Renata Jesionowska-Zawadzka: Kreatywny region w praktyce

Renata Jesionowska-Zawadzka: Kreatywny region w praktyce.
Wioski tematyczne na obszarze działania Fundacji „PRYM”
Idea wsi tematycznych pojawiła się w Europie po roku 1990, w ramach takich
programów jak „Leader”, Inicjatywa Wspólnotowa EQUAL czy „Odnowy wsi w Dolnej
Austrii”. Do Polski nurt dotarł około 10 lat później, głównie dzięki jego aktywnemu
propagatorowi, socjologowi Wacławowi Idziakowi oraz działaniom Fundacji
Wspomagania Wsi. Jedną z pierwszych zorganizowanych w Polsce wiosek tematycznych
było Sierakowo Sławieńskie w województwie zachodniopomorskim.
W 2007r. Fundacja Wspomagania Wsi w Warszawie ogłosiła konkurs „EQUAL – upowszechnianie dobrych praktyk na
obszarach wiejskich”. W jego ramach powstał projekt Fundacji PRYM pod tytułem: „Między beznadzieją a sukcesem”, który
wykorzystywał produkty i rezultaty projektu Partnerstwa Razem, czyli pomysł tworzenia wiosek tematycznych jako
rozwiązania ułatwiającego wchodzenie i powrót na rynek pracy mieszkańcom wsi. To właśnie idea wiosek tematycznych
stworzonych w województwie zachodniopomorskim (Sierakowo Sławieńskie, Iwięcino, Dąbrowa, Podgórki, Paproty) była
wzorem i przykładem dobrych praktyk, które Fundacja PRYM wykorzystała w swoim projekcie.
Realizacja projektu rozpoczęła się od spotkania z mieszkańcami pięciu gmin tworzących Fundację PRYM,
którzy współpracowali z pracownikami Fundacji w ramach grup odnowy wsi. Na spotkaniu przedstawiono
pomysł projektu i jego ogólne zarysy. Do udziału zgłosili się przedstawiciele wsi: Lubień (gm. Łęczyca),
Domaniew (gm. Dalików), Śniatowa (gm. Parzęczew) oraz wsi: Biała, Ciosny, Dzierżązna i Rosanów (gm.
Zgierz) na terenie których funkcjonuje wiele gospodarstw agroturystycznych i które łączy tematyka
zanikających zawodów.
Projekt składał się z kilku rozłożonych w czasie etapów:
Wyjazd studyjny do modelowych wiosek tematycznych.
Uczestnicy projektu odczas wyjazdu zwiedzili wsie tematyczne utworzone w województwie
zachodniopomorskim uczestnicząc w oferowanych przez nie działaniach oraz w warsztatach prowadzonych
przez przedstawicieli Partnerstwo Razem.
Warsztaty specjalizacji wsi.
Oprócz wykładów odbyły się również zajęcia praktyczne w formie zabaw i gier: prezentowano zajęcia, jakie
mogą być prowadzone w ramach oferty wioski tematycznej (zajęcia cyrkowe z chustą KLANZĄ, siatkówka
balonowa itp.). Warsztaty prowadzone były przez dr Wacława Idziaka, liderów wsi tematycznych z
województwa zachodniopomorskiego oraz trenerów Partnerstwa Razem. Poza mieszkańcami wsi
uczestniczyli w nich też studenci - wolontariusze, ich opiekun naukowydr Andrzej Pilichowski, pracownicy
Regionalny Kongres Kultury 2011, STRONA:1
Fundacji PRYM oraz zaproszeni goście. W poszczególnych miejscowościach odbywały się również
„warsztaty w działaniu”, które prowadzili i w których uczestniczyli sami mieszkańcy wsi m.in.: warsztaty
stolarskie we wsiach Śniatowa (budowa wiaty biesiadnej) Lubień (budowa toru przeszkód i placu zabaw),
warsztaty malarsko – remontowo - artystyczne w budynku poszkolnym adaptowanym na Galerię we wsi
Domaniew, warsztaty hafciarskie również w Domaniewie i warsztaty rewitalizacji kuźni we wsi Dzierżązna.
Tworzenie podstaw specjalizacji wsi.
Działania z zakresu tworzenia podstaw specjalizacji wsi opierały się przede wszystkim na badaniach
prowadzonych przez ośmiu studentów socjologii, konsultacjach ze specjalistami oraz przygotowaniu analiz
dotyczących różnorodnych aspektów planowania rozwoju wsi. Przygotowywano również konkretne
elementy ofert wiosek tematycznych wypracowane dzięki doradztwu ekspertów i pracom prowadzonych
przez wolontariuszy (studenci przebywali na wsiach przez kilka weekendów kwietniowych i majowych
2008r., podczas których prowadząc rozmowy i współpracując z mieszkańcami, wypracowywali Razem z
nimi pomysły na oferty specjalizacji wiosek).
W ramach tego etapu mieszkańcy uczestniczyli w różnorodnych warsztatach, podczas których nabywali
umiejętności stanowiące uzupełnienie ofert poszczególnych wsi np.: warsztatach garncarstwa w
miejscowości, papieroplastyki, baśniowo – teatralno – cyrkowych, warsztatach przybliżających tradycje
wypieku chleba i budowę pieca chlebowego oraz ginącego zawodu zduna. Razem z wolontariuszami
mieszkańcy każdej wioski prowadzili też we własnym zakresie działania kształtujące przyszłą ofertę, np.
zrewitalizowali zabytkową kuźnię w miejscowości Dzierżązna, zaaranżowali tereny zielone we wsi
Domaniew przy budynku poszkolnym, w którym miała zostać utworzona galeria.
W efekcie dokonano wyboru specjalizacji wiosek tematycznych i trasy tematycznej, powstały także trzy
plany rozwoju wsi oraz plan rozwoju trasy tematycznej.
W ten sposób powstały następujące specjalizacje wsi: Kuźnia Talentów – Lubień; Biesiadny Zakątek –
Śniatowa; Wioska Artystyczna – Domaniew; trasa tematyczna Śladami tradycji, zanikających zawodów i
umiejętności w gospodarstwach agroturystycznych - Biała, Ciosny, Dzierżązna, Rosanów (szczegółowa
oferta).
W charakterze podsumowania projektu zorganizowano konferencję, która miała specyficzny przebieg - do
poszczególnych wiosek tematycznych zostały zaproszone grupy gości, w tym również dzieci. Podczas tej
wizyty mieli oni okazję zapoznać się już praktycznie z ofertą danej wioski. Odbyły się ponadto warsztaty
polegające na przygotowaniu przez mieszkańców i studentów-wolontariuszy makiet swoich wsi i plakatów
promujących ich ofertę. W ramach projektu wykonano również materiały promocyjne - plakaty
informacyjne oraz drewniane tablice z informacją o miejscowościach tworzących trasę tematyczną.
Obecnie, czyli trzy lata po zakończeniu realizacji projektu „Między beznadzieją a sukcesem” można
dokonać już pewnej analizy zrealizowanych działań, a co najważniejsze można też ocenić ich rezultaty.
Pierwszym z najważniejszych efektów realizacji projektu była aktywizacja społeczna uczestników
oraz propagowanie idei „wsi tematycznych”, która integruje mieszkańców wokół wspólnego
pomysłu. Spowodowało to, może zbyt krótkotrwałą, ale pewną dyskusję środowisk lokalnych oraz ich
bezpośrednie zaangażowanie w proces tworzenia wiosek tematycznych i promocję regionu łódzkiego. Udało
się nam również zidentyfikować i pozyskać do współpracy lokalnych liderów i pokazać mieszkańcom wsi, że
można mieć pomysł na poprawę jakości życia i możliwości rozwoju gospodarczego na obszarach wiejskich.
Rzeczywistość zweryfikowała to, jak pomysł przerodził się w działania.
Najlepszą ocenę należy wystawić trasie tematycznej. To właśnie „Wozem drabiniastym przez wieś…”
funkcjonuje do dziś, głównie dzięki osobie pana Zbigniewa Hauke – właściciela gospodarstwa
agroturystycznego i prezesa Stowarzyszenia Agroturystycznego Ziemi Zgierskiej, który jest osobiście
zaangażowany w propagowanie idei trasy tematycznej, jako z jednej strony sposobu na spędzanie wolnego
czasu dla turystów, a z drugiej, jako sposobu na zarabianie na tym pieniędzy przez mieszkańców wsi.
Regionalny Kongres Kultury 2011, STRONA:2
Śniatowa i Lubień również na zlecenie organizują pobyt na swoim terenie wykorzystując elementy działań
wypracowanych w projekcie, np. podczas ferii i półkolonii czy podczas wizyt studyjnych organizowanych
dla grup z całej Polski na terenie działania Fundacji PRYM. Lepszą ocenę za aktywność w zakresie
wykorzystywania wypracowanych pomysłów należy jednak wystawić mieszkańcom Śniatowej.
Można zauważyć, że na tych wsiach, gdzie mieszkańcy są formalnie zrzeszeni w postaci
organizacji pozarządowej idea wypracowana w projekcie w mniejszym czy większym stopniu
przetrwała. Tak stało się właśnie w przypadku trasy tematycznej (gdzie działa Stowarzyszenia
Agroturystyczne Ziemi Zgierskiej, ale również indywidualne gospodarstwa agroturystyczne), wsi
Śniatowa (Stowarzyszenia Wiejski Ośrodek Kultury) oraz wsi Lubień (OSP w Lubieniu).
W Domaniewie niestety pomysł pozostał tylko pomysłem, choć udało się zorganizować kilka wycieczek dla
dzieci i zagrać z nimi w grę terenową Krasnoludki sierotki Marysi. Częściowo jest to na pewno
spowodowane brakiem aktywnie działającego stowarzyszenia, gdyż miejscowe, archaiczne kółko rolnicze
funkcjonuje już tylko na papierze. Mieszkańcy Domaniewa od początku najmniej aktywnie uczestniczyli w
realizacji projektu, a tych którzy uczestniczyli w dłuższej perspektywie w końcu zniechęciła do działania
dezaprobata pozostałych.
Na pewno nie można porównywać naszych wiosek tematycznych z choćby Wioską Hobbitów w Sierakowie
Sławieńskim. Składa się na to kilka czynników, a wśród nich najważniejszym jest czas. W Sierakowie
mieszkańców przekonywano do udziału w projekcie przez kilka lat, my mieliśmy na to tylko kilka miesięcy.
Druga ważna różnica to sytuacja ekonomiczna mieszkańców wsi – w zachodniopomorskim można ja określić
jako bardzo złą. Partnerstwo Razem pracował na terenach popegerowskich, gdzie możliwości podjęcia
zatrudnienia są bardzo niewielki, a wieś jest ciągle dotknięta „syndromem PGR -u”. U nas sytuacja
finansowa mieszkańców wsi może nie jest bardzo dobra, ale trudno nazwać wsie, które uczestniczyły w
naszym projekcie bardzo biednymi i bez możliwości jakiegokolwiek rozwoju. Idea wsi tematycznej nie jest
dla naszych mieszkańców jedyną szansą zarobkowania, a raczej staje się pewnym dodatkowym,
okazjonalnym źródłem uzyskania przychodów. Te dwie główne przyczyny spowodowały, że idea wsi
tematycznych nie ozwinęła się u nas z takim sukcesem, jak stało się to w województwie
zachodniopomorskim. Mimo wszystko jednak pomysł tworzenia wiosek tematycznych jako przedsięwzięcie
służące rozwojowi wsi i aktywizacji jej mieszkańców wart jest kontynuacji.
Czytaj też: Wacław Idziak: Gospodarka kreatywna i kreatywne regiony
Renata Jesionowska-Zawadzka – absolwentka Uniwersytetu Łódzkiego, pracowniczka Fundacji Rozwoju
Gmin PRYM, koordynatorka projektów finansowanych ze środków unijnych i krajowych w tym m.in.
projektu „Między beznadzieją a sukcesem” poświęconego upowszechnianiu zagadnień wsi tematycznych na
obszarach wiejskich.
TAGI
przemysły kreatywne
woj. łódzkie
kreatywny region
wsie tematyczne
Regionalny Kongres Kultury 2011, STRONA:3