ROZPRAWY IWIADOMOŚCI

Transkrypt

TOh\
t
ZESZYT l. i 2.
ROZPRAWY I WIADOMOŚCI
---- z
MUZEUM IM. DZIEDU'SZYCKICH
WE LWOWIE. D NAKI:.ADEM MUZEUM 1M. DZIEDUSZVCKICH. D
eJ eJ D DO D POD REDAKCVĄ ZARZĄDU MUZEUM. D D D D O D
LZWIĄZKOWA DRUKARNIA WE LWOWIE. UL.LlNDEGOL.4.D 1914.
Opis faunv Wrotków (Rotatoria)
pawiatu sokalskiego
z
uwzględnieniem
gromad Brzuchorzęsków (Gasfrofricha)
i Niesporczaków (Tardigrada).
Stuujum systematyczno - biologiczne (z
mapą,
1 planem i 2 tablicami)
opracował
Dr. A. W. Jakubski.
Z
Zakłaou
zoologicznego Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie.
WSTĘP.
Badania nad mikrofauną wód krajowych, a właściwie nad grupą
przytoczoną w nagłówku, datują się od roku 1889, kiedyto prof.
\V i e r z e j s li:: i wydał spis wrotków 1) po raz pierwszy obserwowanych w Galicyi. Następne dzieło 2) tego badacza, prócz kilku drobniej szych przyczynków, traktuj ących o kilku nowoodkrytych formach, jedno z naj gruntowniej szych, jakie się w ogóle w tym względzie
ukazały, pozostaje po dziś dzień jako wyraz żmudnej, sumiennej
pracy autora jedynym dokładnym opisem fauny wrotków wodnych
w Galicyi. Dość nadmienić, że praca ta obejmuje 161 gatunków liczbę dotychczas przez kilka zaledwo prac literatury wszechświa
towej prześcigniętą.
Długie lata kierunek prac podany przez W i er z e j s k i e g o
nie znalazł w krs,ju oddźwięku, aż dopiero w ostatnich latach pojawiło się kilka prac nad fauną wód krajowych, w których uwzglę1) Wi er z ej ski A. Liste des rotiferes observes ;n Galicie (AutricheHongrie). Bull. de la Boc. Zool. de France- T. XVI.
2) _ Rotatoria (wrotki) Galicyi. Rozpr. Wydz. mat.-przyr. Akad. Um.
w Krakowie T. XXVI. 1893.
Rozprawy i
Wiadomości
z Muzeum im. Dzieduszyckich. T. L
1
2
dniono
(2)
odpowiednio
omawian~
grupę
(F a c z y 11 s k i 1),
~),
3),
Ko z ar L.4).
A kiedy szlachetna myśl rzucona w zapisie przez ś. p. W l od z i m i e r z a hr. D z i e d u s z y c k i e g o , weszla w życie dzięki
staraniom czcigodnego dyrektora muzeum im. Dzieduszyckich, radcy
Dr. M. Ł o m n i c k i e g o, przyŁ~czylem się z ochot~ do grona pracowników, którzy, maj~c pracę ulatwion~ przez przejęcie na się
kosztów i wszelkich udogodnień przez Zarz~a ordynacyi dóbr Poturzyckich , porozdzielali między siebie poszczególne przedmioty
badań, maj ~ce być substratem monografii fizyograficznej powiatu
sokalskiego.
Mnie przypadla w udziale do opracowania gromada wrotków,
a wyniki dwuletnich badań w terenie i w pracowni okazuj e studj um
niniejsze. Nie mogę na tem miejscu przy omawianiu warunków
pracy pomin~ć ofiarnej pomocy ze strony dyrektora dóbr Poturzyckich Ś. p. W a c l a w a F a b i a ń s k i e g o, który z cal~ gotowości~
staraŁ się o wszelkie ulatwienia w pracy. Zarazem niech mi wolno
będzie zlożyć podziękowanie p r o f. Dr. J. N u s b a u m o w i za laskawe użyczenie na czas potrzeby odpowiednich instrumentów i mikroskopów, nadto prof. Dr. W. Szymonowiczowi, w którego
pracowni rzecz ta ostatecznie zostaŁa wykończona, wreszcie Dr. J.
Grochmalickiemu za użyczenie mi próbek planktonu z miejscowości i czasów przezemnie nieeksploatowanych. Nie mogę pomin~ć bez podzięki pomocy, j ak~ zawdzięczam C h. F. R o u s s e l etowi, znakomitemu znawcy fauny wrotków, w oznaczaniu niepewnych gatunków.
Polowy robiono b~dźto za pomoc~ ręcznej siatki planktonowej,
lub za pomoc~ zwyczajnej sieci planktonowej o wymiarach okolo
2 dm średnicy, umieszczonej na dlugim sznurku, któr~ zarzucano
z brzegu. By lowić organizmy ze wszystkich możliwych głębokości,
zaczynalem polów każdy zaci~giem sieci od samej powierzchni, horyzontalnie sieć wlok~c, następnym rzutem opuszczalem ją w warstwy
coraz glębsze, at ostatnie zaci~gi dosięgnęly dna. Przy tego rodzaju
1) Faczyński J. Badania fauny planktonowej stawu janowskiego w r.
1909 z uwzględnieniem fauny przybrzeżnej. Kosmos XXXV. 1910.
2) - Badania nad fauną planktonową stawu brzeżańskiego. Kosmos
XXXVI. 1911.
3) - Planktori zwierzęcy dwóch stawków w Magdalówce. Kosmos
XXXVIII. 1913') K o z ar L. Przyczynek do fauny wrotków (Rotatoria) kałuż kraj owych.
Kosmos XXXVI. 1911.
(:J)
3
połowach zwrbcić należy uwagę na okoliczność, j·e kilkakrotnie
powtarzane w jednem miejscu przydenne zaciągi dawaly obfitsze
polowy, albowiem prócz planktonowych nawet denne formy, porwane prądem, dawaly się Łowić. Nadto dla zbior()w osiadlych wrotków
napelniano większe naczynia roślinami wodnemi l na których żyj ą
specyalne formy. Oczywiście, z powodu niewielkiej glębokośei zbiorowisk wodnych odpadała w zupeJ:ności potrzeba polowóv{ piollOWycll.
Z każdego zbiornika brałem zazwyczaj co najmniej dwie probówki, z których jedna w zasadzie po zakokainowaniu traktowana
byla rozczynem formaldehydu, druga z materyalem świeżym, niekonserwowanym byla be~pośrednio po powrocie do Potllrzycy, gdzie
znaj dowala się nasza kwatera, badan~ pod mikroskopem dla. rozpoznania 3n vivo" takich gatunków, ktcSre z powodu swej delikatnej
budowy pod dzialaniem formaliny silnie się znieksztalcaly i kurczyly,
tak że tylko wyjątkowodawaly się ściśle określić. Tak więc obie te
probówki uzupelniały się w znacznej części, bo chociaż w pierwszej
plankton wrotkowy nie ulegał ilościowej zmianie, to przecież wiele
gatunków nieskorupowych, znieksztalconych nie dawalo się ozna-czyć; braki te natomiast miała wyr6wnywać druga probówka z materyalem żywym. Wszelako nie da się zaprzeczyć, że znaczna część
materyalu ginęła w drodze, tak że zaledwo drobny ułamek żywej
fauny mógl być dowiezionym do Poturzycy. Na ogól bowiem wrotki
są niesIyehanie wrażliwe na wszelkie urazy mechaniczne jak dłużs.2e
wstrząsania, dalej na podniesienie się temperatury, zmiany chemicznego składu wody etc.
Jak z powyższego widać, próbki te nie przedstawiają zatem
materyalu , dającego się ilościowo wyzyskać, jedynie tylko dają
możność jakościowego zbadania fauny.
W ten sposób przeszedl do opracowania ściślejszego materyal
form wolno tyj ~cych t. j. niepasorzytnych z grupy Rotatoria i Gastrotricha, zlożony z kilkuset naczyń. Obok zalączam alfabetyczny
spis miej scowości wraz z podaniem stanowisk i czasów polowów
(por6wn. mapę).
Boj anice , zarosle jeziorko polne 3. X.; 7. X ... 1912; .waka
polna wraz z kana1em drenującym przy drodze do OpuJ.ska22. VI.19~1.
Boratyn, staw we wsi 8. vm. 1) 1911; 7. X. 1912; zarosIe Jeziorko polne 29. IV. 1912; 8. VIII. 1911; B. X. 1912; jeziorko "Kry..
wenowe" 29. IV. i 3. X. 1912.
1) Materya1:y oznaczone datą 29-60. IV. 1912 r. i 6-8. VIII. 1911, zostały
zebrane przez Dr. Grochmalickiego.
•
(4)
4
5
(5)
Czerteż,
PLAłt
Rodzaj stanowisk
kałuże periodyczne
SYTUACVJNY'
o
e
badanych stanowisk
EB jeziora
z podaniem miejscowości
sieci vJodnej
stawy
o wody pfyn~ce
g torfowiska
o kanały, młynówki
• poszycia mchowe
@
łachy, zalewiska, ba=
gna i moczary trwałe
Podziałka • 1: 300000
rów
przydrożny
22. VI. lBll; zarosle sta.wisko 22.
VI. 1911.
Dobraczyn , zalewisko Bugu na lące 4. X. lB12; kałuża deszczowa na łące kolo drogi 6. X. 1912.
Horodelec, staw 22. VI. 1911.
KrystynollOl, bagienko nad Sołokij~ 29. IV. H1l2; Sołokija
6.. X. 1912; łacha Bugu 23. VI. i 8. VIII. 1911; 4. X. 1912.
Ksawerówka, stawek 19. VI. 1911.
Maziarki, kanał 22. VI. 1911.
Moszków, staw 23. VI. 1911; 7. X. 1912.
Opulsko, staw dworski 7. X. 1912.
Parchacz, Rata, dopływ Bugu 6. X. 1912; jezioro na wydmie
piasczystej 20. VI. 1911; 6. X. 1912.
Poturzyca, sadzawka w parku 16. V.; 23. VI.; 7. VIII. 1911;
6. X. 1912; Bug, 24. VI. 1911; 4. X. 1912; lacha Bugu na łfltce
4. X. 1912; łacha na kraju lasu 4. X. 1912; kana,ł w ogrodzie
20. VI. 1911; 3. IV. 1912; kaluża deszczowa w "Wielkim u lesie
Sekcya IV. 19. VI. 1911; kałuża deszczowa w "Wielkim" lesie Sekcya
VI. 19. VI. 1911; Kopytowiec, bagno na starem torfowisku nizinnem
4. VITI. 1911; rów na ł~ce koło dworu 20. VI. 1911; mech z dachu
stajni 9. IV.; 3. X. 1912; mech z lasu 3. X. 1912.
Radwańce, rewir Grabowiec jeziorko " Hłubokie" leśne 7.
VIII. 1911.
Rowiszcze, stawek 22. VI. 1911.
RozdziaMw, potok Białystok wraz z łach~ 22. VI.; 6. VIII.
1911; kanał 22. VI. 1911.
Sawczyn, staw 23. VI. 1911; 7. X. 1912; stawek na konopie
23. VI. 1911; 7. X. 1912.
Sokal, lacha Bugu pod mostem 7.X. 1912.
Siedliska, jeziorko polne, "Zmerewe" 22. VI. 1911; staw 22.
VI. 1911.
Skomorochy, kaluże z roztopów śniegowych na zrębie 23. IV.
1912; bagno w "Łazku" 21. VI. 1911.
Tartaków, staw 19. VI. 1911 ; 30. IV. 1912 ;. młYnówka. 19. VI. 1911.
Tudorkowice, dól z torfu 5. VIII. 1911.
z torfu
Ulwówek, bagno "podyluwialne" 5. vm.
5. VIII. 1911.
Waręż, staw 23. VI. 1911; młYnówka 2B. VI. 1911.
Wulka poturzycka, staw 8. VI.; 21. VI.; 3. VIII. 1911; 4. X.
1912; studnia w lesie "Bażantarnia" 21. VI; 1911; kałuże wiosenne
w lesie 2. IV. 1912.
Zawisznia, potok moczarowaty B. X. 1912.
(6)
6
Z literatury obszerniejszej
traktującej
o wrotkach
wspomnieć
należy o podstawowem, choć dziś już przestarzalem dziele R u ds o n a i G o s s e g o 1), nadto wspomniallem już dziele Wi e r z ejs k i e g o, dalej J e n n i n g s a 2) i zbiorowem dzielku grupy badaczów,
opracowuj ących pod redakcyą prof. A. B r a u e r a systematycznie
slodkowodn3t cesarstwa niemieckieg0 3). Niektóre grupy wrotków
pozostawil1ją pod względem swego usystematyzowania dotychczas
pewne braki;. w tych razach, o ile moj e badania nie pokrywaj ą się
z dzisiejszymi chwiejnymi poglądami, podaję odnośne daty.
Zebrane materyaly w formie gotowych preparatów mikroskopowych, tudzież zbioru niżej wyliczonych gatunków zachowanego
w drobnych probówkach w rozczynie 5% formaliny, zlożone zostaly
w zbiorach Muzeum im. Dzieduszyckich. W wypadkach wyjątkowych, o ile wymieniona niżej forma nie dostala się do zbiorów,
znaj duj e się odpowiednia uwaga.
faunę
CZĘŚĆ SYSTEMATYCZNA.
Podklasa
Rząd
Digononła.
Bdel10idea 4).
Rodzina Philobinibae.
Rodzaj Philodina Ehrbg.
1. Pk. aculeata Ehrbg. Wulka poturzycka, leśne kaluże WIOsenne 2. IV.; staw 8. VI.; 21. VI.; 5. VIII.; 4. X. Tartaków, staw
19. VI. Rozdziałów, lacha potoku Bialystok 22. VI. Radwańce j eziorQ
"Hlubokie" w lesie rewir Grabowiec 7. VIII. Rorodelec, sta; 22. VI.
Gatunek podany po raz pierwszy dla Galicyi przez Wi e r z ejs k i e g o z Lubienia, Aleksandrowa i okolic Krakowa.
1) H u d s o n & G o s s e. The rotifera Ol' wheel animalcules 1889.
2) H. S, Jennings. Rotatoria of the United States 1903',
3) A. Br au er. Die Susswasserfauna Deutschlands H. 14. Rotatoria und
Gastrotricha bearbeitet vom A. Collin, H. Dieffen bach, R. Sachse und
M. Vo igt 1912.
4) Przeważająca część gatunków wrotków, należących do tego rzędu
mogła być tylko "in vivo" a wyjątkowo w stanie zakonserwowanym rozpoznaną.
To też spis miejscowości i czasu pojawu dla tych gatunków (z nielicznymi
wyjątkami) bynajmniej nie jest wyczerpującym. Przeciwnie przypuszczać należy,
że rozprzestrzenienie tych form jest daleko obszerniejsze.
7
(7)
2. Pk. aC'UZeata Ehrbg. va.r. m8d/watłJpl«lttJ J3,11~OB.
ll;OCWlli
dla Galicyi, spostrzeżona raz tylko. Tarl&ków,st&W 21. -VfI.
3. Pk. citrina Ehrbg. Poturzyca, sadza.wka. w pa.rku 6. X.• ;
mech z lasu 3. X. Parchacz, jezioro 6. X.i Sawczyn, 8tawe-k na. ko-nopie 4. X.; Czerteż, rów przydrożny 22. VI.
Jako pospolity gatunek podany przez 'Vierz ej skiego, nadto
z Peltwi i Bugu i na torfach zi~ polawiany przez K o z a. r a,
w Magdalówce na Podolu przez Faczyńskiego.
4. Pk. maorostyLa Ehrbg. Boratyn, jeziorko polne 8. VIII.;
Raz tylko na pewno z.auważony. Gatunek nowy dla Galicyi.
5. Pk. roseola Ehrhg. Opulsko, hagno polne 2'2. VI.
Pospoij;tywrej\~~g W i ef'Z6 j. SI k.ie g o w orkolicy Krakowa; rza.dki
w stawka.Cih w Itra.snem (K o za r).
Rodz,ajRotłfer Sl~rk.
VIII·;
6. B. oitrinus Ehrb'g. Potut"zYGats$ł~a~ka w p;ąrku 'i.
kanal w ogrodzie 3. IV.; r6w kolo .drogi 20~ VI.; kalut.$iWi"·Wieili~
lesie" Sekcya IV. 19. VI. Sawozyn 1 staw 7. X. (?), Moszk6w, s_w
7. X., Boratyn, staw 7. X. (?); jeziorka polne 29. IV.; Krystyno:polr
lacha Bugu 4. X.; Bojanice, jeziorko polne 3. X.; Skomorochy,
stawek na zrębie 29. IV.; Siedliska, staw 22. VI.
Dotychczas dla Galicyi· nienotowany.
7. B. neptunius Ehrbg. Poturzyca, sadzawka w parku 16. V.i;
23. VI.; 7. Vill.; 6. X.; lacha Bugu 4. X.; lacha leśna 4. X.; Tar..
taków, staw 19. VI.; mlynówka 20. VI.; Krystynopol, Solokija 6. :x. ;
Boratyn, ataw 7. X.; Horodelec , staw 22. VI.; Dobraczyn,. iQ/ona
Bugu 4. X.; bagno kolo drogi 6. X. ; Sokal, lachaBug~ 7. X.;
Opulsko, staw 7, X.; Maz~ar~, ka:na1 22, VI.; .TudorkowlCe.',,~61
z torfu 5. VIII.; Boratyn, JeZIOrko polne 8. vrn., "Krywanowe;J~
zioro 3. X.; Siedliska, jezioro polne 22. VI.
.
Odkryty w GalicJi przez W i e r z e j s k i e g o jako rzadkI woikolicy Krakowa, w Stawczanach i w Jasienicy (pow... Brzo~ów);· :podany
równiez przez K o z a r a, (Peltew w Busku), ze stawków. W M,a.g:dalówce przez F a c z y ń s k i e g o.
8. R. rnacroceros Gosse, Wulka potur~ycka,., s~l
~=:~ ~~~i;io
polne 23. VI.;
P<>t:~Z:~~;;~M1~i~'~
Gatunek nowy dla Galicyi.
<'pi
<:
.
9. R. maryrurua Ehrb~./~!p.~dziaJóWl~~oh.a.pQtoku .J31alystok
22. VI.; Radwańce, jezioro "IUUibpkię" w le~ie rewir Grabowiec 7. VIll.;
Siedliska, jeziorko polne przy drodze do. Boratyna. 22. VI.
Pospolity wedlug W i e r z e j s k i e g o w okolicy Krakowa.
8
( 8)
10. R. tardigradus Ehrbg. Tartaków, staw 19. VI.; mlynówka
20. VI.; Parchacz, Rata 6. X.; Waręż , staw 23. VI.; Krystynopol,
Sołokija 6. X.; Sawczyn, staw 23. VI. ; Boratyn; .staw 8. VIII.; jeziorko polne 29. IV.; 8. VIII.; Horodelec, staw 22. VI.; Sokal, łacha
Bugu 7. X.; W ulka poturzycka, staw 8. VI.; 21. VI.; 5. VIII.;
bagno w "Łazku (( 21. VI.; bagnisko w lesie "Bażantarnia" 21. VI.;
Rozdzialów, lacha potoku Białystok 6. VIII.; Bojanice , jeziorko
polne 7. X.; Opulsko, staw 7. X.; Poturzyca, mech z lasu 3. X.;
strzecha stajni 3. X.; Tudorkowice, dól z torfu 5. VIII.; Zawisznia,
mlynówka 3. X. ; Radwańce, jezioro "Hlubokie" w lesie rewir Grabowiec 7. vrn.
Forma pospolita, ale poj edynczo żyj ąca, dotychczas w Galicyi
nieobserwowana.
11. R. vulgaris Schrk. Poturzyca, sadzawka w parku 7. VIII.;
6. X.; bagno na skraj u lasu 4. X.; kaluża w "Wielkim" lesie Sekcya
VI. 19. VI.; rów kolo drogi 20. VI.; Tartaków, staw BO. IV. ; 19. VI.;
młynówka 20. VI.; Parchacz, Rata 6. X.; Sawczyn, stawek na konopie 4. X.; Moszków, staw 2B. VI.; 7. X.; Ozerteż, zarosle stawisko 22. VI.; Horodelec, .staw 22. VI.; Sokal, lacha Bugu 7. X.;
Wulka poturzycka, staw 8. VI.; 21. VI.; 4. X.; bagnisko w lesie
"Bażantarnia" 21. VI.; Rozdziałów, lacha Białegostoku 22. VI.;
6. VIII.; Opulsko, bagno polne 22. VI. ~ staw 7. X.; Bojanice, jeziorko polne 7. X.; Tudorkowice, dól z torfu 5. VIII.; Skomorochy,
stawek na zrębie 2B. IV.; Dobraczyn , bagienko kolo drogi 6. X.;
Radwańce, jezioro "Hlubokie" w lesie rew. Grabowiec 7. VIII.; Boratyn, jeziorka polne 29. IV.; 8. VIII.
Jedna z naj pospolitszych form, znana w Galicyi z prac W i erzej skiego, Faczyńskiego (stawy w Brzeżanach i Magdalówce) i K o z ara.
Rodzaj Callidina Ehrbg. 1).
12. G. bidens Gosse. Poturzyca, strzecha stajni 3. X.; W ulka
poturzycka, bagnisko w lesie "Bażantarnia" 21. VI.
Odkryty dla Galicyi przez Wie r z e j s k i e g o w Lubieniu
w stawku leśnym.
lB. O. constriota Duj (?) raz we mchu z lasu poturzyckiego
zaobserwowana, do zbiorów niewłączona 3. X. Forma nowa dla
Galicyi.
1) Organizmy należące do tego rodzaju łatwo dawały się przewozić we
mchu, .to też ~hoci~ż ~ależą do grupy wrotk6w, najtrudniejszej do oznaczenia,
determmacya ICh "m vzvo" nie przedstawiała zbytnich trudności.
(9)
14. C. Ehrenbergi .Jans. Poturzyca, strzecha stajni 3. X.
Dotychczas niespostrzegana w Galicyi. Do zbiarów niezałącz,ona.
15. C. elegans. Ehrbg. Radwańce, jeziorko "Hlubokie" w lesie
rew. Grabowiec 7. VIII.; Poturzyca, mech z lasu 3. X.
Forma nowa dla Galicyi.
16. C. longirostris J ans. Poturzyca, mech z lasu 3. X.
~W kilku tylko osobnikach złowiona, w Galicyi dotychczas
niespostrzegana.
17. C. magna Plate. Poturzyca, strzecha stajni 3. X., prawdopodobnie forma rzadsza, w Galicyj nieobserwowana.
18. G. aculeata Milne var. homospina nov. var. (Tabl. I. Fig. l. i 2.)
Poturzyca, strzecha stajni 3. IV.
Właściwie należaloby formę tę uznać za nowy gat-g.nek, różni
się bowiem wybitnie, jak to widać z zalączonego rysunku od formy
typowej Gall. aculeata, ponieważ jednak znalazłem j eden tylko okaz,
nie mogę podać, czy cechy niżej opisane są niezmienne, poprzestaj ę
zatem na zaliczeniu jej jako nowej odmiany do gatunku Call. aouleata. Kolce j ej ustawione są na stronie grzbietowej ciała w 8 szeregach poprzecznych i podczas gdy u formy typowej ku tyłowi
kolce są coraz krótsze, tutaj nie tylko na rozmiarach nie tracą, dochodząc aż do samej nóżki, ale naodwrót kolce przednich szeregów
są od reszty slabiej wyksztalcone. Spód ciała poprzecznie bruzdkowany. David Bryce i C. F. Rousselet, którym przeslalem do
oglądnięcia ten preparat uznali tę formę za odmianę wyżej zaznaczonego gat. Wymiary: dlugość okazu zakonserwowanego 170 f1',
szer. 85/-l, dl. kolców środkowej okolicy ciala 8 /-l.
19. C. musculosa Milne. Poturzyca, mech z lasu 3. X., mech
ze strzechy stajni B. X.
Po raz pierwszy zauważona w Galicyi.
20. C. papillosa Thomps. Poturzyca, mech ze strzechy 3. IV'.
Forma nowa dla Galicyj.
21. C. symbiotica Zel. Poturzyca, mech z lasu 3. X.
Gatunek ten notuj e już W i e r z e j s k i bez podania jednak
miej scowości.
22. C. scarlatina Ehrbg. WuIka poturzycka, st~"W";5.~.(?);
Poturzyca, mech z lasu 3. X.
Dla Galicyi nowy.
23. C. socialis Kell. Parchacz, jezioro nar wydmie 7. X. (?);
Poturzyca, sadzawka w parku 2B. vI.; Siedliska, jeziorka polne 22. VI.
Dotychczas niespostrzeżony W Galicyi.
24. C. voraz J ans. Poturzyca, mech ze strzechy 3. X.
W Galicyi dotychczas niewykryty.
10
(11)
Rodzjna A()ineti()ae.
Rodzaj Adineta Ruds.
25. A. barbata J ans. Siedliska, staw 22. VI. (?); Poturzyca,
mech z lasu 3. X.; mech ze strzechy 3. X.
Dotąd w GalicJi niewykryty.
26. A. oculata Milne. Poturzyca, mech ze strzechy 3. X.,
Dla Galicyi nowy.
27. A. tuberculosa Jans. Poturzyca, mech z lasu 3. X.
Nowy dla Galicyi.
28. A. vaga Dav. Poturzyca, mech z lasu 3. X.; mech
strzechy 3. IV.; 3. X.
W Galicyi nieobserwowany.
Podklasa Monogononta.
Rząd
Rhizota.
Rodzina floscularii()ae.
Rodzaj Floscularia Ok. 1).
29. F. longicaudata Ruds. Tartaków, staw 19. VI.
Spotykany jako rzadki gatunek przez W i e r z e j s k i e g o
w stawie w Dębnikach pod Krakowem w lipcu.
30. F. cornuta Dobie. Parchacz, jezioro 6. X. Do zbiorów nie..
włączony. Według W i e r z e j s k i e g o dość pospolity w zarosłych
stawkach okolicy Krakowa.
31. F. mutabilis Bałt. Parchacz, jezioro 6. X. Do zbiorów nie
włączony; raz tylko widzif1ny.
Podobnie podaje Wierzej ski; raz znalazł go w Dębnikach
w czerwcu; raz tylko obserwowany przez F a c z y ń s k i e g o w stawie
janowskim.
Rodzina Melicerti()ae.
Rodzaj Conochilus.
32. O. unicornis Rouss. Ulwówek, dół z torfu 5. VIII.; W ulka
poturzycka, leśne jeziorka wiosenne 2. IV.; staw 5. VIII.; bagno
w "Łazku" 21. VI. Siedliska, jeziorka polne 22. VI.
Dotychczas w Galicyi niespotykany.
. 1) Rodz.aj Flo8cularia pod dzialaniem formaliny kurczy się, deformując się
do mepoznama. Wyjątkowo dobrze zachowane organizmy udało mi się oznaczyć
tylko w trzech wypadkach, chociaż należy tu z fauny niemieckiej 16 na ogól
nierzadkich gatunków.
11
33. O. volvox Egrbg. W ulka poturzycka, bagno w "Łazku u
21. VI.; jeziorka wiosenne w lesie 2. IV.; staw 21. VI.; Skomorochy, głęboki stawek na zrębie 23. IV.; Siedliska, jeziorko "Zmerewe" 22. VI. Przez W i e r z e j s k i e g o podany jako pospolity dla
Galicyi.
Rodzaj Megalotrocha.
34. M. alboflavicans Ehrbg. SkomoroQhy, stawek na zrębie
29. IV.; Krystynopol , lacha Bugu 4. X.; Poturzyca, łacha Bugu
4. X. Przez W i e r z e j s k i e g o raz spostrzeżony w maj u w atawie
w
Dębnikach.
Rodzatj LacinulariaSehweigg.
35. L. socialis PaU. Boratyn, jeziorka polne 22. VI. (?); Kaa..
werówka, stawek 19. VI.; Wulka poturzyoka, staw 5. Vill.; Par~
chacz, jezioro na wydmie 6. X. (?); Siedliska, Jeziorko polne 22. VI.
WedJug W i e r z e j s k i e g o rzadki w okolicy Krakowa.
Rodzaj Oecistes Ehrbg.
36. Oe. brachiatu8 Ruds. Poturzyca, sadzawka w parku 14. V.;
Opulsko, staw dworski 7. X.; Parchacz, jezioro na wydmie 6. X.
W Galicyi niespotykany.
87. Oe. melicerta Ehrbg. Ksawerówka, stawek 19. VI. (?); 8ie..
dliska, jeziorko polne 21. VI.
Przez W i e r z e j s k i e g o podany dla okolic Krakowa w kaJuży
pod Krowodrzą jako Oecistes ptyura Ehrbg.
38. Oe. velatus Gosse. Siedliska, jeziorko polne 22. VI.
Dla Galicyi nowy.
Rząd
Ploima.
Podrząd III o r ie a t a.
Rodzina Microco()oni()ae.
Rodzaj Microcodon
39. JW. clavus Ehrbg. Sawczyn, staw
Krakowa według W i e r z e j s k i e go
w dwu okazach.
Rodzaj
gdh
doliaris Rouss. (?)
pot:urzycka, bagienko w lesie
"Bażantarnia" 21. VI. J eden okaz złowiony. - Dla Galicyi nowy.
40.
]Y!.
(12
12
Rodzina Synchaetioae.
Rodzina Asplanchnibae.
Rodzaj Asplanchna Gosse.
41. A.Brightwelli Gosse. Wulka poturzycka, bagno w "Łazku u
21. VI.; Poturzyca, Bug 21. VI. i W aręż, staw 23. VI.; Sawczyn,
staw 7. X.i Moszków, staw 23. VI.; 7. X. Z wielu miejscowości
jako· pospolity dla Galicyi podawany przez W i e r z e j s k i e g o j
w stawie brzeżańskim· i w Magc1alówce podany przez F a c z y ń~
s k i e g o, nadto "w starych wodach, w kałużkach cegielni i po~
dobnych w Stojanowie" przez Kozara.
42. A. Sieboldi Leydig. Sawczyn, staw 23. VI.; 7. X.; Moszków,
staw 23. VI. Jako A. Ebbesbornii wykryty dla Galicyi przez Wi erzejskiego.
43. A. pl'iodonta Gosse. Parchacz , jezioro na wydmie 6. X.;
Wulka potrzycka, staw 8. VI.; Horodelec, staw 22. VI. Z kilkunastu
miej scowości w Galicyi wykryty przez W i e r z e j s k i e g o; w stawie
~rze~ańskin: i janowskim podany przez F a c z y ń s k i e g o, w kału
zach w StoJ anowie przez K oz ara.
Rodzaj Asplanchnopusde Guerne.
44. A. multiceps Schranck. Skomorochy, bagna wiosenne na
zrębie 29. IV.; Siedliska,jezioro "Zmerewe" 22. VI. Jako A. mYl'meleo
wykryty dla Galicyi przez Wierzej skiego w okolicach Krakowa i
nadto znany z kałuż torfowych Stoj anowa (K o z ar).
45. A. syrinx Ehrbg. Wulka poturzycka, bagno w "Łazku'"
21: V;r. (?):Okaz jeden po raz pierwszy wykryty w Galicyi. Do
zblOrow nIewłączony.
Rodzaj Ascomorpha Perty.
46. A. saltans Bartsch. Wulka poturzycka, staw 8. VI. W stawku
polnym na Zwierzyńcu i koło klasztoru Norbertanek w Krakowie
wykryty przez Wierzej skiego.
. ~7. A: e~audis Perty. Tartaków, staw 19. VI. i mlynówka 19. VI.;
BOJ~nlce, JezlOrko polne 22. VI.; Skomorochy, jeziorka wiosenne na
zrębIe 29. IV.; Wulka poturzycka, staw 8. VI.; 21. VI.; Poturzyca,
~ac~a Bugu 4. X. i Dobraczyn, zalewisko Bugu na łące 4. X.; Boratyn,
JezlOrko polne 29. IV.; Parchacz, Rata 6. X. i Horodelec, staw 22. VI.
Przez ~ i e r z e j s k i e g o opisany jako Sacculus viridis ma być
w okollCY Krakowa bardzo rzadkim.
13
(18)
Rodzaj Synchaeta Ehrbg.
48. S. longipes Gosse. Po turzyca, Bug 4. X.
Dotychczas w Galicyi nienotowany.
49. S. oblonga Ehrbg. Krystynopol, Sołokij a 6. X.; łacha Bugu
23. VI.; Sawczyn, staw 7. X.; Horodelec, staw 22. VI.; Parchacz,
jezioro 6. X. (?); Siedliska, staw 22. VI. Odkryty przez Wierzejskiego w stawku na Wesołej (Kraków) i w kałuży w Zakrzówku;
przez F a c z y ń s k i e g o w stawie brzeżańskim i w Magdalówce.
50. 8. pectinata Ehrbg. Waręż, staw 23. VI.; Sawczyn, staw
23. VI. i Horodelec, staw ~2. VI. ; Dobraczyn, lacha Bugu 4. X.;
W ulka poturzycka, staw 8. VI.; Parchacz, jezioro 6. X.; Boj anice,
jeziorko polne 3. X. i Siedliska, jezioro "Zmerewe" 22. VI.; Boratyn,
"Krywenowe" jezioro 3. X.
Gatunek pospolity; notuj ą go W i e r z ej s k i (stawek w Dę
bnikach i Mokry staw na Babiej G6rze); ]' a c z y ń s k i (J anów,
Brzeżany, Magdalówka) i K o z ar (kaluża w Stojanowie).
51. 8. stylata Wierz. Poturzyca, sadzawka w parku 23. VI. (?).
Raz oglądana żywo, ściślej niedała się obserwować, do zbiorów
niewłączona.
Podana dla Galicyi przez W i er z ej s k i e g o ze stawu w Dę
bnikach i przez Faczyńskiegoze stawu w Brzeżanach.
52. S. tremula Ehrbg. Poturzyca, sadzawka w parku 23. VI. i
kanał w ogrodzie 3. IV. i Czerteż, zarosłe stawisko 22. VI.; Horodelec, staw 22. VI.; Krystynopol, łacha Bugu 4. X. i Dobraczyn,
łacha Bugu 4. X. i Wulka poturzycka,staw 21. VI. i Opulsko, staw
7. X. (?); Tartaków, młynówka 19. VI. i Siedliska, staw 22. VI.
Dotychczasowe stanowiska w Galicyi: według W i e r z e j s k i e g o
w małych stawkach okolicy Krakowa dosyć pospolity; w stawie
janowskim, brzeżańskim i w Magdalówce lowiona przez F a c z y ńsk i e g o.
Rodzina Triarthribae.
Rodzaj Triarthra Ehrbg.
53. T. terminalis Plate. Sawczyn, staw 23. VI. Forma dla Galicyi nowa.
54. T. bl'eviseta Gosse, oznaczona przez Ch. F. R o u s s e l eta.
Tudorkowice, dól z torfu 5. VID.
14
(15)
Notuj ą go: "\V i e r z e j s k i z kaluży na Zwierzyńcu i stawku
koło klasztoru Norbertanek i K o z a r z kaluż torfowych koło
Stojanowa.
55. T. mystacina Ehrbg. Boratyn, staw we wsi 7. X. Do zbiorów
niewlączony. W Galicyi dotychczas nienotowany.
56. T. longiseta Ehrbg. Sawczyn, stawek na konopie
4. X. i sta w 23. VI. i Waręż, staw 23. VI. i młynów ka 23. VI.
Moszków, staw 23. VI. i 7. X. i Krystynopol , łacha Bugu 23.
Sokal, lacha Bugu 7. X. i vVulka poturzycka, staw 21. VI.;
rzyca, kanal w ogrodzie 22. VI. i Bug 24. VI.; bagno w
lesie Sekcya IV. 19. VI.; Rozdziałów, mlynówka 23. VI.
bardzo pospolity, notowany przez VV i e r z e j s k i e g o, F a c z y
skiego i Kozara.
57. T. longiseta Ehrbg. var. limnetica Zach. Sawczyn,
na konopie 4. X. i Moszków, staw 7. X. Z Galicyi nienotowany.
gatunku dotychczas niezauważone. Skoru~a jaja pok~ta kolczastemi w formie ściętych stożków brodawkamI, schodząceml w ostrych
kantach na wlaściwą powlokę jaja Dl. jaja 85 p, szer. 55 El, dl.
kolców 7-8 p... Gatunek w Galicyi niespotykany.
Rodzaj
Hydałina
Ehrbg.
62. H. senta Ehrbg. Stawek leśny koło Horodelca 3. IV.; Horodelec, staw 22. VI.
Z okolic Krakowa podany przez W i e r z e j s k i e g o i z kałuż
Stoj anowa przez K o z ara.
Rodzaj
Nołops
Ruds.
63. N. brachionus Ehrbg. Poturzyca, sadzawka w parku 23. VI. i
kanal w ogrodzie 20. VI. i kaluża "vVielki" las Sekcya rył 19. VL i
Boratyn, jeziorko polne 29. IV. i Skomorochy, stawek WIOsenny na
zrębie 29. IV.
Gatunek podany dla Galicyi tylko przez K o z a r a z torfowych
dolów okolicy Buska.
64. N. brachionus Ehrbg. var. spinosus Rouss. lvIoszków,
staw 22. VI.
W środkowej Europie dotychczas tylko raz we Francyi 1) (Okolica Bourg (Ain) spotykany i opisany zostal przez R o u s s e 1 e t a 2),
w materyale planktonowym z południowej Afryki zebrany~ przez
Kir k m a n a 3) i również i j a li) spotykalem tę formę w plytkICh k~
łużach, występuj ących na środkowo - afrykańskich stepach w. czaSIe
pory mokrej. Odmiana to nader charakterystyczna. Od formy ~Y
powej różni się obecnością dwu szeroko osad.zon:ych, ostrych kolcow,
utworzonych jako potężne wypukliny tylneJ śCIany skorupy symetrycznie po obu bokach ciala.
. . .
Stwierdzenie obecności tej odmiany w GalICJI, Jest z teg.o
względu ciekawe, że służyć może za klasyczny dowod kosmopohtyzmu wrotków.
W rozmiarach i kształcie nie różni się wcale od formy opisanej przez R o u s s e l e t a.
Rodzaj Polyarthra Ehrbg.
58. P. platyptera Ehrbg. Tudorkowice, dół z torfu 5. VIII.;
W ulka poturzycka, bagno w "Łazku "21. VI.; staw 8. VI. i Radwańce, jeziorko "Rlubokie" leśne rewir Grabowiec 7. VIII.; Poturzyca, Bug 24. VI.; lacha Bugu 4. X. i Waręż, staw 23. VI.;
Sawczyn, staw 23. VI.; 7. VIII. i stawek na konopie 7. X. i Moszków,
staw 23. VI. i Boratyn, staw we wsi 8. VIII. i 7. X.; Horodelec,
22. VI.; Krystynopol, łacha Bugu 23. VI.; 4. X.; Dobraczyn,
Bugu 4. X. i Skomorochy, jeziorko wiosenne na zrębie 29. IV.;
dliska, jeziorko polne 22. VI. i staw 22. VI.
Gatunek bardzo pospolity, spotykany przez W i e r z e j s k i e g o
Faczyńskiego i Kozara. '
'
59. P. platyptera Ehrbg. var. minor Voigt. Krystynopol, lacha
Bugu 4. X. i Dobraczyn, łacha Bugu 4. X. i Boratyn, staw we wsi 7. X.
Niezalączony do zbiorów i forma nowa dla Galicyi.
60. P. aptera Hood. Parchacz, Rata 6. X'i Sawczyn, staw 7. X.
Forma dla Galicyi nowa.
Rodzina
15
Hy()atini()ae.
Rodzaj Rhinops Hudson.
61. R. vitrea Gosse (Tabl. I. Fig. 9.) Boratyn,
"Krywenowe"
jezioro 3. X.
Gdzieindziej niespotykany i
w jeziorku w Boratynie wystę
powal w wielkiej m.nogości. Ryc.
9. przedstawia jajo zimowe, tego
..
1) P. d e B e a u c h a ID p. Seconde liste de Rotif&es observes en France
Bull. d. 1. soc. ZooI. d. France 32 T. 1907.
.
2) Rousselet Oh. F. Contribution to our Knowledge of theRotlfera of
South Afrika. Journ. of the R. :Micr. Soc. 1906.
. .
3) Kir k m a n I. List of some of the Rotifera of Natal. lbldem 1901.
') Jaku bski A. W. Beitrage zur Kenntnis der Susswasserfauna Ostr
afrikas I. Die Radertiere der Ussangusteppe. Zool. Anz. T. 89. 1912.
16
(16)
17
(17)
65. N. clavulatus Ehrbg. Poturzyca, sadzawka w parku 16. V.;
23. VI.; kaluża "Wielki" las Sekcya IV. 19. VI.; Krystynopol, bagienko nad SolokijBt 29. IV.; Parchacz, jezioro na wydmie 6. X.;
Boratyn, jeziorko polne 29. IV.; Skomorochy, bagna wiosenne na
zrębie 23. IV.
Wedlug W i e r z e j s k i e g o w okolicach Krakowa rzadki;
w Niemczech od czasów E h r e n b e r g a nieznaj dywany.
78. P. sord'ida Gosse. Bojanice, jeziorko polne 7. X.; Czerteż,
zarosle stawisko 22. VI.; BoratJ~n, jeziorko polne 2H. IV.; "\Vulka
poturzycka, sta \v 8. VIII.
,V okolicy Krakowa znaleziony przez "\V i e r z e j s k i e g o.
74. P. tigrid'ia Gosse. Poturzyca , kanal \'11 ogrodzie 20. \1.;
bagnisko w lesie "Bażantarnia" 21. VI. Boratyn, Rtaw 8. VIII.;
Skomorochy, bagienko na zrębie 29. IV.
Llla Galicyi nowy.
Rodzina Notommati()ae.
Rodzaj Taphrocampa.
75. T. annulosa Gosse. Parchacz, jezioro na wydmie 6. X.
Raz obserwowany. W okolicach Krakowa (Przegorzaly) według
Wierzej skiego dość częsty.
76. T. selenura Gosse. Bojanice , jeziorko polne 7. X.; Poturzyca, Bug 4. X.; Wulka poturzycka, staw 5. VIII.; Tudorkowice,
dM z torfu 5. VIII.
Dla Galicyi podany tylko przez Kozara z rowu na torfowisku w Busku.
Rodzaj Copeus Gosse.
77. C. centrurlls Ehrbg. Parchacz , jezioro H. X. i \Vulka I)()t.nrzycka, bagno w "ł.Jazku" 2. IV. i Poturzyca, lacha Bugu 4. X. i Siedliska, jeziorko polne 22. VI.; Boratyn, jeziorko polne 2H. IV.
W Galicyi wykryty przez K o z a r a w stawie w Krasnem.
78. C. collaris Ehrbg. Wulka poturzycka, jeziorko wiosenne
w lesie 29. IV.; bagno w lesie "Bażantarnia" 21. VI.; staw 8. VI.;
Bojanice, jeziorko polne 3. X., 7. X.; Opulsko, staw 7. X.; Maziarki,
kanal 22. VI.; Parchacz, jezioro 6. X.i Boratyn, staw 7. X.; Poturzyca, lacha Bugu na skraju lasu 4. X.; kanal w o~odzie. 3.
Jako Notommata collaris wykryta przez ,V l e r z e J s k l e g o
w Dębnikach pod Krakowem.
. .
79. C. pachyurus Gosse (?). Poturzyca, la.cha Bugu 4. X.; ~led,hska, jeziorko polne 22. VI. Nieściśle oznaczona, stBtd do zblOrow
Rodzaj Pleurotrocha Ehrbg.
66. P. constricta Ehrbg. Krystynopol, lacha Bugu 19. VI.
Problematyczny ten gatunek E hr e n b er g a, którego oznaczenie polega na negatywnych cechach, w stanie zakonserwowanym
utrudnia w wysokim stopniu ścislość sklasyfikowania. Nader rzadki;
podawany nadto przez H o f s t e n a.
Z GalicJi nienotowany.
Rodzaj Theorus Ehrbg.
67. Th. plicat'lls Eyf. Sawczyn, staw 23. VI. (?).
Obserwowany w kilku egzemplarzach w stanie zakonserwowanym, stąd nieścislość oznaczenia jod czasów odkrywcy niewidziany.
W Galicyi dotychczas nieznany.
68. T.h ..nncinatus Ehrbg. Bojanice, jeziorko polne 7. X. (?);
Boratyn, JezlOrko polne 29. IV.; staw we wsi 7. X. Dla Galicyi
niewykazany.
6~. Th. vernalis Ehrbg. Wulka poturzycka, staw 3. vrn.
NIespostrzegany w Galicyi.
Rodzaj Cyrtonia Rouss.
70. C. tuba Ehrbg. Parchacz, jezioro na wydmie 6. X.
W Galicyi dotychczas nieznany.
Rodzaj Proales Gosse.
71. ~. ~ecipi~ns. Ehrbg. Wulka poturzycka, bagno w "Łazku"
21. VI..; S~edhska, JezlOro "Zmerewe" 21. VI. Po raz pierwszy odkryty
w Gahc:Yl'
. 72. P. petromyzon, Ehrbg. Skomorochy, jeziorko wiosenne na
zrębIe 23. IV.; Boratyn, jeziorko polne 29. IV.; Bojanice jeziorko
polne 7. X.
'
:rv.
niewlączona.
W Galicyi niespotykana, na ogól rzadka.
Rodzaj Notommata Gosse 1).
80. N.· aurata Ehrbg. Wulka poturzycka, bagno w lesie "Bażantarnia" 21. VI.; Rozdziałów, lacha Białegostoku 20. VI.
Dotychczas w . Galicyi nieznany.
1) Spis miejscowości dlatego :rodzaju niekompletny, podaję go tylko
wtedy, gdy osobniki dawaly się ściśle oznaczyć.
Rozprawy i Wiadomości z Muzeum im. Dzieduazyekicb. T. 1.
2
18
(18)
81. N. aU'l'ita MiilI. WuIka potl1rzycka, staw 5. VIII.; 1\1:oszków,
staw 7. X.; Horodelec, staw 21. VI.; Poturzyca, kanał w ogrodzie
3. IV.; Skomorochy, kałuża wiosenna na zrębie 3. IV.
Przez Wierzej skiego wykryty w Dębnikach i Lubieniu; "pospolity w kałużach, stawach i rzekach u okolicy Stoj anowa (K o z ar).
82. N. ce'l'berus Gosse. Tartaków, staw 30. IV.; Parchacz, jezioro
6. X.; Poturzyca, Bug 4. X.; stawek leśny kolo Horodelca 3. IV.'
Gatunek dla Galicyi nowy.
83. N. cystopus Gosse. Parchacz, jezioro 6. X.; Boratyn, staw
8. VIII.
Odkryty już przez Wierz ej ski ego w Dębnikach.
84. N. forcipata Gosse. IDwówek, dół z torfu 5. VIII.; Boratyn, staw 8. VIII.; jeziorko polne 29. IV.
Dotąd nieznaj dywany w Galicyi.
85. N. najas Ehrbg. Tartaków, staw 30. IV.; Wulka poturzycka, kałuża w lesie "Bażantarnia" 21. VI.
Według W i e l' z e j s k i e g o dość pospolity w okolicach Krakowa.
86. N. (?) ovulum Gosse. Boratyn, jeziorko polne 8. VIII. Jedyny okaz dobrze za,konserwowany.
Dla Galicyi dotąd nieopisany.
87. N. saccigera Ehrbg.Wulka poturzycka, kałuża w lesie "Bażantarnia" 22. VI.
Znaleziony przez W i e r z e.i s k i e g o w stawku w Dębnikach.
88. N. lripus Ehrbg. Parchacz , jezioro 20. VI.; 6. X.; Siedliska, jeziorko polne przy drodze do Boratyna 21. VI.; Boratyll, jezioro
"Czmyrowe l( 22. VI.
Ze stawków na Zwierzyńcu i Dębnikach podany przez Wi erzejskiego.
Rodzaj Furcularia Ehrbg.
89. F. fO'l'ficula Ehrbg. Bagno polne między Opolskiem a Boja21. VI.; Rozdziałów, łacha Białegostoku 6. VIII.; Boj anice,
JezIOrko polne 3. X.; Krystynopol, SolokiJ'a 6. X.', Horodelec , staw
22. VI.
~ic~mi
'
Wykazany przez Wi er z ej s ki e go z Lubienia, Piłatkowiec
(Podole) i Dębnika a przez Kozara z kałuż cegielni w Busku.
Rodzaj Monommata Bartsch.
90. M. longiseta M l:ilI. W ulka poturzycka, kałuża w lesie Ba· t amIa
'" 21 . VI.; staw 5. VIII. ; Tartaków, staw 19. VI.; Boja"
zaD.
(19)
lB
nice, jeziorko polne 7. X·i Parchacz, jezirH'o fi. X.: Boratj'n, stH'W
we wsi 8. VIII.; Dobraczyn , łacha Bugu 4. X.
Dotychczas znany (\V i e r z e.i s ki) \v Galicyi ze stawku na
Zwierzyńcu, z Lubienia i Buska (K o z a T).
Rodzaj Diglena Ehrbg.
91. D. (?) biraphis Gosse. Moszków, stavl 23. VI.; Poturzyca,
sadzawka w parku 16. V.; kanał w ogrodzie 20. V. i CzrH·teź, l'(hv
przydrozny 22. VI.
l!'orma dla Galicyi nowa..
92. D. capitata Erhbg. Parchacz, jezioro G. X.; Poturzyca, Bug
4. X.' Dobraczyn, lacha Bugu 4. X.
Dotychczas niewykryty w Galicyi.
•
93. D. catellina Miill. Poturzyca, sadzawka w parku 16. V.; 23.
VI.; łacha Bugu 4. X.; Tudorkowice, dó~ z torfu 5. VIII.; SkOlU~
rochy, glęboki stawek na zrębie 23. IV.; Ksawerówka, stawek ~J.
VI.; Moszków, staw 7. X.; Bowiszcze, stawek 22. VI.; Boratyn, Je.
ziorko polne 29. IV.
"\Vedlug Wierzej skiego pospolIty w, ml~kaGh pod Krakowem i K o z a l' a w kałużach Buska. F a c z y n s k l notuJ e go z Magdalówki.
94. D. caudata Ehrbg. Boratyn, jeziorko polne 8. VIII.; WuIka
"
poturzycka, staw 5. VITI.
Znany z Dębnik (W i e l' z e J s kI).
95. D. clastopis Gosse. Moszków, staw 23. VI.
Gatunek dotychczas u nas nienotowa.D.y.
96. D. forcipata Ehrbg. Ozerteż, rów przydrożny 21. VI.; Poturzyea sadzawka w parku 23. VI.; Bojanice, jeziorko polne 7. X.;
Ksawer6wka, stawek 19. VI.; Boratyn, jeziorko polne 29. IV.; 4. X.;
Wulka poturzycka, staw 21. VI.
N otowany przez W i e l' z e j s k i e g o z okolic Krakowa i przez
F a c z y ń s k i e g o ze stawu brzeżańskiego..
.
97. D. grandis Ehrbg. Rozdziałów, łacha Blałegost.oku 22. VI.,
Opulsko staw dworski 7. X. i Radwańce, jezioro "Hłubokie" leśne rewir Grabowiec 7. VIII.; Wulka poturzycka, staw 5. VIII.
Wedlug W i e l' z e j s k i e g o dość częsty w okolicach Krakowa,
przez K o z a r a łowiony na torfowiskach Buska z wodą płynącą
w ziIuie z pod lodu.
98. D. rosa Gosse. Sawczyn, staw 23. VI. (?).
Nieoznaczony ściśle z powodu skurczu ciała, wywolanego
utrwaleniem. W Galicyi dotychczas niespotykany.
*
20
(21)
Rodzaj Triphylus Ehrbg.
99. T. lacustris Ehrbg. Poturzyca, sadzawka w parku 23. VI.;
mlaka, .na torfowisku Kopytowiec 4. Vill.
Notowany przez W i e r z e j s k i e g o i K o z ara.
Rodzaj Arthroglena Bergdl.
100. A. liltkeni Bergdl. Parchacz, jezioro 6. X. ; Rata 6. X.
U nas 'dotychczas nieobserwowany;
101. A. uncinata Milne. W ulka poturzycka, staw 5. VIII.
Dotychczas w Galicyi niezauważony.
Rodzaj Distenna (?) Gosse.
102. D spec. Bojanice, jeziorko polne 21. VI.
Forma bliżej nieoznaczalna.
Rodzaj Eosphora Ehrbg.
103. E. auriia Ehrbg. Tartaków, staw 30. IV.; Poturzyca" Bug
4. X.; lacha Bugu 4. X. (?).
Wedlug W i e r z ej s k i e g o miej scami pospolity w okolicy Krak?w~, przez Ko z a r a opisany jako nowy gat. Notommata symbwtwa.
104. E. digitata Ehrbg. Siedliska, polne j Bzioro "Zmerewe" 22.
VI. Raz tylko obserwowana - do zbiorów niewlączona.
. Dotychczas noto~any przez
i e r z ej s ki e g o ze stawku pod
łęgIem kolo Krakowa l przez K o z a raj ako wszędzie pospolity (?).
,V
Rodzina Diaschizidae.
Rodzaj Diaschiza Gosse.
105. D. coeca Gosse. Siedliska J' eziorko polne 21 VI, Z
" 22
'
.
.,,, merewe
"
6 . VI.; Dobraczyn, mlaka kolo drogi 6. X'
., Parc h acz
~~zlOro ;~.; Sawczyn, stawek na konopie 22. VI.; Moszków, sta;
. VI. (.), Horodelec, staw 22. VI.; Rowiszcze stawek 22 VI
Forma dotychczas u nas nieznaj dywana. '
"
106. D. eva Gosse. Zawisznia, młynówka 3. X.; Wulka poturzycka, staw 9. X.; Poturzyca, Bug 4. X.
. Ja~o Furcularia eva (?).Znana ze stawku w Dębnikach (WierzeJ SkI).
107: D. exigua Gosse. Sawczyn, staw 23. VI.; Ulwówek dól
z torfu 5. VIII.
'
Nowa forma dla Galicyi.
21
108. D. gibba Ehrbg. Sawczyn, stawek na konopie 21. VI.; Poturzyca, sadzawka w parku 6. X.; łacha Bugu 4. X.; rów kolo drogi
20. ·VI.; Bug 4. X; Rozdziałów, łacha Bialegostoku 22. VI.; Ulwówek, dól z torfu 5. VIII.; Skomorochy, kałuże wiosenne na zrębie
29. IV.; Zawisznia, młynówka 3. X.; Boratyn, młaka polna 4. X.;
staw we wsi 8. VIII.; Opulsko, staw dworski 7. X.; Wulka poturzycka , staw 21. VI.; 5. VIII.; Parchacz , jezioro 6. X.; Krystynopol , Solokij a 6. X.; Czerteż, rów przydrożny 22. VI.; Horodelec,
staw 22. VI.
Gatunek to pospolity ale nie występuje nigdzie masowo. Wedlug
W i e r z e j s k i e g o gatunek ten opisany jako Furcular ia gibba jest
pospolity w okolicy Krakowa i Lubieniu; tenże autor podaje jako
odrębny gatunek Diasckiza semiaperta, która wedlug nowszych badań okazuje się identyczną z wyż wymienioną formą. Dla stawu
w Brzeżanach i w Magc1alówce podana przez F a c z y ń s k i e g o.
109. D. gracUis Ehrbg. Wulka poturzycka, młaka w "Łazku"
21. VI.; Boj anice, jeziorko polne 7. X.; Parchacz, jezioro 6. X.
Pos polity według \V i e r z e j s k i e g o i opisany jako Furcularia
gracilis: okolice Krakowa, .Jaworów; również w stawie brzeżańskim
notuj e go F a c z y ń ski.
110. D. hoodi Gosse. Zawisznia, młynówka 5. X. (r).
Z~owiony w jed.nym okazie, stąd niepewność w oznaczeniu.
W Galicyi nieobserwowany.
111. D. lacinulata Mi.i.U. Boratyn, jeziorko polne 6. X.; staw
8. VIII.; Potnrzyca, sadzawka w parku 6. X.; lacha Bugu 4. X.;
Rozdzialów, łacha Białegostoku 23. VI.; Bojanice , jeziorko polne
22. VI.; 7. X.; Ulwówek, dół z torfu 5. VIII.; Skomorochy, młaka
wiosenna na zrębie 29. IV.; Zawisznia, mlynówka 3. X.; Krystynopol, bagienko nad Solokij8t 29. IV.; Wulka poturzycka, staw 21.
VI.; 5. Vill.; 4. X.; Sawczyn, staw 7. X.; Dobraczyn, lacha Bugu
4. X.; Siedliska, jeziorko polne 22. VI.
Jako Notommata lacinulata stwierdzony w okolicach Krakowa
przez W i e r z e j s k i e g o.
112. D. megalocephala Ghtscott. Sawezyn, staw 23. VI.; Bojanice, jeziorko polne 7. X.; Dobrnczyn, bagienko kolo drogi 6. X.;
Parchacz, jezioro 6. X.; Krystynopol, Sołokija 6. X.; Boratyn, staw
8. VITI.
Dla Galicyi nowy.
113. D. tenuior Gosse. WnIka poturzycka, młaka w "Łazkl1"
21. VI.; staw 21. VI.; Bojanice, jeziorko polne 7.X.
Dotychczas w Galicyi niel1otowany.
22
23
(28)
Rodzina Rattulidae.
Rodzaj Diurella Bory de St. Vincent.
114. D. bidens Lucks. Parchacz " J' ezioro na wydmie 6 X' P 0urzyca, sadzawka w parku 4. X:; Siedliska jezioro Zmerewe'" 22
VI.; Boratyn, jeziorko polne 8. VIII.
'
"
.
Dla Galicyi nowy.
. . 115: ~. braohyura Gosse. Czerteż, rów przydrożny 22. VI.; BoJa~lCe, JezlOrko polne ~2. VI.; Tudorkowice, dó~ z torfu 5. VIII.;
Skomorochy, stawek wlOsenny na zrębie 23. IV.; Boratyn, m~aka
pol~a 4. X,.; s~aw na wsi 8. VIII.; 'Nulka poturzycka, staw 5. VIII.;
Palchacz, JezlOro 6. X.; Poturzyca, lacha Bugu 4. X.' Dobracz n
lacha Bugu 4. X.
'
Y ,
Forma w Galicyi nienotowana.
. t 11? "D · collaris Rouss. Wulka poturzycka, młaka w lesie Bazan arma 2 1. VI.; Parchacz, jezioro 6. X.
"
Dotychczas nieznaleziony w Galicyi.
1~7. D. porcella Gosse. Boratyn, jeziorko polne 8 VIII' t
we WSl 8. VIII.; Poturzyca, sadzawka w parku 8. X.'· B . 4:
lacha Bugu 4 . X .,. k a ~ uza
· w" W'le lklm"
.
' Tartak'
ug . . ,
lesie Sekcya IV.'
staw 19. VI.; Rozdzialów, lacha Bialegostoku 6 VIII '. B'
jeziorko p l
22 VI O
.
. , oJ anlCe,
.; pulsko, staw dworski 7. X.; Tudorkowice
,
o ne
.
c10~ z torfu 5. VIII.; W ulka poturzycka, bagno w Łazku" 21 VI:
st~w 8. VI.; 21.
VI.; 5. Vill.; 4. X.; Parchacz J' ezioro 6 X··C . ,
tez ró
d'
2
, . . , zer, w przy rozny 2. VI.; zarosle stawisko 22 VI, R
.
sta k 22 VI S. .
.
., OWlszcze
we
.
. ; ledhska, staw 22. VI.
'
Nader pospo.lita forma, w Galicyi poraz pierwszy odkryta przez
K o z a r a w okollCach Buska.
t
.L.
122. D. tennuior Gosse. Poturzyca, InIaka w "Wielkim" lesie
Sekcya IV. 19. VI.; lacha na skraju lasu 4. X.; Tartaków, staw 30.
IV.; Bojanice, jeziorko polne 3. X.; '\Vulka poturzycka, staw 8. VI.;
21. VI.; 4. X.; Sawczyn, staw 7. X.; Boratyn, staw we wsi 8. VIII.;
jeziorko polne 8. vrn.; 4. X.
.
W Galicyi nienotowany.
123. D. tigris O. F. Muller. '\Vulka poturzycka, staw 21. VI.;
bagno w nŁazku" 21. VI.; Rozdziałów, lacha Białegostoku 6. VID.;
Ulwówek, dó~ z torfu 5. VIII.; Boratyn, młaka polna 4. X.; Radwańce, jezioro nH~ubokie" leśne rewir Grabowiec 7. ~III.; Parchacz,
jezioro 6. X.
Wierzej ski podaje j~ ze Zwierzyńca i .Jaworowa, :B"aczyń..
s k i z Brzeżan i Janowa.
124. D. Weberi Jennings. Czerteż, rów przydrożny 22. VI.; Po-
turzyca, ~acha Da skraju lasu 9. X.
W Europie dotychczas znaleziony w jeziorze genewskiem i St.
Georges (Szwaj carya). W Galicyi nieobserwowany.
sXa~
~w,
r;
~18. D. I!0usseleti Voigt. Boratyn, jeziorko, Krywenowe" 4 X
o raz plerwszy u nas
spostrzeżony.'
.
.
119. D. stylata Eyfert. Parchacz, jezioro 7. X.
J a~o Coelopus similis 'Vierz. znaleziony przez W i e
. k'
w DębnIkach, przez Facz ński
.
rzeJ s lego
K o z a r a w sad
l h dY
e g o w stawIe brzeżańskim i przez
.
zaw :}:ac . a wnego koryta Bugu w Busku.
~O. D. sulcata Je.nnings. Siedliska, jeziorko polne 22
owo odkryty w Galicyi.
. VI.
e)
121. D. sejunctipes Gosse. Siedliska, bagno 22. VI.
Jeden okaz; forma w~tpliwie ozna
'.
. .
rów; znany zOzech' J' d
k
.czona, nlewl~czona do zbio, e yny o az w NIemczech'
Gr' d
czas niespostrzeżol1Y.
' w :xa lCyl otych-
Rodzaj Rattulus Lamarck.
125. R. bioristatus Gosse. Boratyn, staw 8. VIII.; jeziorko polne
7. X.; Rowiszcze, stawek ~2. VI. ; Dobraczyn, lacha Bugu 4. X.; Poturzyca, lacha Bugu 4. X.; Wulka poturzycka, staw 5. VIII.; Bojanice, jeziorko polne 7. x..; Krystynopol, lacha Bugu 7. X.
Wierzej ski podaje tę formę z Dębnik.
126. R. calyptus Gosse. Poturzyca, sadzawka w parku 16. V.
(?); Siedliska, jezioro "Zmerewe" 21. VI.
Gatunek ten jako morski odkryty przez Gossego w r. 1889 na
wybrzeżu Szkocyi, a w r. 1895 powtórnie znaleziony przez H o od a
w Irlandyi, znalaz~em w kilku konserwowanych egzemplarzach. Ory-
ginalna ta forma różni się i kształtem ciała, delikatnym pancerzem,
brakiem oka i kształtem pazurków od reszty gatunków rodzaju Rat~
tulus. Jakkolwiek oznaczenie jej w granicach obserwacyi j est ścis~e,
przecież dla samego hypotetycznego charakteru tej formy, muszę powstrzymać się od daleko mog3tcych się posun3t ć uogólnień. Niniejszem poprzestaj ę na stwierdzeniu tej taj emniczej formy w naszych
wodach kraj owych.
127. R. capucinus Wierz. et. Zach. Krystynopol , lacha Bugu
21. VI.
W Sokalskiem forma nader rzadka, raz tylko spostrzeżona;
również
O jednym tylko okazie
wspomin~ Wierzej ski z D~bnik;
24
(26)
F a c z y ń s kilowił go w nielicznych egzemplarzach. w
nowskim i brzeżańskim.
128. R. carinatu8 Lamarck. Poturzyca, sadzawka w parku 23.
VI.; łacha Bugu 4. X.; Sawczyn, staw 23. VI.; Boratyn, staw 8.
VTII. i jeziorko polne 29. IV.; 8. VIII. i Horodelec, staw 22. VI. i
Wulka poturzycka, staw 21. VI.; 5. VllI.; Parchacz, jezioro 6. X. i
Opulsko, młaka polna 22. VI. i Uhvówek, bagno "podyluwialne" 5.
VIll.; Tudorkowice, dół z torfu 5. Vill.; Skomorochy, stawki wiosenne na zrębie 22. IV.; Rozdziałów, młynówka 23. VI. i Siedliska,
staw 22. VI. i bagienko przy drodze 22. VI.
Według W i e l' z ej s k i e g o rozpowszechniony we wszystkich
wodach; F a c z y ń s k i łowił go w stawie brzezańskim; K o z ar
W stawie w Krasnem.
129. R. elongaius Gosse. Wulka poturzycka, staw 5. VIII.; bagno w "I..Jazku" 21. VI.; Parchacz , jezioro 6. X.; Opulsko, młaka
polna 22. VI.
W okolicy Krakowa według W i e l' z e j s k i e g o rzadki, F ac z y li s k i znalazł go w stawie brzeżańskim.
130. R. gracilis Tessin. Parchacz, jezioro 20. VI.; Rata 6. X.;
Sawczyn, staw 23. VI.; Boratyn, staw 8. VIII.
Z Galicyi niellotowany.
. . 131. R. longisetus Schrank. Parchacz , Rata 6. X. j Boj anice,
JeZIOrko polne 7. X.; Wulka poturzycka, bagno w "Łazku" 21. VI.;
staw 8. VI. i 5. Vill. i kałuża w lesie "Bażantarnia" 21. VI.
Forma pospolita; znalazł go już W i e l' z e js ki.
.
132. R. lophoessus Gosse. Parchacz , jezioro 6. X.; W ulka poturzycka, bagno w "Łazku" 21. VI. i kałuża w lesie "Bażantarnia!I
21. VI.
Forma nieobserwowana u nas.
133. R. pusillus Lauterb. Sawczyn, staw 23. VI.
Dotychczas odkrył go w Galicyi tylko F a c z y ń s k i w stawie
brzeżańskim i w MagdalÓwce.
134. R. 'l'attus O. F. MiHler. Poturzyca, sadzawka w parku 6.
X.; Bug 4. X.; łacha Bugu 4. X.; Tartaków, staw 30. IV.; Parchacz, Ra~a
X.; Ozertez, zarosłe stawisko 22. VI.; Boratyn, staw
8.
JeZIOrko po1~e 29.
WuJka poturzyeka, staw 21. VI.;
8. VI., 5. V~.; ka1uza w leSIe 2. IV.; BOjaniee, jeziorko polne 3.
Tudorkow~ee,. dó1 ~ t~rfu 5. vm.; Skomoroehy, stawki na zrę
bIe 23. IV. i SIedlIska, JeZIOrko polne i staw 22. VI.
Dla Galicyi podaj e go W i e r y, e j s ki, F a c z :Y 11 s k i i K o z ar,
vn:r.;
:x:.;
?
r:r.;
135. R. scipio Gosse. \Vulka poturz)'cka, staw 8. VI.
136. R. stylatus Gosse. Sawczyn, staw 7. X.; "Vulka poturzycka, bagno w nŁazku" 21. VI.
Dla Galicyi nienotowany.
137. R. lunaris JYIi.iller (?): Bojanice , jeziorko polne 22. VI.;
Opulsko, młaka polna 22. VI.
Trudno oznaczalny, wydaje mi się być formą hypotetyczną. Dla
Galicyi podaje go Wierz ej ski ze stawku na ZwierzyilCu.
Rodzina Dinocharibae.
Rodzaj Dinocbaris Ehrbg.
138. D. pocillum MiilI. Poturzyca, łacha Bugu 4. X.; sad~a~ka
lasu 4. X.; Hozdzlałow,
w park "l 6 X . Bug 4 X . łacha na skraiu
oJ
łacha Białegostoku 22. VI. i 6. VIII.; młynówka 23. VI.; Opuls.ko,
staw dworski 7. X.; Ulwówek, dół z torfu 5. VIII.; TudorkowlCe,
dół z torfu 5. VIII.; Zawisznia, młynówka 3. X.; Dobraczyn , bagienko koło drogi 6. X. i łacha Bugu 4.
":ulka poturzycka, ~taw
8. VI.; 5. VIII.; Ozerteż, zarosłe staWIsko 22. VI.; Boratyn, Hta~
we wsi 7. X.; Horodelec, staw 22. VI.; Krystynopol, łacha Bugu 8.
VIII.; 4. X.; Siedliska, jezioro polne 21. VI.
.
Stanowiska dotychczas znane: Staw Toporowy (Tatry), ~Yl1lec,
J aworów i okolice Krakowa (W i e l' z e j s k i) i 8taw w Brzezanach
i Janowie (F a c z yńs ki); sadzawka starego koryta Bugu w Busku
Kozar.
. B
139. D. tetractis Ehrbg. Wulka poturzycka, kałuża w lesIe" .ażantarnia" 22. VI. i staw 21. VI.; 5. VIII.; Rozdział?w,. łac~a. BIałegostoku 19. VI.; Opulsko, jeziorko polne 22. VI.; BOJ~nI~e, JezlOrk~
polne 7. X.; Zawisznia, młynówka 3. X. i Parchacz , JezIOro 6. X.,
Rata 6. X.; Poturzyca, Bug 4. X.; Horodelec, staw 22. VI.; Dobraczyn , lacha Bugn 4. X.
. .
Notowany przez Wierzej skiego z DębnIk, przez Kozara
L
•
.,
..,
?C.;
z Bugu.
d t h s
140. D. tetractis var. paupera Ehrbg. Gatunek ten o yc cza
w Galicyi nienotowany, znalazłem tylko w jednyin egzemplarzu.
Pochodzi to stlł·d że z razu nie interesowałem się, tlł formą. tak da"2: ,
•
lece zbliżoną do
formy typowej; początkowo nIe
wpa dł a mI nawetł
w oko dopiero pod koniec badań, z uwagi, że E h l' e n ~ ~ r g uzna
ją za ~drębny gatunek, postanowiłem umieścić ją ': Spl~'3I~.. Jednakowoż, zdaniem mojem, nic nie przemawia za uznanIem JeJ Jako sa-
(26)
26
modzielnego gatunku. Z uwagi, że tylko słabym rozwojem kolców,
ledwo zaznaczonych ma się wyróżniać od D. tetractis, widzę się zniewolonym uznać ją za odmianę wyżej wymienionej formy. Zresztą
inne zewnętrzne cechy, wliczywszy w to kształt ogólny i wielkość,
w niczem nie odbiegaj ą od formy typowej.
Rodzaj Scaridium Ehrbg.
141. S. eudactylotum Gosse. Wulka poturzycka, bagno w "Łazku"
21. VI.; Radwańce, jezioro "Hłubokie" w lesie Grabowiec 7. VIII~; Boratyn, jeziorko polne 8. VIII.
Dotychczas u nas niewykryty. Gatunek ten należy do form
rzadkich.
142. S. longicaudum Muller. Poturzyca, sadzawka w parku 6.
X.; Stawy, Tartaków 19. VI.; Boratyn 8. VIII.; Horodelec, 22. VI.;
Wulka 21. VI.; 8. VIII.; Rozdziałów, łacha Białegostoku 29. VI.;
Tudorkowice, dół z torfu 5. VIII.
"VVed:tug W i e r z e j s k i e g o pospolity w Galicyi, ale nigdzie
w większej ilości; w torfowiskach i w stawie w Krasnem podany
przez Kozara.
Rodzaj Stephanops Ehrbg.
143. S. intermedius Burn. Boratyn, staw 8. VIII.; Parchacz, jezioro 6. X.; Opulsko, młaka polna 22. VI.
U nas dotychczas nienotowany.
144. S. lamellarz's MulI. Sawczyn, staw 7. X.; Boratyn, staw
8. VIII.; Poturzyca, łacha na kraj u lasu 4. X.; łacha Bugu 4. X. i
Wulka poturzycka, staw 8. VIII.; Bojanice , jeziorko polne 7. X.;
Siedliska, jezioro "Zmerewe"22. VI.
W okolicy Krakowa - według W i e r z e j s k i e g o
rozpowszechniony, ale nieliczny ; znaleziony również przez K o z a r a
w kałużach przy cegielni w Busku.
145. 8. muticu8 Ehrhg. Parchacz , Rata 6. X.; jezioro 6. X.;
Poturzyca, lacha na skraju lasu 4. X.; łacha Bugu 4. X.; Bojanice,
jeziorko polne 7. X.; Siedliska" staw 22. VI. ; jezioro "Zmerewe" 22. VI.
Notowany przez W i e r z e j s k i e g o z okolic Krakowa.
Rodzina Salpinidae.
147. D. erassipes Lueks. Poturzyca, kanal w ogrodzie 20. VI.;
Parchacz, jezioro 6. X.
Z Galicyi dotąd nieznany. Gatunek nader rzadki; wykryty
niedawno w Prusiech zachodnich przez H. L u c k sa.
148. D. trigona Gosse. Poturzyca, lacha na skraju lasu 7. X.;
Kopytowiec, stare torfowisko nizinne 4. VIII.
Dla Galicyi nowo odkryta forma.
149. D. videns Levander. \Vulka poturzycka, mlaka w lesie "Bażantarnia" 21. VI.; bagno w "Łazku" 21. VI.; Skomorochy, stu\vki
wiosenne na zrębie 23. IV.
Forma u nas nienotowana.
Rodzl1j Salpina Ehrbg.
150. S. brevispina Ehrbg. Poturzyca, sadzawka w parku 7. VIII.;
G. X.; Bug 4. X.; ~acha Bugu 4. X.; lacha na skraj u lasu 4. X.;
Boratyn, staw 8. VIII.; jeziorko polne 8. VIII.; Wulka poturzycka.,
staw 8. VI.; 5. VIII.; Rozdziałów, lacha Bia~egostoku 6. VIII.;
Opulsko, młaka polna 22. VI. ; Ulwówek, bagno po.dyl~wialne 5. VIII.;
dól z torfu 5. VIII.; Tudorkowice, dól z torfu 5. VIII.; Skomorochy,
stawki wiosenne na zrębie. 23. IV.; Radwańce, jezioro "FUubokie"
w lesie rewir Grabowiec 7. VIII.; Siedliska, jeziorko polne 22: VI.
Znany u nas z pracy W i e r z e j s k i e g o, ]' fi, c z y ń s k l e g o
(Brzeżany,
Magdalówka) i Koz ara.
151. S. brevispina Ehrbg. var. redunca Ehrbg. KrystYll~pol., lacha Bugu 23. VI.; Skomorochy, stawki na zrębie 23. VI.; SIedliska,
T
jeziorko polne 22. VI.
W Galicyi niespostrzegany.
152. S. macracantha Gosse. Poturzyca, Bug 4. X.; BoratYl1,
staw 8. VIII.; 7. X.; jeziorko polne 8. VIII.; Krystynopol, lacha.
Bugu 22. VI.; Dobraczyn , lacha Bugu 22. VI.; Wulka poturzyck~,
staw 8. VI.; 5. VIII.; Bojanice, jElziorko polne 3. X.; 7. X.; UI:v oTudorkowice, dól z torfu 5. VIII.; SIedk dól z torfu 5. VIII.'"
we,
,
C)') VI
liska, jeziorko przy drodze do Bo~atyna .2 2. ~VI.; staw _.... ' .
U nas znaj dywany przez W l e r z eJ s k l e go.
153. S. macracantha Gosse var. ventralis Ehrbg. Bor~tyn, staw
8. VIII.; W ulka poturzycka, staw 5. VIII.; Siedliska, j eZlOro polne
.
,
22. VI.
Notowany przez Wierzej skiego ze stawków na ZWlerzyncu
Rodzaj Diplax Gosse.
146. D. compressa Gosse. WnIka poturzycka, bagno w
21. VI.; Parchacz, jezioro na wydmie 6. X.
Z Galicyi dotychczas nieznany.
27
(27)
"Łazku"
i Lubieniu.
154. S. mtwronata O. F. Mii.ller. Poturzyca, sad~awka w parku
23. VI.; 7. VIII.; 6. X.; Bug 4. X.; łachu, na skraJU lasu 4. X.;
28
Waręż, staw 23. VI.; Sawczyn ,
staw.
23 VI,
K
., 7<' X .,. Ł ac h y
rystynopoI, Dobraczyn , Poturzyca 4. X.' OpuI k
,. k
22 VI B"
.
,
s o, m~a a
.
.; oJanlCe, Jeziorko polne 4. X.' Skomorochy st k'
s
b'
"
aw l
,enne ~a z.rę .le 23. IV.; Dobraczyn , bagienko koło drogi 6 X
R~dwa~ce: JeZlOro "Hłubokie" w lesie rewir Grabowiec 7 VIII" .
clhska'1 Je~lOrko polne 22. VI.; Boratyn, "Krywenowe" je~ioro
StwIerdzony w Galicyi przez W i e r ' k'
.
i F a c z y ń s k i e g o.
z e J s l e g o, Ko z a
22
155. 8. pe'l'tyi Hood. Skomorochy stawkO
.
23. IV.
'
l WIOsenne na
Gatunek bardzo rzadki· znaleziony w 3
l
tychczas nienotowany dla Galicyi.
egzemp arzach.
156. 8. spinigera Ehrbg R d' l'
.
VI . B t
'.
. oz ZIa ow, łacha BIałegostoku 22
. , ara yn, JeZlOrko polne 8. VIII.
.
Po ra~ pierwszy podany dla Galicyi.
157. S. mutica Perty. Poturzyca, Bug 4. X.
Gatunek. nader rzadki znaleziony W jednynl okazie. Z
Galicyi
dotychczas nienotowany. Określenie potwierdzone
R ousseleta.
przez Oh. F.
Rodzina Euchlanibae..
Rodzaj Dipleuchlanis de Beauchamp.
<I ~5p8. t D. propatula Gosse. Boratyn, jeziorko polne 29 IV, 8
Vll
o urzyca K
t .
.
.
.,.
<'
opy OWIec stare torfowIsko nizinne 4 VIII, lh
C a Bugu 4 X' Sk
h'
' . , ~a<
R
•
,
..,
i ~III . .IV. ;
omorac y, stawkI wiosenne na zr b'
.adwańce, jezioro "Hłubokie" w lesie rewir Grabowiec
23
bI aczyn, łacha Bugu 4. X.
.
., DoD b
W i e l' z e j s k i znalazł 3 k
(Podole).
o azy w ę nikach i Szwajkowcach
Rodzaj Euchlanis Ehrbg.
. ,159. E. deflexa Gosse. Tartaków, staw 19 VI,
dZIało w, łacha Białegostoku 22 VI, 6
. . , 30. IV.; Rozz torfu 5. VIII'
4
W
lk
.
.,
.
VIII.;
Tudorkowice , dół
., .
u a potUl'
k
'.
2. IV.; bagno w "ł.Jazku" 21. VI. ~yc a, JeZlOrko wios~nne w lesie
zrębie 23. IV.' Zawisznia ł <' 'kSkomorochy, głębokI stawek na
Poturzyca Bu'g 4 X' . l' hm yno w a ~ X.; Parchacz, jezioro 6. X.'
,
. . , ~ac a na s k raJu l
4 X
'
X.; vVaręż, staw 23 VI. D b
aSH . .; łacha Bugu 4.
., o raczyu łacha Bug 4 X S' d .
. .
.
u . . ; Ie hska,
JezIOrko polne 22 VI,' . . Z '
.
., JezlOro" merewe" 22 VI B t
.
. .; ora yu, Jeziorko
polne 29. IV.' 8 Vln. R .
,.
" OWISzcze, stawek 22, VI.
N
otowany przez Wi er z ej s k i e go,
<
(29)
29
160. E. diŻatata Ehrbg. Poturzyca, sadzawka w p~rku 23. VI.;
7. VIII.; 6. X.; rów kolo dworu 20. VL; Bug 4. X.; Tartaków, staw
19. VI.; mlynówka 19. VI.; Bojanice., jeziorko I)Olne 7. X.; Dlw6~
wek, dól z torfu 5. VIII.; Tudorkowice, dół z torfu l). \TII.;Wulka.
poturzycka, stawki wiosenne w lesie 2. IY.; staw 23. YI.; 5. VIII.;
Skomorochy, stawek wiosenny na zrębie 23. IV.; Zawisznia, mły
nówka 3. X.; Radwańce, jezioro "IDubokie" 7. \111.; Parchacz , jezioro 6. X.; Rata 6. X.; W aręż , staw 23. VI.; Sawczyn, Btaw 23.
VI.; Krystynopol, Solokija 6. X.; lacha Bugu 4. X.; Czerteż, zal'm.;ltJ
stawisko 22. VI.; Boratyn, staw we wsi 8. VIII.; jezioro polne 8.
VIII.; Horodelec, staw 22. VI.; Sokal, łacha Bugu 7. X.; Siedliska,
jeziorko polne 22. VI.; staw 22. VI.; "Zmerewe" jezioro 22. VI.
Gatunek pospolity we wszystkich wodach staj Ekcych. Wierzejski i Kozar. Według Faczyńskiegoznajduje się również w stawie janowskim i brzeżańskim.
161. E. dilatata Ehrbg. var. macrura Ehrbg. Poturzyca , sadzawka w parku 7. VIII.; Wulka poturzycka, staw 21. VI.; Kry~
stynopol, lacha Bugu 23. VI.; Siedliska, jezioro polne 22. VI.
Dotychczasowe stanowiska: Lubień, Dębniki, Monasterzyska
(Wierzej ski); Brzeżany (FaczYIlski); "wszędzie i zaWHze po~
spolity" (K o z ar).
162. E. hippisideros Gosse. Rozdziałów, lacha BiaIegostoku 6.
VIII.; Opulsko, staw dworski 7. X.; Zawisznia, mIynówka 3. X.;
Dobraczyn., bagienko kolo drogi 6. X.; Wulka poturzycka, staw 8.
VIII.; Parchacz , jezioro 6. X.; Czerteż, zarosle stawiRko 22. VI.;
Boratyn, staw we wsi 8. VIII.; Siedliska, "Zmerewe" jezioro 22. VI.;
.
jeziorko polne 22. VI.
163. E. lyra Ruds. Poturzyca, sadzawka w parku 23. VI.; RozdziaMw, łacha Bialegostoku 6. VIII.; Zawisznia, mIynówka 3. X.;
Parchacz , Rata 6. X.; Czerteż, zarosłe stawisko 22. VI.; Boratyn,
staw we wsi 8. VID.; HorodBIec , staw 22. VI. ; Dobraczyn, lacha
Bugu 4. X.; Siedliska, staw. ~2. VI.
Dotychczas u nas nieobserwowana.
164. E. orophaGosse. Opulsko, staw dworski 7. X.; Czertez,
zarosłe stawisko 22. VI. ; Dobraczyn, lacha Bugu 4. X.
W Galicyi niestwierdzona.
165. E. pyriformis Gosse. Tartaków, staw 19. VI.; młynówka
19. VI.; Bojanice , jeziorko polne 3. X.; Ulwówek, dół z torfu 5.
VIII.; Wulka poturzycka, staw 8. VI.; 5. VIII.; Parchacz , jezioro
6. X.; Boratyn, staw we wsi 8. VIII.; Poturzyca, lacha Bugu 4. X.;
31
BO
(31)
Siedliska, mlaka polna przy drodze do Boratyna 22. VI.;
polne 22. VI.
Znaleziony w Dębnikach przez W i e r z e j s k i e g o.
166. E. triquetra Ehrbg. Poturzyc a, sadzawka w parku 6. X.;
lacha Bugu 4. X.; Tartaków, staw 30. IV.; Bojanice, jeziorko polne
7. X.; Opulsko, staw dworski 7. X.; Ulwówek, dół z torfu 5. VIII.;
\Vulka poturzycka, stawki wiosenne w lesie 2. IV.; bagno w "J..Jazku"
21. VI.; "Bażantarnia" 21. VI.; staw 5. VIII.; Skomorochy, głęboki
stawek leśny 23. IV.; Dobraczyn, bagienko kolo drogi 6. X.; łacha
Bugu 4. X.; Radwańce, "Hłubokie" jezioro w lesie rewir Grabowiec
7. VIII; Parchacz , jezioro 6. X.; Boratyn, staw we wsi 8. VIII.;
jezioro polne 8. VIII; Krystynopol , lacha Bugu 4. X.; Siedliska,
jeziorko polne 22. VI; "Zmerewe" jezioro 22. VI.
Odkryty w Galicyi przez W i e l' z e j s k i e g o. Oryginalny fakt
biologiczny przedstawiony jest na (tabl. I, :fig. 3.) ilustruj ~cej skła~
danie jaja przez Euchlanis triquetra. Fakt podwójnie ciekawy. Po
pierwsze dotychczas jaja tego gatunku nje były znane, po drugie
w literaturze znanym po dziś dzień jest tylko j eden fakt składania
jaj przez wrotki. Fr. Kra u s e 1) opisuje mianowicie i przedstawia
ilustracye składania jaja przez Mastigocerca capucina.
Zdeformowanie ciała wynikłe jako skutek przedzierania się
wielkiego j aj a przez ścianę ciala powyżej nóżki przedstawia nam
wyraźnie ryc. 3. Jajo to jeszcze niezupełnie uwolnilo się z powięzi
ciala. Ponieważ ten gatunek wrotka składa j aj a wolno pływaj ~ce
st~d to pochodzi, że dotychczas nie udawalo się zaobserwować jego
jaj. Wymiary jaja: dl. 150!" największa szerokość 120/".
167. E. triquetra Ehrbg. var. hyalina Leydig. Poturzyca, sadzawka w parku 23. VI.; 7. VIII.; Tartaków, staw 30. IV.; Bojanice, jeziorko polne 3. X.; Horodelec, staw 22. VI.
Dotychczas u nas nieznana.
nizinne 4. VIII.; laeha Bugu 4. X.; łacha na kraju lasn 9. X.; UIwówek, dół z torfu 5. "VIII,; Tudorkowice, dól z torfu [l. VIII. i
vVulka poturzycka, stawki wiosenne w lesie 2. IV.; bagno w "Lazku"
21. VI.; młaka w lesie nBażantarnia!..: 21. VI.; staw 21. VI.; o. VIII.;
Skomorochy, stawki wiosenne na zrębie 23. IV.; Zawisznia, mlynówka 3. X.; RadwallCe, "Hłubokie" jezioro w lesie 7. VIII.; Sa\vczyn, staw 23. VI.; Czerteż, zarosł.e stawisko 22. VI.; Bora.tyn, staw
we wsi 8. \7111.; jeziorko polne 29. IV.; 8. VIII.; Horodelec, sta'v
22. VI.; Krystynopol, łacha Bugu 8. VIII.; Dobraczyn, lacha Bugu
4. X.; Siedliska, jeziorko polne 22. VI.; "Zmerewe" jezioro 22. VI.
Jeden z naj pospolitszych gatunków; zauważony przez Wi e~
l' z e j s k i e g o, F a c z y Ił S k i e g o i K o z a l' a.
169. C. luna var. brachydactyla Stenroos. Gatunek rzadszy od
poprzedniego. Wulka poturzycka, staw 8. VIII.
Dotąd niepodawany.
170. C. ungulata Gosse. Tartaków, staw 19. VI. i Tlldorkowice,
dól z torfu 5. VIII.; Kopytowiec, stare torfowisko nizinne 4. VIII.;
Wulka poturzycka, bagno w ,,:IJRzku" 21. VI.; staw 21. VI.; Parchacz, jezioro 6. X.; Boratyn, staw 8. VIII.; jeziorko polne 8. VIII.
W i e l' z e j s k i znalazł kilka osobników tego gatunku w stawku
zwi erzynieckim.
171. C. sulcata Gosse. Parchacz, jezioro 6. X.
Należy do gatunków bardzo rzadkich; raz tylko znaleziony
w Niemczech; z Galicyi nienotowany.
Rodzina Cathypnidae.
Rodzaj Cathypna.
168. C. lima O. :F'. Miiller. Tartaków, staw 19. VI.; Rozdziałów,
lacha Białegostoku 22. VI.; 6. VIII.; jeziorko polne między Opulskiem a Bojanicami 22. VI.; Bojanice , jeziorko polne 7. X.; Opulsko, staw dworski 7. X.; Poturzyca, sadzawka w parku 6. X.; kałuża w "Wielkim" lesie Sekcya IV. 19. VI. i Kopytowiec torfowisko
1) Krause Fritz: Planktonproben aus ost- und westpreussischen Been.
Arch. f. Hydrobiol. u. Planktonkunde Bd. II. 1907.
Rodzaj Distyla Eckst.
172. Distyla gen. (tabl. 1., :fig. 5.). JedYnY okaz znaleziony 5.
VIII. w stawie w W ulce poturzyckiej. Wygląd znalezionej for~y
nie zgadza się z opisem żadnego z dotychczas znanych gatunkowo
J estto naj oczywiściej nowy gatunek, dla braku jednak ma.ter:yału
nie podobna nowo odkrytej formy bliżej rozpatrzeć. Jak. wId~c ~a
załączonej rycinie kształt ciala zwierzęcia jest nieregularn18 pol~h~
tyczny, o długich i charakterystycznie :vygięt!ch palca~h nożkL
Kształt samej nóżki i aparaty szczękowe Jakotez obecnośc oczu na
tym jedynym preparacie nie da się wykazać.
,
Wymiary: długość ciała 125 /", szer. 95 IJ-, dl. palcow 110 /l.
173. D. affinis Levander. Poturzyca, młaka w lesie "Bażantarnia" 21. VI.
:D
Należy również do rzadko pojawiający~h .się. gatunków, orma
bagienna; złowiony tylko jeden okaz, z GalIcYI nIenotowany.
(32)
32
174. D. flexilis Gosse. Krystynopol, łacha Bugu 22. VI.;' ffiwówek, dół z torfu 5. Vill.; Tudorkowice, dóŁ z torfu 5. VIII. i W ulka
poturzycka, młaka w "Łazku" 21. VI.; młaka w lesie "Bażantarnia"
21. VI.; Poturzyca, rów kolo dworu 20. VI. i skraj lasu 4. X. i Radwańce, nHłubokieu jezioro w lesie 7. vrn.; Parchacz, jezioro 6. X.
Z Galicyi nieznany.
175. D. gissensis Eckst. Parchacz, jezioro 6. X. (?) i Poturzyca,
Bug 4. X.
W Galicyi niespotykany.
176. D. Ludwigii Eckst. WuIka poturzycka, staw 21. VI. i 5.
VIII. i Rozdziałów, łacha Białegostokn 6. Vill.; Tudorkowice, dóŁ
z torfu 5. VIII.
Opisany przez Wierzejskiego ze stawku w Dębnikach.
177. D. ohioensis Herrick. (tabl. I., :fig. 8.). Poturzyca, łacha
na skraju lasu 22. VI. W kilku osobnikach' napotkana. Formę tę
możnaby uważać za odmianę D. Ludwigii, nie różni się bowiem od
niej ani wielkości~, ani kształtem i rysunkiem skorupki, iedynie
tylko na tylnym końcu grzbietowej skorv.pki brak kolca charakterystycznego dla D. Ludwigii l miejsce jego zajmuje wycięcie lekko
"wklęsle, tak że tylny brzeg skorupy otrzymuje zarys falisty. Znany
dotychczas tylko z Ameryki północnej.
178. D. inermis Bryce. Forma oznaczona przez Ch. F. R o u ss e l e t a. Z fanny kontynentu europejskiego dotychczas nieznana.
Parchacz, jezioro 6. X.
Rodzaj Monostyla Ehrbg.
179. M. bulla Gosse. Tartaków', staw 19. VI.; młynówka 19.
VI.; Rozdziałów, łacha BiaŁegostoku 22. VI.; 6. VIII.; młynówka
28. IV.; Jeziorko .polne między Opolskiem a Bojanicami 22. VI.;
Tudorkowice, dół z torfu 5. VIII.; vVulka poturzycka, jeziorko wioSenne w lesie 2. IV.; bagno w "Łazku"; staw 8. VI.; 21. VI.; 5.
VIII.; trzęsawisko w lesie "Bażantarnia" 21. VI. i Skomorochy, kałuża wiosenna na zrębie 23. IV.; Parchacz , jezioro 20. VI. i 6. X. i
Rat~ 6. X.; Krystynopol , Sołokija 6. X.; Sawczyn ,stawek na konopIe 22. VI. i Czerteż, zarosłe stawisko 22. VI. i Horodelec, staw
22. VI.; Poturzyca, łacha Bugu 4. X. i Siedliska, jeziorko polne 22. VI.
Notowany przez Wierzej skiego.
180. M. closterocerca Schmarda (tabl. L, fig. 4.). Poturzyca, sadzawka w parku 7. VIII.; 6. X. i Tartaków, staw 19. VI.; Bojanice,
l) Identyczny z Oatypna ohioensis.
BS
(.98)
jeziorko polne; Tudorkowice, dół z torfu 5. -VIII.; Kopytowiec, stare
torfowisko nizinne 4. VIU.; Wulka potul'zycka, stawi kałuża w lesip.- "Bażantarnia" 21. VI.; Rozdziałów, młynówka 23. VI. i Radwańce,
nHluhokie" .i ezioro w lesie 7. VIII.; Rowiszcze, stawek 22. VI.; I~a
chy bugowe , Krystyn0pol 28. VI.; Sokal 7. X.; Poturzyea 4. X.;
Siedliska, "Zmerewe" jezioro 22. VI.
Jestto jeden z najmniejszych wrotków, stąd latwo uchodził
u'\vagi obserwatora, bądź też skutkiem rzadszych sieci rzadko zostawal w połowach. Tem bowiem tłumaczę sobie, że od czasów znalezienia tej formy przez S c h m a r d ę w roku 185B w planktonie
z połudn. Ameryki (Quito) dotychczas nie była ponownie stanowczo
stwierdzona. W prawdzie N. W or o n k o w w spisie litewskich wrotków podaje tę formę, ale równocześnie zauważa jej nieścisłe oznaczenIe.
Jak się ze spisu b"adanych przezemnie miejscowości okazuje,
jest to forma typowa, chociaż niepospolita dla ł~kowych mokradeł,
torfowisk i bagien starych. (Tabl. I., fig. 4.) wykazuje kształt ciała
owalny, prawie kolisty, o brzegach przednich skorupy szeroko otwartych, lekko wyciętych, skorupa grzbietowa silnie kulisto wypukla
z dwoma żeberkami biegnącemi blizko siebie równolegle do linii
środkowej. Palec nogi w połowie swej długości nagle się zwęża i wybiega w długi ostry kolec. Wymiary: długość ciała 70 /-l, szerokość
58 /-l, długość nóżki 30 /-l.
181. M. cornuta Ehrbg. Poturzyca, sadzawka w parku 6. X.;
Bng 4. X.; łacha Bugu 4. X. i W ulka poturzycka, kałuża w lesie
"Bażantarnia" 21. VI.; staw 8. VI. i 5. VIII.; Dobraczyn , bagienko
koło drogi 6. X. i Radwańce, "Hłubokie" jezioro w lesie 7. vm.; Parchacz, jezioro 6. X. i Rata 6. X.i Waręż, staw 28. VI. i Czerteż, zarosłe stawisko 22. VI.; Horodelec, staw 22. VI.; Boratyn, jeziorko
polne 22. VI. i 8. VIII. i Siedliska, jeziorko polne 22. VI.; Krystynopo1, łacha Bugu 6. X.
Forma dosyć pospolita; w Galicyi zauważona tylko przez F ac z y ń s k i e g o w stawie brzeżańskim i w Magdalówce.
182. M. hamata Stokes. Jeziorko polne między Opulskiem a Bojanicami 22. VI.; Ulwówek, bagno podyluwialne 5. VIII.; dół z torfu
5. VIII.; Tudorkowice, dół z torfu 5. VIII.; Kopytowiec, stare torfowisko nizinne 4. VIII. ; Skomorochy, stawek na zrębie 29. IV.;
Wulka poturzycka, staw 8. VI.; 5. VIII. i Parchacz , jezioro 6. X.;
Boratyn, staw we wsi 8. VIII.; Krystynopol, łacha Bugu 23. VI.
Dotychczas z Galicyi nienotowana.
Rozprawy i Wiadomości z :Muzeum im. Dziedu8zyckich. T. 1.
8
B5
(35)
34
183. ]1,[. lunaris Ehrbg. (Tab l. I., fig. 12.). Siedliska,
lJolne 21. VI.; Parchacz, jezioro 6. X.; Poturzyca, sadzawka w
4. X.; Waręż, staw 23. VI.
Notowany przez W i e l' z e j s k i e g o i F a c z y ń s k i e g o z Brze~,
żan i Janowa, oraz przez Kozara. Dla zestawienia tej formy z
następnlł, zallłczam jego rycinę (fig. 12.), przedstawiaj.~cą
zwierzęcia
od strony brzusznej.
184. M. rotundata nov. sp. (Tabl. I., :fig. 6.). Znamienny i
gatunek ten wybitnie wyróżnia się od pokrewnych mu form;
ciala, jak okazuje fig. 6. okrąglawy, niekiedy nawet szerszy i:IIU.lZlti.U;!
długi. Brzeg przedni skorupy wybiega w dwa boczne
ale wyraźne ząbki. Wycięcie przednie lekko wklęsłe, brzuszna
rupa glębiej wycięta na przodzie niż grzbietowa. Skorupa
towa silnie wypukla, brz11 szna plaska. Cialo nader przeźroczyste!;
umożliwia wglBtdnięcie wprost w ulożenie· i kształt org,!1nówwewnętrznych. Skorupa silna i twarda. Aparat szczękowy silnie roz,,;'
winięty. Tylny brzeg skorupy lekko w tyl wycilłgnięty. Palec nogi
równa się połowie dlugości ciala, jest równy, walcowaty; na kOllCU
wybiega w 2 ostre, środkowe 'pazurki i w 2 boczne krótsze, sięga
jlłce do 1/3 pazurków środkowych.
Wymiary: długość 1201', szerok. lOS tL, dlugość nóżki samej
37 ~ 38 tL, pazurków 7 ft = razem 45 /1-.
Ze znanych gatunków zbliżoną jest ta forma najbardziej do M.
lunaris, od której jednak różni się wyraźnie pękatym zarysem skorupy,. brzegiem przednim skorupy, mniej zaś wyglądem nóżki.
Boratyn, jeziorko polne 8. VIII.; Siedliska, bagno polne 21. VI.
185. M. ovalis nov. sp. (Tabl. I., :fig. 11.). Łacha Bugu między
Wulką a PoturzycBt 4. X.; Boratyn, jeziorko polne S. VIII.
Forma zdaje się bardzo rzadka, znaleziona w dwu okazach.
Skorupa od strony brzusznej widziana, ma zarys kolisty, tylko
brzeg przedni skorupy jest 'plasko, szeroko ścięty. Skorupka grzbie~
towa silnie, brzuszna slabo wypukla. Palec nóżki prosty, walcowaty,
krótki i silny, na końcu zwęża się nagle ~ krótki, tępy kolec, który
może być rozdwojony (okaz z Boratyna).
Gatunek ten zbliżony zarysem skorupy i budoWlł nóżki do gatunku }[. cm"nuta rózni się od niej gladklł , niezarysowanlł powierzchnilł, szerokiem przedniem wycięciem, aprzedewszystkiem
wielkością·
S kor i k o w w pracy o planktonie wód guberni moskiewskiej
przedstawia jako Monostyla spec. formę, którą - sądzBtc tylko z rysunku dla braku bliższego opisu, możnaby uważać za identyczną
z formą 'przezemnie wykrytą· \Vymiary: dl. 813 Ił, szer. 70 /l, dłng.
nóżki
22 !t.
18G. M. fu'/"cata J\furray. Jeden okaz, oznaczony przf~z Ch. Ii'.
R o u s s e l e t a; do zbiorów niezat~czony.:b'or1Ua nowa i rzadka:
z fauny kontyneu"tu Europy dotychczas nieznany.
187. !vI. quadridentata Ehrbg. Poturzyca, sadza\vka \'1 p~r~u
23. VI.; 7. VIII.; Tartakó\v, staw 19. VI.;. Rc)zd~ia16w, la:ha. Bla:
legostoku 6. VIII.; Bagno polne między OpnIsklem a BOJal1lca~l1l
22. VI.; Ulwówek, bagno torfowe 5. VIII.; WnIka poturzycka, Jeziorko wiosenne w lesie 2. IV.; staw 8. VI.; 5. VIII.; Boratyn, sta\v
~ VIII.' kaluza polna 8. VIII.; Horodelec, st,aw 22. VI.; KrystYl~O
p'ol, lac11a Bugu 8. VIII.; Siedliska, nZmerewe" jezioro 22. VI.; Jeziorko polne 22. VI.
. .
Stwierdzony przez W i e l' z e j s k i e g o w o~ohcac~ !{r~kowa
i w Jaworowie i przez F a c z y ił S k i e g o w stawIe brzezanskuJl.
Hodzina Colurellioae.
Rodzaj Coluretla Bory de St. VineentJ.
188. O. bicuspidata Ehrbg. Stawy: Sawczyn, 2~ .. VI.; rrarŁa
ków, 30. IV.; W ulka poturzycka,
VI.; 21. VI: i 5. :rUr.; :a~ch~c~~
Czertez
zarosle
stawIsko
22. VI., I..lacha Bubu. Kr)
,
R a t a 6 . X .,
stynopol, 23. VI.; Dobraczyn, 4. X.
Stwierdzony przez W i e l' z e j s k i e g o w okolICach I\.~a~o~a.
Oolurus micromela,. przez F a c z y ń s k i e g o w stawie brzezansktm
,
i w Magdalówce i K o z a r a w okolicach Buska.
189. Q. compressa Lucks. Tartaków, staw 28. VI.; mlynowka
S:
T.
..7"
21. VI.; Poturzyca, Bug 4. X.
. .
Dot~d u nas niezauważony. ~atunek bardzo .rzadkl l wykryty
. d
rzez R L u c k s a w Prusiech ZachodnlCh.
nIe awno p
.
.
3 VI'
190. O. aeflexa Gosse. poturzyca, sadzawka w parku 2.
.,
.. h B
4 X' sta"W'V: Tartaków, 21. VI.; Wulka poturzycka,
l.ac a ugu . . ,
.. J
k .
dól z torfu
. 5 VIII.' Sawczyn 23. VI.; 7. X.; Tudor OWlCe,
VI
8.
., . .,
'
Ł k" 21 VI' DohraczynJ
5. VIII.; Wulka -potJurzycka, bagno w " az ~u
. , . , Hlubokie"
bagienko kolo drogi 6. X.; lacha Bugu 4. X.; Radwance, "
jezioro w lesie 7. VIII.
.
. k'
o
U nas po raz pierwszy znaleziony przez W l e r z e J s l e g '.
·,
t
29 VI' mlynówka 19. VI. ;
191 a lepta Gosse. Tartak OW, s aw .
.,
k
. .
4 X
d
ka w parku 7. vrn.; Wul a
Poturzyca, lacha· Bugu . .; sa zaw
t
8 VIII
5 VIII' 'Boratyn s aw.
8 VI. ; 21". VI . ; .
poturzycka, staw.
.,
,
* .
3G
(86)
W okolicach Krakowa i Lubienia znajdywany przez W i er z e j s k i e g o.
192. C. obtusa Gosse. Wulka poturzycka, staw 5. VIII.
Dość częsty w Lubieniu i w malych stawkach okolic Krakowa
(W i e l' z e j s k i), w stawku w Krasnem znaleziony przez K o z ara.
193. C. uncinata Ehrbg. Parchacz, jezioro 6. X.
W Galicyi dotychczas nieznaleziony.
Rodzaj Metopidia Ehrbg.
194. M. acuminała Ehrbg. Poturzyca, sadzawka 6. X.; mlaka
w lesie " Bażantarnia " 21. VI.; Wulka poturzycka, bagno w "Łazku"
21. VI.; staw 5'. VIII.; Radwańce, "Hłubokie" jezioro w lesie 7. VIII.';
Parchacz, jezioro 20. VI.; 6. X.; Siedliska, jeziorko polne 22. VI.
Poda'wany przez Wierzej skiegoi Faezyńskiego (Janów).
195. M. lepadella Ehrbg. (Tab1. I. fig. 7.) Poturzyca, łacha Bugu
4. X.; mlaka w lesie "Bażantarnia" 22. VI.; Parchacz, jezioro 6. X. ;
Rata G. X.; Siedliska, jeziorko 22. VI.
Przez W i e l' z ej s k i e g o łowiony w malych stawkach okolicy
Krakowa i Kołomyi, przez F a czy ń s k i e g o w Janowie, Brzeża
nach i Magdalówce. Stanowiska F a c z y ń s k i e g o wydaj ą mi się
z kilku względów niewiarygodne. Po pierwsze forma ta nie wystę
puje w planktonie stawowym, powtóre nie jest ona przez nowszych
niemieckich badaczy uznawaną. D i e f f e n b a c h i L u c k s (L c.)
zlączy li ten gatunek z M. solidus, tymczasem różnice między obu
gatunkami są tak bijące w oczy, że niemożna znaleźć usprawiedliwienia na tak lekkomyślne diagnozy. Angielscy badacze (H a l' l' in g),
zaliczają ją nawet do rodz. Catypna. Wobec nieporozumień odwołuję się na zalączoną rycinę i podaję wymiary: dl. 155 p..; szer.
110 fŁ; dl. palców 33-35 /1"
196. M. oblonga Ehrbg. Poturzyca, sadzawka 16. V.; 23. VI.;
7. VIII.; 6. X.; lacha Bugu 4. X.; RozdziaIów, lacha Bialegostoku
6. X.; mlynówka 23. VI..; Bojanice, jeziorko polne 7. X.; bagno na
drodze do Opulska 22. VI.; Ulwówek, bagno torfo we 5. VIII.; Tudorkowice, dól z torfu 5. VIII.; Skomorochy, stawki wiosenne na
zrębie 23. IV.; Tartaków, mlynówka 19. VI.; Wulka poturzycka,
staw 8. VI.; 5. VIII. ; Parchacz, jezioro 6. X.; Rata 6. X.; Sawczyn,
stawek na konopie 4. X.; Ozerteż, zarosle stawisko 22. VI.; Boratyn,
staw 8. VIII.; jeziorko polne 8. VIII.; "Krywenowe" jezioro 3. X.;
Horodelec, staw 22. VI.; Rowiszcze, stawek 22. VI.; Dobraczyn,
lacha B~gu .4. X,! b~gno kolo drogi 6. X.; Krystynopol, lacha Bugu
4. X.; SIedhska, JezIOrko polne l1Zmerewe" 22. VI.
37
(37)
"r
Prawdopodobnie jako Squamella bractea opisywana przez
i er z e j s k i e g 0, F a c z y ń s k i e g o i K o z a l' a.
197. M. oxysłerna Gosse. Bojanice, jeziorko polne 7. X. ~ Poturzyca, kaluża w 11 Wielkim" lesie Sekcya IV. 19. "VI.; Tudorkowice,
dól z torfu 5. VIII.; Kopytowiec, stare torfowisko 4. VIII.; Skomorochy, stawek na zrębie 29. IV.; WuIka poturzycka, staw 5. VIII.:
Boratyn, jeziorka polne l1I{rywenowe" 29. IV.; 8. VIII.; 4. X.;
staw we wsi 8. VIII.; Parchacz, Rata 6. X.; Sawczyn, stawek na
konopie 4. X.; Czerież, zarosle stawisko 22. VI.; Horodelec, staw
22. VI.; Łachy Bugu: Poturzyca, Dobraczyn, .Sokal, Krystynopol,
4. X.; Siedliska, staw 22. VI.
W okolicach Krakd\va (stawek na Wesolej) pospolity (W i er z ej s ki). F a cz y fI s ki znalazł go w Magdalówce.
198. M. rhomboides Gosse. W ulka poturzycka, staw 5. VIII.;
Siedliska, jeziorko polne przy drodze do Boratyna 22. VI.
W i e r z e j s ki znalazl j eden okaz tego gatunku w Szwajkowcach na Podolu; F a c z y 11. s k i znalazł go w Brzeżanach.
199. M. semicarinata Lucks. Mlynówka pod Rozdzialowem 21. VI.
J eden okaz, latwo poznawalny po skrzydlastym grzebieniu na
grzbiecie, podczas preparowania zaginąt Dotąd W Galicyi niezna"
leziony.
200. M. semicarinata Lucks var. tripłeris Lucks. Parohacz,
jezioro 6. X.
.
J eden okaz; gatunek j ak i poprzedni należy do rzadkich. Dla
Galioyi niecytowany.
201. M. salpina Ehrbg. (TabI. 1. Fig. 10.) Poturzyca, Bug 4. X.;
Boratyn, jeziorko polne 8. VIII.; Siedliska, jeziorko polne 23. VI.
Gatunek ten należy do nader rzadkich; od czasów E h r e nb e l' g a dotąd niespotykany i uważany byl dla tego za identyczny
z Met. oxysterna. Ponieważ zaś pominl\wszy opis, figura dana przez
E h l' e n b e l' g a nie odpowiada w szczególach budowie, przedsta wiaro
ją niżej. Cztery okazy tej "odrestaurowanej" formy. Oialo w kierunku grzbieto - brzusznym spłaszczone, skorupka grz?ietow~ slabo
wypukla, brzuszna plaska, brzeg przedni skorupy grzbIetoweJ lekko
wycięty, brzuszny plaski, grzbietowa skorupaniewyraźn~ena wklęsŁe
pola podzielona tak, że granice ich wydaj ą się ż~b~rkaro:. Na tylnym
końcu brzusznej skorupki glębokie owalne wyCIęCIe; nożka dwu lub
trójczlonowa, pazurki dlugie = 1/3części illugości .skorupy, proste, ostro
zakończone. Oko wielkie ciemno-czerwone. Dl. Olała 120 !t, szer. 95 {t,
dl. palców 25 !t.
38
(38)
202. M. similis Lucks. .Jeziorko polne między Opulskiem a Bo~
janicami 21. 1'I.
203. 11'1. triptera Ehrbg. Parchacz, jezioro 21. VI.; Boj anice,
jeziorko polne 3. X.; WnIka poturzycka, młaka w lesie "Bażan
tarnia" 21. VI.; Poturzyca, rów koło dworu 20. VI.; Boratyn, staw
8. Vill.
"Kaio Krakowa dość rzadki" (W i e l' z e j s ki).
204. )}1. solida Gosse. Poturzyca, sadzawka w parku 7. VIII.;
rów kolo dworu 20. VI.; Bug 4. X.; łacha na skraju lasu 4. X.;
kałuża"Wielki" las Sekcya IV. 19. VI.; Tartaków, staw 19. VI.;
Rozdziałów, lacha Białegostoku 6. VIII.;!!I/ młynówka 23. VI.; Bojanice, jeziorko polne 3. X.; 7. X.; Tudorkowice, dół z torfu 5. VIII.;
Kopytowiec, stare torfowisko 4. VIII.; W ulka poturzycka, studnia
w lesie "Bażantarnia" 21. VI.; bagno w "Łazku" 21. VI.; staw 8. VI.;
5. VII. j kałuża w lesie "Bażantarnia" 21. VI.; Skomorochy, głęboki
stawek na zrębie 23. IV.; Radwańce" w rewirze leśnym Grabowiec
"HŁubokie" jezioro 7. VIII.; Parchacz, Rata 6. X.; Sawczyn, st~wek
na konopie 22. VI. i 4. X.; Czerteż, rów przydrożny 22. VI.; zarosłe
stawisko 22. VI.; Boratyn, staw we wsi 8. VIII.; jeziorko polne
29. IV.; 8. Vill.; Rowiszcze, stawek 22. VI.; Łachy Bugu: Krystynopol, 23. VI.; 4. X.; Poturzyca, 4. X.; Dobraczyn, 4. X.; Siedliska
jeziorko polne 22.VI.; jeziorko przy drodze do Boratyna; staw 22. VI:
W i e l' z ej s k i znalazł j eden okaz ze Szwaj kowiec na Podolu.
Rodzaj Perodina Ehrbg.
205. P. elliptica Ehrbg. Tartaków, staw '19. VI.; Ozerteż, rów
przydrożny 22. VI.; Łachy Bugu: KrystynopoI, 4. X.; Poturzyca,
4. ~.; Wulka poturzycka, staw 21. VI.; 5. VIII.; Kopytowiec, tor~o~lsko 4. Vill.; Radwańce, "H~ubokie" jezioro 7. VIII.; Siedliska,
JezlOrko polne przy drodze do Boratyna 22. VI.; staw 22. VI.
.
Dwa razy znalaz~ go W i e l' z ej s ki; F a c z y ń s k i podaj e go
dla stawu w Brzeżanach.
:06. P. Tmucronata Gosse. Wulka poturzycka, staw 8. VI.;
21. vI.; 5. vIII.; bagno w "Łazku" 5. VIII.; Tudorkowice, dół
z torfu 5. VIq;.; Rozdziałów, młynówka 23. VI.; Siedliska, jeziorko
polne 22. VI.
,
W Galicyi zaobserwowany przez K o z a r a
207. P. parva Tern. W ulka poturzycka, staw 21. VI.; 5: VIII.
Dwa okazy tylko zł:owiono tego rzadkiego gatunku. \V Galicyi
nienotowany.
208. P. patina Mitll. Poturzyca, sadzawka w parku 6. X.; Bug
4. X.; łacha Bugu 4. X.; łacha na skraju la,su 4. X.; kał:uża
w ,Wielkim LL lesie Sekcya IV. 19. VI.; Stawy: Tartaków, 19. VI.;
W ~~ęż, 23. VI.; Horodelec, 22. VI.; W ulka poturzycka, 8. VI.;
5. VIII.; Czerteż, rów przydrożny 22. VI.; Krystynopol, lacha Bugu
23. VI.; 4. X.; Rozdział:ów, łacha Białegostoku 19. VI.; jeziorka
polne: między Opulskiem a Bojanicami ~2. YI.; Bojanice,. 3: X.;
Boratyn, 8. VIII.; "Krywenowe" 3. X.; SIedlIska, 22. VI.; JezlOrko
przy drodze do Boratyna 22. VI.; "Zmerewe LL jezioro 22. VI.; ~o
braczyn, kolo drogi 6. X.; Ulwówek, dół z torfu 5. VIll.; . ulka
poturzycka, jeziorko wiosenne w lesie 2. IV.; Skomorochy, JezlO;ko
wiosenne na zrębie; Zawisznia, 3. Xó; Rozdział:ów, 23. VI.; Radwance,
"Hlubokie LL jezioro w lesie 7. VIII.
Gatunek bardzo pospolity; podaj ~ go W i e l' z ej 8 ki, F ac z y ń s k i i K o z a l' (z Pełtwi w Busku).
W.
209. P. reflexa Tern. Wulka poturzycka,
młaka
w lesie "Ba-
żantarnia LL 21. VI.; Siedliska, jezioro polne 22. VI.
W okolicy Krakowa
"
210.
dość częstyU
(W i e r z e j s ki).
P. truncata Gosse. Tartaków, staw 19. VI.; mlynówka
19. VI.; Czerteż, rów przydrożny 22. VI. Boratyn, staw 8. VIII.;
Poturzyca łacha Bugu 4. X.; W ulka poturzycka, staw 8. VI.;
21. VI.;
VIII.; Ulwówek, dół: z torfu 5. VIll.; Tudorkowice, aół
z torfu 5. VIII.; Siedliska, jeziorko polne 21. VI.
Jeden okaz tego gatunku znalazl WieI' z ej s ki w Szwajkowcach na Podolu.
5.
Rodzina PeroOillioae.
w Busku, .
39
(39)
W
kałużach cegielni
Rodzaj Pomphoty Gosse.
211. P. complanata Gosse. Tartaków, staw 19. VI.; Roz.dzi~ł:ów:
ł:acha Białegostoku 6. VIII.; Bagno między Opulskiem a BOJ anlCaIDl
22. VI.; Zaw~sznia, młynówka 3. X.; Sawczyn, staw 7. X.; Moszków,
staw 23. VI.; 7. X.
W Galicyi lliespotykamy.
212. P. sulcata Hudson. Krystynopol, łacha Bugu 23. IV.
W Sokalskiem nieporównanie- rzadszy 'od poprzedniego; prze~
. z eJ. s k'l ze s t a wku na Zwierzyńcu i F ago,W 1er
clez wspomIna
.
.
czyński zę stawu Janows k'lego, b'"
rzezan skl'ego
, i w Magdalówce.
40
(40)
Rodzina Brachionirlae.
Rodzina Brachionus Pallas.
213. B. angularis Gosse. Poturzyca, sadzawka w parku 23. VI.'
Bug 24. VI.; Siedliska, jeziorko polne 22. VI. i stawy: Waręż 23:
VI.; Sawczyn 23. VI. i Moszków 23. VI.; 7. X.; Sawczyn, stawek na
konopie 23. VI.; 7. X.; Łachy Bugu: Sokal 7. X.; Poturzyca 4. X.;
\V aręż, młynówka 23. VI.
.
Cytują go "'\Vierzej ski, Faczyński (Brzeżany,Magdalówka)
l Kozar.
214. B. angularis Gosse var. bidens. Plate. Boratyn, jezioro
nKrywenowe" 3. X.; Sawczyn, staw 7. X.; stawek na konopie 4. X.i
Poturzyca, sadzawka w parku 6. X.
.
Forma u nas nieopisywana.
215. B. Bakeri O. l!". Muller. Poturzyca, sadzawka w parku 6.
Y.; 23. VI.; 7. VIII.; 6. X. i Stawy: Tartaków 19. VI.; Opulsko 7.
X.; Wulka poturzycka 21. VI.; 5. VIII.; Horodelec 22. VI.; Siedliska, 22. VI. i Maziarki, kanal 22. VI. i Ulwówek, bagno podyluwialne
5. VIII.; Tudorkowice, dól z torfu 5. VIII.; W ulka poturzycka, bagno w ,,~azku" 21. VI. i Parchacz ,jezioro 6. X.; Sawczyn, stawek
na konopIe 22. VI.; Siedliska, jeziorko polne 22. VI.
. Gatunek pospolity; stwierdzony w Galicyi przez Wier z ejsklego, Faczyńskiego (Brzeżany, Janów, Magdalówka) i Ko.,
z a l' a (okolice Buska).
216. B. Bakeri MulI. var. melheni Barr. et Dad. Poturzyca sadzawka w parku 7. VIII.; Wulka poturzycka, staw 8. VI.
'
~~kkolwiek ni.eopi~an~ jako samodzielna odmiana, znajduje się
przeCl~z Br. Baken w lIczbIe zauważonyqh przez Wierzej skiego
form, Jak tego dowodzi ilustracya (68. tab1. VI. L c.).
217. B. Bakeri MulI. var. bl'evispinus Ehrbg. Poturzyca, sadzawk~ w parku 22. VI.; 7. VIII.; Sawczyn, staw 23. VI.; 7. X. i
Moszkow, staw 7. X.
T
. Nie,:yod.rębniOl:~.y, choć zauważony (tab1. VI., fig. 70. L c.) przez
W l e l' z eJ s k l e g o 1 K o z a r a ; również F a c z y ń s k i cytuj e go
z Brzeżan i Magdalówki.
218. B. Bakeri MitU. var. entzii France. Poturzyca, sadzawka
w parku 23. VI.
U nas niezauważony.
219. B. Bakeri ~ii.l~. var.. rhenanus Lauterb. Poturzyca, sadzawka
w parku 23. VI. i SIedhska, Jeziorko polne 22. VI.
U nas dotychczas niewykryty.
(41)
41
220. B. Bakeri MitU. var. cluniorbicularis Skorik. Moszków,
staw 23. VI.
\V Galicyi dotychczas nieopisywany.
221.B. Bakeri MulI. var. convergens noy. var. (tab1. II., fig. 14.).
Siedliska, jeziorko polne 22. VI.; Sawczyn , stawek na konopie 22.
VI. ; Maziarki, kanał 22. VI.
Gatunek ten zosta~' odkryty, choć nienazwany przez Web eral).
Odznacza się silnym rozwoj em kolców tylnych, zbiegaj ących się ku
Hobie tak, że końcami prawie się stykają ze sobą. Zreszt~ kształt
i rysunek pancerza normalny.
222. B. Bakeri Mull. var. Fulleborni Dad. Sawczyn, staw 23.
VI. Zlapany w jednym okazie. Interesuj ącą tę odmianę, którą D ad a y wykryl w środkowej Afryce , znalazl w Galicyi L. K oz ar,
a chociaż jej jako odmiany nie cytuj e , przecież oryginalnością
kształtu wpadła mu w oczy, czego dowodzi odpowiedni rysunek.
Należy wszakże zaznaczyć, że okazy D a d aya są gladko skorupowe,
gdy K o z a r a pokryte guzkami. Co do moj ego okazu, brak mi odpowiedniego spostrzeżenia z powodu zlego stanu zakonserwowania.
223. B. Bakeri MulI. var. Michaelseni Dad. = var. rectangularis
Lucks. Siedliska, staw 23. VI.
J estto odmiana o slabej, gladkiej skorupie, kształtu prawie kwadratowego, o przednich, środkowych kolcach silnie wydlużonych, opisana przez D a d a y a 2) ze środkowej Afryki z bagna w okolicy je.
ziora Nyassa.
224. B. pala Ehrbg. Poturzyca, sadzawka w parku 16. V.; Bug
24. VI.; Stawy: Moszków, 23. VI.; Sawczyn, 7. X.; Waręż, 23. VI.;
Wulka potut'zycka, 21. VI.; Młynówki: Waręż, 23. VI.; Rozdziałów,
19. VI.; Bojanice ,jeziorko polne 7. X.; Sokal, lacha Bugu 7. X.;
Boratyn, "Krywenowe" jezioro 3. X.·
W Galicyi znajdywany przez Wierzejskiego, Faczyń
skiego (Magdalówka) i Kozara (kaluża przy cegielni w Busku).
225. B. pala Ehrbg. forma amphiceros Ehrbg. Waręż, mły
nówka; Stawy: Waręż, 23. VI.; Sawczyn, 3. VI.
Spotykany, ale niewyróżniony przez Wi er z ej s ki e g o.
226. B. quadratus Rouss. Poturzyca, sadzawka w parku 23. VI.;
Bug 23. VI.; Sokal, łacha Bugu 7. X.
1) Weber E. F. Rotateurs. (Voyage c1u Dr. Walter Volz) ZooI. Jahrb.
Abt. f. syst. 24. T. 1906.
2) E. D a d a y. Untersuchungen iiber die Susswassermikrofauna DeutschOst-Afrikas, Zoologica T. 23. 1'910,
(42)
42
Do zbiorów niewlączony. W Galicyi zauważony poraz pierwszy przez Wierzej skiego w Krakowie (sadzawka ogrodu botanicznego); F a c z y ń s k i notuj e go z Brzeżan i IvIagdalówki. Dotychczas była ta forma uważan~ za czysto wiosenną· R. Sachse 1 ) uważa
ją za monocy kUczną formę, poj awiaj ącą . się między końcem marca
a początkiem czerwca. Tymczasem moje badania wykazują tę formę
j ak i j ej odmianę i późną jesienią·
.
227. B. quadratus Rouss. var. tridentatusZernow. Krystynopol,
bagienko nad Sołokiją 29. IV.; Sawczyn, staw 7. X.; Siedliska, jeziorko polne 22. VI.
U nas dotychczas nienotowany.
228. B. urceolaris O. F. Mii.ller. Poturzyca, sadzawka w parku
16. V.; 23. VI.; Bojanice , jeziorko polne 3. X.; Krystynopol , bagienko nad Solokiją 29. IV.; Sawczyn, staw 7. X.; stawek na konopie 22. VI.; 7. X.; Moszków, staw 7. X.; Boratyn, jeziorko polne
29. IV.; Siedliska, staw 22. VI.
Spotykany dość rzadko przez 'V i e l' z ej s k i e g o w okolicach
Krakowa; F a c z y ń s k i e g o w stawie brzeżańskim i w Magdalówce
i Koz ara.
229 .. B. urceolaris MilU. var. rubens Ehrbg. Poturzyca, sadzawka
w parku 16. V.; 6. X.; kanał w ogrodzie 20. VI.; Bug 24. IV.; Bojanice, jeziorko polne 3. X.; 7. X.; Ulwówek, bagno podyhnvialne
5. VIII.; ,Varęż, mł:ynówka 23. VI.; Stawy: Sawczyn, 23. VI.; Moszków, 23. VI.; Boratyn, 7. X.;· Krystynopol , Soł:okij a 6. X.; Sa,wczyn, stawek na konopie 23. VI.; 4. X.; Boratyn, jezioro polne
29. IV.
Pospolity w naszym kraju; cyt,uj~goWieI'zejski,]J'aczylls ki (Brzeżany, Magdalówka) i I{ o z a r (okolice Buska).
Rodzaj Noteus ]Jhrbg.
230. N. miliłaris Ehrbg. rrartak6w, staw HL VI.; :rvlaziarki, kanał 22. VI.; Ulwówek, bagno podyluwialne 5. VIII.; ł,Jachy Bugu:
Krystynopol , 8. VIII.; 4. X.; Poturzyca, 4. X.. ; Born,tyn, jeziorko
polne 8. VIII.; staw we wsi 8. VIII.; Siedliska, "Zmerewe" jezioro
22. VI.
N oto~any przez \V i e r z e j s k i e g: o i F a. c z y Ii s k i e g o (Brzeżany).
'-_._~.
,
1) Dieffenbach i Saehse. Biologisr.he Plltcrsudlungcn ~Ln IHi,dertierell
in Teichw~Lssern. lnteTU. Reyue <leI' Ges. Hydrohiol. n. Hy4lrogrnphie lUU.
43
(48)
231. N. polyacanthus Ehrbg. Boratyn, staw we wsi 8. VIII.;
jeziorko polne 8. VIII.
W okolicach Krakowa i Lubienia znaleziony przezWi er z ejs k i e g o, w sta wie brzeżańskim przez F a c z y ń s k i e go.
232. N. quadricornis Ehrbg. Opulsko, staw dworski 7. X.;
.Wulka poturzycka, stawki wiosenne w lesie 2. IV.; Boratyn, staw,
we wsi 8. VIII.; jeziorko polne 8. VIII.; Łachy Bugu: Poturzyca,
4. X.; Sokal, 7. X.
Dotychczasowe stanowiska: na Podolu, okolica I{rakowa, Morskie oko, na Babiej Górze (Wierzej ski); torfowisko kolo Buska
(Kozar).
Rodzaj Schizocerca Daday.
233. S. diversicornis Dad. Stawy: Sawczyn, 23. VI.; 7. X. i stawek na konopie 7. X.; Moszków 23. VI.
Stanowiska dotychczasowe w Galicyi: Lubień, Krzeszowice,
Tenczynek, Jaworów, Toporowy Staw (Wier z ej s ki), Brzeżany,
Magdalówka, .J anów (F a c z y ń s ki).
Rodzina Anuraeibae.
Rodzaj Anuraea Ehrbg.
234. A. aculeała Ehrbg. Poturzyca, sadzawka w' parku 23. VI.;
H. X.; Bug 4. X.; lacha Bugu 4. X.; jeziorko polne między Opulskiema Bojanicami 22. VI.; Wulka poturzycka, studnia w lesie
"Bażanta,rnia" 21. VI.; bagno w "łJazku" 21. VI.; staw 8. VI.; Dobraczyn, bagnisko koło drogi 6. X.; łacha Bugu 4. X.; Tartaków,
mł:ynówka 19. VI.; Parchacz, jezioro 6. X.; rzeka Rata 6. X.; Stawy: Waręż 23. VI.; 7. X.; Moszków 23. VI.; Horodelec 22. VI.;
Siedliska 22. VI.; Sawczyn, stawek pa konopie 22. VI.; 4. X.; Ozerteż, rów przydrożny 22. VI.; Krystynopol, łacha, Bugu 23. VI.; Siedliska, jezioro polne "Zmerewe" jezioro 22. VI.; Boratyn, "Krywenowe ozero" 3. X.
Nader pospolity gatunek; stwierdzony w Galicyi przez Wi erzejskiego, Faczyńskiego i Kozara.
235. S. aculeata Ehrbg. var. valga Ehrbg. Bojanice, jeziorko
polne 7. X.; Wulka potur!l<ycka, stawki wiosenne w lesie 2. IV.;
Sokal ,łacha Bugu 7. X.; stawy: Sawczyn i Moszków 23. VI.; 7.
X.; Boratyn, "KrYjVenowe" jezioro 3. X.
.
Stwierdzaj ą u nas tę formę W i e l' z e j s k i i F a c z y 11 R ki (Brzeżany). Forma ta, odznaczają;ca się bogat~ zmienności~ w ró,Żnem
44
(45)
wykształceniu kolców tylnych; wykazuj e wszelkie możliwe przejścia
ocl form najbardziej zbliżonych do formy typowej o kolcach nie
wiele różni~cych się długości~, aż do form skrajnie asymetrycznych.
Krańcowym przykładem tego lańcucha jest forma przedstawiona na
(tab!. II., fig.. 13.), gdzie na stronie prawej brak kolca, na stronie zaś
lewej znajduje się potężny kolec, dorównywuj~cy długości skorupy.
ważony. Dokładniej szy
236. A. aculeata Ehrbg. var. curvicornis Ehrbg. Kopytowiec,
stare torfowisko 4. VIII.; Sawczyn, staw 23. VI.; Boratyn, "Krywenowe " jezioro 3. X.
Pospolity; notowany przez Wi er zej s ki egoi Faczyńskiego
(Brzeżany).
237. A. aculeata Ehrbg. var. curvicornis Ehrbg. forma irregularis nov. spec. (Tab!. II., fig. 15.). Boratyn, "Krywenowe" jezioro 3. X.
Forma raz zauważona. Stanowi ona wyraźne przejście do A.
aculeała var. valga. Gdy u A. aculeata var. curvicornis tylny brzeg
skorupy jest lagodnie z~okr~glony, to u .A.. aculeała var. curvicornis
forma irregularis wybiega na bokach w tępe końce tak, że zarys
skorupy jest prostok~tny o narożach zaostrzonych ; przyczem przejście do var. valga występuj e tern jaśniej, że po jednej stronie jest
zaznaczony niewielki z~bek, będ~cy zacz~tkiem kolca. Zreszt~ wielkość i rysunek skorupy jak u formy typowej.
238. A. aouleata Ehrbg. var. brevispina Gosse. Poturzyca, łacha
Bugu 4. X.; Bug 24. VI.; W ulka potur?,ycka, bagno w "Łazku" 21.
VI.; Ozerteż, zarosłe stawisko 22. VI.; Sawczyn, staw 23. VI.; stawek na konopie 23. VI.; Boratyn, "Krywenowe" jezioro 3. X.
W Orzechówce koło Brzozowa wykazany przez Wierzej skiego.
239. .A.. stipitata Ehrbg. Poturzyca, kanal w ogrodzie 20. VI.;
Stawy w Sawczynie i Moszkowie 23. VI.
W Galicyi posp~lity; znaj dywany przez W i e r z e j s k i e g o
i F a c z yń s ki e g o.
240. .A.. serrulata Ehrbg. W ulka poturzycka, bagno w "Łazku"
21. VI.; mlaka w lesie "Bażantarnia" 21. VI.
Gatunek rzadki; D i e ff e n b a c h uważa go za odmianę aculeata / tak dalece jednak różni się budow~ i kształtem skorupy od
wyż wspomnianego, że uważam za naj właściwsze przyłączyć się do
Ehren berga i Gossego, uważając go za odrębny gatunek. Dotychczas u nas nieobserwowany.
.
241. A. falculata Ehrbg. (Tabl. II., fig. 16.). Wulka poturzycka,
młaka w lesie "Bażantarnia" 21. VI.
Jeden okaz; ·jestto niezwykle rzadki gatunek, który od czasu
odkrycia przez E h r ę n b e r g a w r. 1839 nie został ponownie zau-
45
opis muszę z konieczności ograniczyć do budowy skorupy. Skorupa grzbietowa silna, bez żadnego podzialu listewkami na pólka, pokryta jest llieregularnie rozsianemi sęczkami,
które także na kolcach s~ silnie rozwinięte, wskutek czego kolce
wydaj~ się pokryte ząbkami. Środkowe kolce s~ naj dłuższe , słabo
zakrzywione na zewn~trz. Wymiary: dl. do końca środkowych kolców 190 /-t, szer. 100 f.-t, dl. środkowych kolców liczona od naj głęb
szego wcięcia w skorupie grzbietowej 60-62 II, dl. kolców bocznych
25-28f.-t.
242. .A.. cochlearis Gosse. Poturzyca, sadzawka w parku 16. V.;
23. VI. ; Bug 24. VI.; W ulka poturzycka, staw 22. VI. ; stawki wiosenne w lesie 2. IV.; Waręż, młynówka 23. VI.; Sawczyn, staw 23.
VI.; Moszków, staw 23. VI.
.
Stwierdzony w Galicyi przez Wi er z ej ski e g o i F a c z yńs kie go.
243. .A.. cochlearis Gosse var. tecta Gosse. Moszków, staw 23.
VI.; Sawczyn, staw 7. X.; Krystynopol, Solokij a 6. ,.
Dotychczasowe stanowiska w Galicyi: Kraków," Rusów, Jaworów, Lubień (Wierzej ski); Brzeżany, Janów, Magdalówka na Podolu (F a c z y ń s k i); sadzawka w dawnem korycie Bugu koło Buska (Kozar).
244. .A.. cochlearis Gossevar. tecta Gosse forma punctata Lauterb. Sawczyn, staw 7. X.
Niewł~czona do zbiorów; w Galicyi nieobserwowana.
245. .A. cochlearis Gosse var. hispida Lauterb. Sawczyn, staw
23. VI.; Sokal, łacha Bugu. 7. X.
U nas nieobserwowana.
246. .A.. cochlearis Gosse var. hispida forma pustulata Lauterb.
Moszków, staw. 23. VI.
W Galicyi niewykazana.
247. .A..' cochlearis Gosse var. robusta Lauterb. Poturzyca, sadzawka w parku 23. VI.
Z Galicyi niewykazywany.
248. .A.. cochlearis Gosse var. leptacantha forma ecauda Lauterb.
W ulka poturzycka, staw 8. VI.; Sawczyn, staw 23. VI.
U nas niezauważona.
249. A. cochlearis Gosse var. irregularis forma angulifera
Lauterb. Poturzyca, sadzawka w parku 16. V.
W Galicyi nienotowana.
250. .A.. cochlearis Gosse var. irregularis forma ecauda Lauterb.
Krystynopol, lacha Bugu 21. VI.
U nas nienotowana.
,!-'
46
(46)
Rodzaj Notolca Gosse.
251. N. acuminata Ehrbg. Tartaków, staw 30. IV.; Krystynopol,
6. X.; Ozerte.z, zarosle stawisko 22. VI. i Horodelec, staw
22, VI.; Poturzyca, łacha Bugu 4. X.; Boratyil, jeziorko polne
29. IV.; Rozdziałów, mlynówka 21. VI.
W Galicyi znaleziony przez W i e r z e j s ki e go.
252. N. labis Gosse. Stawy: Wulka poturzycka, 8. VI. i Horo"
delec, 23. VI.
Prawdopodobnie za uważona przez W i e r z ej s k i e g o, który
wspomina o odmianie N. acuminata z kolcem krótkiIn i tępym.
253. N. striata Ehrbg. Tartaków, staw 19. VI.; Skomorochy,
głęboki stawek na zrębie 23. VI.; Krystynopol, bagienko nad Solokij ą 29. IV. i Poturzyca, rów kolo dworu 20. VI.; Parchacz, Rata
4. X.; Ozerteż, rów przydrożny 22. VI.; Rowiszcze, stawek 22. VI.;
Boratyn, jeziorko polne 29. IV.
Dla Galicyi notowany: przez W i e r z ej s k i e g o, przez K o"
z a r a (w kalu~ach cegielni w Busku i na torfowiskach w Staja'nowie) i przez Faczynskiego (w ::Magdalówce).
Sołokija
Rodzaj Anuraeopsis Lauterb.
254. A. hypelasma Gosse. Tudorkowice, dół z torfu 5. VIII.;
Wulka poturzycka, staw 8. VI.; Siedliska, jeziorko polne 21. VI.
Zna.leziony przez W i e r z e j s k i e g o w stawku w Dębnikach
i w stawku ślizgawkowym na Wesołej; w rowach torfowiskŁ1 kolo
Bu~ka przez K o z a r a, w Ma.gdalówce na PodoIu przez 11' a c z y ń"
sklego.
Rodzina Ploesomatioae.
Rodzaj Ploesoma Jlerrick.
W:
2~5. Pl. lenticul~re He~rick. ulka poturz}:cka, bagno w ,,:Lazku"
1. VI.: mIaka ': l~sle ~Bazantarnla" 21. VI; Jeziorko polne lniędzy
Opulskl~m a BOJ an1Caml 22. VI.; Siedliska" jeziorko polne 22. VI.
OpIsany przez W i e r z e j s k i e g o jako B'ipalpus lynceus ze
stawku w Dębnikach.
256. Pl. triacanthum Bergendl. W ulka poturzycka bagno
w nŁazku" 21. VI.
.
,
U nas nienotowany ; gatunek rzadki.
257. Pl. truncatum Levander. Bagno polne między Opl1lskiem
a Boj anicami 22. VI.
2
47
(47)
Również forlTIa rzadka. Niewykluczoną jest ITIożliwość, że gatunek ten opisany przez Hudsona jako Notops hyptopus, znaleziony zostal przez W i e rz e j s k i e g o (Dębniki).
- Zestawiaj ąc wyniki prac nad fauną wrotków kraj owych: W i erzejskiego który opiRuje 101 gat. i odmian i FaozYllskiego
(w Brzeżanach 54 gat., w Janowie 25 gat., w Magdalówce 34 gat.
z tych dwa znalezione przez "\Vierzej skiego) i Kozara w Busku
55 gat. z jednym gat. nowym dla Galicyi, okazuj e się, że lista krajowych wrotków dochodzi do poważnej liczby równo 300, przedstawiającej stan fauny wrotków prócz Anglii i Niemiec nigdzie tak
gruntownie niezbadany. W załączeniu zestawiam spis wrotków
uprzednio spostrzeżonych w Galicyi, aniestwierdzonych przezem:lie,
obok zaś takąż listę wrotków dotychczas u nas nieobserwowanych.
Spis wrotków Wi e rze j s k i ego, niestwierdzonych przezemnie.
1. Philodina megalot'J'ocha.
2.
11
microps.
3.
"
bihamata = Gall.
Eh'J'enbergi (?).
4. A splanchna H errickii.
5.
"
girodi.
6. Floscularia ornata.
7.
"
campanulata.
8.
"
trilobata.
9.
"
uniloba.
10. Apsilus lentiformis.
11. Atrochus tentaculatus.
12. Stephanoceros Eichhornii.
13.' Melicerta ringens.
14.
"
tubicolaria.
15.
"
janus.
16. Limnias ceratophylli.
17. Oecistes mucicola. .
18. Oonochilus dossuarius.
19. Asplanchnopus eupoda.
20. Polyarthra platypter~ var.
euryptera.
21. Bipalpus vesiculosus.
Albertia intrusor 1).
Taphrocampa Saundersiae.
lVótom-mata brachyota.
Proales fe lis.
26.
"
parasita 1).
27. Furcularia sterea.
28.
"
gammari 1).
29. Rattulus helmintoides.
30. Ooelopus cavia.
31.· Btephanops tripus.
32.
"
bifurcus.
33. Euchlanis elegans.
34. Oatypna rusticula.
35. Colurus caudatu8.
36. pterodina emarginata.
37. Brachionus pala var. dorcas.
38.
71
var. dorca~ f. spinosus.
39.
"forficula.
40. Schizocerca diversicO'l'nis var.
homoceros.
41. Pedalion mirum.
42. Hudsonella pygmea.
22.
23.
24.
25.
') Formy pasorzytne, przezemnie nieuwzględnione.
(48)
48
Lista nowych dla Galicyi wrotków.
1. Philodina aculeata var. medioaculeata.
2. Philodina macrostyla.
3. Rotifer ciirinus.
4.
"
macroceros.
tardigradus.
5•
II
6. Oallidina const1'icta (?).
7.
"
Ehrenbergi.
8.
n
elegans.
9.
n
longirostris.
10.
n
magna.
11.
"
aculeata var. homospina nov. var.
12. Gallidina musculosa.
13.
n
papillosa.
14.
n
scarlatina.
15.
"
socialis.
n
vorax.
16.
17. Adineta barbata.
18.
"
oculata.
19.
"
tuberculosa.
20.
n
vaga.
21. Oonochilus unicornis.
22. Oecistes brackiatus.
23. Oecistes velatus.
24. Microcodides doliaris (?).
25. Asplanchnopus syrinx (?).
26. 8ynehaeta longipes.
27. Triartk7'a terminalis.
28.
"
longiseta var. limnetica.
29. Triartkra mystacina.
30. Polyartkra aptera.
31.
"
platyptera var.
minor.
32. Rhinops vitrea.
33. Notops brackionus var. spin08US.
34.
35.
36.
37.
38.
39.
40.
41.
42.
43.
44.
45.
46.
47.
48.
49.
50.
51.
52.
53.
54.
55.
56.
57.
58.
59.
GO.
61.
62.
GB.
64.
65.
66.
67.
68.
69.
70.
71.
72.
Pleurotrocha constricta.
Th/30rus plicatus (?).
"
uncinatus.
n
vernalis.
Gyrtonia tuba.
Proales decipiens.
"
petromyzon.
"
iigridia.
Taphrocampa selenura.
Copeus packyurus (?);
Notommata ansata.
"
cerberus.
n
forcipata.
"
ovulum.
Diglena birapkis;
"
capitata.
"
clastopis.
"
rosa (P).
Artkroglena lutJceni.
"
uncinata.
Distemma (P).
Diasckiza coeca.
"
exigua.
"
hoodi (?).
"
megalocephala.
"
tenuior.
Diurella bidens.
"
brachy'ltra.
"
collari.lł.
"
Rousseleti.
"
sulcata.
"
seju'nctipes (?).
n
tenuior.
"
weberi.
Rattulllls calyp tus.
"
gracilis.
n
lophotissus.
7l
saipio.
"
stylatus.
49
(49)
73. Dinockaris tetractis var.
paupera.
.
74. Scaridium eudactylotum.
75. Stephanops intermedius .
76. D{plax compressa.
77.
"
crassipes.
78.
"
trigona.
79.
"
videns.
80. Salpina brevispina var. re·
dunca.
81. Salpina pertyi.
82.
"
spinigera.
83.
mutica.
84. Euchlanis hipposideros.
85.
"
lyra.
86.
"
oropha.
87.
"
triquetra var.
kyalina.
88. Oatypna luna var. brackydactyla.
89. Catypna sulcata.
90. Distyla gen.
91.
"
affinis.
92.
"
flexilis.
93.
"
inermis.
94.
"
gissensis.
95.
"
ohioensis.
96. Monostyla closterocerca.
97.
"
hamata.
98.
"
furcata.
99.
"
ovalis.
100.
"
rotundata.
101. Oolurella compressa.
102.
"
uncińata.
103. ltfetopidia semicarinata.
104."
"var.
tripteris.
li
105.
106.
107.
lOS.
109.
110.
111.
112.
113.
114.
115.
116.
117.
118.
119.
120.
121.
122.
123.
124.
125.
Metopidia similis.
"
salpina.
Pterodina mucronata.
"
parva.
Pompkolyx complanata.
Brachionus angularis var.
bidens.
Brachionus Bakeri var.
entzii.
Brachiomts Bakeri var.
rkenanus.
Brachionus Bakeri var. cluniorbicularis.
Brachionus Bakeri var. eon·
vergens nov. var.
Brachionus Bakeri var. Michaelseni.
Brachionus quadratus var.
tridentatus.
A nuraea aculeata 1Jar. curvicornis forma irregularis
mihi.
Anuraea serrulata.
"
falculata.
"
cochlearis var. te·
eta forma punctata.
Anuraea cochlearis var. ki·
spida.
Anuraea cochlearis var. hispida forma pustulata.
Anuraea cocklearis var. robusta.
Anuraea cochlearis var. irregularis forma ecauda.
Ploesoma triacanthum.
nadto
Prócz nowych form zaznaczonych w spisie .znalaztem . tórnie
. szereg rza dk'lCh gatunko'w ,~
b~·dźto od czasu odkrywcy pow
nieznalezionych ;
Rozprawy i Wiadomoś"i z Muzeum im. Dzieduszyckich. T. l.
4
(50)
50
Tkeorus plicatus Eyf. (?),
Asplanchnopus syrinx Ehrbg. (?),
Diglena capitata Ehrbg.,
Diurella bidens Lucks.,
Monostyla closterocerca Schm.,
"
furcata Murr.,
Colurella compressa Lucks.,
]}Ietopidia semicarinata Lucks.,
"
" v a r . tripteris Lucks.,
"
salpina Ehrbg.,
Anuraea falcu lata Ehrbg.,
bądźto
na kontynencie europejskim dotychczas niezauważonych:
Rattulus calyptus Gosse (morski gatunek z wybrzeży Szkocyi).
Monostyla closterocerca Schm. z połudn. Ameryki (Quito).
.. "
furcata Murr. widziany raz tylko przez M l1rr a ya
w AngIn.
Distyla in~rmis. Bryce widziany raz tylko przez B ry C e g o.
"
okwensM Herr. z póln. Ameryki.
~rzy
systematycznem omawianiu fauny wrotków powiatu Sokalskl~go dołączałem ~dnośne. daty z prac innych autorów dla wyka~anla dotychczas~weJ naszej znaj omości fauny wrotków, zamieszkUJą~ych nasz kraj. Uzupełnieniem sądzę należnem sprawie
b~dz:e rozsze~zenie ~pi.su badanych stanowisk tej grupy na wszystkie
zl~mle dawnej, ~zphteJ' ~rzeglądając jednak odnośną literaturę widz:my za~rwazaJące brakI. Ośrodkowa cala połać średniego dorzecza
WIsły t. J. obszar Królestwa Polskiego dotychczas nie zostal pod
tym względem wyeksploatowany, chociaż odpowiednie materyały
zostały
w p. et ers b urs k"lej Ak a d
" UlTI18j
. ętności.
, . nagromadzone
..
en111
Rownleż l K~lęstwO Poznańskie leży odlogiem (Śląska nie wliczam
;r~:kres ponlż~zegozestawienia), a tylko Pomorze cale, a głównie
y ZachodnIe z centrum w Gdailsku zostaly gruntownie opracowane.
.
Zabór pruski 1).
Jakkolwiek c"
a1.a t a przes t rzeń ziem dawnei R l't'
. l
,
t.I
zp l e,l WIe 0krotnie od wielu d"
zleslątkow lat byla przez niemieckich badaczy
51
(51)
wyzyskiwaną, nIe lTIOŻe przecież wykazać takiego bogactwa form
jak Galicya.
Już z końcem XVIII. w. (1777 r.) ukazuj e się pierwsza rozprawka, dotycząca mikrofauny krajowej Jana Konrada Eichh o l' n a, pastora przy kościele św. Katarzyny w Gdańsku p. t.
"Beytrage zur Naturgeschichte der kleinsten Wassertiere, die mit
keinem blossen Auge konnen gesehen werden und die sich in den
Gewassern in und um Danzig bennden" . Między opisywanymi
wrotkami podaje piękny gatunek Btephanoceros Eickhorni pod nazwą
"polip koronowy", dalej rodzaj Brachionus (pala?) jako miotła
wodna, Triarthra longiseta jako "dlugonoga pchla wodna" Anuraea
aculeata jako "kosz na chleb", A. cochlearis jako "widelec".
W następstwie aż do r. 1886 nie ukazała się żadna praca
w wzmiankowanym kierunku; w tym czasie jawi się rozprawka O.
Z a c h a ri a s a 1), w której tylko pelagiczne a więc pospolite, masowo
występujące wrotki, na ogól w niewielkim, bo tylko kilkanaście
gatunków obejmującym spisie zostały wyliczone.
W następnych latach, dzięki silnie rozwiniętej działalności niemieckich towarzystw naukowych prowincyonalnych, mnożą się prace
z zakresu faunistyki, ale grupa wrotków bywa tylko przygodnie
opracowywaną. vV r. 1890 S e li g o 2) wylicza z 92 jezio:!; tylko 14
gatunków wrotków, gdy O. Z a c h aria s 3) wylicza 11 gatunków,
L a k o w i t z 4) w r. 1899 wspOluina tylko o 10 gatunkach..RÓwnocześnie prawie ukazuje się niewielka popularna praca dr. Hal bfassa 5), wyliczająca tylko kilka gatunków wrotków. W r. 1900
wydaje obszerniejsz9& monografię S e l i g o 6)
nad jeziorami
w Stuhm (2 mile na południe od Malborga) poświęcając jednak
1) Zacharias O. Faunistisc.he Studien in Westpreussisc.hen Seen. Jahrber.
v. West. Bot. Zool. Vereins H. 9,
2) S eH go. Hyclrobiologisebe Untersuchungen 1. Schr. d. Naturf. Ge~. in
Danzig N. F. VII. Heft 3. 1890.
3) Z a c h a r i a s O. Znr Kenntnis des Planktons einigerpommerschen Seen,
Forsehber. a. d. bioI. Station zu Plon. 1901. Teil 8.
ł) L a k o w i t z. Die niedersten Pflanzen- und Tierformen des Klostersees
bei Karthaus. Schr. d. Naturf. Ges. in Danzig N. F. X. Heft l.
5) Ha l bfa ss W. Einige Resultate der biologischen Durchforsehung der
hinterpommersehen Strandseen wahrend der Monate August und September
1899. Fischerei - Zeitung 1899.
i sz h po.l't yeznyeh gl"ranic używaln zresztA.
l) Podziału. tego
wedlug <1zisieOJ,ye
.
rzeczo weJ,.,Je dYll1e
. n
' , .~
wbrew podsaWIe
t
c a wzglę<lów łatwiejszej oryentacyi.
1.
6) S e ligo A.. Untersuehungen in den Stuhmer Seen. Herausgeg. v. Westpreuss. Bot. _zool. Verein u. v.· Westpreuss. Fis0herei -Verein Danzig 19'?O.
*
(52)
52
uwagę kosztem CZęSCl biologicznej, przedewszystkieul Iizyczno - che~
micznym badaniom; z wrotków podaje tylko 21 form planktonowych, z tych kilka litoralnych. W r. 1902 praca M. V oi gt a 1) nad
faun~ planktonową dwudziestu dwu jezior pomorskich wykazuje 33
gatunków. Również i następne drobne prace, jak Kr a l i s e g 0 2)
Z 10 gat., lub S e l i g o'a 8) !ł), nie przyczyniaj ą się do należytego rozszerzenia znajomości o faunie wrotków omawianych okolic. Dopiero
szereg studyów 5), 6), 7), 8) R. L li Ck s a, a zwlaszcza ostatnie jego
dzieło 9) jako wyraz kilkoletniej systematycznej dzialalności faunistycznej, z'awieraj3tce w spisie 176 gatunków, znalezionych w jeziorach, stawach, moczarach i bagnach torfowych, z tych 13 form
nowych, po raz pierwszy opisanych, pozwala dopiero teraz zestawić
faunę pólnocno-zachodnich krańców zjem polskich z poludniowymi
aż po Podole, t. j. z Galicy8t już od r. 1894 w sposób bardzo do~
kladny zbadaną przez W i e r z e j s k i eg o.
Z zestawienia fauny wrotków zbadanej przez niemieckich badaczy, a głównie przez Lucks a w zaborze pruskim w sumie 182
form dotychczas nie znaleziono w Galicyi gatunków 34.
Do fauny zatem ziem polskich prócz 300 form galicyjskich
należy wliczyć nadto następujące form.y:
Anapus ovalis,
Anuraea cruciformis var. Eickwaldi *),
Apsilus vorax,
1) Voigt M. BeitrH,ge zur Kenntnis des Planktolls pommerscher Seen.
Forschber. a. d. bioI. Station ?iU PlOn 1902. Teil 9.
2) Kraus e Fr. Planktonprobeu aus Ost- una WostPl'6U8sischen Scen.
Arch. f. Hydrobiol. 1907. :B. 2.
3) S eH go A. Hydrobiologische Untersllchungen III. Die hitnfigerell Ph'I.D~
ktonwesen Nordostdeutscher Seen 1907.
~') - Tiere und Pflanzen des Seenl:11anktons. Mikrol. 13ihlioth. III. 1907.
O) L u c k s R. Naturwissenschaftliche Streifzi.lge in das Gebiet der LilHtU.
Jahrb. d. Westpreuss. Lehrerver. f. Naturw. I .•Tahrg. 1905.
6) - Planktonstudien in Westpreussischen Seen 29.•Tahrber. cl. \Vestpreuss. bot.-zool. Vereins zu Danzig 1907.
~ - Neues aus der Mikrofauna Westpreussens. 31. Jahrbel'. a. Westpreuss.
bot. -zool. Vereins zu Danzig 1909.
8) - Die Floscularien. Eine naturwissenschaftliche Studie. Natnrw. Wo~
chenschrift N. F. B. 2. 1902/3.
9) - Zur Rotatorienfauna Westpreussens. Herausgeg. von "\Vestpreuss.
bot. - zool. Verein Danzig 1912.
*) Formy opatrzone gwiazdk~ są to organizmy wl'a~ciwe już morzu lubo
żyją w odnogach rzecznych o wodzie słono-słodkiej.
l
53
(58)
Brachion'l('s angularis var. rotundata *,
"
Bakeri var. rectang'l!:laris,
Oatypna ligona,
Oephalosiphon limnias,
Oonochiloides natans,
Oopeus spicatus (?),
Diglena gib ber (?),
Dinocharis tetractis form. caudata,
Diplax bisulcata,
unguipes,
Diurella brevistyla,
Floscularia ambigua,
"
coronetta,
"
proboscidea,
Gastropus stylifer,
minor,
"
FIyalocephalus
trilobus,
Limnias annulatus,
Metopidia quinquecostata,
"
quadricarinata,
li
rottenburgi,
Notolca foliacea *,
keptodon,
n
longispina,
striata var. biremis:l:,
"
Notommata
gronlandica,
Proales Wernecki,
Rattulus cylindricus,
"
macerus,
Syncheta baltica:l:,
Tubicolaria najas.
II
Zabór rosyjski.
Nierównie slabiej przedstawia się stan wiedzy naszej o miejscowych wrotkach. Gdy Galicya na tem polu przoduje, zabór rosyjski dopiero w ostatnjm dziesiBttku lat wydal kilka prac, dotycząc~ch ściśle zamkniętych systemów wodnych t. j. jezior i rzek
54
(54)
Litwy i pogranicznych części Rusi. Początek daje tu praca H eynemannal) nad fauną jeziora Wigierskiego w r. 1902, uwzględnia
jąca, choć w sposób niedostateczny, po raz pierwszy, kilka gatunków
wr~tków w zaborze rosyj skim. W następnych latach ukazuj ą się
dWIe prace W o r on k o w a 2),8); a ostatniem dopelnieniem tego kierunku prac jest rozprawka Lubyczankowskiego 4). Gdy pierwszy
z nich bada faunę planktonową jezior i rzek Litwy, . drugi w rozleglej sadzawce w słynnym parku, "Zonówka" w Humaniu wykrywa
na 13 gatunków dwie rzadkie formy Tetramastix opoliensis i Erachionus fa lcatU8. W zestawieniu z Galicyą okazuje się, że na ogólną
liczbę wrotków 94: znanych dotychczas z prowincyi polskich, zabranych przez Rosyę, 15 gatunków dotychczas nie zostało w Galicyi
znalezionych.
Są to formy następujące :
A napus ovalis *j
Asplanchna Sieboldi var. amphora (według prywatnej
notatki),
Brachionus Bakeri var. Zernowi,
II
falcatus,
Oolurus grallator ,
Gastropus stylifer '*,
Monostyla mollis,
Monura dulcis.,
Notolca longispina *,
"
joliacea *,
Pterodina. patina .var. intermedia,
"
??
"trilobata,
RaUulus cylindricU8 *,
Salpina sulcata,
Tetramastix opoliensis.
, Odliczywszy w ~owyższym spisie formy opatrzone gwiazdką,
ktore. zostały znalezlOne przez nienIieckicll badaczy W zaborze
pruskIm, reszta w liczbie 10 wraz z 34: wrotkami zaboru pruskiego,
•
1)
f e ihl e ni a H 'b. Ihc.d'AoBIlHie osepu BarphI B'Il 6ioJIorH'ICCROlll'Il H IILI6oJIonnOM'b OTJlO-
meUlIIX'I>. HSI> HHIWJILCI\.
u
2)
pbJ6onOA. snuoAa H. 6.
B o p o II K o n L }J.
1902.
KOJIOnpaTIiU, C06PlllIHIillI eKcnCAHuielf OTA'klla
n8,4HbJl1 lipait MocRua. YHHne/l. nłIIorp. 1907.
łIXTio.lloriH
3) Idem. lh <I>ByHi> Rotatoria MHHCltOH ry6.
ł) JIlO6H lauHoncRiH II O l'h
I
lo! .1)
• TnYAhI fl1
• I IiOTOpLlX'b
p",4ltHX'L KO.'1OUpnTl<ux'b, nnHAcIIlILlX'J,
:JlIIIa,41101'1
·OCClH
F!.'
•
• J'ApOulOJl. cTa0ltlH na rJlJ'6ol<ollll> o3ep'h. TO~IL IV. 1912.
B'.L sa-
1
B'I> roro-
55
(56)
nieznanymi z innych obszarów ziem dawnej Polski, stanowi lącznie
z fauną wrotków galicyjską, obejmującą 300 gatunków, razem 344
gatunków, jako calokształt fauny wrotków calej dawnej Rzplitej
Polskiej.
CZĘŚĆ BIOLOGICZNA.
EKOLOGIA.
Wrotki "bryofilne".
Jakkolwiek wrotki są organizmami, których istnienie ściśle
jest z obecnością wody, czy to w formie zbiorników wód
stoj ących czy płynących, istniej ą przecież między nimi pewne rodzaje przystosowane do życia w minimalnej ilości wody, którym wystarcza wilgoć zawarta w darniach torfowych i poduszkach mchów,
zarastaj ących podloża leśne, pnie drzew, dachy i strzechy domostw.
Grupę tę wyróżniamy jako wrotki bryofilne 1), których rozwój
przebiega trwale we mchu; karmią się one detri~us~~, po.chodząc~m
z rozkładu tych roślin. Znamienną cechą przewazneJ IlośCI gatunkow
tych zwierząt, żyjących w glębi darni mchowych jest brak oczu,
chociaż napotykamy tu i formy z nonnalnie wyksz.talconym or~ane~
wzroku. Oczywiście, ponieważ mchy, a nawet l torfy zawI~raJą
w sobie zmienne ilości wody, przeto tak z jednej strony organIzmy
bryofilne mogą istnieć w kalużach, dołach o podlożu mchowotorfiastem, jak z drugiej wrotki wodne nie znoszące życia w samym
mchu, znajduj emy w ostatnio wylnienionych warunkaoh w towarzystwie form typowo bryofilnych.
Na ziemiach dawnej Rzeczypospolitej polskiej grupa ta ao~yc~
czas nie była uwzględnioną, przeto poniżej zalą~zam w zestawlenIU
tablicowem połowy, zaznaczając, że na ogólną hc~bę36 f~rm b~o
filnych z grupy Bdelloidea, znanych w środkowej EuropIe z. NIe:
miec i alpejskich zarostów mchowych Szw~jcary~, z~ołałem wykr~c
dla okolic Bokala 18 form bryofilnych, nIe' whczaJ ąc w. t~n SpIS
4: form, wlaściwych także mchom, które wszakże udalo mI SIę zauważyć jedynie tylko w zbiorowiskach wodnych.
związane
l
1) H e i li i s Fr i t z. Systematik und Biologie dermoosbew:ohne~,den.Rh~""
. llnd Tara'19rad en d. er U mg ebuIlg von Basel mIt BeruckslChtlzopoc1el1, RotatOl'Ien
gl.1ng cleI' Ubrigen Schweizz, Arch. f. Hydrobiol. u, Planktonkunc1e. Bd. 5, 1910.
56
(56)
Tablica I.
UWAGA. Znakowanie odnoszące się do wszystkich tabel: 0= fo:rma pospolita;
+ = rzadka; -
~l
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14"
15
16
17
18
I
=
pojedyncze egzemplarze.
Mech
ze strzechy
Nazwa gatunku
A din eta barbata
oculata
n
tuberculosa
n
vaga.
"
Oallidina
bidens
constiicta (?)
" Ehrenbergi.
" elegans .
" longirostris .
"11 magna
aculeata var. homospina.
"
m'llsculosa
"
papillosa
symbiotica .
" scarlatina (?)
" vorax
" citrina .
Philodina
Rotifer tardigradus
"
-
Potu~
w Poturzycy
stajni
rzyca
mech
z lasu
3.IV.1912 I 3. X.1912
3. X.19i2
+
+
+
+
O
-
+
-
O
+
+
O
+
-
O
O
O
+
+
Ponieważ materyał badany pochodzi z pocz~tku kwietnia i października, a więc pory zimnej, zwłaszcza w czasie połowów, co
wyraźnie podnoszę, nader mroźnej (śnieżna zawieja w kwietniu,
mróz suchy w październiku), przypuszczać należy, że badania rozszerzone na porę cieplą, przyniosą luateryał o wiele bogatszy.
Jako ciekawą okoliczność, będącą charakterystyczllą cec1u~ polskiej wsi, należy przytoczyć oryginalne poszycie domostw wiej skich
słomianą strzechą, pokrywające się z czasem bujnym plaszczem
zwartych, wilgotnych darni mchowych; nietylko we mchu, ale
i w głębi butwiej ącej strzechy, (okoliczność zachodnio _europej skim
badaczom omal że nieznana), rozwijają się liczne gatunki wrotków,
. przystosowane odpowiednio do oryginalnych warunków życia. Zdolność ich do " asphyxii", t. j. do popadania w stan pozornej martwoty
prz~ ~kurczu ~ ~yschnięciu pow~oki ciała z nastaniem suszy, znakom~C1e ulatwIa lCh badanie, pozwalaj ąc na przewożenie ich w zupelnIe suchych darniach mchowych.
57
(57)
Wrotki zbiorowisk wodnych.
Zanim przej dę do omówienia biologicznych stosunków zbiorowisk wodnych, wspomnę pokrótce o rodzajach i formach tych zbiorowisk, by ułatwić następnie kwestyę ich wpływu jako środowiska
na uksztaItowanie się i ugrupowanie fauny wrotków poszczególnych
zbiorników.
Pomijając na razie sprawę wód płynących, o której mowa bę
dzie poniżej, zajmę się chwilowo analizą poj ęcia wód stojących.
Oczywista rzecz, że dzisiej sza hydrografia okolic Bokala znajduje swą genezę w epoce lodowej. Na obszarze dawnych lodników
leżą owe tak liczne śródpolne jeziorka w zaklęśniętych miedniczkach
o podłożu gliniastem (wyjątek jezioro w Parchaczu), które dzięki
opadom atmosferycznym i zbierającej się wodzie gruntowej wydostają się na powierzchnię. Kwestyę jednak pochodzenia jak i natury
tych jeziornych, bądź moczarowatych zaklęśnięć, j ako lącz~c~ się
ściśle z orografią i geologią terenu, z konieczności pomij am.
Na badanym obszarze niema większych zbiorników wód.
A przecież przeszłość jasno nam przedstawia, że dzisiej szy stan wód
jest tylko resztką potężniejszych i rozleglejszych obszarem, gdzieniegdzie w jednolity system zł~czonych, płytkich, moczarowatych,
częstokroć bezodpływowych jeziorzysk.
Pomijając sprawę przedhistorycznego oblicza wód powiatu sokalskiego, mamy b~dź zapiski, bądź też ~amięci ludzk~ej sięgając~
dowody, jak i bezpośrednie ślady, że skutkIem racyonalnIe ulepszaneJ
z biegiem czasu gospodarki, skutkiem melioracyi wiele dzikich stawisk i jezior (Liwcze, Hulcza, lVIaziarki, Siedliska) po~puszczano,
mokradła i młaki torfowe (Bug, Sołokija , Ozerteż, ROwIszcze) osuszono w znacznej części drenami i kanalami - i dziś tylko owe
śródpolne jeziorka w zaklęśniętych miedniczkach doczekały się naszych czasów bez zmiany.
, . .
Na ogół okolice Sokala skutkiem słabych spadkow l nIeprzepuszczalnego podłoża charakteryzuj ą się p:zewagą wód stoj ący~h
w porównaniu do płynących; powstały one Jako .cystern~ roztopow
wiosennych i opadów deszczowych z wyraźnymI śladamI peryodycznych zmian poziomu wody. Nadto dołączają się tu stawy, sztucznie przez. człowieka utworzone, których na badanym obszarze
znajduj e się 12.
. '
Możemy tedy, posługując się częściowo definIcyą Z a c h a ~ l a s a. i ),
ze względów biologicznych wyróżnić następujące typy wod stoJ ą
cych (porównaj mapę):
1) Zachari as O. Untersuchungen liber das Plankton der Teichgewasser.
Forschber aus d. biolog. Station zu Plon. Bd. 6. Abt. 2, 1898.
.
58
(58)
1. S t a w y są to zbiorniki wód,. zawdzięczające swe powstanie
ręce ludzkiej, dające się przez spuszc~enie tamy osuszyć. Do tej
kategoryi
zaliczyć należy
i sadzawk.i.
2. Je zi o r a jako naturalne baseny wód, bądźto znajdujące się
w przebiegu wód płynących, opatrzone zatem przypływem i odpły
wem, bądź też bezodpływowe. Wielkość, głębokość i kształt nie odgrywa tu zacinej roli. W tym względzie przyłączę się do zdania
A. Forela 1), który nazywa jeziorem w ściślejszem znaczeniu takie
natur,a~ne zbiorowiska w.ód, ~tóre ~osiadaj3t centralny region o glę
bokosCl wody wystarczaJ ąceJ do nIedopuszczenia doń :flory przybrzeżnej. Granica ta waha się między 6-20 m. głębokości; a chociaż
. w w~da.ch okolio Bokala tylko wyj ątkowo natrafiamy tę głębokość,
wydzIehJ:em
mapa) 5 takich zbiorowisk jeziornych , uzasad.. . . (patrz
.
nIaJąc IstnIenIe tego typu zbiorników spostrzeżeniami, dotyczącymi
specyalnie właściwości fauny wrotków.
3. Podobnie jak bezpośredniem przej ściero od stawów do formacyi wód płynących są sztuczne k a n a J: y i ID ł y n ó w ki, W których woda ulega czasowemu nagromadzeniu i zatrzymaniu.
4. Tak. naturalną . formacy~ przej ściow3t od płytkich jezior do
rzek stanOWI3t J: a c h y l Z a l ew l S k a, mogące stale się odciąć od wód
pl'ynąc~oh wskutek~miany ioh biegu, dalej bagna, mlaki, trzęsa
":Iska l moczar~ t. J. utwory tego rodzaju, gdzie zależnie od po~lOmu wody, nIetylko wszędzie panuje flora denna, zanurzona
l dochod~ąca d~ samej powierzohni, ale i flora o pędach nadwodnych,
zakorzenIOna nIeraz w zwartyoh kępach.
. 5. J a,ko osobną grupę ekologiczną wydzieliłem t or f o w i s k a ,
gdZIe bądz w naturalnych zagłębieniach, bądź w dołaoh ręką ludzk~
wy~opa~ych, utrzymuje się charakterystyozna fauna dzięki jednostaJnośCl podloża i wchodzącej w skład tego zbiornika flory. '
'.
6. Os~atni~ ~res~cie g~upę stanowią p e r y o d y c z n e kał u z e,
J a~o ~l~tkIe, nIe;VIelk:e, krotkotrwałe, a po naj większej części leśne
~b~ornIkl, p~ws~aJą;ce Ju~to dzięki wiosennym roztopóm śniegowym,
Juzto po kazdeJ obfitszeJ ulewie.
bagien etc., da się zatem sprowadzić na praeegzystującezagłębienia
jeziorne i bagienne, które ręką; ludzką; zastały zmodyfikowane i w zarysie ujednostajnione. Dla zoologa przedstawia ta okoliczność interes
o tyle, że prócz fauny pierwotnej rozwij a się silnie, niekiedy decydująco, fauna przywleczona 1) do tego stopnia, że typ stawu pod
względem biologicznym, sensu strictiori co do fauny wrotkowej nie
przedstawia formacyi w sobie zamkniętej.
Stawów bylo badanych dwanaście:
1. Sadzawka w parku w Poturzycy, kształtu elipsy
o małym mimośrodzie, średnicy okolo 50 m., z niewielką wysepką
świerkową pośrodku, gęsto ocieniona potężnymi olbrzymami liścia
stymi: topól, kasztanów i dębów, przybiera skutkiem słabego doplywu wody, w dodatku z domieszką brahy gorzelni i skutkiem
corocznego gnicia calych mas opadlych liści - wygląd gnij ą;cej, dla
ryb zatrutej wody. To też aż do późnego lata, gdy proces rozkladowy zatruwa wodę, jedynie najodporniejsze tylko gatunki wrotków potrafią się rozwij ać. Oczywiście dopiero pod jesień, gdy woda
stosunkowo się oczyści, nim świeży liść opadnie, rozwij a się bujniej sze zycie.
Stąd to pochodzi, że chociaż sadzawka ta naj skrzętniej i przy
żywym materyale byJ:a badaną, wykazuj e stosunkowo znacznie niższą
liczbę gatunków, niż stawy o wodzie czystej i niezatrutej.
Tablica II.
~
~
1
2
3
4
5
6
7
8
9
Stawy (patrz mapa).
Ponieważ na; większa
"s t
' zaw ci Zlęcza
.
awow
swe JJowstanie
przekształcenIu przez człowieka naturalnych basenów, uregulowaniu
•
tJ
częsc
1) F o r e l A. :F'. Handbuch der SeeIlktllld.n. AlI
'"
gellleill(~ Limnologie. BiLl,
geogr. Randbi.tcher. Stuttgart. 1901.
59
(59)
Nazwa gatunku
Anuraea aculeata.
cochlearis
"
var. robusta .
"
"
Brachionus
angularis
var. bidens.
"
"
Balceri.
"
var. brevispinus
"
"
entzii .
11
"
" rhenanus .
"
"
"
116.1911V'123.1911VI. \7.1911
vm'l
6. X.
1912
O
+
+
+
+
O
O
+
+
O
+
+
l) Nie tu mie,jsce na pytanie, czy te zbiorniki pod względemplankt~nu wogóle
należy uważać za na.leżące do siebie, czy ewentualnie zależnie od klImatu, pod- .
łoża, składu chemicznego wody dadz~ się wyróżnić pewne typy fauny, czy
wogóle plankton danego stawiska nadaje się do wyciągania wniosk~w ogólnych dla geografii zwierząt. Niniejsze studYUln jest to tylko ory~n.tu~ący ma~eryal faktyczny, daj ący się wyzyskać dopiero przez dalsze , głębIeJ Idące po-
:równa.wcze studya.
60
~
..:i
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
(60)
I
Nazwa gatunku
Brachionus Bakeri var. melheni
pala.
"
urceolaris
"
var. rubens
"
""
quadratus
Callidina socialis.
Gatypna luna .
Colurella lepta
Diaschiza gibba
lacinulata .
" biraphis
Diglena
catellina.
"
forcipata
"
Dinocharis
pocillum
Diurella bidens
porcella
"
Euchlanis
dilatata
var. maC'i'ura.
"
lyra"
"
triquetra
"
var. kyalina
"
"
Metopidia
oblonga
solida.
"
acuminata.
"
Mon ostyla
closterocerca
lunaris
"
quadridentata
Notops" brachionus
clavulatus.
" brachiatuB
Oecistes
Philodina citrina.
Pterodina patina .
Rattulus calyptus (fi)
carinatus
""
rattus
Rotifer citrinus
neptunius.
"" vulgaris.
8alpina brem'spina
mur;ronata
"
8caridium
longicaud~m :
Synchaeta stylata (?)
.
tremula
"
Triphylus
lacustris
Razem
1
16. V'j23. VI.
1911 . 1911
17.1911
VIII. I
6. X.
1912
-
+
O
O
+
+
+
-
-
+
-
2. Stawy rybne, wulecki i haro delecki stanowiBt najzbiorniki wody stojącej na badanym obszarze. Obramowane
lasem liściastym,plytkie, bagniste, kształtu nieregularnego, na znacznych przestrzeniach porosIe sitem, trzciną i szu warami, gdzieniegdzie tylko odsłaniają zwierciadIo czystej wody. Brzegi stawu nizkie
dno kredowe, woda do 6 m. glęboka 1)
większe
rd
t'3'
~
~
1 I Anuraea aculeała
cochlearis .
2
+
-
+
+
+
-
-
O
+
O
-
-
-
+
-
+
O
+
-
-/-
+
+
+
+
+
O
+
+
+
+
+
+
13
25
U
-
+
-
-
+
17
4
+
O
O
3
18
I
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
8t.w
horn.
I
de-
lacki
8. VI'j21. VI. 15. VIII'14. X. 22. VI.
1911· 1911
11m 1912 1911
~
-
Staw w Wulce
poturzyckiej
Nazwa gatunku
~
+
O
Tablica III.
-.!J
-
+
61
(61)
"
var.
leptacanłha
f." ecauda. "
Anuraeopsis hypelasma
A'rthroglena uncinata
Ascomorpha ecaudis *
saltans
"
Asplanchna
priodonta
B1'achionus Bakeri *
var. melheni
pala.
"
" sca'rlatina (?)
Callidina
Catypna luna * .
var. brachydactyla .
"
"
ungulata
*
"
Colurella
bicuspidata *
deflexa *
" lepta *
" obtusa
"
Conochilus
unicornis
volvox
" collaris
Oopeus
Diaschiza coeca
gibba .
" lacinulata
" eva
" tenuior
" caudata
Diglena
grandis.
"
"
O
O
O
+
-
-
O
+
+
-
O
-
+
O
-
+
O
+
.Jxl
...o
-
+
'o
-
O
+ + -
-
-
-.c;e
~
~
~
O
.......
~
+
-
-
+
+
-
-
O
O
+
+
-
-
-
1) Sokalski B. Powiat sokalski pod względem geogra:6.cznym, etnogra~
ficznym, historycznym i ekonomicznym. Lwów. 1899.
(62)
62
Staw w Wulce
poturzyckiej
..tli
rd
CIiś'
N
l-i
o
Nazwa gatunku
80
31
32
38
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
GO
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
I72
VI. 121.1911YI.15.1911
VIII.!
8.
1911
Poi
~
Diglena forcipata
Dinocharis pocillum
tetractis
Distyla
" ludwigii .
Diurella b'l'ackyura
porcella*
" tenuior*
" tigris
Euchlanis
"
dilatata*.
var. macrura .
"
"
hypposideros
"
pyriformis* .
"
triquetra*
"
var. hyalina *
"n
lyra"
Floscularia gen..
Furcularia forf'lcula
Hydatina senta .
Lacinularia socialis.
:Aletopidia acuminata
oblonga
"n
oxysterna
rhomboides
"n
solida *
1I-1onommata longiseta*
Monostyla bulla*
closterocerca *
"
hamata
"n 'lunaris
quadridentata *.
" quadricornis
Noteus
Notolca acuminata*.
labis.
"
Notommata
gen..
aurita
71
Philodina aculeata*
Polyarthra platyptera
Płerodina elliptica*.
mucronata
n
parva.
n
patina
"
truncata .
" sordida .
Proales
O
+
-
+
-
+
+
-
+
-
-
-
-
1912
+
-
-
~ci:t
-lacki
-
o
1911
~
~
+
+
-
O
+
Staw
horode-
4. X. 22. VI.
O
+
+
+
-
-
-I-
-
-
-
--
+
+
-
O
-
+
+
+
-
O
O
+
O
+
-
+
-
O
-
-
-
-
+
N
~
Nazwa gatunku
horodelecki
--
VI.
YI.!21.1911VI.\5.1911
no:. i 4.1912
x. 22.
1911
1911
8.
P-ł
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
Staw
Staw w Wulce
poturzyckieJ
I Rattulus
carinatus
bicrislatus .
"
elongaius
" longiseta
" rattus* .
" scipio
" gracilis
Rotifer
" 'Jnacroceros
neptunius*
" tardigradus*
"" vulgaris*
Salpina brevispina
macracantha
var. ventralis
"
"
"
Scaridium
longicaudum*
Stephanops lamellaris
Synchaeta oblonga
pectinata.
"
tremula
"
Taphrocampa
selenura .
Triarthra longiseta .
Razem
O
+
-
-
-
-
-
-
+
-
+
+
+
-
-
-
+
...L.
+
l
O
+
+
-
-
+
-
+
+
I+
+
-
+
+
-
I
33
86
+
-
-
63
(68)
+
-
-
+
-
+
-
+
O
-
-
O
+ -
+
+
Niezwykłe bogactwo fauny wrotków tych obu stawów, komu-
nikujących w jednym systemie, przewyższające prawie w dwójnasÓb
faunę reszty stawów, znaj duj e swe uzasadnienie w kumulacyi fauny
jeziornej i bagiennej, właściwej łachom przeplywającego przez te
stawy potoku Białystok (próbki były zbierane nie tylko na grobli,
ale i z bocznych brzegów i na środku stawu) i fauny stawowej.
Wobec niewielkiej głębokości stawów, w których wszędzie rozwija
się bujna roślinnośó denna, brak obszaru ściśle pelagicznego. Stąd
to i połów odbyty na czystem zwierciedle wody obejmuje nie tylko
eupelagiczne formy, ale i pewną ilość tychopelagicznych gatunków
t. j. takich, które bądź biernie bywaj ą unoszone dzięki przymocowaniu się do roślin pływających, bądź też wiatrem od brzegu zapędzone wiodą tutaj erratyczny .żywot.
a.
d. n.
(64)
64
Objaśnieni~
rycin.
Ryciny prócz fig. 1., 2., 8., 13., i 15. wykonane były przy pomocy
okularu rysunkowego L e i t z a i objektywu 5. R e i c h e r t a na poziomie
sto!u. Pow. = 240 X .
Tablica I.
Fig. 1. Callidina aculeata MitlI. var. homospina nov. var. Widok od strony
grzbietowej. Oiało skurczone.
2. Ten sam okaz widziany od strony brzusznej. Okular rys. 2. L e i t z a
"
obj. 5. Pow. okolo 420 X.
3. Euchlanis triquetra Ehrbg. znosz~ca jajo, widok z profilu. Zarys
"
ciala znieksztalcony.
4. Monostyla closterocerca Schm. Strona grzbietowa ciala.
" 5. Distyla gen. Zarys skorupy od spodu.
" 6. Monostyla 'J'otundata nov. sp.
" 7. Metopidia lepadella Ehrbg. Przez skorupę przeświecaj~ organa
"
"
"
"
"
"
wewnętrzne.
8. JJistyla ohioensis Herrick. Strona grzbietowa skorupy, okular. rys. II.
Obj. 5. Pow. 280 X .
9. Rhinops vit?'ea Gosse. Jajo trwale.
10. Metopidia salpina Ehrbg. Widok od strony brzusznej.
11. Monostyla ovalis nov. sp.
12.
n
lunaris Ehrbg.
Tablica II.
13. Anuraea aculeata Ehrhg. t'ar. 1Jalga Ehrhg. Odmiana skrajnie
asymetryczna.
14. Brachionus Bakeri MiilI. var. conve1'gens nov. var. Widok od strony
grzbietowej.
15. Anuraea aculeata Ehrbg. var. c1tr'vicor1'~is Ehrbg. forma irregularis
mihi. Asymetrya ledwo zaznaczona. R.yc. 13. i 14. rysowane przy
pomocy okularu rys. nr. 2. i objektywu 5. przy '\vyciągu tubusu
162 mm. Pow. 280 X .
" 16. Anuraea falculata Ehrbg. Strona grzbietowa skorupy.
"
"
"

ROZPRAWY IWIADOMOŚCI

Transkrypt

Podobne dokumenty