Zintegrowana Polityka Produktow w UE

Rozwój zintegrowanej polityki produktowej w Unii Europejskiej
Cel zintegrowanej polityki produktowej
Celem koncepcji zintegrowanej polityki produktowej (ZPP) jest poprawa spójnoĞci działaĔ na
rzecz bardziej ekologicznych produktów, które łączą mniejsze negatywne oddziaływanie na
Ğrodowisko z lepszym pełnieniem swojej funkcji dla konsumenta, poprzez zastosowanie
najodpowiedniejszych narzĊdzi politycznych i zaangaĪowanie interesariuszy. Wymaga to
ciągłego doskonalenia wytwarzanych i projektowanych produktów oraz promowania
zapotrzebowania na nie wĞród konsumentów.
Koncepcja ZPP opiera siĊ na nastĊpujących obserwacjach:
• Najsilniejsze negatywne oddziaływanie na Ğrodowisko jest spowodowane przez
wytwarzanie towarów i Ğwiadczenie usług (towary i usługi okreĞla siĊ terminem
produkty lub wyroby). Sytuacja pogarsza siĊ ze wzglĊdu na coraz wiĊkszą liczbĊ
produktów konsumowanych w UE i na Ğwiecie.
• Presja oraz negatywny wpływ produktów na Ğrodowisko wystĊpuje na róĪnych etapach
ich cyklu Īycia (w całym łaĔcuchu produkcyjnym, w fazie uĪytkowania oraz w fazie
unieszkodliwiania produktów na koniec ich przydatnoĞci do uĪycia). Działania
zaradcze muszą byü tak zaprojektowane, by uniknąü przenoszenia obciąĪeĔ dla
Ğrodowiska z jednego etapu cyklu Īycia produktu do drugiego lub do innych obszarów
geograficznych.
• Ze wzglĊdu na ogromną róĪnorodnoĞü produktów i oddziaływaĔ, nie ma jednego
narzĊdzia politycznego, które byłoby odpowiednie dla nich wszystkich. Zatem naleĪy
wybraü i zastosowaü - w skoordynowany sposób - odpowiedni instrument polityki lub
połączenie kilku instrumentów dobranych dla konkretnego przypadku, które czĊsto
obejmują kilka obszarów polityki (na przykład prawodawstwo dotyczące
projektowania produktów, pułapy emisji, oznakowanie, Ğrodki fiskalne, dobrowolne
zobowiązania ze strony przemysłu itd.). Aby zrobiü z tych instrumentów jak najlepszy
uĪytek, naleĪy zaangaĪowaü szerokie grono interesariuszy, w tym decydentów,
przedsiĊbiorców i konsumentów.
PrzyjĊty w 2003 r. komunikat w sprawie ZPP1 poprzedziły badania przygotowawcze
przeprowadzone w 1998 r. oraz Zielona KsiĊga w sprawie ZPP2 w 2001 r.
W komunikacie doprecyzowano cel ZPP i ustanowiono piĊü tzw. zasad ZPP:
1) PodejĞcie oparte na cyklu Īycia;
PodejĞcie oparte na cyklu Īycia polega na uwzglĊdnieniu łaĔcucha dostaw,
uĪytkowania, jak równieĪ zarządzania na etapie koĔca cyklu Īycia, związanego z
dostarczaniem towarów i Ğwiadczeniem usług (wspólnie zwanych produktami) – i
czasem okreĞlane jest jako podejĞcie „od kołyski do grobu”.
Ocenia siĊ wpływy na Ğrodowisko i zuĪycie zasobów, związane z cyklem Īycia
produktu. Ocena cyklu Īycia (Life Cycle Assessment - LCA) jest narzĊdziem,
opisanym w normach ISO 14040 oraz ISO 14044, które wspiera jakoĞciowo podejĞcie
oparte na cyklu Īycia.
PrzyjĊcie podejĞcia opartego na cyklu Īycia jest pomocne w unikniĊciu przenoszenia
obciąĪeĔ dla Ğrodowiska - z jednego etapu cyklu Īycia, takiego jak np. „stosowanie”
do innego, takiego jak np. „produkcja”, z jednego kraju do innego (byü moĪe spoza
UE), jak równieĪ z jednej kategorii wpływu, takiej jak np. „zmiana klimatu” do innej,
takiej jak np. „zwiĊkszone zuĪycie gruntu” lub „emisje substancji kancerogennych”.
1
2
Integrated Product Policy – building on environmental Life-Cycle Thinking, COM (2003) 302
Green Paper on IPP, COM (2001) 68
2) współdziałanie z rynkiem;
Komisja Europejska promuje i wdraĪa instrumenty zorientowane zarówno na
dostawców (opracowywanie produktów bardziej efektywnych energetycznie i
materiałowo z wykorzystaniem dyrektyw, takich jak np. dyrektywa dotycząca
ekoprojektowania) jak i konsumentów (obowiązkowe oznakowanie energetyczne oraz
dobrowolne ekoznakownie - wspierające wybór przez konsumentów bardziej
przyjaznych Ğrodowisku produktów, zwrócenie siĊ w kierunku potrzeb społecznych
przez promowanie „zielonych zamówieĔ publicznych”), w wiĊkszoĞci budowane na
zasadzie współdziałania z rynkiem.
3) zaangaĪowanie szerokiego grona interesariuszy;
Inną waĪną zasadą obecną przy opracowywaniu polityki UE, równieĪ ujĊtą w
komunikacie dotyczącym ZPP, jest włączenie wszystkich interesariuszy do tworzenia i
wdraĪania polityki na róĪnych etapach, a ponadto zachĊcanie ich do stałej współpracy.
Na przykład, regularne spotkania w sprawie ZPP, organizowane dwa razy w roku
przez KomisjĊ Europejską z udziałem przedstawicieli paĔstw członkowskich i
kluczowych interesariuszy, stanowiły forum do przedstawiania sprawozdaĔ oraz
informowania paĔstw członkowskich i interesariuszy o działaniach podejmowanych
przez KomisjĊ Europejską w zakresie ZPP.
4) ciągłe doskonalenie produktów;
Udoskonalenia mogą czĊsto byü czynione w celu zmniejszenia
wpływu na Ğrodowisko produktu w jego cyklu Īycia, na etapie
projektowania, wytwarzania, uĪytkowania lub likwidowania,
biorąc pod uwagĊ kryteria, jakie ustanawia rynek.
Na takiej filozofii opiera siĊ komunikat w sprawie ZPP oraz
wiele inicjatyw podjĊtych przez KomisjĊ Europejską, takich jak
np. dyrektywa dotycząca ekoprojektowania
(Ecodesign), oznakowanie Ğrodowiskowe
(Ecolabel),
rozporządzenie
EMAS
(dotyczące
doskonalenia
zarządzania
Ğrodowiskowego w organizacji), komunikat
w sprawie „zielonych zamówieĔ publicznych” (Green Public
Procurement – GPP) jak równieĪ inne elementy planu działania
na rzecz zrównowaĪonej konsumpcji i produkcji oraz
zrównowaĪonej
polityki
przemysłowej
(Sustainable
Consumption and Production/Sustainable Industrial Policy SCP/SIP)3.
5) korzystanie z instrumentów polityki w sposób skoordynowany.
Realizacja celów ZPP wymaga stosowania szeregu zróĪnicowanych instrumentów z
powodu róĪnorodnoĞci produktów dostĊpnych na rynku oraz róĪnorodnoĞci
zaangaĪowanych interesariuszy. Instrumenty te obejmują zarówno dobrowolne
inicjatywy, jak i akty prawne oraz mają zasiĊg od lokalnego do miĊdzynarodowego.
Istnieje tendencja do korzystania zarówno z instrumentów dobrowolnych (takich jak
ekoznakowanie i rozporządzenie EMAS), jak i obligatoryjnych (takich jak dyrektywy
dotyczące:
ekoprojektowania,
oznakowania
energetycznego,
własnoĞci
energetycznych budynków, ograniczenia stosowania pewnych substancji
3
Sustainable Consumption and Production/Sustainable Industrial Policy (SCP/SIP) Action Plan COM (2008)
397
niebezpiecznych w sprzĊcie elektrycznym i elektronicznym, odpadów sprzĊtu
elektrycznego i elektronicznego).
Zintegrowana polityka produktowa (ZPP) powinna byü realizowana poprzez trzy strategiczne
działania:
• Przyczynianie siĊ do działaĔ nadrzĊdnych, w szczególnoĞci do strategii
zrównowaĪonego rozwoju UE4, szóstego programu działaĔ w zakresie ochrony
Ğrodowiska naturalnego5 oraz 10-letnich ram Narodów Zjednoczonych dla programów
dotyczących zrównowaĪonej produkcji i konsumpcji6.
• Uzupełnianie istniejących polityk dotyczących produktów przez wyznaczenie ram dla
rozwaĪania problemów Ğrodowiska w kontekĞcie cyklu Īycia produktów.
• Wzmacnianie koordynacji i spójnoĞci instrumentów polityki produktowej w
dziedzinie Ğrodowiska.
W ramach samej zintegrowanej polityki produktowej zazwyczaj rezygnuje siĊ z konkretnych
działaĔ dotyczących poszczególnych produktów, by wyznaczyü raczej ramy pojĊciowe,
wytyczne i instrumenty dla szerokiego wachlarza polityk i dla róĪnych podmiotów.
W istocie zasady zintegrowanej polityki produktowej (ZPP) zostały z powodzeniem
umieszczone w nadrzĊdnych ramach polityki na rzecz zrównowaĪonej konsumpcji i
produkcji/zrównowaĪonej polityki przemysłowej (SCP/SIP), a dokładniej w planie działania
na rzecz zrównowaĪonej konsumpcji i produkcji oraz zrównowaĪonej polityki przemysłowej
na rok 2008 (SCP/SIP). (JB)
Opracowano na podstawie:
1. http://ec.europa.eu/environment/ipp/home.htm
2. REPORT FROM THE COMMISSION TO THE COUNCIL, THE EUROPEAN PARLIAMENT, THE
EUROPEAN ECONOMIC AND SOCIAL COMMITTEE AND THE COMMITTEE OF THE REGIONS
On the State of Implementation of Integrated Product Policy, COM(2009)693 final
3. COMMISSION STAFF WORKING DOCUMENT Accompanying the Report from the Commission to the
Council, the European Parliament, the European and Social Committee and the Committee of the
regions On the State of Implementation of Integrated Product Policy
4. ISO 14040:2006 Environmental Management – Life Cycle Assessment – Principles and Framework
5. ISO 14044:2006 Environmental Management – Life Cycle Assessment – Requirements and Guidelines
4
Odnowiona strategia dotycząca trwałego rozwoju z dnia 9 czerwca 2006 r. nr 10117/06
COM (2001) 31
6
Zob. http://www.un.org/esa/dsd/dsd_aofw_scpp/scpp_tenyearframprog.shtml
5