Ksiazki nauka - Ameryka Łacińska

OBCHODY DWUSTULECIA NIEPODLEGŁOŚCI
AMERYKI ŁACIŃSKIEJ
– KRÓTKI KONTEKST HISTORYCZNY
Bieżący rok ma dla większości państw
Ameryki Łacińskiej szczególne znaczenie. Przed
dwustu laty społeczeństwami Hispanoameryki,
ukształtowanymi w procesach konkwisty i kolonizacji, postępujących od momentu przybycia
Kolumba do Nowego Świata, wstrząsnęły wydarzenia, które miały doprowadzić do ich całkowitej emancypacji spod kolonialnej władzy.
Około roku 1808 monarchia hiszpańska
przeżywa jeden z największych kryzysów politycznych w swojej historii. Jest on wynikiem
wewnętrznych walk między zwolennikami panującego króla Karola IV i jego sukcesora Filipa
VII. Niestabilność polityczna była po części odbiciem trudnej sytuacji gospodarczej kraju, który
będąc w wieku XVI prawdziwą światową potęgą,
zaczął stopniowo tracić znaczenie na rzecz swoich odwiecznych rywali – Francji i Anglii.
Kiedy Hiszpania dostaje się pod okupację
wojsk napoleońskich, król i jego następca zostają
zmuszeni do abdykacji. Wówczas wśród społeczeństwa hiszpańskiego narasta klimat rebelii
i słuszne przekonanie, że ma ono pełne prawo
odzyskać suwerenność, której strażnikiem był dotąd monarcha, a którą zawierza powstającym w
różnych miastach lokalnym komitetom rządzącym – juntas.
Niezadowolenie z narzuconej władzy francuskiej odbiło się szerokim echem również
w miastach hispanoamerykańskich, gdzie, w toku
rozwoju systemu kolonialnego, pojawiły się liczne grupy społeczne kontestujące panujący status
quo. Protest przybierał różne formy, zmieniali się
również jego uczestnicy. Przez trzy stulecia powtarzające się rebelie ludności indiańskiej oraz
powstania kolonistów utrzymywały płomień buntu. Na początku XIX wieku najważniejszy był
głos Kreoli i to oni stali się przywódcami rebelii.
Kreole są posiadaczami ogromnych majątków, są
wykształceni i rozumieją najlepiej jak absurdalne
są ograniczenia, które narzuca im przestarzały
system kolonialny. Nie chcą dłużej godzić się na
to, że z woli odległej metropolii mają być na własnej ziemi obywatelami drugiej kategorii.
Celem buntu staje się przede wszystkim
zmiana niekorzystnej sytuacji, w jakiej znajdują
się Kreole w relacjach z Hiszpanami. Zewnętrznym źródłem inspiracji jest niepodległość trzynastu kolonii brytyjskich i Rewolucja Francuska.
Idee rewolucyjne docierają na terytoria hispanoamerykańskie za pośrednictwem nielegalnie przywożonych publikacji. Są przedmiotem dyskusji
prowadzonych w klubach przez światłych Kreoli,
z których wielu zdobyło wykształcenie w uniwersytetach Nowego Świata.
Konsekwencją kryzysu na Półwyspie Iberyjskim oraz kryzysu w latynoamerykańskich koloniach jest gwałtowne nasilenie działań podejmowanych przez kreolskie elity. W niektórych przypadkach protest wspierany jest przez lud – Metysów i Indian. Jako nadrzędny cel zaczyna rysować
się całkowite wyzwolenie kolonii spod władzy
metropolii. W okresie od 1809 do 1810 roku dochodzi do ośmiu powstań oraz prób utworzenia
niezależnych rządów, których liderzy wyrażają
zdecydowaną wolę oddzielenia się od Hiszpanii.
Junta w Chuquisaca (Boliwia), 25 maja
1809 r.
Junta w La Paz (Boliwia), 16 lipca 1809 r.
Junta w Quito (Ekwador), 10 sierpnia 1809 r.
Junta w Caracas (Wenezuela), 19 kwietnia
1810 r.
Junta w Buenos Aires (Argentyna), 25 maja
1810 r.
Junta Santa Fe de Bogota (Kolumbia), 20 lipca 1810 r.
Wezwanie z Dolores (Meksyk), 16 września
1810 r.
Junta w Santiago (Chile), 18 września 1810 r.
W następnych latach kolejne miasta Hispanoameryki pójdą tą samą drogą. Ten pierwszy
etap zdobywania niepodległości zakończy się
około 1825 roku, gdy wojska patriotów wyzwolą
spod dominacji hiszpańskiej większość terytoriów
przyszłych państw latynoamerykańskich.
Wielcy Wyzwoliciele Ameryki Łacińskiej,
Simon Bolívar i José de San Martín, a także dziesiątki innych bohaterów, którzy zapisali się na
57
AMERYKA ŁACIŃSKA 2 (68) 2010
zawsze w historii swoich krajów i całego kontynentu, potrafili właściwie ukierunkować i rozniecić tę iskrę, która pojawiła się w czasie pierwszych przejawów dążenia do niepodległości. Po
dwustu latach narody Ameryki Łacińskiej, odwołując się do tamtego momentu historycznego,
znajdują w nimi punkt odniesienia, by podkreślać
swoje wspólne korzenie oraz upamiętniać moment narodzenia tożsamości latynoamerykańskiej.
Z tego względu między innymi, w wielu
krajach latynoamerykańskich rok 2010 został
ustanowiony Rokiem Dwustulecia Niepodległości. Została powołana grupa koordynująca obchody tej rocznicy w całym regionie latynoamerykańskim – Grupo Bicentenario (http://www.grupobicentenario.org), której członkiem jest
również Hiszpania. I to jest, być może, najpiękniejsze przesłanie wśród wszystkich, które docierają do nas przy okazji tych obchodów: fakt, że
historia, nawet w odniesieniu do konfliktów
z przeszłości, jeśli zostanie właściwie ujęta, może
stanowić podstawę do zbliżenia i współpracy
między narodami.
Uroczystości z okazji Dwustulecia Niepodległości Ameryki Łacińskiej mają charakter coraz
bardziej powszechny i odbywają się w różnych
krajach i regionach świata.
Uniwersytet Warszawski włączył się również w te obchody. W dniach 17-30 maja br. odbyły się różne okolicznościowe uroczystości o
charakterze akademickim i kulturalnym. Mamy
nadzieję, że w ten sposób damy wyraz dążeniom
środowiska akademickiego w Polsce do wzmacniania więzów współpracy, jakie już istnieją z
krajami Ameryki Łacińskiej, ich instytucjami
akademickimi i naukowymi.
Obchody Dwustulecia Niepodległości Ameryki Łacińskiej odbywały się pod patronatem Jej
Magnificencji Rektor Uniwersytetu Warszawskiego, prof. Katarzyny Chałasińskiej-Macukow.
Współorganizatorem obchodów był Urząd Miasta
Węgrów. Program został zrealizowany przy
współpracy z Grupą Ambasadorów krajów Ameryki Łacińskiej i Karaibów (GRULAC) i Ministerstwem Spraw Zagranicznych Rzeczypospolitej
Polskiej.
Francisco Rodriguez,
w imieniu Zespołu
Centrum Studiów Latynoamerykańskich
Uniwersytetu Warszawskiego
Warszawa, maj 2010 r.
Ceremonia wręczenia doktoratu honoris causa UW profesorowi Horacio Cerutti-Guldbergowi (od lewej:
prof. Adam Elbanowski, prof. Horacio Cerutti-Guldberg, J.M. Rektor UW prof. Katarzyna Chałasińska-Macukow,
prof. Ryszard Paradowski) – Sala Senatu UW, 20 maja 2010 r. (fot. Marcin Kluczek).
58