HISTORIA FILOZOFII POLSKIEJ Darmowy fragment www.bezkartek.pl

1
HISTORIA
FILOZOFII POLSKIEJ
t
en
m
l
ragek.p
f
wy kart
o
rm.bez
a
D ww
w
2
m y ś l
 WPROWADZENIA
f i l o z o f i c z n a
 PANORAMA
ZAGADNIEŃ
 HISTORIA
MYŚLI FILOZOFICZNEJ
Komitet Naukowy
prof. dr hab. Adam Węgrzecki
ks. dr hab. Józef Bremer SJ, prof. WSFP „Ignatianum”
 A. Anzenbacher, Wprowadzenie do filozofii (wyd. III)
 J.W. Bremer, Wprowadzenie do logiki (wyd. II)
 S. Wszołek, Wprowadzenie do filozofii religii
 T. Ślipko SJ, Zarys etyki ogólnej (wyd. IV)
 T. Ślipko SJ, Zarys etyki szczegółowej, t. 1: Etyka osobowa (wyd. II)
 T. Ślipko SJ, Zarys etyki szczegółowej, t. 2: Etyka społeczna (wyd. II)
 H.-D. Mutschler, Wprowadzenie do filozofii przyrody
 G. Haeffner, Wprowadzenie do antropologii filozoficznej
 J. Grondin, Wprowadzenie do hermeneutyki filozoficznej
 J.F. Crosby, Zarys filozofii osoby. Bycie sobą
 P. Prechtl, Wprowadzenie do filozofii języka
 R. Ferber, Podstawowe pojęcia filozofii 1
 R. Ferber, Podstawowe pojęcia filozofii 2
A. Anzenbacher, Wprowadzenie do etyki
 P. Prechtl (red.), Leksykon pojęć filozofii analitycznej
 K. Gloy, Wprowadzenie do filozofii świadomości
 A. Anzenbacher, Wprowadzenie do chrześcijańskiej etyki społecznej
 A. Keller, Wprowadzenie do teorii poznania
t
en
m
l
ragek.p
f
wy kart
o
rm.bez
a
D ww do Hegla
J. Disse, Metafizyka od Platona
w

G. Gabriel, Teoria poznania od Kartezjusza do Wittgensteina
 T. Gadacz, Filozofia Boga w XX wieku. Od Lavelle’a do Tischnera
V. Drehsen, W. Gräb, B. Weyel, Filozofia religii od Schleiermachera do Eco
G. Scherer, Filozofia śmierci od Anaksymandra do Adorno
N. White, Filozofia szczęścia od Platona do Skinnera
 V. Zotz, Historia filozofii buddyjskiej
 D.H. Frank, O. Leaman, Historia filozofii żydowskiej
 J. Skoczyński, J. Woleński, Historia filozofii polskiej
W przygotowaniu:
 I. Ziemiński, Metafizyka śmierci
 J. Bremer, Wprowadzenie do filozofii umysłu
Seria Myśl Filozoficzna poświęcona jest kluczowym dylematom nurtującym
od zawsze umysł i serce człowieka i stanowiącym punkty ogniskujące refleksję filozoficzną w dziejach myśli, szczególnie zachodnioeuropejskiej.
Jej zamiarem jest udostępnienie fachowych opracowań poszczególnych
zagadnień filozoficznych oraz zachęcenie do podjęcia, samodzielnie, przygody
filozofowania.
Publikacje Serii, przygotowane przez wybitnych specjalistów, adresowane są
do osób zajmujących się filozofią oraz do tych, którzy nie będąc profesjonalistami
w tej dziedzinie, pragną rzetelnej wiedzy oraz panoramicznego oglądu problematyki filozoficznej.
3
JAN SKOCZYŃSKI
JAN WOLEŃSKI
HISTORIA
t
nPOLSKIEJ
e
FILOZOFII
gm pl
fra tek.
y
w kar
o
rm.bez
a
D ww
w
Wydawnictwo WAM
Kraków 2010
© Wydawnictwo WAM, 2010
Redaktor serii
dr Tomasz Homa SJ
Redaktor naukowy
prof. dr hab. Adam Węgrzecki
nt
l
ragek.p
f
Korekta
wyLisowska
art
Urszula
o
k
z
rm.be
okładki
DawwProjekt
Andrzej
Sochacki
w
Redakcja
Małgorzata Płazowska
me
ISBN 978-83-7505-442-2
WYDAWNICTWO WAM
ul. Kopernika 26 • 31-501 Kraków
tel. 12 62 93 200 • faks 12 42 95 003
e-mail: [email protected]
DZIAŁ HANDLOWY
tel. 12 62 93 254-256 • faks 12 43 03 210
e-mail: [email protected]
Zapraszamy do naszej
KSIĘGARNI INTERNETOWEJ
http://WydawnictwoWAM.pl
tel. 12 62 93 260, 12 62 93 446-447
faks 12 62 93 261
Druk i oprawa:
Drukarnia COLONEL, Kraków
SPIS TREŚCI
WSTĘP (Jan Skoczyński, Jan Woleński) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
Rozdział I
ŚREDNIOWIECZE (Jan Woleński) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1. Uwagi wstępne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. Okres przeduniwersytecki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3. Uwarunkowania i orientacje polskiej filozofii w XV wieku
4. Zagadnienia metafilozoficzne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5. Metafizyka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6. Filozofia przyrody, matematyka i nauki ścisłe . . . . . . . . .
7. Filozofia polityczna i społeczna . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8. Uwagi końcowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
23
23
24
27
33
38
39
42
51
52
55
55
56
60
72
87
94
97
nt
e
m l
ragek.p
Rozdział II
f
y . .rt. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
ODRODZENIE (Jan Skoczyński) . .o.w
. . . .a
k
1. Uwagi wstępne . . . . . .r.m
. . . .e.z. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
b
a
D w.w. .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. Przełom humanistyczny
3. Filozofia akademickaw
i szkolna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4. Filozofia polityczna . . . . .
5. Filozofia przyrody i nauka
6. Filozofia praktyczna . . . . .
Bibliografia . . . . . . . . . . . . .
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
Rozdział III
REFORMACJA I KONTRREFORMACJA (Jan Skoczyński) .
1. Uwagi wstępne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. Szkolnictwo różnowiercze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3. Filozoficzny kontekst sporów wśród dysydentów . . . .
4. Reakcja katolicka i sprawa tolerancji . . . . . . . . . . . .
5. Na marginesie sporów religijnych. . . . . . . . . . . . . . .
Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
101
101
103
107
119
132
143
Rozdział IV
OD KOŃCA XVII DO POŁOWY XVIII WIEKU (Jan Skoczyński)
1. Uwagi wstępne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. Filozofia szkolna pierwszej połowy XVIII wieku . . . . . . . . .
3. Między starym a nowym myśleniem . . . . . . . . . . . . . . . . .
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
149
149
151
163
6
4. Nowa filozofia . . . . . . . .
5. Aksjologia praktyczna . . .
6. Sarmatyzm i jego krytyka
Bibliografia . . . . . . . . . . . .
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
172
180
184
189
Rozdział V
OŚWIECENIE (Jan Woleński) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1. Ogólne uwagi o oświeceniu w Europie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. Ogólna charakterystyka oświecenia w Polsce . . . . . . . . . . . . . . . .
3. Etapy rozwoju filozofii polskiej w okresie oświecenia . . . . . . . . . . .
4. Rozumienie filozofii w polskim oświeceniu . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5. Filozofia dziejów w polskim oświeceniu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6. Filozofia religii w polskim oświeceniu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7. Etyka i filozofia prawa w polskim oświeceniu . . . . . . . . . . . . . . . .
8. Filozofia polityczna i społeczna w polskim oświeceniu . . . . . . . . . .
Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
193
193
198
204
207
217
222
229
232
237
Rozdział VI
ROMANTYZM (Jan Skoczyński) . . . . . . . . . . . . . .
1. Uwagi wstępne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. Preromantyzm i początki filozofii narodowej .
3. Filozofia mesjaniczna . . . . . . . . . . . . . . . . .
4. Filozofia narodowa i uniwersalna . . . . . . . .
5. W kręgu myślenia ideologicznego. . . . . . . . .
Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
n. t. . . . . . . . . . . . . . .
e
m l
ragek.p.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
f
wy kart
................
o
rm.bez
................
a
D ww
................
w
239
239
242
255
275
287
. . . . . . . . . . . . . . . . 293
Rozdział VII
OKRES POZYTYWIZMU W POLSCE (Jan Woleński) . . . . . . .
1. Sytuacja na ziemiach polskich po powstaniu styczniowym
2. Pozytywizm w ogólności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3. Rozwój pozytywizmu w Polsce. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4. Prepozytywizm. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5. Pozytywizm warszawski i idea pracy organicznej . . . . . . .
6. Poglądy filozoficzne pozytywizmu polskiego . . . . . . . . . .
7. Empiriokrytycyzm i neokantyzm w filozofii polskiej . . . . .
8. Niektórzy obrońcy metafizyki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9. Początki neoscholastyki. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
10. Marian Smoluchowski i Leon Petrażycki . . . . . . . . . . . .
Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
299
299
301
307
309
311
317
329
334
342
344
349
Rozdział VIII
MODERNIZM I MŁODA POLSKA (Jan Skoczyński) . . . . . . . . . . . . . . . 353
1. Uwagi wstępne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 353
7
2. Programy ideowe Młodej Polski . . . .
3. Neomesjanizm . . . . . . . . . . . . . . . . .
4. Neoscholastyka i modernizm religijny
5. Myśl społeczna i polityczna . . . . . . . .
6. Uwagi końcowe . . . . . . . . . . . . . . . .
Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
Rozdział IX
SZKOŁA LWOWSKO-WARSZAWSKA (Jan Woleński)
1. Powstanie i rozwój szkoły lwowsko-warszawskiej .
2. Poglądy filozoficzne Kazimierza Twardowskiego .
3. Logika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4. Metafilozofia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5. Epistemologia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6. Ontologia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7. Metodologia nauk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8. Aksjologia i filozofia praktyczna . . . . . . . . . . . .
9. Uwagi końcowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Dodatek. Inni przedstawiciele logiki, filozofii nauki
i filozofii analitycznej w Polsce w latach 1900-1939
Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
355
366
370
377
392
394
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
399
399
409
412
419
422
429
432
437
440
nt
e
m l
ragek.p . . . . . . . . . . . . .
f
.............
wy kart
o
z
m
e
r
Rozdział X
Daww.b. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
FENOMENOLOGIA (Jan Woleński)
w
445
451
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
463
463
464
482
484
Rozdział XI
NURT HUMANISTYCZNY W FILOZOFII DWUDZIESTOLECIA
(Jan Skoczyński) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1. Uwagi wstępne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. Refleksja historiozoficzna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3. Katastrofizm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4. Filozofia i teoria kultury. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5. Myśl religijna i aksjologia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
489
489
491
498
504
513
519
1. Uwagi wstępne . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. Filozofia Romana Ingardena . . . . . . . . . .
3. Uwagi o rozwoju fenomenologii w Polsce .
Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
Rozdział XII
FILOZOFIA POLSKA PO 1945 ROKU (Jan Woleński) . . . . . . . . . . . . . 525
1. Uwagi wstępne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 525
2. Nauczanie i organizacja filozofii w Polsce w latach 1945-1989 . . . . 527
8
3. Ogólny obraz filozofii polskiej w latach 1945-1989 . . . . . . . . . . . . 532
Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 544
Indeks osób. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 546
Indeks rzeczowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 561
t
en
m
l
ragek.p
f
wy kart
o
rm.bez
a
D ww
w
WSTĘP
Jan Skoczyński
Jan Woleński
Polska ma nieprzerwaną tradycję filozoficzną od około 800 lat. Filozofia
polska powstała w XIII w., ale ukształtowała się w akademickich ramach
po utworzeniu, a właściwie po odnowieniu Uniwersytetu Krakowskiego
w 1400 r. Okoliczność ta jest ważna m.in. dlatego, że filozofia średniowieczna pojawiła się w Polsce, gdy wieki średnie zbliżały się do końca,
a w niektórych krajach odrodzenie rozwinęło się już na dobre. Skutkiem
t
tego polska myśl filozoficzna w XV w. była pod n
wpływem
nie tylko wszystkich znaczących nurtów scholastycznych, m
aleetakże
idei
renesansowych,
l
g .pwiek
a potem również reformacji. Wiek XVI,
kultury polskiej, przyrazłoty
k
f
e
t
y
r
niósł znacznie bardziej wydatny udział
motywów
odrodzenia,
ow zka rolę. Przetrwała takżeaczkolwiek
scholastyka nadał odgrywałarm
dominującą
w dwóch
e
b
a
.
kolejnych stuleciach, i to
silniej
niż
na
zachodzie
Europy.
Trzeba
też odD ww
notować powstanie dwóch
kolejnych
uniwersytetów,
w
Wilnie
(1579)i
we
w
Lwowie (1661), oraz Akademii Zamojskiej (1595), a także licznych kolegiów o charakterze półakademickim (Elbląg, Gdańsk, Toruń), które kultywowały filozofię scholastyczną. W samej rzeczy wielkie systemy racjonalistyczne i empirystyczne powstałe na początku czasów nowożytnych nie
odgrywały w Polsce większej roli w okresie kontreformacji. Jeśli chodzi
o empiryzm, to sytuacja zmieniła się już u schyłku czasów saskich i była
kontynuowana w drugiej połowie XVIII w., gdy do naszego kraju przyszło
oświecenie. Trwało ono w Polsce mniej więcej do 1830 r.
Utrata niepodległości pod koniec XVIII w. była jedną z przyczyn powstania tzw. polskiej filozofii narodowej, pozostającej pod wpływem mesjanizmu i romantyzmu, a zajmującej się przyczynami tragedii narodowej
i szansami odrodzenia własnej państwowości. Kontekstem tych rozważań była uniwersalna historiozofia w stylu idealizmu niemieckiego, chociaż traktująca naród polski jako wyróżniony, która rozwinęła się przede
wszystkim po upadku powstania listopadowego. Klęska powstania styczniowego doprowadziła do kryzysu myśli romantycznej i pojawienia się
pozytywizmu. Rozwój filozofii natrafił w tym okresie na ograniczenia
w postaci likwidacji (Uniwersytet Wileński) lub germanizacji (Uniwersytet
10
WSTĘP
Krakowski, Uniwersytet Lwowski) instytucji akademickich, w związku
z czym Polacy musieli studiować za granicą, głównie w Niemczech, Austrii i Francji. Miało to swoje dobre i złe skutki. Z jednej strony idee powstałe za granicą pojawiały się w Polsce wraz z powrotem do kraju osób
studiujących na obczyźnie, a z drugiej strony okoliczność ta utrudniała
ukształtowanie się oryginalnej filozofii polskiej. Sytuacja zmieniła się po
1870 r., ale tylko w zaborze austriackim. Oba uniwersytety galicyjskie
zostały repolonizowane, ale musiało upłynąć jeszcze trochę lat, by pojawiły się w nich interesujące idee. Szczególną rolę odegrał w tym zakresie
uniwersytet we Lwowie. Druga Rzeczpospolita, mimo krótkiego trwania,
była złotym okresem w historii filozofii polskiej. Nowy kontekst polityczny powstały po 1945 r. przyniósł po kilku latach dominację marksizmu
wprowadzonego środkami administracyjnymi; jednak w ogólności sytuacja filozofii w Polsce była lepsza niż w pozostałych krajach bloku radzieckiego. Restytucja demokracji w Polsce, dokonana w 1989 r., spowodowała zniesienie ograniczeń politycznych krępujących swobodny rozwój
myśli filozoficznej i naukowej.
nt filozofii polskiej sugePowyższy skrótowy i schematyczny opis historii
e
l
ruje kilka uwag ogólnych. Po pierwsze,anasza
przeszła podobne
gm.pfilozofia
r
k
f
okresy jak w innych krajach: średniowieczny,
nowożytny
e
rt że renesans był(XVII-XVIII),
wy kz atym,
dziewiętnastowieczny i najnowszy,
w Polsce,
o
z
e
rmEuropy
w przeciwieństwie do krajów
Zachodniej,
bardziej
twórczy
b
a
D w. filozofia polska była, może nawetpod
względem filozoficznym. Powdrugie,
silw
niej niż gdzie indziej (w tym sensie, że myśl polityczna i społeczna nieraz
spychała na dalszy plan inne tematy), związana z bieżącymi wydarzeniami
politycznymi. W szczególności filozofowie polscy zawsze poświęcali wiele
uwagi naprawie państwa czy, w XIX w., odzyskaniu jego niepodległości.
Po trzecie, filozofia polska jako powstała w momencie schyłku scholastyki
od początku była, by tak powiedzieć, spóźniona w stosunku do czołówki
myśli europejskiej. Z tego powodu granice czasowe pomiędzy poszczególnymi okresami kształtowały się w Polsce inaczej niż gdzie indziej, a ponadto były bardziej rozmyte. W zasadzie wspomniane opóźnienie zostało
zniwelowane dopiero w latach 1918-1939. Mimo że sytuacja w latach
1945-1989 nie sprzyjała asymilacji idei wypracowanych na Zachodzie,
nie zahamowało to intelektualnych kontaktów ze światem. Po czwarte, filozofia polska właśnie dzięki współistnieniu wszystkich nurtów scholastyki
stała się od razu pluralistyczna i zachowała taki charakter do dzisiaj.
Początkowo zamierzaliśmy zatytułować niniejszą rzecz Zarys historii filozofii polskiej, potem Krótka historia filozofii polskiej, w końcu
zdecydowaliśmy się na tytuł najprostszy, mianowicie Historia filozofii
polskiej. Niemniej jednak, co podkreślamy, nasze opracowanie zwięźle