Plany małych elektrowni wodnych Dolina Prądnika

ADEME/ Energie-Cités
Splash – Planowanie przestrzenne dla małych elektrowni wodnych
Plany małych
elektrowni wodnych
2005
Dolina Prądnika
Sułoszowa
(Polska)
Aspekty ogólne
Dolina Prądnika jest położona 15 km na północ od
Krakowa, dawnej stolicy Polski. Jest to mała piękna
wapienna dolina o stromych zboczach położona
głównie na terenie Ojcowskiego Parku Narodowego.
Dolina Prądnika
Tło
Lokalni deweloperzy małych elektrowni wodnych w Polsce napotykają na wiele poważnych przeszkód.
Jedno z przedsiębiorstw w Nowym Sączu przygotowało 10 projektów małych elektrowni wodnych, które z
zasady były wykonalne, lecz dwa lata później okazało się, że 8 z nich utkwiło w gąszczu przeszkód
biurokratycznych. Inne podmioty mają trudności z uzyskaniem informacji od administratorów rzek na temat
potencjalnych lokalizacji. Jeszcze inne jednostki napotykają na sprzeciw ze strony lokalnych władz
samorządowych. Nie jest im łatwo. Dlatego też pojawił się pomysł, iż prawdopodobnie, jeżeli przygotowany
zostanie lokalny plan rozwoju przestrzennego, można będzie określić lokalizacje odpowiednie do budowy
elektrowni, umożliwiając tym samym deweloperowi skupienie się na tych lokalizacjach, które są zgodne z
ogólną strategią planowania. Małopolska Agencja Energii i Środowiska zgodziła się przygotować taki plan i
zaproponowała jego wdrożenie w ramach projektu SPLASH stanowiącego część programu ALTENER.
Działania
Wstępny etap obejmował określenie obszaru, dla którego należało przygotować plan. Powstał pomysł
utworzenia tzw. „niebieskiego komitetu” złożonego z przedstawicieli władz regionalnych i lokalnych,
administratorów rzek, regionalnego zakładu energetyki i innych zainteresowanych. Początkowo zamierzano
przygotować plan dla dolin Raby i Szreniawy, lecz uzyskanie wsparcia ze strony administratorów tych rzek
okazało się trudne. Na poziomie lokalnym osiągnięto dobrą współpracę, lecz organy lokalne nie miały
uprawnień do potwierdzenia praktycznych możliwości realizacji obiektów w poszczególnych lokalizacjach.
Podczas gdy są dostępne wykazy zapór i innych konstrukcji w biegu rzeki, nie udało się nakłonić RZGW do
dalszej współpracy, gdyż nie był on skłonny zasugerować żadnych potencjalnych lokalizacji, twierdząc, iż na
terenie Województwa Małopolskiego brak takich miejsc. Stąd na poziomie regionalnym pojawiły się te same
bariery dla wdrożenia, co na poziomie indywidualnych lokalizacji.
Rozesłano kwestionariusz do wszystkich 220 organów władz lokalnych w regionie Małopolski, pytając, czy
mają informacje na temat potencjalnych lokalizacji małych elektrowni wodnych i czy istnieją takie lokalizacje
określone w istniejących dokumentach planowania rozwoju przestrzennego. Na kwestionariusz
odpowiedziały w sumie 42 samorządy. Określono w ten sposób wiele potencjalnych lokalizacji, które z
zasady mogły pochwalić się wsparciem władz lokalnych. Mimo to większość odpowiedzi wskazywała
wyłącznie na jedną lokalizację.
43
ADEME/ Energie-Cités
Splash – Planowanie przestrzenne dla małych elektrowni wodnych
Poważne zainteresowanie projektem okazały
władze samorządowe Sułoszowej. Jednostka
ta jest położona na małym potoku, który w XIX
w. napędzał wiele młynów. Samorząd ten miał
nadzieję na rekonstrukcję tych młynów w celu
produkowania energii, chociaż pojawił się tam
zbyt duży optymizm dotyczący oczekiwanej
generowanej mocy. Zorganizowano spotkanie
z udziałem władz samorządowych oraz Parku
Narodowego, które to podmioty wykazały
zainteresowanie
odbudową
młynów,
stanowiących niegdyś kulturowe atrakcje
Parku. Lokalny deweloper miał kontakty
z niemieckim producentem budującym młyny
nowoczesnej
konstrukcji
i
z
nowych
materiałów, tak więc można było wykorzystać
oryginalną formę młyna do generowania energii
elektrycznej, co uznano za właściwe podejście.
Młyn Mosura
Młyn
Giebułtowskiski
Pąchalski
Nowacki
Cieślik
Jabłoński
Tarnówka
Grodzisko
Bosak
Mosur
Katarzyński 1
Katarzyński 2
Piotr
Tarnówka
Wacław Wilk
Władysław
Krzemień
Eugeniusz
Krzemień
Zbigniew
Krzemień
Razem
2005
Szacunkow
y koszt
(1000zl)
125
94
107,5
97,5
100
Okr.
zwrotu
(lata)
12
11
10
9
27
4,4
74
17
52,74
40,08
32,48
32,48
8,7
6,6
5,4
5,4
105
77
74
74
12
12
14
14
2,58
14,89
2,4
100
41
45
3,44
19,69
3,2
78
24
3
42
4,76
27,12
4,5
115
26
3,5
42
5,56
31,64
5,2
100
19
7,94
45,20
7,4
80
11
100,5
585
96,6
1401
14
Spad
(m)
Zlewnia
(km2)
Moc
(KW)
Szac. prod.
(MWh)
2,5
2
2,5
2,5
1,5
104,5
102
102
102
73,5
10,83
8,45
10,56
10,56
3,86
64,47
50,24
62,8
62,8
22,73
2,5
48
4,63
26,62
4,5
3,5
3,3
3,3
52
51
45
45
9,12
6,94
5,67
5,67
1,5
51
2
5
42
Wartość
prądu
(1000zl)
10,6
8,3
10,4
10,4
3,7
Tabela 1: Ocena młynów na Prądniku
Przyjęto wydajność 66,6% średniego rocznego przepływu w tym potoku zasilanym wodami gruntowymi. Młyny zaznaczone
kursywą są położone poza granicami Parku Narodowego.
W świetle tej odpowiedzi zorganizowano spotkanie z mieszkańcami tego obszaru oraz obszarów położonych
w dolnej części doliny, jak i z pracownikami Parku Narodowego. Przeanalizowano też możliwość stworzenia
programu współpracy nad odbudową młynów. Wielu właścicieli wyraziło zainteresowanie odbudową swoich
młynów, więc zdecydowano o przygotowaniu wstępnych studiów wykonalności dla młynów w dolinie, aby
ocenić ich zdolność do generowania mocy. Zdecydowano o zbadaniu możliwości założenia stowarzyszenia.
44
ADEME/ Energie-Cités
Splash – Planowanie przestrzenne dla małych elektrowni wodnych
2005
Powołano lokalnego eksperta do przeprowadzenia badania, którego projekt przygotowano w grudniu 2004 r.,
wskazującego, iż właściciele byli zainteresowani odrestaurowaniem 15 młynów i ich lokalizacji, a te
wskazywały na możliwość zainstalowania sprzętu do generowania prądu. Mimo to wstępna ocena wykazała
moc zaledwie 44 kW. Po szczegółowym przebadaniu problemu okazało się, że zastosowano tu prostą ocenę
opartą na samej prędkości przepływu niezależnie od lokalizacji oraz na uśrednionej wysokości spadu, a
dochód szacowano na podstawie ceny detalicznej energii elektrycznej, wraz z opłatami dystrybucyjnymi,
niezależnie od tego, czy właściciel młyna miał możliwość wykorzystania wygenerowanego prądu. Jednakże
nawet po przeprowadzeniu ponownych obliczeń na podstawie ceny zakupu prądu bez opłat dystrybucyjnych,
okresy zwrotu inwestycji są długie. Tak więc MAES dokonała ponownej oceny na innej podstawie,
wykorzystując wartości faktycznego spadu oraz szacunkowych zlewni do obliczenia mocy generowanej
w każdym poszczególnym młynie. Spad i prędkość przepływu są małe, a poszczególne lokalizacje mogą
wygenerować od 2 do 8 kW. To dało w efekcie bardzo szeroką ocenę łącznego potencjału wszystkich
lokalizacji na poziomie ok. 68 kW. Niektóre z tych lokalizacji charakteryzowały się bardzo długim okresem
zwrotu inwestycji (40–60 lat), natomiast dla innych wynosił on 32 lata lub krócej. Tu pojawia się temat
interesujący prywatnego operatora, a mianowicie czy uzyska dofinansowanie w ramach pakietu z Unii
Europejskiej. Uzyskanie dofinansowania dla małych elektrowni wodnych w Polsce ze źródeł krajowych jest
mało prawdopodobne.
Ocena
Zainteresowanie uczestników było silnie powiązane z
pragnieniem odbudowy obiektu młyna dla celów
turystycznych. Park Narodowy jest popularnym celem
wycieczek turystycznych położonym zaledwie 15 km
od Krakowa, głównego celu podróży turystycznych w
Polsce. To wskazuje na podejście ściśle powiązane z
kryteriami dziedzictwa kultury, a de facto
przywrócenie eksploatacji budowli do generowania
prądu jest postrzegane jako kontynuacja historycznie
ważnego zastosowania młynów na tym obszarze,
przy czym może to podnieść potencjał turystyczny
obszaru.
Młyn Sióstr Wizytek, Giebułtowski
W praktyce lokalizacje te należy poddać ponownej
ocenie z punktu widzenia celu instalacji. Może się
okazać, iż konieczne jest różne podejście dla różnych
lokalizacji. Niektóre z nich leżą poza granicami Parku
Narodowego. Inne są położone na obszarach
chronionych. Może się okazać, że w części bardziej
marginalnych lokalizacji właściwym rozwiązaniem
będzie instalacja tańszej turbiny, podczas gdy w
innych miejscach aspekty turystyczne oznaczają, iż
instalacja
stanowi
głównie
środek
promocji
historycznego dziedzictwa i atrakcję turystyczną
Młyny Katarzyńskich
45
ADEME/ Energie-Cités
Splash – Planowanie przestrzenne dla małych elektrowni wodnych
2005
Kalkulacje oparto na średnim rocznym przepływie wody mierzonym w jednym miejscu. Jest to podejście
spójne z innymi obliczeniami obejmującymi dane za jeden rok w jednej lokalizacji. Jednakże dalsze kroki
wymagają wielu działań:
• Lepszych studiów wykonalności dla poszczególnych lokalizacji w oparciu o faktyczne koszty
wymaganego sprzętu oraz pomiarów faktycznego średniego przepływu.
• Szczegółowej oceny potencjału poprawy marketingu inwestycji w aspekcie turystyki.
• Zbadania możliwości wspólnego złożenia wniosku o dofinansowanie – np. w ramach Funduszy
Strukturalnych.
• Założenia stowarzyszenia chętnych właścicieli wzorowanego na modelu z Somerset.
• Współpracy z gminami oraz Parkiem Narodowym w celu określenia możliwości i przeszkód
związanych z proponowanymi pracami (ogólna aprobata koncepcji została już uzyskana ze strony
Parku Narodowego i głównego organu samorządowego).
Finansowanie w ramach projektu SPLASH nie umożliwiało kontynuacji tych działań w zakresie czasowym
projektu, lecz czynione są starania o dodatkowe dofinansowanie i kontynuację projektu z wykorzystaniem
funduszy unijnych (np z programu InterregIIIC).
Osoba kontaktowa
Agnieszka Cahn
Małopolska Agencja Energii i Środowiska
ul. Kordylewskiego 11
31-542 Kraków
Tel.:
+48 12 294 2070
Fax:
+48 12 294 2054
Email:
[email protected]
Web:
www.maes.pl
Współpraca : Małopolska Agencja Energii I Środowiska Sp. z o.o.
Fot. T. Pochwat.
46