Zasady bezpiecznej obsługi urządzeń elektrycznych

Zasady bezpiecznej obsługi
urządzeń elektrycznych
Materiały dydaktyczne dla kierunku Technik Optyk (W12) Kwalifikacyjnego kursu zawodowego.
Podstawowe zasady:
• Naprawy i konserwacje mogą być wykonywane tylko przez wykwalifikowany
personel. Wyjątek stanowi wymiana wkładek bezpiecznikowych i żarówek w
instalacjach nieprzemysłowych.
• Przed załączeniem należy skontrolować stan urządzenia.
• Przed wymianą wkładek bezpiecznikowych lub żarówek trzeba wyłączyć obwód
spod napięcia.
• Wtyczki wyciągamy z gniazdka trzymając za jej obudowę a nie za kabel.
• Urządzenia elektryczne z dostępnymi elementami metalowymi (np. obudowy)
powinny być przyłączone wyłącznie do gniazd z bolcem ochronnym
• W przypadku nieprawidłowej pracy urządzenia należy je odłączyć i wezwać
fachowca.
Działanie prądu elektrycznego na organizm ludzki.
Najczęstsze przyczyny porażenia:
• Uszkodzenie izolacji urządzeń elektrycznych
• Niewłaściwa konserwacja urządzeń
• Nieprzestrzeganie przepisów BHP
Prąd płynący przez organizm człowieka nazywamy prądem rażeniowym.
Zagrożenia dla organizmu wynikające z przepływu prądu rażeniowego:
• Działanie na serce – migotanie komór sercowych
• Działanie na układ oddechowy – zaburzenia pracy mięśni klatki
piersiowej
• Cieplne działanie prądu – oparzenia wewnętrzne i zewnętrzne
Natężenie prądu rażeniowego zależy od impedancji ciała człowieka, a
pośrednio od jego wieku, płci, wagi itp. Normalnie przyjmuje się
impedancję na poziomie 1000 Ω.
Najgroźniejszy jest prąd o częstotliwości 15Hz do 1000Hz.
Drogi przepływu prądu:
• ręka – ręka
• ręka – nogi
• noga – noga
Najgroźniejszy jest przepływ prądu przez klatkę piersiową.
Progi prądowe ważne dla bezpieczeństwa człowieka:
• próg zdolności odczuwania
0,5 mA
• próg samouwolnienia:
- 10 mA
dla czasu rażenia 10 s
- 20 mA
dla czasu rażenia 1 s
- 120 mA dla czasu rażenia 0,1 s
• próg fibrylacji (migotania komór serca):
50 mA
dla czasu rażenia > 1 s
500 mA
dla czasu rażenia < 0,1 s
Napięcia dopuszczalne (bezpieczne dla życia człowieka):
50 V
dla prądu przemiennego
120 V
dla prądu stałego
W szczególnie niekorzystnych warunkach (np. duża wilgotność)
wartości tych napięć spadają o połowę.
Napięcie robocze – napięcie na częściach urządzeń podczas ich
normalnej pracy.
Napięcie dotykowe – napięcie na elementach, które znalazły się pod
napięciem pod wpływem uszkodzenia.
Środki ochrony przeciwporażeniowej:
• środki ochrony
podstawowa)
przed
dotykiem
bezpośrednim
(ochrona
• środki ochrony przed dotykiem pośrednim (ochrona dodatkowa)
• środki do równoczesnej ochrony przed dotykiem bezpośrednim i
pośrednim
Dotyk bezpośredni dotyczy części znajdujących się pod napięciem
roboczym, a pośredni części znajdujących się pod napięciem
dotykowym.
Środki ochrony przed dotykiem bezpośrednim:
• izolacja podstawowa
• osłony (zapewniające ochronę przed dotknięciem palcem, np.
IP2X. Ich zdjęcie powinno wymagać narzędzi)
• ogrodzenia
• umieszczenie części urządzeń pozostających pod napięciem poza
zasięgiem ręki (na wysokości min. 2,5m lub w odległości min.
1,25m w bok lub w dół)
Środki ochrony przed dotykiem pośrednim:
• samoczynne wyłączanie zasilania obwodu w razie zagrożenia
• urządzenia II klasy ochronności (izolacja ochronna)
• separacja elektryczna odbiorników
Środki ochrony przed dotykiem bezpośrednim i pośrednim:
• SELV – separowane bardzo niskie napięcie bezpieczne
• PELV – bardzo niskie napięcie ochronne
Samoczynne wyłączanie zasilania realizujemy poprzez:
• zabezpieczenia nadprądowe
- bezpieczniki instalacyjne
- wyłączniki nadprądowe
• zabezpieczenia różnicowoprądowe
Układy sieciowe stosowane w celach ochronnych:
• układy z uziemieniem ochronnym (TT, IT)
• układy z zerowaniem (TN-C, TN-S, TN-C-S)
KLASY OCHRONNOŚCI ODBIORNIKÓW
URZĄDZEŃ ELEKTRYCZNYCH
Rozróżniamy klasy ochronności: 0, I, II, i III.
I
INNYCH
Odbiornik klasy ochronności 0 posiada izolację podstawową, lecz
nie ma żadnego symbolu oraz nie ma zacisku ochronnego.
Nadaje się do instalowania na stanowiskach izolowanych oraz
przy zastosowaniu separacji elektrycznej.
Odbiornik klasy ochronności I posiada izolację podstawową oraz
ma zacisk ochronny i obok niego symbol
. Można go stosować
we wszystkich układach sieciowych, po przyłączeniu jego zacisku
ochronnego przewodu ochronnego, skutecznie uziemionego i o
wymaganym przekroju.
Odbiornik klasy ochronności II ma symbol
, a odbiornik mu
równoważny ma symbol
oraz dwie izolacje (podstawową i
dodatkową) lub izolację im równoważną. Stosowany może być
we wszystkich układach sieciowych, ale bez przewodu
ochronnego.
Odbiornik klasy ochronności III ma symbol
. Może być
stosowany wyłącznie w obwodach bardzo niskiego napiecia:
SELV lub PELV.
Stopień ochrony - IP
IP (z ang. Ingress Protection) – stopień ochrony aparatu lub
urządzenia
elektrycznego
przed
penetracją
czynników
zewnętrznych. IP jest terminem określonym przez DIN VDE 0470
i
DIN 40 050.
Normy
dotyczące
wyłączników
różnicowoprądowych i nadprądowych szczegółowo określają
sposoby ochrony przed porażeniem prądem elektrycznym osób
te
urządzenia
oraz
zabezpieczenia
obsługujących
uniemożliwiające wnikanie do tych aparatów ciał obcych. Jest to
ujęte w katalogach produktów oraz uwidocznione na produktach,
na których są nadrukowane symbole oznaczeń stopnia IP
zgodnie z PN-92/E-08106.
Tzw. stopień IP składa się z oznaczenia IP i dwóch do czterech
znaków, z których pierwszy oznacza odporność na penetrację
ciał stałych, a drugi na penetrację wody.
Pierwszy znak: zabezpieczenie przed ciałami stałymi:
Drugi znak: zabezpieczenie przed wnikaniem wody
Wyłącznik automatyczny nadprądowy:
Wyłącznik instalacyjny (wyłącznik nadmiarowo-prądowy, nazywany też
potocznie eską) – element instalacji elektrycznej, którego zadaniem jest
przerwanie ciągłości obwodu, gdy prąd płynący w tym obwodzie
przekroczy wartość bezpieczną dla tego obwodu.
Wyłączniki te przeznaczone są do sterowania i zabezpieczeń przed
skutkami przeciążeń obwodów odbiorczych instalacji oraz urządzeń
elektrycznych w gospodarstwach domowych i innych.
Wytwarza się je na napięcia do 440 V, prądy znamionowe do 125 A i
prądy wyłączalne 25 kA o charakterystykach czasowych B C oraz D.
Budowa:
1. Dźwignia napędowa
2. Zamek
3. Styk stały i styk ruchomy
4. Zaciski przyłączowe
5. Wyzwalacz termobimetalowy
(przeciążeniowy)
6. Korpus izolacyjny (obudowa)
7. Wyzwalacz elektromagnetyczny
(zwarciowy)
8. Komora gaszeniowa
Wyłącznik ma dwa wyzwalacze:
zwarciowy (elektromagnetyczny lub elektroniczny),
przeciążeniowy (termobimetaliczny lub elektroniczny).
Popularne wyłączniki instalacyjne:
• Wyłącznik o charakterystyce B ma
wyzwalacz przeciążeniowy
ustawiony na 1,13-1,45 krotności
prądu znamionowego, a
zwarciowy na 3-5 krotności prądu
znamionowego.
• Wyłącznik o charakterystyce C
wyłącza prąd zwarciowy, gdy
osiągnie on wartość 5-10
krotności prądu znamionowego.
• Wyłącznik o charakterystyce D,
wyłącza prąd zwarciowy, gdy
osiągnie wartość 10-20 krotności prądu znamionowego.
Ratowanie osób porażonych prądem elektrycznym
• uwolnienie spod napięcia
• kontrola przytomności
• położenie w pozycji bezpiecznej
• sztuczne oddychanie
• masaż serca
UWAGA: zawsze wzywamy lekarza
Literatura:
J.Nowicki „Podstawy elektrotechniki i elektroniki dla ZSN” WSiP 1999