ETYKA W BIZNESIE – OPŁACALNA KONIECZNOść

120
Komentarz
Biznes i Prawa Człowieka
121
dr Andrzej Malinowski
Prezydent Pracodawców Rzeczypospolitej
„Celem wszystkich działań, zarówno tworzenia kodeksów etycznych,
jak i pilnowania ich przestrzegania, powinno być wypracowanie
takich standardów, które z jednej strony zwiększają konkurencyjność
firm, a z drugiej korzystnie wpływają na gospodarcze i społeczne
warunki funkcjonowania otoczenia przedsiębiorstw.”
Etyka w biznesie
– opłacalna konieczność
Kwestia etyki w biznesie to dziś nie pytanie „czy warto”, ale „jak najskuteczniej” połączyć obie te sfery.
To wymóg dzisiejszego środowiska biznesowego, bo etyka w biznesie się po prostu opłaca. Co wobec tego
należy zrobić? Odpowiedź jest prosta – wprowadzać kodeksy etyczne.
Głównym celem każdego przedsiębiorcy jest zysk i ta fundamentalna prawda nie zmienia się od tysiącleci. Czy etyka może
przeszkadzać w osiągnięciu zysku? W pierwszym odruchu można
się zastanawiać, ale po namyśle odpowiedź jest prosta – etyka nie
przeszkadza, a ten zysk wręcz umożliwia.
Po pierwsze, w dzisiejszym świecie błyskawicznej globalnej
informacji otoczenie biznesu – klienci, kontrahenci, media – jak
nigdy dotąd zwracają uwagę na prawa człowieka, ład korporacyjny
i problem walki z korupcją. Co gorsza, każdy przypadek złamania
zasad etycznych może zostać nagłośniony i zniszczyć w ten sposób
wizerunek firmy i relacje z kontrahentami biznesowymi. Badanie
wykonane przez Crido Taxand, Pracodawców RP i ICAN Institute
w 2013 roku wskazuje na negatywne konsekwencje zachowań nieetycznych na wielu płaszczyznach, przy czym na straty wizerunkowe
wskazało 73 proc. zapytanych członków zarządu, natomiast wśród
badanych pracujących w działach HR – 77 proc. Na kolejnych miejscach plasują się efektywność zarządzania oraz relacje z partnerami
biznesowymi oraz klientami.
Drugim argumentem przemawiającym za etyką jest też dobroczynny wpływ zasad etycznych na wewnętrzne funkcjonowanie
i efektywność firmy. Z jednej strony efektywność wiąże się z alokacją
zasobów, sprawnością organizacji, płacą, zatrudnieniem czy inwestycjami. Z drugiej – okazuje się, że najsilniejszym motywatorem
człowieka jest jego potrzeba godności, niekoniecznie wynagrodzenie. Wiele lat temu niekwestionowany ekspert ds. zarządzania, Peter
Drucker, powiedział, że najwydajniejsza jest praca ochotnika, a naj-
mniej wydajna praca niewolnika. Na ogromną wartość czynników
pozapłacowych wskazują również badania Instytutu Gallupa.
Wiemy więc, że włączenie etyki w codzienną działalność biznesową firmy jest opłacalne i wręcz konieczne. Pozostaje wybór drogi
wiodącej do osiągnięcia tego celu. Dotychczas najlepszym rozwiązaniem są kodeksy etyczne stanowione dla firm, korporacji, a także
całych branż. Na początku lat 90. minionego stulecia szacowano, że
w państwach Zachodniej Europy kodeksy takie miało ok. 30 proc.
firm, a w USA ponad 80 proc. Liczby te zresztą ciągle rosną.
Powody są konkretne – kodeksy etyczne tworzą pozytywny
wizerunek firmy na rynku. Jasny system zasad i wartości wywołuje
wzrost zaufania do przedsiębiorstwa także w relacjach handlowych.
Potencjalny klient również wybiera firmę, która działa według klarownych reguł i dzięki temu jest przewidywalna. W USA ponad 60
proc. konsumentów chce kupować produkty i usługi, które służą dobru społecznemu wyrażającemu się w uczciwym podejściu do pracownika i środowiska.
Stworzenie dobrego, efektywnego kodeksu nie jest jednak zadaniem łatwym. Firma, tworząc własny kodeks, powinna zaangażować
do tego procesu przedstawicieli wszystkich grup pracowniczych.
Dokument musi poruszać obszary dotyczące funkcjonowania firmy,
w których najczęściej pojawiają się kontrowersje i problemy etyczne,
m.in. świadczenia pracownicze, warunki pracy, równość możliwości, zaangażowanie w sprawy społeczności lokalnej.
W Polsce od kilku lat obserwuje się aktywność w tworzeniu
kodeksów etycznych. Powstają one już nie tylko w międzynarodowych korporacjach, ale także w przedsiębiorstwach z sektora małych
i średnich przedsiębiorstw. W Polsce ponad 99 proc. firm to MŚP,
spośród których większość to firmy rodzinne. Kto, jeśli nie tego typu
firmy, powinien dawać przykład etycznej działalności?
Myliłby się jednak ten, który by sądził, że samo stworzenie kodeksu i jego ogłoszenie kończy zadanie. Dopiero jego przestrzeganie
da oczekiwane efekty – a należy pamiętać, że w organizacji wszyscy
mają wpływ na efektywność i zachowania etyczne. Z jednej strony
kierownictwo odpowiada za zarządzanie etyką organizacyjną – jej
wdrożenie, zorganizowanie, motywowanie ludzi do konkretnych
zachowań. Z drugiej zaś pracownicy poprzez swoją pracę, kontakty interpersonalne oraz współtworzenie kultury w organizacji mają
bezpośredni wpływ na skuteczność tego działania.
Rola kierownictwa jest tu jednak kluczowa – to na zarządzających spoczywa największa odpowiedzialność. A to dlatego, że to
od nich zależy skuteczność propagowania postaw etycznych i nakłanianie do ich przestrzegania. Jeżeli firma chce kształtować postawy
etyczne, powinna przede wszystkim unikać sytuacji prowokujących
nieetyczne zachowania. Jak bowiem dowodzą badania psychologiczne – w tym słynny eksperyment stanfordzki polegający na
osadzeniu badanych w rolach więźniów i strażników więziennych
– praktycznie każdy człowiek postawiony w określonych okolicznościach może zacząć zachowywać się zadziwiająco nieetycznie.
W przytaczanym eksperymencie „strażnicy” zaczęli wykazywać tak
wysoki poziom agresji i przemocy, że doświadczenie należało przerwać – życie i zdrowie uczestników było bowiem zagrożone. Mając
wyniki tego eksperymentu w pamięci, należy naprawdę bardzo rzetelnie przeanalizować strukturę funkcjonowania firmy, wyszukując
miejsca potencjalnie rodzące zagrożenia. Jeśli takie istnieją, to prędzej czy później doprowadzą do nieetycznych zachowań.
Podsumowując, celem wszystkich działań, zarówno tworzenia
kodeksów etycznych, jak i pilnowania ich przestrzegania, powinno
być wypracowanie takich standardów, które z jednej strony zwiększają konkurencyjność firm, a z drugiej korzystnie wpływają na gospodarcze i społeczne warunki funkcjonowania otoczenia przedsiębiorstw. Każdy przedsiębiorca dąży do tego, by być postrzeganym
jako solidny, uczciwy, rzetelny partner. Kodeksy etyczne to istotne
źródło i narzędzie do budowania nie tylko pozytywnego wizerunku
firmy w otoczeniu, ale także zarządzania relacjami z pracownikami.
Andrzej Malinowski