom roku lub wieku (np. 1999/2000), oddziela numer domu od numeru mieszkania (Marszałkowska 133/222); – w przypadku ilustracji opatrzonych różną numeracją (np. arabską i rzymską) sporządza się odrębne wykazy ilustracji. – nie używa się ukośnika do zapisu daty (11/12/2005), w skrótach (w/g, d/s) 71 72 18 Przypisy Paginacja • przypisy składa się pismem tego samego kroju co tekst podstawowy, lecz mniejszym o 1 lub 2 stopnie; • wyróżnia się dwa rodzaje pagin: – paginę zwykłą (zawierającą tylko numery stron); • do oznaczenia przypisów i odnośników w tekście stosuje się jednakowe znaki – najczęściej liczby; p g ę ży żywą ą ((zawierającą ją ą numery y stron oraz tekst wskazujący ją y na zawartość strony, y, – paginę rozdziału czy części książki); • odnośniki umieszcza się przed znakami interpunkcyjnymi (wyjątki: znak zapytania, cudzysłów, nawias – ważny kontekst); • pagin nie umieszcza się na: – stronach tytułowych, – stronicach niezadrukowanych (wakatach), • można użyć gwiazdek do oznaczania przypisów (nie więcej niż trzy przypisy na stronie); gwiazdki składa się tak, aby ostatnie z nich tworzyły jedną linię; – pojedynczych stronach wypełnionych całkowicie przez tabele lub ilustracje; • pagina zwykła: – oznacza się liczbami wyrażonymi cyframi arabskimi; • żywa pagina: – obejmuje następujące elementy: * na stronach parzystych – tytuły partii tekstu wyższego rzędu (część, rozdział); • przypisy można składać bez ich oznaczania, wtedy trzeba powtórzyć hasło oznaczone w tekście odnośnikiem; wszystkie odnośniki w tekście oznacza się jedną gwiazdką. * na stronach nieparzystych – tytuły partii niższego rzędu (podrozdział); – do żywej paginy nie wprowadza się nazw autorów i tytułu dzieła lub tomu. 73 74 Tekst zasadniczy Pomocne „patenty” • Do długiego tekstu wybieraj krój szeryfowy ze średnim akcentem. • Unikaj stosowania krojów stylizowanych (ozdobnych). • Unikaj długich wierszy zapisanych małym fontem. Fragmenty wyróżnione • Unikaj krótkich wierszy zapisanych dużym fontem. • Wybierz W bi kontrastowy k t t krój k ój pisma i dla dl wyróżnienia óż i i tytułów. t t łó • Dostosowuj krój pisma do rodzaju papieru. • Rób wyraźne różnice stopni pisma. • Zastępuj tekst podkreślony pogrubieniami, kursywą lub kapitalikami. • Unikaj podkreślania tytułów i śródtytułów. • Unikaj zbyt częstego stosowania kursywy i pogrubień. • Do tytułów używaj grubych krojów bezszeryfowych. • Dziel tytuły we właściwych miejscach. • Wersaliki stosuj wyjątkowo oszczędnie. Interlinia • W tytułach zapisanych wersalikami zmniejszaj interlinię interlinię. • Nigdy nie stosuj standardowej — „automatycznej” — interlinii. • Dopracowuj odstępy międzyliterowe (kerning). • Zwiększ interlinię gdy składasz dłuższe wiersze. • Używaj spójnej i konsekwentnej typografii do tytułów i podtytułów. • Zwiększ interlinię jeżeli stosujesz kroje bezszeryfowe. • Unikaj tytułów układających się w dziwne kształty. • Zmniejsz interlinię gdy używasz krojów szeryfowych, szczególnie 75 tych o małej wysokości średniej. 76 19 Ilustracje Akapity • Niech wielkość fotografii odpowiada jej ważności. • Zawsze używaj jednego sposobu rozpoczęcia nowego akapitu. • Zdjęcia powinny prowadzić wzrok czytelnika na stronę. • Dostosuj wielkość wcięć akapitowych do wielkości pisma i długości wiersza. • Usuwaj zbędne elementy z brzegów fotografii (kadruj fotografie). y wierszy, y, słów i liter - bękartów ę i szewcy, y, wdów,, wiszących ą y liter. • Unikajj izolowanych • Dodawaj ramki do zdjęć o jasnym tle. • Pomijaj podpisy tam, gdzie zdjęcie mówi samo za siebie. • Unikaj małych ilustracji rozrzuconych po całej stronie. Dzielenie wyrazów i justowanie • Zachowaj powściągliwość w justowaniu wąskich łamów. Akcenty graficzne tytułach śródtytułach i wyróżnionych cytatach. cytatach • Nie dziel wyrazów w tytułach, • Nie nadużywaj tekstu negatywowego. negatywowego • Nie dziel wyrazów w kilku, kolejno po sobie następujących, wierszach. • W tekstach negatywowych stosuj duże i pogrubione kroje • Wyrazy złożone dziel na myślniku, a najlepiej nie dziel ich w ogóle. bezszeryfowe zamiast niewielkich szeryfowych. • Ilustracje i tło negatywowe przesuń do fizycznej krawędzi strony dla uniknięcia niepożądanych ramek. 77 78 Automatyczne sprawdzanie pisowni ;) 79 20