Przemys - Stowarzyszenie Producentów Cementu

P
rzemys∏ cementowy w Polsce jest
przodujàcym w tej bran˝y w Europie. Pod
wzgl´dem wielkoÊci produkcji w roku 2003 Polska znajdowa∏a si´ na siódmym miejscu wÊród
europejskich producentów cementu. G∏´boka
modernizacja techniczna, jaka mia∏a miejsce w przemyÊle w ostatnim dziesi´cioleciu,
spowodowa∏a zasadniczà zmian´ jego poziomu technicznego. Pod tym wzgl´dem bran˝a jest
w Êcis∏ej czo∏ówce europejskiej i Êwiatowej.
Producenci cementu deklarujà, ˝e obecnie potencjalna ca∏kowita zdolnoÊç produkcyjna pie-
Przemys∏
cementowy
w Polsce
Zak∏ady cementowe
w Polsce
– cz∏onkowie
Stowarzyszenia
Producentów
Cementu i Wapna
Kujawy
Warta
Odra
Góra˝d˝e
Ekocem
Strzelce Op.
Nowiny
Ma∏ogoszcz
Górka
Nowa Huta
6
O˝arów
Rejowiec
RMC
15%
Dyckerhoff
9%
Polen
Cement
7%
Miebach
3%
Lafarge
21%
Heidelberg
25%
Rumeli
2%
Udzia∏ grup cementowych w krajowym rynku sprzeda˝y
cementu w roku 2003
ców wynosi 13 mln ton klinkieru/rok (metoda sucha). Mo˝e ona zostaç zwi´kszona nawet
do 15 mln. WydajnoÊç zainstalowanych obecnie m∏ynów cementu jest wystarczajàca dla produkcji wynoszàcej nawet oko∏o 18 milionów ton
cementu/rok.
PodkreÊliç nale˝y, ˝e pod ka˝dym wzgl´dem przemys∏ spe∏nia wszystkie wymagania prawa Unii
Europejskiej.
Produkcja klinkieru
Produkcja cementu
Sprzeda˝ cementu w kraju
Zu˝ycie cementu w kraju
Eksport cementu
Eksport klinkieru
2002
8751,1
11345,3
10789,3
11400,0
457,5
6,4
2004
9354,9
11413,1
11061,7
11500*
361,7
226,0
* szacunek
Wyniki przemys∏u cementowego w latach 2002-2004
kT
3000
Eksport i import cementu
w latach 1996-2004
2500
2000
1500
1000
500
0
1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004
lata
Rynek
eksport
import
wskazuje, ˝e na rynku krajowym oko∏o 475 tys.
ton sprzedawanego cementu pochodzi z importu. Jest to powa˝na konkurencja dla producentów cementu w kraju. Dodaç nale˝y, ˝e do
op∏acalnoÊci importu, szczególnie w ostatnim
roku, w du˝ej mierze przyczynia si´ silny kurs
z∏otówki w stosunku do innych walut. Pomimo to
bran˝a w minionym roku wyeksportowa∏a 361,7
tys. ton cementu, czyli o 31% wi´cej ni˝ w roku 2003.
Cechà charakterystycznà krajowego rynku cementu jest sprzeda˝ du˝ych iloÊci cementu workowanego. W ogólnej wielkoÊci sprzeda˝y udzia∏
cementu w workach wynosi 36,8%. Mimo ten-
Wyniki przemys∏u
cementowego w latach
1994-2004
kT
Produkcja i sprzeda˝ cementu w kraju
W roku 2004 zu˝ycie cementu w kraju wynios∏o
oko∏o 11 500 tys. ton i by∏o wy˝sze o prawie 3%
w stosunku do roku 2003. Wzrost zu˝ycia cementu odnotowano po raz pierwszy po okresie poprzednich trzech lat, w którym zu˝ycie cementu w kraju systematycznie mala∏o. W porównaniu z rokiem 2000, kiedy to zu˝ycie cementu by∏o najwy˝sze w ca∏ym okresie transformacji gospodarki naszego kraju, jest to nadal wynik o oko∏o 25% gorszy. Nale˝y si´ jednak spodziewaç, ˝e jest to pierwszy rok, w którym nastàpi∏o prze∏amanie tendencji spadkowej
zu˝ycia cementu, wskazujàcy na dalszy wzrost
w latach nast´pnych. Opini´ takà uzasadnia równie˝ obserwowane od blisko dwóch lat wysokie tempo rozwoju gospodarczego kraju i powolny, lecz systematyczny wzrost nak∏adów na inwestycje. Niewàtpliwie opini´ t´ skoryguje dopiero
rok 2005. B´dzie to bowiem pierwszy pe∏ny rok
cz∏onkostwa naszego kraju w Unii Europejskiej,
a wi´c rok, w którym w pe∏ni uwidocznià si´
wynikajàce z tego faktu negatywne (np. stawki
VAT) i pozytywne (np. fundusze spójnoÊci) czynniki wp∏ywajàce na rynek cementu.
Przemys∏ cementowy sprzeda∏ w 2004 r. na rynku krajowym 11 061,7 tys. ton cementu, to
jest 4,6% wi´cej ni˝ w roku 2003. Porównanie zu˝ycia krajowego ze sprzeda˝à przemys∏u
2003
8519,0
11010,0
10570,3
11186,7
276,0
75,8
kT
16000
3500
14000
3000
12000
2500
10000
2000
8000
1500
6000
1000
4000
500
2000
0
0
1994
Eksport klinkieru i cementu
CRH
18%
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
lata
eksport cementu
produkcja cementu
eksport klinkieru
zu˝ycie cementu
7
CEM V
0,13%
Rodzaje cementów
produkowanych w 2004 r.
CEM III
7,66%
42,5
inne
0,08%
32,5
52,5
42,5
CEM II
48,61%
32,5
CEM I
43,53%
42,5
32,5
52,5
dencji malejàcej, zmniejszanie si´ udzia∏u cementu w workach (w roku 2003 – 38,8%) w sprzeda˝y
cementu ogó∏em przebiega bardzo wolno. Pod
tym wzgl´dem rynek nasz znacznie ró˝ni si´
od rynków innych krajów europejskich, na których iloÊç sprzedawanego cementu workowanego
cz´sto stanowi tylko kilkanaÊcie procent.
[kt]
Rodzaje cementów
produkowanych w 2004 r.
CEM I 32,5 R
CEM I 32,5 R NA
CEM I 42,5 R
280,0
1403,7
CEM I 42,5 N NA
99,5
CEM I 42,5 R NA
82,8
CEM I 42,5 MSR NA
52,7
CEM I 42,5 N HSR NA
CEM I 52,5 R
CEM I 52,5 R NA
CEM I 52,5 N NA
34,5
367,6
35,0
18,1
CEM II/A-V 32,5 R
796,9
CEM II/A-V 42,5 N
108,8
CEM II/A-V 42,5 R
53,3
CEM II/B-V 32,5 R
1922,6
CEM II/B-V 32,5 N
118,8
CEM II/A-S 32,5 R
55,1
CEM II/A-S 42,5 N
109,9
CEM II/B-S 32,5 R
1275,8
CEM II/B-S 42,5 N
120,5
CEM II/B-S 52,5 N
17,5
CEM II/B-M(V-LL) 32,5 R
454,9
CEM II/B-M(S-V) 32,5 R
513,6
CEM III/A 32,5
159,3
CEM III/A 32,5 R
84,5
CEM III/A 32,5 N NA
263,1
CEM III/A 32,5 NW NA
119,8
CEM III/A 32,5 N LH/HSR/NA
121,1
CEM III/A 42,5 N
35,2
CEM III/A 42,5 N NA
59,3
CEM III/B 32,5 N LH/HSR/NA
31,5
CEM V/B 32,5
14,3
inne
RAZEM
8
2 594,7
8,6
11 413,1
Produkcja
Produkcja cementu w roku 2004 wynios∏a
11 413,1 tys. ton i by∏a wy˝sza o 3,6% w porównaniu do roku poprzedniego. Klinkieru cementowego wyprodukowano 9354,9 tys. ton, czyli prawie 10% wi´cej ni˝ rok wczeÊniej. Wzrost
produkcji cementu by∏ proporcjonalny do wzrostu sprzeda˝y cementu. Przemys∏ cementowy
mo˝e w pe∏ni zaspokoiç zapotrzebowanie rynku w okresie najbli˝szych kilku lat, nawet przy
znacznym jego wzroÊcie. W minionym roku jego
zdolnoÊç produkcyjna wykorzystana by∏a bowiem
tylko w oko∏o 70%.
Na rynek dostarczono ponad 30 rodzajów cementu, zaspokajajàc wszystkie wymagania odbiorców co do po˝àdanych przez nich w∏asnoÊci.
W ca∏kowitej masie wyprodukowanego cementu
43,5% stanowi∏y cementy czyste, 48,6% cementy z dodatkami, 8% cementy hutnicze i 0,1% cementy pucolanowe i inne. Produkowane cementy
charakteryzuje wysoka stabilnoÊç ich w∏asnoÊci,
osiàgana dzi´ki Êcis∏emu przestrzeganiu re˝imów
technologicznych i drobiazgowej kontroli procesów produkcyjnych.
Technologia
W rezultacie przeprowadzonej w ostatnich latach modernizacji procesów wypalania klinkieru
cementowego, poczàwszy od 2003 roku klinkier
cementowy produkowany jest prawie wy∏àcznie
energooszcz´dnà metodà suchà. Tylko 2% klinkieru w roku 2003 i 1,8% w roku 2004, przeznaczonego do produkcji cementów o specjalnych
w∏asnoÊciach, wyprodukowano metodà mokrà.
Jednostkowe zu˝ycie ciep∏a na wypalanie klinkieru wynios∏o Êrednio dla ca∏ego przemys∏u
3480 kJ/kg klinkieru (3403 kJ/kg dla metody suchej) w 2003 roku oraz 3405,5 kJ/kg klinkieru
(3341,9 kJ/kg dla metody suchej) w roku 2004.
lata
2004
98
2003
17
83
2000
33
67
1999
44
56
1989
10
Udzia∏ metod produkcji
klinkieru cementowego
61
39
0
20
30
40
50
sucha
60
70
80
90
100%
mokra
Przemys∏ charakteryzuje równie˝ zdecydowanie
ni˝sze ni˝ przed laty zu˝ycie energii elektrycznej. Wynosi∏o ono 103,6 kWh/ton´ wyprodukowanego cementu w roku 2003 i 102,6 kWh/ton´ w
roku 2004. Bran˝e cementowe wielu innych krajów europejskich zu˝ywajà nawet kilkanaÊcie procent wi´cej energii elektrycznej. W Polsce jeszcze
kilkanaÊcie lat temu by∏y zak∏ady zu˝ywajàce ponad 200 kWh/ton´ wyprodukowanego cementu.
Ârodowisko
Dzia∏alnoÊç przemys∏u cementowego to emisja zanieczyszczeƒ i gazów cieplarnianych do atmosfery oraz eksploatacja surowców. W produkcji cementu nie ma natomiast problemu odpadów, jest to bowiem proces ca∏kowicie bezodpadowy.
W strategii swojej dzia∏alnoÊci przemys∏ cementowy traktuje sprawy minimalizacji wp∏ywu na
Êrodowisko jako równorz´dne z dzia∏aniami dla
osiàgni´cia najlepszego wyniku ekonomicznego. Stwierdziç trzeba, ˝e konsekwentne dzia∏ania
przemys∏u doprowadzi∏y do zdecydowanego zmniejszenia jego negatywnego wp∏ywu na
Êrodowisko.
Nak∏ady inwestycyjne w przemyÊle cementowym
w latach 1997-2004
Zu˝ycie ciep∏a w przemyÊle cementowym
kJ/kg klinkieru
mln PLN
900
6500
854,9
779,3
6000
670,7
5500
617,8
600
512,0
500
5000
420,4
384,3
4500
300
210,0
200
4000
3500
2004
2003
2002
2001
2000
1999
3000
1998
2004
lata
1997
2003
1996
2002
1995
2001
1994
2000
1993
1999
1992
1998
1991
1997
1990
0
1989
100
1988
400
11
89
2001
800
700
2
98
2002
Warto zauwa˝yç, ˝e w krajach Unii Europejskiej,
przed jej poszerzeniem, Êrednio zu˝ycie ciep∏a
na wypalanie klinkieru wynosi∏o 3725 kJ/kg, co
niewàtpliwie Êwiadczy o wysokim poziomie naszego przemys∏u.
Minimalizacja zu˝ycia energii cieplnej na wypalanie klinkieru ma podstawowe znaczenie dla producentów, zakup paliwa stanowi bowiem najwi´kszà pozycj´ w kosztach wytwarzania cementu. Stàd te˝ od wielu lat w wielu krajach, równie˝ w Polsce, podejmuje si´
dzia∏ania dla wykorzystania palnych odpadów
przemys∏owych i komunalnych jako alternatywnych êróde∏ energii cieplnej. Konsekwentne
dzia∏ania w tym kierunku, podj´te ju˝ w po∏owie
lat dziewi´çdziesiàtych, kiedy przemys∏ napotyka∏ na wiele oporów ze strony w∏adz administracyjnych i spo∏ecznoÊci lokalnych, doprowadzi∏y
do tego, ˝e spalanie paliw alternatywnych w naszym przemyÊle jest obecnie akceptowane, a nawet popierane. W roku 2003 oko∏o 6,5%, a w
2004 oko∏o 10% energii cieplnej na wypalanie klinkieru przemys∏ uzyska∏ ze spalania paliw
zast´pczych. Celem na najbli˝sze lata jest podwojenie tych wielkoÊci.
2
lata
9
Polska
Hiszpania
Brazylia
Australia
Afryka P∏d.
Ukraina
Francja
Meksyk
W∏ochy
Korea P∏d.
Kanada
Niemcy
Japonia
Rosja
Chiny
UE (25)
USA
Udzia∏ w emisji globalnej
CO2 z paliw sta∏ych
Radykalnie ograniczono emisj´ py∏ów do atmosfery. W roku 2003 wynios∏a ona 1997 ton/rok,
to jest 0,18 kg na ton´ wyprodukowanego cementu. Rok wczeÊniej wskaênik ten wynosi∏ 0,27
kg/ton´ cementu. Tak du˝e ograniczenie i tak ju˝
niskiej emisji osiàgni´to dzi´ki zmianie technologii produkcji w Cementowni Kujawy, gdzie od
roku 2003 pracuje jedna z najnowoczeÊniejszych
linii wypa∏u klinkieru metodà suchà. W roku
2004 emisja py∏ów wynios∏a 1710,6 ton, to jest
0,15 kg/ton´ wyprodukowanego cementu. Dla
porównania, na poczàtku lat dziewi´çdziesiàtych
emisja py∏ów wynosi∏a oko∏o 5 kg/ton´ wyprodukowanego cementu.
Dzi´ki zmniejszeniu jednostkowego zu˝ycia
ciep∏a na wypalanie klinkieru zmala∏a emisja gazów do atmosfery. Emisja dwutlenku
w´gla, g∏ównego sk∏adnika gazów spalinowych,
osiàgn´∏a poni˝ej 0,9 kg CO2/kg wypalanego
klinkieru, to jest poziom, jaki teoretycznie jest
mo˝liwy do osiàgni´cia w najnowoczeÊniejszych
instalacjach piecowych.
Przemys∏ du˝à wag´ przywiàzuje do minimaliza-
cji ucià˝liwoÊci zwiàzanych z eksploatacjà surowców. Wszelkie wymagania prawa górniczego dotyczàce rekultywacji wyrobisk sà spe∏niane
poprzez m.in. tworzenie na ich terenie miejsc rekreacji.
Ârodowisko odnosi równie˝ korzyÊci z dzia∏alnoÊci
naszego przemys∏u. Wspomniane wczeÊniej
wykorzystywanie paliw zast´pczych pozwala
zmniejszyç zu˝ycie paliw naturalnych, tym samym chroniç ich zasoby. W skali globalnej przyczynia si´ równie˝ do ograniczenia emisji gazów
lub zmniejszenia iloÊci odpadów wywo˝onych
na sk∏adowiska. Spalanie paliw zast´pczych jest
jednoczeÊnie efektywnym, najbardziej ekonomicznym sposobem utylizacji odpadów, z pe∏nym
wykorzystaniem zawartej w nich energii na proces technologiczny. IloÊç zutylizowanych w ten
sposób odpadów wynios∏a w 2003 roku 102,3
tys. ton. W 2004 roku zu˝yto 201,1 tys. ton paliw alternatywnych.
Kolejna korzyÊç to wykorzystanie odpadów przemys∏owych jako surowców wtórnych
w procesie produkcji cementu. W charakterze
Emisje py∏u i gazowe w przemyÊle cementowym w latach
1999-2004
kT
Zu˝ycie odpadów jako
dodatków w produkcji
klinkieru i cementu w
roku 2004
kT
NOx
SO2
CO
py∏y
CO2
kT
odpady
kam. wap.
10
popio∏y
lotne
odpady
˝u˝el
˝elazonoÊne
reagips
i gips
odpadowy
inne
lata
CO2
SO2
NOx
CO
py∏y
%
12
9,90
10
8
6,50
6
4,00
4
2
1,34
1,39
1,15
1997
1998
1999
2,07
1,97
2000
2001
0
2002
2003
2004
lata
Udzia∏ ciep∏a z paliw alternatywnych
sk∏adników zestawu surowcowego do produkcji klinkieru cementowego i jako dodatki do cementu zu˝yto w 2003 roku 3464 tys. ton odpadów. IloÊç ta w roku 2004 wynios∏a 3647,8 tys.
ton. Dzi´ki temu oszcz´dzono du˝e iloÊci surowców naturalnych. Stosowanie odpadów jako dodatków do cementu pozwala na kszta∏towanie
jego w∏asnoÊci, co ma du˝e znaczenie w przypadku okreÊlonych zastosowaƒ. RównoczeÊnie
dzia∏anie takie skutkuje bezpoÊrednim obni˝eniem emisji gazów na jednostk´ produkowanego cementu.
EmisyjnoÊç CO2 z paliw sta∏ych i z przemys∏u
cementowego
Procentowa zmiana
w latach 1990-2000
Tony w´gla/
milion $ PKB
200%
USA
150%
162%
161
100%
Chiny
201
50%
Niemcy
111
43%
38%
18%
26%
PKB
0%
Wielka Brytania
110
-14%
-50%
-28% -23%
-41%
-47%
Emisja
CO2
Polska
Polska
Wielka
Brytania
Niemcy
Chiny
-100%
USA
230
11