Zapraszamy do lektury artykułu autorstwa Justyny Duriasz

Zapraszamy do lektury artykułu autorstwa Justyny Duriasz-Bułhak, obecnej członkini Zarządu Fundacji Wspomagania Wsi,
odpowiedzialnej za organizację Spotkania w Marózie w 2012 roku. Artykuł obył opublikowany w Kwartalniku o problematyce
społeczeństwa obywatelskiego „Trzeci Sektor” (nr 27 – lato 2012, s. 104-107) wydawanym przez Instytut Spraw Publicznych.
***
Dnia 24 maja 2012 roku do Maróza w gminie Olsztynek (województwo warmińsko-mazurskie) przyjechali przedstawiciele organizacji
społecznych działających na obszarach wiejskich. Ponad czterysta osób z ponad dwustu organizacji z małych miejscowości ze
wszystkich szesnastu województw spędziło trzy dni, zdobywając wiedzę, która pozwoli im skuteczniej mierzyć się z problemami, jakie
starają się na co dzień rozwiązywać. Uczestnictwo w spotkaniu służyło nie tylko nauce, stanowiło bowiem także świetną okazję do
wymiany doświadczeń i nawiązania kontaktów, które – jak pokazuje doświadczenie – niejednokrotnie owocują współpracą między
organizacjami z różnych stron Polski.
Ogólnopolskie spotkania organizacji działających na obszarach wiejskich mają już jedenastoletnią tradycję. Są one organizowane od
2002 roku przez Fundację Wspomagania Wsi wspólnie z Nidzicką Fundacją Rozwoju NIDA. Dziesięć z jedenastu dotychczasowych
spotkań przeprowadzono w Marózie. Część z nich odbyła się w ramach programów partnerskich VITA i Evita, realizowanych przez
Fundację Wspomagania Wsi wspólnie z Polsko-Amerykańską Fundacją Wolności, która od kilku lat ma również finansowy udział w
organizacji spotkań.
Każdorazowo do Maróza przyjeżdża około pięciuset osób, w tym od czterystu do czterystu pięćdziesięciu uczestników
reprezentujących ponad dwieście organizacji i grup nieformalnych, oraz blisko pięćdziesięciu trenerów, wolontariuszy i
organizatorów. Trzeba podkreślić rolę wolontariuszy, bez których realizacja tak dużego przedsięwzięcia nie byłaby możliwa.
Spotkania – w zamyśle organizatorów – mają spełniać dwa zadania: po pierwsze, stanowić okazję do poszerzania wiedzy i
zdobywania nowych umiejętności, które pozwalają skuteczniej działać organizacjom, po drugie, tworzyć przestrzeń do spotkania osób
z całego kraju, które wymieniają się doświadczeniami, inspirują nawzajem, nawiązują kontakty, niejednokrotnie owocujące
współpracą grup i organizacji.
Listę tematów kolejnych spotkań można czytać jak informację o obszarach aktywności wiejskich organizacji społecznych, a także
śledzić na jej podstawie rozwój ich potrzeb. Osiem lat temu hasło spotkania brzmiało: „Od pomysłu do projektu. Inicjatywy lokalne
na rzecz rozwoju wsi i małych miast” – wiele miejsca poświęcono wtedy zdobywaniu umiejętności dobrego przygotowywania
projektów i pozyskiwania środków finansowych na ich realizację. W kolejnych latach tematyka koncentrowała się wokół takich
zagadnień, jak dziedzictwo kulturowe (jego znaczenie i potencjał rozwojowy), Internet i technologie informacyjne w rozwoju
społeczności lokalnych, świetlice i ich rola w życiu wspólnoty, edukacja najmłodszych dzieci, młodzież i jej przyszłość na obszarach
wiejskich.
Każde kolejne spotkanie jest zarówno podobne do poprzednich, jak i w pewnym stopniu odmienne. Podobne, bo do Maróza zawsze
przyjeżdżają ludzie bardzo zaangażowani i aktywni – i to ich umiejętności i zapał, a także chęć uczenia się nowych rzeczy i wymiany
doświadczeń, tworzą niepowtarzalny klimat i dobrą energię. Z kolei odmienność poszczególnych spotkań związana jest z ich
tematami przewodnimi, ale także wynika z ewolucji form zajęć (na przykład systematycznie udaje się zwiększać liczbę zajęć
warsztatowych, które, jak wynika z ewaluacji, cieszą się największym uznaniem uczestników). Kilka lat temu wprowadzono (z
banalnej przyczyny „wydolności” stołówki) zajęcia w formie zabawy integracyjnej, podczas której grupy uczestników – nieznanych
sobie wcześniej – muszą zrealizować w krótkim czasie konkretne zadanie, co wymaga od nich błyskawicznego zaplanowania i
wykonania tego zadania, a następnie przedstawienia wyników wspólnej pracy.
W 2011 roku po raz pierwszy odbyła się otwarta wspólna dyskusja przeprowadzona metodą open space. W ostatniej fazie uczestnicy
wskazali temat współpracy z władzami i instytucjami samorządowymi jako najważniejsze zagadnienia w działalności ich organizacji.
I to właśnie, między innymi, wpłynęło na wybór tematyki tegorocznego spotkania. Odbyło się ono pod hasłem „Organizacje,
samorząd, razem czy osobno?” i było poświęcone relacjom organizacji społecznych z władzami samorządowymi, przed wszystkim na
poziomie gminnym. Głównym celem spotkania było wyposażenie uczestników w umiejętności, które pozwolą podnieść poziom
dotychczasowej współpracy z władzami samorządowymi lub umożliwią jej nawiązanie. Program obejmował trzy bloki tematyczne:
prawo, komunikacja i dobre praktyki. Zajęcia poprowadziło blisko czterdziestu wykładowców i trenerów.
Wykład inaugurujący Organizacje, samorząd, razem czy osobno? wygłosił Tomasz Schimanek z Akademii Rozwoju Filantropii w
Polsce, przedstawiając charakterystykę sektora samorządowego i jego głównych zdań (ze szczególnym uwzględnieniem samorządu
gminnego) oraz sektora organizacji pozarządowych, a także omawiając istotne podobieństwa i różnice między podmiotami
publicznymi i społecznymi. Prelegent wskazał zaspokajanie potrzeb mieszkańców i troskę o wspólne dobro jako podstawowe
wspólne mianowniki łączące instytucje samorządowe i organizacje pozarządowe, a jako jedną z głównych różnic wymienił odmienny
punkt widzenia związany z postrzeganiem tych celów. Otóż władza samorządowa, jako władza publiczna, z definicji musi się
troszczyć o zaspokajanie potrzeb wszystkich mieszkańców, organizacje zaś zaspokajają potrzeby wybranych grup. W trzeciej części
wystąpienia, poświęconej współpracy samorządu i organizacji, Tomasz Schimanek mówił o konstytucyjnej zasadzie subsydiarności
jako podstawie tej współpracy i o Ustawie o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie – wskazującej fundamentalny
obowiązek współpracy władz i instytucji samorządów terytorialnych z organizacjami pozarządowymi. Omawiając główne problemy
relacji „samorząd – organizacje”, prelegent wskazał między innymi brak chęci i motywacji do współpracy, jej instrumentalne
traktowanie, a także fasadowość i rytualizm po obu stronach, z kolei niską jakość rządzenia uznał za przeszkodę po stronie
administracji publicznej, a słabość potencjału organizacji – po stronie sektora pozarządowego. W konkluzji wykładu, odpowiadając
na tytułowe pytanie „razem czy osobno?”, Tomasz Schimanek opowiedział się za wspólnym działaniem podmiotów z obu sektorów,
przynosi ono bowiem korzyści dla obu sektorów, a przede wszystkim dla wspólnot.
W kolejnym wykładzie, przeznaczonym dla uczestników spotkania, którzy wybrali blok zajęć poświęcony prawu, Krzysztof
Więckiewicz, dyrektor Departament Pożytku Publicznego w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej, podkreślił rolę i znaczenie
udziału przedstawicieli organizacji w tworzeniu dokumentów określających zarówno strategiczne, jak i szczegółowe cele
wydatkowania środków unijnych. Prelegent mówił również o takich zasadach, jak zaufanie czy zrozumienie specyfiki działań sektora
pozarządowego, którymi kieruje się Departament Pożytku Publicznego w kontaktach z organizacjami, szczególnie przy realizacji
konkursów ze środków Funduszu Inicjatyw Obywatelskich. W dyskusji po wykładzie wielu uczestników, mających na co dzień do
czynienia z programem Leader, wskazało, że urzędy marszałkowskie (zajmujące się wdrażaniem podejścia Leader) kierują się
zupełnie odmiennymi regułami, podkreślając, że współpraca lokalnych grup działania z przedstawicielami urzędów marszałkowskich
jest najeżona trudnościami, wynikającymi zarówno z absurdalnych przepisów, jak i z kłopotów we wzajemnym zrozumieniu, i często
układa się bardzo źle.
Doktor Magdalena Arczewska w wykładzie Współpraca administracji publicznej z organizacjami pozarządowymi dla nieprawników
omówiła zasady współpracy międzysektorowej. Przedstawiła krótko fazy rozwoju społeczeństwa obywatelskiego w Polsce,
wskazując fundamentalne znaczenie pomocniczości jako jednej z podstaw demokratycznego państwa. Następnie zaprezentowała pięć
zasad, które powinny być uwzględnione w relacjach miedzy samorządem a organizacjami pozarządowymi: suwerenność stron
(omówiona podczas pierwszego wykładu przez Tomasza Schimanka), partnerstwo, efektywność, uczciwa konkurencja i jawność.
Drugiego dnia spotkania gościliśmy Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Bronisława Komorowskiego. Po powitaniu przez
organizatorów głos zabrali przedstawiciele czterech organizacji (wyłonieni poprzedniego dnia w losowaniu wśród kilkunastu
chętnych), którzy zaprezentowali działalność swoich organizacji. Prezydent w wystąpieniu podkreślił znaczenie ludzi aktywnych jako
osób dających przykład, a organizacje nazwał „zaczynem działalności obywatelskiej na obszarach wiejskich”.
Trzon tegorocznego spotkania stanowiły jednak zajęcia warsztatowe, przeprowadzone w dwóch blokach. Połowa uczestników wzięła
udział w warsztatach pod zbiorczym hasłem „Komunikacja”, których celem było podniesienie wiedzy i umiejętności w pokonywaniu
przeszkód utrudniających skuteczną komunikację z samorządem (wójtem, radnymi, urzędnikami gminnymi), zgodnie z zasadami
zapewniającymi poszanowanie interesów wszystkich zainteresowanych stron. Udział w warsztacie miał uzmysłowić uczestnikom, że
istotne dla powodzenia ich działań jest nawiązanie trwałego kontaktu z samorządem, opartego na partnerskich relacjach. Pozostałe
osoby wzięły udział w warsztatach pod zbiorczym hasłem „Prawo”, podczas których omówiono podstawowe problemy prawne i
społeczne, z jakimi organizacje spotykają się w trakcie swojej działalności, a także pracowano nad konkretnymi zagadnieniami,
zidentyfikowanymi przez uczestników jako najistotniejsze i trudne, szukając różnych możliwości rozwiązania problemów.
Ostatni blok – przeprowadzony pod ogólnym hasłem „Dobre praktyki” – obejmował prezentację przykładów współpracy organizacji
z samorządem w konkretnych obszarach i miejscach. Zakres tematyczny był bardzo szeroki: budowanie strategii edukacyjnych,
współpraca organizacji pozarządowych z podmiotami publicznymi przy realizacji projektów dotyczących dziedzictwa kulturowego,
prawa zwierząt na wsi, doświadczenie współpracy w ramach lokalnych grup działania (w Polsce i w Szwecji), korzystanie z
wybranych „produktów” projektu systemowego „Model Współpracy”, współpraca władz samorządowych z organizacjami na
poziomie lokalnym w Stanach Zjednoczonych.
Jak zawsze, drugiego dnia spotkania wieczorem odbył się Jarmark Inicjatyw Wiejskich, podczas którego prezentowano różne formy
przedsiębiorczości, rzemiosła i usług oraz szeroko rozumianej aktywności osób, organizacji, samorządów i społeczności lokalnych.
Ostatnim elementem spotkania była – zorganizowana w tym roku po raz drugi – otwarta dyskusja (open space) wszystkich
uczestników. Podczas wspólnej sesji zgłoszono piętnaście tematów, utworzono również piętnaście grup, które przez godzinę
debatowały między innymi na temat: przyszłości świetlic wiejskich, aplikowania o środki w ramach programu Leader, funduszu
sołeckiego, współodpowiedzialności organizacji i samorządu za przestrzeń publiczną, roli kobiet na wsi.
Sesji podsumowującej, podczas której uczestnicy podzielili się swoimi wrażeniami i uwagami na temat spotkania, towarzyszyło
wspólne śpiewanie i występ orkiestry złożonej ze wszystkich uczestników, którzy grając na instrumentach glinianych wytworzonych
w Garncarskiej Wiosce, wykonali pod kierunkiem dyrygenta po trzech pięciominutowych próbach wspólny utwór.
Więcej informacji na temat tegorocznego spotkania (oraz poprzednich spotkań) w Marózie można znaleźć na portalu
witrynawiejska.org.pl. Nagrania wykładów są dostępne na portalu wszechnica.org.pl.
Justyna Duriasz-Bułhak
Powered by TCPDF (www.tcpdf.org)