Tren I¹ - LIBRUS - e

Na podstawie: Jan Kochanowski, Treny, Drukarnia Łazarzowa,
wyd. , Kraków, 
Wersja lektury on-line dostępna jest na stronie wolnelektury.pl.
Ten utwór nie jest chroniony prawem autorskim i znajduje się
w domenie publicznej, co oznacza, że możesz go swobodnie wykorzystywać, publikować i rozpowszechniać.
JAN KOCHANOWSKI
Tren I¹
Wszytki² płacze, wszytki łzy Heraklitowe³
I lamenty, i skargi Symonidowe⁴,
Wszytki troski na świecie, wszytki wzdychania
I żale, i asunki⁵, i rąk łamania,
Wszytki a wszytki zaraz⁶ w dom sie mój noście⁷,
A mnie płakać mej wdzięcznej⁸ dziewki⁹ pomoście¹⁰,
Z którą mię niepobożna¹¹ śmierć rozdzieliła
I wszytkich moich pociech¹² nagle zbawiła¹³.
Tak więc smok¹⁴, upatrzywszy gniazdo kryjome¹⁵,
Słowiczki liche zbiera¹⁶, a swe łakome
Gardło pasie¹⁷; tym czasem matka szczebiece¹⁸
Uboga¹⁹, a na zbójcę co raz sie miece²⁰.
Prózno²¹, bo i na samę okrutnik zmierza²²,
A ta nieboga²³ ledwe²⁴ umyka pierza²⁵.
¹W przypisach gwiazdką oznaczono wyrazy, które są używane do dziś, ale których znaczenie w Tre
jest odmienne od znaczenia obecnego.
²
(starop.) — wszystkie.
³
er
e — Heraklit z Efezu (ok. – r. p.n.e.), filozof gr., w swoich dziełach często
rozpaczał nad ludzkim losem.
⁴ en
n
e — Simonides z Keos (ok. – r. p.n.e.), poeta gr., autor wielu
utworów lamentacyjnych.
⁵ r n a. r ne (starop.) — zgryzota, smutek, strapienie.
⁶ r (starop.) — razem.
⁷
e
n e — zmierzajcie, przybywajcie do mojego domu.
⁸
n * (starop.) — miły, przyjemny.
⁹
e
— opłakiwać dziewkę.
¹⁰
e — pomóżcie (zob. rym: „noście — pomoście”).
¹¹n e
n * (starop.) — postępujący źle, nie „po Bożemu”, bezbożny.
¹² e (daw.) — radość i nadzieja; pocieszenie.
¹³
* (starop.) — pozbawić.
¹⁴
— potwór, wąż.
(starop.) — ukryty (dziś mówi się jeszcze
r
, czyli: skrycie).
¹⁵ r
¹⁶ er — tu w znaczeniu: „wybierać” (z gniazda).
e — napełnia gardło (dziś mówi się: pasie brzuch).
¹⁷ r
¹⁸ e e e (forma starop.) — szczebioce, szczebiota.
* (starop.) — nieszczęśliwy.
¹⁹
²⁰ e e e (forma starop.) — miota się, rzuca się.
²¹ r n (starop.) — próżno, na próżno.
er — zmierza ku (niej) samej.
²²n
²³n e
(daw.) — biedaczka, nieszczęsna.
²⁴ e e (starop.) — ledwo, ledwie.
²⁵
er — przez umknięcie ocala pierze, umyka z pierzem, tj. ratuje się.
n
«Prózno płakać» — podobno drudzy rzeczecie.
Cóż, prze Bóg żywy²⁶, nie jest prózno na świecie?
Wszystko prózno; macamy, gdzie miękcej w rzeczy,
A ono²⁷ wszędy²⁸ ciśnie: błąd wiek człowieczy²⁹.
Nie wiem, co lżej³⁰: czy w smutku jawnie żałować³¹,
Czyli sie z przyrodzeniem³² gwałtem³³ mocować³⁴.
²⁶ r e (starop.) — przez; r e
: na Boga żywego, przez Boga żywego.
e
e
r e
n
— macamy (dotykamy), gdzie rzekomo jest bardziej
²⁷
miękko, a tymczasem…
(starop.) — wszędzie.
²⁸
²⁹
e
e — błądzeniem jest życie ludzkie.
³⁰
e — co lżejsze, co przynosi większą ulgę.
(starop.) — cierpieć, boleć, opłakiwać, żalić się.
³¹
³² r r en e* (daw.) — to, co jest przyrodzone człowiekowi, natura.
(daw.) — w wyrażeniu: robić coś gwałtem, czyli siłą, przemocą.
³³
³⁴
— walczyć tak, jak walczą z sobą zapaśnicy.
Tren I
