Dzieliło ich wiele, ale łączyła wspólna sprawa – niepodległa Polska

Dzieliło ich wiele, ale łączyła wspólna sprawa – niepodległa Polska
Cele ogólne:
Cele szczegółowe:
Treści nauczania:
Osiągnięcia ucznia:
Analizowanie i interpretowanie różnych źródeł informacji.
Pozyskiwanie informacji z różnych źródeł.
Uczeń wymienia zasłużonych Polaków w walce o niepodległość
Polski.
Jak Polska odzyskała niepodległość?
Uczeń opowiada o zasługach Józefa Piłsudskiego i Romana
Dmowskiego dla państwa Polskiego.
Uczeń opisuje okoliczności odzyskania niepodległości przez Polskę.
Cele lekcji – uczeń:
• opowiada o zasługach J. Piłsudskiego dla odzyskania przez Polskę niepodległości;
• opowiada o zasługach R. Dmowskiego dla odzyskania przez Polskę niepodległości;
• porównuje postaci Romana Dmowskiego i Józefa Piłsudskiego.
Temat lekcji: Co łączyło, a co dzieliło Józefa Piłsudskiego i Romana Dmowskiego?
1. Wprowadzenie do lekcji
• Na początku zajęć nauczyciel wyświetla na rzutniku zdjęcia bohaterów lekcji (źródło
nr 1 i 2). Wprowadza temat podkreślając, że podczas obchodów Dnia Odzyskania
Niepodległości (11 Listopada), zawsze pojawiają się dwa nazwiska – Józefa
Piłsudskiego i Romana Dmowskiego, a celem tych zajęć będzie przybliżenie uczniom
tych dwóch postaci. Następnie nauczyciel pyta uczniów, czy wiedzą coś o tych
postaciach historycznych i zapisuje ich odpowiedzi na tablicy.
• Na koniec wprowadzenia do lekcji nauczyciel wyświetla na rzutniku i krótko
przedstawia uczniom najważniejsze informacje dotyczące obu postaci:
Józef Piłsudski (1867–1935) – polski działacz społeczny i niepodległościowy,
żołnierz, polityk, mąż stanu. Twórca Organizacji Bojowej Polskiej Partii
Socjalistycznej (1904), Legionów Polskich (1914) i Polskiej Organizacji Wojskowej
(1914). Naczelnik państwa w latach 1918–1922, naczelny wódz Armii Polskiej od 11
listopada 1918 roku, pierwszy marszałek Polski (1920); dwukrotny premier Polski.
Wywarł decydujący wpływ na kształt polityki wewnętrznej i zagranicznej II RP.
Roman Dmowski (1864–1939) – polski polityk, publicysta polityczny.
Współzałożyciel Narodowej Demokracji (ruchu narodowego), główny ideolog
polskiego nacjonalizmu. W latach 1907–1909 poseł do II i III Dumy (rosyjskiego
parlamentu). W czasie wojny prowadził na Zachodzie akcję dyplomatyczną na rzecz
odzyskania niepodległości. Przedstawiciel Polski na konferencji paryskiej w 1919
i sygnatariusz traktatu pokojowego w Wersalu. Po odzyskaniu niepodległości minister
spraw zagranicznych i poseł na Sejm Ustawodawczy.
• Następnie nauczyciel prosi uczniów, aby zastanowili się, czy na podstawie
przedstawionych biogramów potrafią określić, jakie były podobieństwa i różnice
w postawach i poglądach Józefa Piłsudskiego i Romana Dmowskiego. [Piłsudski był
silniej zaangażowany w działania militarne – organizował rozmaite formacje zbrojne;
Dmowski był z kolei silniej zaangażowany w działalność polityczną – wszedł do
rosyjskiego parlamentu. Piłsudski był socjalistą (czyli istotne było dla niego stworzenie
ustroju wcielającego w życie zasady równości społecznej) a Dmowski twórcą myśli
narodowej (tzn., że uważał, że interes narodu jest najważniejszy).]
2. Działalność Józefa Piłsudskiego w czasie wojny – praca z tekstem
• Nauczyciel rozdaje uczniom wydrukowane fragmenty źródła nr 3 (lub wyświetla je na
ekranie):
Piłsudski uważał, że tylko wybuch wojny może przynieść niepodległość. Przewidział,
że w najbliższym czasie dojdzie do wojny między rozbiorcami Polski – Austrią i Rosją.
Wówczas Niemcy staną po stronie Austrii, a Francja i Anglia po stronie Rosji. Uważał
więc, że w pierwszej fazie wojny Polacy powinni pójść z Niemcami i Austriakami na
Rosję, a kiedy ta przegra wojnę, powinni porzucić sojuszników niemieckich i wesprzeć
Francję i Anglię przeciwko Niemcom. Dlatego utworzył legiony walczące u boku
Austrii. Ale tylko do momentu, kiedy w Rosji wybuchła rewolucja w 1917 roku. Uznał
wówczas, że opanowane anarchią mocarstwo przestało być groźne. I wówczas nie
zgodził się, aby jego legioniści przyrzekali na wierność armii austriackiej, co
spowodowało, że został za to z całym dowództwem aresztowany i osadzony
w więzieniu w Magdeburgu, gdzie przesiedział rok. Gdy Niemcy przegrały wojnę, gdy
wybuchła tam rewolucja, on, zwolniony z więzienia, mógł w listopadzie 1918 roku
przyjechać do Warszawy jako triumfator, nie jako sojusznik Niemiec tylko ich ofiara.
Spowodowało to, że z dnia na dzień stał się pierwszą osobą w odradzającym się
państwie polskim.
Jak wiemy był socjalistą. Ale w 1918 roku wykonuje kolejny pragmatyczny ruch
– mówi, że wysiada z czerwonego tramwaju na przystanku „niepodległość” i staje się
ponadpartyjny po to, żeby jako przywódca państwa zjednoczyć wszystkie obozy
polityczne: i konserwatystów, i endeków, chadeków, ludowców, socjalistów.
Nauczyciel prosi uczniów, aby w oparciu o tekst odpowiedzieli na pytania:
1. Jakiego układu sojuszy spodziewał się Józef Piłsudski w razie konfliktu Austrii
i Rosji? [Spodziewał się, że Niemcy pomogą Austrii, a Anglia i Francja staną po
stronie Rosji.]
2. Jakie działania planował podjąć w wypadku wybuchu takiego konfliktu? [Chciał
stanąć po stronie Austrii i walczyć przeciwko Rosji.]
3. Dlaczego w 1917 roku postanowił porzucić dotychczasowego sojusznika?
[Ponieważ uznał, że dalsza walka przeciwko Rosji, która na skutek rewolucji
październikowej przestała być zagrożeniem dla sprawy polskiej, nie ma sensu.]
4. Kiedy, dlaczego i przez kogo Piłsudski został osadzony w Magdeburgu?
[Piłsudski został osadzony w Magdeburgu w 1917 roku, ponieważ nie zgodził się,
aby jego legioniści walczyli w armii austriackiej.]
5. Co sprawiło, że Piłsudskiego nie postrzegano jako sojusznika Niemiec, mimo że
jego formacje powstawały u boku armii austriackiej? [Fakt, że pod koniec wojny
znajdował się w niemieckim więzieniu.]
6. Co oznacza określenie, że Piłsudski wysiadł z czerwonego tramwaju na
przystanku niepodległość? [Określenie to oznacza, że Piłsudski zrezygnował
z realizowania części swoich wcześniejszych socjalistycznych poglądów
i poświęcił się ponadpartyjnej pracy na rzecz niepodległej Polski.]
7. Z jakiego powodu Piłsudski złożył taką deklarację? [Ponieważ starał się
o poparcie swojej polityki przez przedstawicieli różnych obozów politycznych,
dla których jego wcześniejsze poglądy mogły być nieakceptowalne. Uznawał, że
różnice poglądów należy odłożyć na dalszy plan na rzecz odbudowy niepodległej
Polski.]
3. Działalność Dmowskiego w czasie wojny – praca z tekstem
• Nauczyciel rozdaje uczniom wydrukowane fragmenty źródła nr 4 (lub wyświetla je na
ekranie):
Gdy wybuchła wojna w 1914 r. Roman Dmowski przebywał za granicą, następnie przez
Szwajcarię i Finlandię wrócił do Warszawy. W listopadzie 1915 r. wyjechał na Zachód
– najpierw do Londynu (do 5 sierpnia 1917 r.), a potem do Paryża, jako prezes Komitetu
Narodowego Polskiego, uznawanego na Zachodzie za oficjalne przedstawicielstwo
narodu polskiego. 11 sierpnia 1916 roku otrzymał doktorat honoris causa na
Uniwersytecie w Cambridge. Dzięki jego zabiegom dyplomatycznym w 1917 r.
utworzono Armię Polską we Francji. W 1918 roku odbył podróż do USA. 28 czerwca
1919 r. podpisał w imieniu Polski Traktat Wersalski, w którego przygotowaniu brał
wcześniej udział. W traktacie tym uznano prawo Polaków do niepodległego państwa.
Nauczyciel prosi uczniów, aby w oparciu o tekst odpowiedzieli na pytania:
1. Gdzie w czasie wojny przebywał Roman Dmowski? [na Zachodzie, w Londynie,
Francji, w USA]
2. Czy z tekstu można wywnioskować, po której stronie opowiadał się Dmowski
w trakcie I wojny światowej – trójprzymierza, czy trójporozumienia? [Dmowski
opowiadał się po stronie państw Ententy, dlatego wyjechał na zachód – do
Londynu i Paryża, a następnie tworzył Armię Polską we Francji.]
3. Jaki charakter miały działania podejmowane przez Dmowskiego w czasie wojny?
[Dmowski działał przede wszystkim jako polityk i dyplomata – starał się uzyskać
poparcie mocarstw zachodnich dla państwa polskiego, ostatecznie jako
przedstawiciel Polski negocjował i podpisał Traktat Wersalski.]
• W dalszej kolejności nauczyciel pyta uczniów o podobieństwa i różnice pomiędzy tymi
dwoma postaciami. Kieruje dyskusją tak, by uczniowie dostrzegli, że obaj czynnie
angażowali się na rzecz powstania niepodległej Polski. Piłsudski działał na polu
wojskowym (w kraju) – był przede wszystkim żołnierzem, natomiast Roman Dmowski
działał głównie na polu dyplomacji.
4. Podsumowanie lekcji
• Na zakończenie lekcji nauczyciel rozdaje uczniom jeszcze jeden krótki tekst źródłowy
– list Józefa Piłsudskiego do Romana Dmowskiego i prosi uczniów, aby na jego
podstawie odpowiedzieli na pytania.
Jest w naszej ojczyźnie kilka osób, od których zależy los tego narodu i państwa. Jednym
z nich jest pan. Jednym z nich jestem ja. I choć mamy zupełnie inne poglądy społeczne
i doświadczenia polityczne, bądźmy w tym momencie razem, stwórzmy jedną armię,
jedną administrację. Nie może być armii Hallera, Dmowskiego i armii legionistów
Piłsudskiego, bo się wzajemnie pozabijamy z korzyścią dla wrogów Polski.
1. Do czego Józef Piłsudski namawia Romana Dmowskiego? [Namawia do tego, by
zakończyć spory wewnętrzne i zjednoczyć się.]
2. Kiedy powstał ten list? [List powstał po utworzeniu armii Hallera, a więc
najpewniej pod koniec wojny, kiedy można było już podejrzewać, że powstanie
niepodległa Polska.]
• W ramach podsumowania pracy z materiałem nauczyciel prosi uczniów o ocenienie
postawy Piłsudskiego przedstawionej przez niego w tym liście i zastanowienie się,
dlaczego zdecydował się on na taki gest. [Np. Piłsudski postąpił rozsądnie, ponieważ
konflikt z Dmowskim mógł osłabić pozycję powstającego państwa, jednocześnie
pozycja Dmowskiego na arenie międzynarodowej była dość silna i trudno było
zrezygnować z jego wsparcia.]