14 - Kawecki ZET`10 - Informatyzacja w energetyce

POLSKA
ENERGETYKA
W
OBLICZU
DUALIZMU
CELÓW
PRIORYTETÓW PRAWNYCH ORAZ ASPEKTÓW EKONOMICZNYCH
I
Autor: Mariusz Kawecki
(„Rynek Energii” – nr 1/2010)
Słowa kluczowe: energetyka, dyrektywy, polityka energetyczna
Streszczenie. W artykule przedstawiono analizę dualizmu celów stojących przed polską energetyką, wynikających z prawa
polskiego oraz wspólnotowego. Już sama strategia zawarta w dokumencie Polityka energetyczna Polski do 2030 roku stawia przed polską energetyką cele, których realizacja stoi w sprzeczności ze sobą. W artykule prezentowana jest analiza retrospektywna w oparciu o obowiązujące prawo krajowe oraz o unijne dyrektywy i rozporządzenia dotyczące elektroenergetyki.
Spójna prezentacja prawa obowiązującego w energetyce została w dalszej części artykułu poszerzona o zagadnienia związane z realizacją stawianych celów polskiej energetyce, przy uwzględnieniu nakładów finansowych.
1. WSTĘP
Artykuł prezentuje spojrzenie na obecny stan polskiej elektroenergetyki z dwóch punktów:
prowadzonych przez Ministerstwo Gospodarki procesów legislacyjnych oraz niezbędnych działań
inwestycyjnych, wynikających z konieczności zapewnienia bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej
w kraju. W artykule wyróżnia się trzy zasadnicze części. W pierwszej z nich poruszony został problem
zaległości w implementacji prawa europejskiego do prawa polskiego. W drugiej części zostały
wykazane sprzeczne cele określone przez ustawodawcę wobec polskiej elektroenergetyki, zapisane w
przyjętej w listopadzie 2009 roku Polityki Energetycznej Polski do roku 2030. W części trzeciej
naświetlono kwestię modernizacji infrastruktury elektroenergetycznej, uwzględniając aspekty
ekonomiczne tego przedsięwzięcia.
2. ANALIZA PRZEPISÓW PRAWA KRAJOWEGO I DYREKTYW UNIJNYCH
Na początku roku 2010 Polska ma wciąż istotne zaległości we wdrażaniu dyrektyw unijnych
dotyczących sektora elektroenergetycznego. W związku z powyższym, Komisja Europejska skierowała
skargi do Trybunału Sprawiedliwości. Brak wdrożenia lub niepełna implementacja prawa
wspólnotowego dotyczy następujących dyrektyw [1]:
-
2003/54/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 26 czerwca 2003 r. dotyczącej wspólnych
zasad rynku wewnętrznego energii elektrycznej - termin implementacji przepisów ustawowych
i wykonawczych minął 1 lipca 2004 r., przy czym Minister Gospodarki wydał stosowne rozporządzenie w dniu 4 maja 2007 r. Częściowe wdrożenie dyrektywy jedynie odwlekło decyzję Komisji
Europejskiej o wniesieniu skargi do dnia 5 czerwca 2008 r.;
-
2005/89/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 stycznia 2006 r. dotyczącej działań na
rzecz zagwarantowania bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej oraz inwestycji infrastrukturalnych. Termin implementacji dyrektywy minął 24 lutego 2008 r., w związku z powyższym Komisja Europejska podjęła decyzję o wniesieniu skargi w dniu 14 kwietnia 2009 r., po wcześniejszym
wydaniu w listopadzie 2008 r. wobec Polski tzw. uzasadnionej opinii. Częściowe wdrożenie
dyrektywy ma na celu projekt ustawy o zmianie ustawy – Prawo energetyczne, ustawy o planowa-
niu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz ustawy o gospodarce nieruchomościami. Projekt
obejmował planowanie zapotrzebowania na energię elektryczną, rozwój wytwarzania energii
elektrycznej i rozwój sieci elektroenergetycznych, monitorowanie bezpieczeństwa dostaw energii
elektrycznej dla odbiorców, zasad postępowania w sytuacji zagrożenia bezpieczeństwa funkcjonowania systemu elektroenergetycznego. Niestety wciąż brak jest przepisów regulujących sposób
postępowania i podziału kompetencji w sytuacjach zagrożenia ciągłości i niezawodności dostaw
energii;
-
2006/32/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 5 kwietnia 2006 r. w sprawie efektywności
końcowego wykorzystania energii i usług energetycznych. Decyzja Komisji Europejskiej podjęta
została 29 stycznia 2009 r., po wcześniejszym przesłaniu w lipcu 2008 r. wezwania Polski do
usunięcia uchybienia;
-
2004/8/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lutego 2004 r. w sprawie promowania
kogeneracji w oparciu o zapotrzebowanie na ciepło użytkowe na rynku wewnętrznym energii [2].
Termin implementacji dyrektywy minął 21 lutego 2006 r.. Należy dodać, iż częściowe wdrożenie
dyrektywy nastąpiło w dniu 12 stycznia 2007 r. poprzez uchwalenie ustawy o zmianie ustawy
Prawo energetyczne [3]. Do pełnej implementacji brakuje jednak wprowadzenia: systemu zachęt
w celu zwiększenia sprawności wytwarzania energii, którego termin upłynął z trzecim kwartałem
2007 roku oraz wprowadzenia regulacji mających na celu zmniejszenie energochłonności procesów
przemysłowych, których termin wdrożenia minął z końcem 2008 roku;
-
2005/32/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 6 lipca 2005 [4] ustanawiającej ogólne zasady
ustalania wymogów dotyczących ekoprojektu dla produktów wykorzystujących energię. Mimo
wcześniejszego wezwania do usunięcia uchybienia, Komisja podjęła interwencję w związku z
brakiem przekazania przez Polskę informacji o wdrożeniu ww. dyrektywy.
Brak odpowiednich regulacji prawnych negatywnie odbija się na procesie wprowadzania mechanizmów
rynkowych, zwiększenia efektywności energetycznej, uproszczenia procesów inwestycyjnych
dotyczących rozbudowy mocy wytwórczych oraz sieci przesyłowych i dystrybucyjnych [1].
3. DUALIZM CELÓW WYNIKAJĄCYCH Z POLITYKI ENERGETYCZNEJ POLSKI DO
2030 ROKU
Dokument Polityka energetyczna Polski do 2030 roku wymienia sześć podstawowych kierunków
polityki Polski na najbliższe 20 lat, z czego dwa będą przedmiotem szerszej analizy:
- poprawa efektywności energetycznej,
- wzrost bezpieczeństwa dostaw paliw i energii.
Poprawa efektywności energetycznej została potraktowana przez ustawodawcę w sposób priorytetowy.
Należy to uznać niewątpliwie za krok w dobrą stronę. Od realizacji tego celu rząd uzależnia osiągnięcie
pozostałych celów wyznaczonych w dokumencie. Cele te są zgodne z unijną polityką energetyczną.
Głównymi celami mają być: uzyskanie zero energetycznego wzrostu gospodarczego, czyli rozwoju gospodarki bez wzrostu zapotrzebowania na energię oraz zmniejszanie energochłonności polskiej gospodarki.
Przedstawione powyżej cele wywołują rozdźwięk pomiędzy uzyskaniem wzrostu zero energetycznego,
gdyż wzrost gospodarczy związany jest ze wzrostem zużycia energii [5]. Stwierdzenie to kładzie się
cieniem na możliwość zmniejszania energochłonności rozwijającej się gospodarki polskiej. Alternatywą
nie jest również zmniejszenie energochłonności gospodarki kosztem szybkości jej wzrostu.
Natomiast poprzez bezpieczeństwo dostaw paliw i energii ustawodawca rozumie: „zapewnienie stabilnych dostaw paliw i energii na poziomie gwarantującym zaspokojenie potrzeb krajowych i po
akceptowanych przez gospodarkę i społeczeństwo cenach (...)” [5]. Dodatkowo w elemencie wzrostu
bezpieczeństwa ustawodawca przewidział: „tworzenie warunków dla wzmacniania pozycji
konkurencyjnej polskich podmiotów energetycznych, tak aby zdolne były one do konkurowania na
europejskich rynkach energii” [5].
Restrukturyzacja energetyki ma się odbywać przy założeniu, iż hurtowa cena energii będzie wyższa niż
cena wejścia (w nowy projekt). Tak więc, cena energii elektrycznej w długiej perspektywie czasowej
powinna pokryć koszt wytworzenia, eksploatacji oraz koszty kapitałowe nowej jednostki wytwórczej.
Według danych za 2008 rok cena hurtowa energii była niższa od ceny wejścia [6].
Jak wiadomo przedsięwzięcia rozwojowe i inwestycje w przemyśle elektroenergetycznym
charakteryzuje jedna z najwyższych kapitałochłonności w gospodarce [7], co przy obecnym stanie
infrastruktury musi skutkować szerokimi inwestycjami w celu zapewnienia bezpieczeństwa
energetycznego kraju [8]. Stąd wykazuje się zasadność podwyżek cen energii elektrycznej, co stoi w
sprzeczności z „zapewnieniem cen akceptowalnych przez gospodarkę”.
4.
ASPEKTY
EKONOMICZNE
ELEKTROENERGETYCZNEJ
MODERNIZACJI
INFRASTRUKTURY
W literaturze panuje dualizm, co do interpretacji wielkości kosztów energii elektrycznej w Polsce.
Wynika on z odmiennego punktu widzenia energetyki i konieczności modernizacji jej przestarzałej
infrastruktury oraz z punktu widzenia szeroko rozumianej gospodarki Polski.
Według przedstawicieli branży energetycznej Polska ma jeden z niższych wskaźników cen energii elektrycznej w cenach bezwzględnych, na co wskazują choćby dane Eurostatu. Rysunek 1. przedstawia porównanie cen energii elektrycznej w 2009 roku dla odbiorców przemysłowych i gospodarstw
domowych. Wartości są wyrażone w €/kWh, ceny nie zawierają podatków, wykres posortowano
rosnąco wg cen dla odbiorców przemysłowych.
Rys. 1. Ceny energii elektrycznej w 2009 roku, źródło: Eurostat
W prezentowanych danych zawarty jest jeden niezmiernie istotny szczegół, a mianowicie fakt, iż prezentowane dane nie uwzględniają obciążeń fiskalnych. Jeśli wziąć je pod uwagę to okaże się, iż Polska
znajduje się w piątce państw UE, w których podatek akcyzowy (20zł/MWh) ceny energii elektrycznej,
jest najwyższy [9]. Niestety Polska nie zalicza się do krajów, które stosują zgodnie z prawem unijnym
(dyrektywa 2003/96/WE) zwolnienia lub obniżki opodatkowania dla branż energochłonnych; redukcję
kosztów energetyki odnawialnej i skojarzonej; czy redukcję kosztów usług przesyłowych i dystrybucyjnych. Ponadto wg badań [10] koszt czarnej energii w Polsce i Niemczech dla odbiorów przemysłowych
(przy uwzględnieniu różnicy w wysokości opodatkowania energii elektrycznej, kosztów przesyłu oraz
kosztów wynikających ze wspierania energii odnawialnej i skojarzonej), jest wyższy o około 10 € co
prezentuje rysunek 2.
Rys. 2. Porównanie kosztów zakupu „czarnej” energii dla Polski i Niemiec [10]
Polski przemysł bardzo boleśnie odczuwa podwyżki cen energii, której udział w wytworzonych
produktach stale rośnie. W tej sytuacji trudno zatem mówić o zapewnieniu szybkiego wzrostu
gospodarczego.
5. WNIOSKI
Dylemat który stara się rozwiązać dokument [5] sprowadza się do poszukiwania równowagi pomiędzy
wolnym rynkiem, a regulacją ze strony rządowej. Problem ten należy postrzegać jako szukanie rozwiązań komplementarnych ze sobą [11], a nie wzajemnie się znoszących, czy wzajemnie się
wykluczających jak to zostało przedstawione w niniejszym artykule.
Truizmem jest twierdzenie, że aby zapewnić możliwość rozwoju dla całej gospodarki polską energetykę
czekają poważne inwestycje. Niestety, realizacja zakrojonych na szeroką skalę inwestycji w infrastrukturę techniczną zmierzająca do poprawy efektywności energetycznej stoi w sprzeczności z realizacją
drugiego celu jakim jest zapewnienie poziomu cen energii, będących gwarantem konkurencyjności
polskiego przemysłu. W tej sytuacji trudno nie odciążyć częścią kosztów inwestycyjnych przemysłu
polskiego. Kwestią zaciekłej batalii jest kwestia wielkości kosztów, które będą zmuszeni pokryć
odbiorcy energii elektrycznej. Mimo, iż autor nie poruszał innych aspektów związanych z obciążeniami,
które czekają polską energetykę warto wspomnieć o pakiecie klimatycznym. Jest on dodatkowym
czynnikiem ograniczającym rozłożenie kosztów inwestycyjnych jest coraz krótszy czas, gdyż od roku
2012 polska energetyka zostanie obłożona rosnącymi opłatami za emisję CO2 [12], które będą
skutkowały ich przeniesieniem na odbiorców końcowych.
Można zatem stwierdzić, iż działania rządu w zakresie pogodzenia, mimo wszystko, sprzecznych interesów energetyki i przemysłu, są niewystarczające. Doceniając pozytywny sygnał, jaki mimo wewnętrznych sprzeczności wnosi program Polityki energetycznej Polski do 2030 roku, z całą mocą należy podkreślić zaniedbania takie jak: opóźnienia we wdrażaniu dyrektyw, czy brak aktywnych działań na rzecz
zmniejszenia obciążeń podatkowych dla przemysłu. Kwestią niepodlegającą dyskusji jest fakt, iż
inwestycje w energetyce są nieuniknione, gdyż w przeciwnym, razie ucierpi na tym cała gospodarka.
Kluczową kwestią jest dokonanie właściwej oceny ryzyka ekonomicznego i społecznego związanego z
kontrolowanym podwyższeniem cen energii elektrycznej, bądź jej całkowitego uwolnienia i otwarcia
się na wymianę międzysystemową. Kwestii tych nie rozwiązał do tej pory omawiany program Polityki
energetycznej.
Należ zatem zadać pytanie: Czy istnieje sposób i czy jest czas, na to, aby wdrożyć
rozwiązanie, które zagwarantuje poprawę konkurencyjności gospodarki, a zarazem poprawę
efektywności energetycznej?
LITERATURA
[1]
Najwyższa Izba Kontroli. Informacja o wynikach kontroli restrukturyzacji elektroenergetyki oraz
bezpieczeństwa sieci energetycznych. Warszawa, sierpień 2009.
[2]
Dz.U.UE L 2004.52.50, z późn. zm.
[3]
Prawo ochrony środowiska oraz ustawy o systemie oceny zgodności. Dz.U. Nr 21, poz. 124.
[4]
Dz.U. UE L 2005.191.29.
[5]
Ministerstwo Gospodarki. Polityka energetyczna Polski do 2030 roku. Warszawa, listopad 2009.
[6]
Chlewicki R., Wajer J.: Ceny energii elektrycznej. Fakty i mity. Ernest & Young, luty 2009.
[7]
Skomudek W.: Wpływ rozwoju sieci przesyłowej na bezpieczeństwo i niezawodność pracy
Krajowego Systemu Elektroenergetycznego. Energetyka. sierpień 2009.
[8]
Popczyk J.: Koszty zewnętrzne, a bezpieczeństwo energetyczne. Energetyka Cieplna
Zawodowa. 6/2008, 1/2009.
[9]
Balcewicz J.: Chciwość energetyków i niepohamowanie fiskusa dobijają polski przemysł. Energia
Gigawat. listopad 2009.
i
[10] M. Barszcz, H. Kaliś.: Polityka energetyczna. Zagrożenia dla polskiej gospodarki. Warszawa :
Business Centre Club, czerwiec 2009.
[11] Malko J.: Publiczna polityka energetyczna. Rynek Energii. 2009, nr 6.
[12] Żmijewski, K.: Z głową, ale chwilowo bez rąk, czyli rzecz o Polityce Energetycznej 2030. Nowa
Energia. 2009, nr 2.
POLISH
POWER
INDUSTRY
IN
FACE
OF
DUALITY
AND LAW PRIORITIES AS WELL AS ECONOMICS ASPECTS
OF
AIMS
Key words: power industry, EU directives, Energy Politics
Summary. The analysis of duality of aims facing the Polish electrical power engineering arising from
Polish and European law is presented. The strategy formed in a document: Polish Energy Politics until
2030 puts targets which accomplishment stands in contradiction with each other. Retrospective analysis
concerning electrical power is presented based on biding national law as well as EU directives and
regulations. In the last part of the article the analysis was extended by issues linked with completion of
aims in Polish power industry.
Mariusz Kawecki, mgr, Urząd Miasta Częstochowy, Centrum Normalizacji Danych. ul. Śląska 11/13
Częstochowa. E-mail: [email protected] Autor zajmuje się szeroko rozumianą normalizacją
danych, oraz wnioskowaniu przy użyciu narzędzi data mining.