Sosnowiec, dnia 24.07.2014 r. Obrona Cywilna 1. Podstawą prawną

Sosnowiec, dnia 24.07.2014 r.
Obrona Cywilna
1. Podstawą prawną regulującą zasady funkcjonowania OC w naszym Kraju jest wciąż ustawa
z 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej
określająca jako główne cele:
 ochronę ludności, zakładów pracy, urządzeń użyteczności publicznej i dóbr kultury,
 ratowanie i udzielanie pomocy poszkodowanym w czasie wojny,
 współdziałanie w zwalczaniu klęsk żywiołowych i zagrożeń środowiska oraz usuwaniu
ich skutków.
Ustawa określa ponadto organy administracji w sprawach obrony cywilnej, zasady tworzenia
formacji OC oraz obowiązki obywateli w zakresie powszechnej samoobrony. Podstawowymi
jednostkami organizacyjnymi przeznaczonymi do realizacji ustawowych zadań są formacje
Obrony Cywilnej.
Mimo wielokrotnych nowelizacji ustawa jest nieaktualna w odniesieniu do zaistniałych
transformacji gospodarczych, administracyjnych oraz zmieniającej się infrastruktury. Po
okresie tzw. „zimnej wojny”, w czasie której obrona cywilna realizowała zadania wynikające
z ówcześnie obowiązujących dokumentów planistycznych Układu Warszawskiego nie podjęto
skutecznych działań dla określenia zadań innych, niż przygotowanie się na wypadek użycia
broni masowego rażenia. Brak uregulowań prawnych kreujących racjonalny system ochrony
ludności na czas pokoju, kryzysu i wojny spowodował sytuację, że były nawet pomysły
likwidacji obrony cywilnej wbrew postanowieniom prawa międzynarodowego.
Po transformacji ustrojowej znacznie zmniejszyło się znaczenie OC w wyniku prywatyzacji
przedsiębiorstw państwowych, które stanowiły bazę organizacyjną i materialną jej istnienia.
Po powstaniu gmin zapomniano określić czy OC to zadanie administracji państwowej czy
samorządowej. Z jednej strony rozporządzenie Rady Ministrów z czerwca 2002 r. w
sprawie szczegółowego zakresu działań Szefa Obrony Cywilnej Kraju, szefów obrony
cywilnej województw, powiatów i gmin określa zadania dla poszczególnych szczebli, ale z
drugiej strony szefowie ci nie mają żadnych podstaw prawnych do finansowania nałożonych
zadań.
Brak jest ponadto jakichkolwiek uregulowań dotyczących minimalnych wymagań w zakresie
wiedzy i umiejętności oraz warunków zdrowotnych dla członków formacji różnych typów.
Brakuje nowoczesnego wyposażenia. Można jednoznacznie stwierdzić, że gmina nie ma
możliwości skutecznego użycia formacji obrony cywilnej do zwalczania nadzwyczajnych
zagrożeń.
Tymczasem okazało się, że w pokojowej rzeczywistości społeczeństwa są bardziej narażone
na zupełnie inne niebezpieczeństwa jak np. katastrofy komunikacyjne, budowlane,
przemysłowe, zanieczyszczenie środowiska, epidemie. Zagrożenia tworzą również dziedziny
społeczno-gospodarcze. Powodują je: niezrównoważony rozwój ekonomiczny, globalizacja
gospodarki i niestabilne dostawy surowców energetycznych, niedostateczny dostęp do zasobów
wody, niepokoje społeczne, czystki etniczne, zorganizowana przestępczość i najnowsze
niebezpieczeństwo zagrażające istnieniu naszej cywilizacji – terroryzm międzynarodowy.
Z takimi zagrożeniami OC nie jest w stanie walczyć. Dlatego decydenci w naszym kraju
chętnie przyjmowali inne, bardziej skuteczne systemy ochronne. Jednym z nich okazało się
Zarządzanie Kryzysowe, które teraz ma zapobiegać i zwalczać wszelkie sytuacje kryzysowe,
a tym samym podnosić poziom bezpieczeństwa ludności całego Państwa. Wydanie ustawy o
zarządzaniu kryzysowym oznacza nie tylko umocnienie tego systemu w prawie krajowym, ale
również zaprzestanie wykonywania przez obronę cywilną obowiązku zapobiegania i
likwidacji zaistniałych sytuacji kryzysowych.
Dodatkowym aspektem jest skoncentrowanie odpowiedzialności decyzyjnej
- Prezydent Miasta jest obecnie Szefem Obrony Cywilnej miasta oraz zwierzchnikiem
zarządzania kryzysowego i organizatorem przygotowań obronnych.
Z zabranych doświadczeń i oceny wynika, że dla poprawy sytuacji stanu OC koniecznym
będzie:
a) stworzenie ogólnej koncepcji systemu bezpieczeństwa państwa i jego obywateli w czasie
pokoju i w czasie stanów nadzwyczajnych,
b) jednoznaczne zdefiniowanie zadań obronnych oraz zadań z zakresu ochrony ludności
czy też obrony cywilnej,
c) podjęcie decyzji co do realizacji zadań określonych w protokołach dodatkowych do
konwencji genewskich (albo odrębny system OC, albo jednolity system ochrony ludności
na czas pokoju i stanów nadzwyczajnych).
str. 2
W drugiej połowie 2011 r. Najwyższa Izba Kontroli dokonała kontroli
przygotowania struktur obrony cywilnej w naszym kraju.
Skontrolowano MSWiA, Szefa OC Kraju oraz 7 województw, 7 powiatów i 28
gmin.
Ocena ogólna była negatywna. Model OC w kraju nie jest dostosowany do
aktualnych potrzeb, w tym wynikających z członkostwa Polski w Unii Europejskiej i
obecnej organizacji państwa.
Normy prawne regulujące organizację i funkcjonowanie OC nie zapewniają
skutecznego koordynowania działań dotyczących szeroko pojętej ochrony ludności oraz
współdziałania w zwalczaniu klęsk żywiołowych.
Konieczne jest wprowadzenie nowych uregulowań prawnych.
2. Obrona Cywilna w Sosnowcu
Całokształt zagadnień z tego zakresu jest realizowany przez Wydział Bezpieczeństwa i
Zarządzania Kryzysowego (który został utworzony na bazie byłego Miejskiego
Inspektoratu Obrony Cywilnej) na podstawie aktów prawnych i wytycznych Wojewody
Śląskiego.
Na szczeblu miasta utrzymywany jest ponadto magazyn sprzętu OC.
 Formacje OC
Mamy na terenie miasta 14 formacji obrony cywilnej m. inn. w MOSiR, RPWiK,
MZUK, MZZL, w największych spółdzielniach mieszkaniowych oraz POADA
(Powiatowy Ośrodek Analizy Danych i Alarmowania) w Urzędzie Miejskim.
POADA została powołana Zarządzeniem nr 1143/13 Prezydenta Miasta z dnia
16.10.2013 r. i jest jednostką organizacyjną systemu wykrywania i alarmowania
(SWA) w województwie śląskim.
Jest uruchamiana w przypadku zaistnienia rozległych skażeń lub nadzwyczajnych
zagrożeń.
Wszyscy jej członkowie (pracownicy UM)
posiadają nadane przydziały
organizacyjno-mobilizacyjne.
Do podstawowych zadań należy m. inn.:
str. 3
 zbieranie i opracowywanie danych o skażeniach, napromieniowaniu i
uderzeniach bronią masowego rażenia,
 prowadzenie analizy zagrożeń,
 alarmowanie zagrożonej ludności.
Wojewoda Śląski organizuje ćwiczenia / treningi ośrodków POADA 4 razy w roku.
 Budowle ochronne
Mamy na terenie Sosnowca 94 budowle ochronne (mogące pomieścić ok. 10 tys.
osób), z czego 38 dla zakładów pracy i 56 dla pozostałej ludności.
Około 50 % z nich jest zlokalizowanych w zasobach komunalnych MZZL i
MZBM-TBS.
 W naszym mieście funkcjonuje system ostrzegania i alarmowania ludności
składający się z 25 syren alarmowych rozmieszczonych na budynkach mieszkalnych,
szkołach i zakładach pracy.
Jest on częścią systemu wojewódzkiego.
Syreny mogą być uruchamiane zarówno z centrali wojewódzkiej, jak i z naszej,
zlokalizowanej w Powiatowym Centrum Zarządzania Kryzysowego.
System jest sprawny i testowany wg harmonogramu zatwierdzonego przez
Wojewodę Śląskiego.
W roku ubiegłym wprowadzone zostały w całym kraju nowe „rodzaje sygnałów
alarmowych”. Mamy obecnie jeden sygnał o ogłoszeniu alarmu (dźwięk modulowany
przez 3 minuty) i jeden o jego odwołaniu (dźwięk ciągły nadawany przez 3 minuty).
 W 2013 r. został opracowany nowy „Plan Obrony Cywilnej Miasta”.
Dokument ten został opracowany na podstawie wytycznych Szefa OC Kraju i
wydanym na tej podstawie Zarządzeniem Wojewody Śląskiego.
Uzgodniony z Dyrektorem Wydziału Bezpieczeństwa i Zarządzania Kryzysowego
Śl. UW przewiduje w okresie zagrożenia i wojny realizację zadań OC.
Składa się z następujących części:
 planu głównego,
 procedur postępowania,
str. 4
 załączników funkcjonalnych.
Ponadto w dokumentacji tej znajdują się karty realizacji zadań OC (ponad 100
szt.) które ujmują zadania szczegółowe dla poszczególnych realizatorów –
podpisane przez wykonawców i uzgodnione z naczelnikiem WZK i zatwierdzone
przez Prezydenta Miasta.
3. Projekt ustawy o ochronie ludności
W maju br. stronie Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w Biuletynie Informacji
Publicznej ukazał się „projekt założeń do projektu ustawy o ochronie ludności”.
Celem projektu jest kompleksowe uregulowanie problematyki ochrony ludności na poziomie
aktu rangi ustawowej, co było głównym zaleceniem po kontroli przeprowadzonej przez
NIK.
 Nowa regulacja prawna dotyczyć ma przede wszystkim:
 wprowadzenia do porządku prawnego zdefiniowanego pojęcia „ochrony
ludności”,
 czytelnego określenia zadań z zakresu ochrony ludności dla organów
administracji publicznej,
 wskazania organów odpowiedzialnych za realizację zadań z zakresu
ochrony ludności na wszystkich szczeblach,
 określenie nowego sposobu realizacji przez państwo zadań z zakresu obrony
cywilnej, o których mowa w Protokole Dodatkowym z 12.07.1949 r. do
Konwencji Genewskich w sprawie ochrony ofiar międzynarodowych
konfliktów zbrojnych ( zadania z zakresu obrony cywilnej określone w
ustawie o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej nie są
tożsame z ustaleniami przyjętymi w przedmiotowym „Protokole”).
Będzie ona stanowiła podstawę do realizacji zadań z zakresu ochrony ludności
zarówno w czasie pokoju jak i wojny (klasyczna obrona cywilna korzystająca z
ochrony prawa międzynarodowego) zastępując dotychczasowe rozwiązania
prawne.
Realizacja zadań związanych z ochroną ludności będzie spójna z zadaniami
realizowanymi w ramach ustawy o zarządzaniu kryzysowym, tak aby system
str. 5
zarządzania kryzysowego wspierał i uzupełniał działania podejmowane na rzecz
ochrony ludności. Planuje się 3 zasadnicze obszary zadań:
 monitorowanie, informowanie i ostrzeganie o zagrożeniach,
 ratowanie życia, zdrowia, mienia i środowiska,
 udzielanie doraźnej pomocy humanitarnej realizowanych w czasie pokoju,
stanów nadzwyczajnych i w czasie wojny.
 Myślą przewodnią proponowanych rozwiązań jest wykorzystanie
istniejących
zasobów państwa, w szczególności Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego,
Państwowego Ratownictwa Medycznego, Systemu Powiadamiania Ratunkowego
oraz
potencjału stowarzyszeń
(ochotnicze
straże
pożarne)
i organizacji
pozarządowych (społeczne organizacje ratownicze), tak aby stworzyć warunki do
efektywnego współdziałania w celu ochrony życia, zdrowia, mienia i środowiska.
Przyszła ustawa będzie oddziaływać na:
 organy administracji publicznej, w zakresie właściwości których pozostają
sprawy ochrony życia, mienia, środowiska i dziedzictwa kulturowego,
 Państwową Straż Pożarną i inne podmioty Krajowego Systemu
Ratowniczo-Gaśniczego oraz ochotnicze straże pożarne spoza KSR-G,
 służby, inspekcje i straże w ramach swoich właściwości,
 podmioty systemu powiadamiania ratunkowego,
 jednostki systemu Państwowego Ratownictwa Medycznego oraz podmioty
lecznicze z nim współpracujące,
 podmioty zarządzające systemami monitorowania i rozpoznawania
zagrożeń,
 podmioty realizujące ostrzeganie i alarmowanie ludności,
 Narodowe Siły Rezerwowe (NSR), które powinny wspierać struktury
cywilne w walce z klęskami żywiołowymi i zagrożeniami powodowanymi
przez człowieka,
 organizacje społeczne, które w ramach swoich zadań ustawowych lub
statutowych są obowiązane do realizacji wszystkich lub niektórych zadań
ochrony ludności.
str. 6
W sposób szczególny regulacja oddziaływać będzie na działalność Komendanta Głównego
PSP, komendantów wojewódzkich i powiatowych / miejskich PSP, na których nałożone
zostaną zadania związane z wykonywaniem zadań właściwych organów administracji
publicznej w zakresie ochrony ludności, co spowoduje zniesienie obowiązków dotyczących
struktur dotychczasowej obrony cywilnej oraz tworzenia i funkcjonowania formacji obrony
cywilnej.
 Zasadniczą ideą dotychczasowych regulacji było organizowanie formacji obrony
cywilnej przeznaczonych do działań tylko w czasie wojny.
Formacje OC (tworzone w innym porządku prawnym i społecznym) nie przystają
do obecnej rzeczywistości i nie mają potencjału ratowniczego dającego się
wykorzystać w obliczu zagrożeń czasu pokoju. Dotychczasowy stan prawny
praktycznie wyklucza z realizacji zadań obrony cywilnej podmioty, instytucje
publiczne i organizacje pozarządowe zarówno w okresie pokoju, jak i wojny.
Doświadczenia zdobyte na przestrzeni ostatnich kilkunastu lat funkcjonowania
KSR-G (oraz nowe wyzwania dla służb i organizacji ratowniczych) wskazują na
potrzebę szerszego niż dotychczas wykorzystania jego formuły. Szczególnie w
zakresie udzielania pomocy humanitarnej, uczestniczenia w procesie zapewnienia
gotowości rezerw sprzętowych, a także w zakresie kształtowania odpowiednich
zachowań w sytuacji zagrożenia.
 Zgodnie z projektowaną regulacją organami administracji publicznej właściwymi w
zakresie ochrony ludności będą:
 wójt (burmistrz, prezydent miasta),
 starosta,
 marszałek województwa,
 wojewoda,
 Komendant Główny PSP,
 ministrowie kierujący działaniami administracji rządowej nadzorujący
podmioty realizujące zadania z zakresu ochrony ludności.
str. 7
Starosta i wojewoda będą wykonywać swoje zadania odpowiednio przy
pomocy komendanta powiatowego / wojewódzkiego PSP.
Minister właściwy do spraw wewnętrznych będzie odpowiedzialny za
realizację polityki państwa w zakresie ochrony ludności i swoje zadania
będzie wykonywał przy pomocy Komendanta Głównego PSP.
Do zadań wójta (burmistrza, prezydenta miasta) należeć ma:
 realizacja, w ramach własnych kompetencji, zadań z zakresu ochrony ludności, w
szczególności polegających na analizie potencjalnych zagrożeń, ocenie ryzyka oraz
monitorowaniu zagrożeń i szacowaniu ryzyka ich wystąpienia,
 przygotowanie podmiotów realizujących zadania z obszaru ochrony ludności,
 tworzenie rezerw zasobów,
 przygotowanie warunków do ewakuacji,
 prowadzenie ewakuacji ludności,
 zapewnienie poszkodowanym lub ewakuowanym bieżącej pomocy,
 stworzenie warunków do zaopatrzenia w żywność, wodę, energię,
 zapewnienie pomocy humanitarnej,
 przygotowanie informacji o stanie przygotowań gminy do realizacji zadań ochrony
ludności,
 organizowanie i utrzymanie systemu alarmowania i ostrzegania,
 planowanie potrzeb w zakresie środków finansowych i materiałowych.
Finansowanie zadań ochrony ludności na poziomie gminy i powiatu będzie planowane
w ramach budżetów własnych. Rezerwa celowa na realizację zadań z zakresu
zarządzania kryzysowego ma być przeznaczona również na wydatki związane z
ochroną ludności.
Proponuje się aby podstawowym dokumentem planistycznym był wieloletni program
ochrony ludności – na szczeblu powiatu oraz województwa.
 Funkcjonowanie ochrony ludności w czasie „W”
str. 8
Organy administracji publicznej właściwe w sprawach ochrony ludności i podmioty
realizujące zadania z zakresu ochrony ludności będą wykonywać swoje
dotychczasowe zadania (w razie ogłoszenia mobilizacji, po wprowadzeniu stanu
wojennego i w czasie wojny) oraz
zadania dodatkowe – określone w art. 61 protokołu dodatkowego do Konwencji
Genewskiej z dnia 12.08.1949 dotyczącego ochrony ofiar międzynarodowych
konfliktów zbrojnych.
Jednocześnie
personel
ochrony
ludności
uzyska
ochronę
prawną
przewidzianą w konwencji.
Projektowana
regulacja
zakłada,
że
właściwy
terytorialnie
organ
administracji wojskowej będzie odpowiedzialny za nadawanie przydziałów
personelowi ochrony ludności przeznaczonemu do realizacji zadań obrony cywilnej.
Nadawanie przydziałów odbywać się będzie na wniosek organów uprawnionych do
wskazywania personelu przeznaczonego do realizacji zadań obrony cywilnej, co
będzie równoznaczne z wyreklamowaniem wskazanej osoby od zasadnicze służby
wojskowej.
Wojewoda w razie wprowadzenia stanu wojennego i w czasie wojny będzie
wskazywać zakłady pracy istotne dla zapewnienia warunków do przetrwania
ludności na danym terenie, w których mają być powołane podmioty do realizacji
ustalonych zadań.
str. 9