W dniu 15 września br. AHK Polska zorganizowała w Warszawie

Warszawa
24.09.2014
W dniu 15 września br. AHK Polska zorganizowała w Warszawie konferencję na temat: Rola
i znaczenie kształcenia zawodowego we współpracy Polska-Niemcy, Różne doświadczenia,
różne systemy edukacji, podobne wyzwania rynku pracy.
Kraje o najniższym bezrobociu wśród młodych ludzi oraz najkrótszym czasie poszukiwania
pierwszej pracy mają dualne systemy kształcenia zawodowego, w których nauka przebiega
dwutorowo: w szkole i zakładzie pracy. Mają one też zupełnie inną strukturę kształcenia około 50 - 60% młodych ludzi wybiera kształcenie zawodowe. W Polsce w roku szkolnym
2013/14 z ponad 397 tys. absolwentów gimnazjum szkoły zawodowe wybrało ok. 74 tys.
uczniów, czyli ok. 18,6%. O tym, jak zmienić polski system kształcenia rozmawiano
w Warszawie podczas konferencji.
W konferencji uczestniczyli wiceminister edukacji Tadeusz Sławecki, wiceminister pracy Jacek
Męcina, Dr Susanne Nonnen, Prezes Senior Experten Service, kierownik działu Europa
Federalnego Ministerstwa Edukacji i Badań Niemiec Susanne Burger, przedstawiciele
Federalnego Instytutu ds. Kształcenia Zawodowego, a także przedstawiciele firm pracodawców współpracujących w Polsce ze szkołami i wspierających praktyczną naukę
zawodu w systemie dualnym wzorowanym na niemieckim.
Konferencję otworzył dyrektor generalny AHK Polska Michael Kern, a słowo wstępne wygłosił
ambasador Niemiec w Warszawie Rolf Nikel. Ambasador docenił osiągnięcia władz polskich i
AHK Polska w zakresie reformy kształcenia zawodowego, podkreślił jednak również sukcesy
Niemiec na tym polu. W szczególności fakt, że przeszło połowa młodych Niemców wybiera
kształcenie zawodowe, jak również że to właśnie w Niemczech i w Austrii bezrobocie wśród
młodzieży jest najniższe w całej Unii Europejskiej (poniżej 10 %).
Podsumowania reformy kształcenia zawodowego dokonał minister Tadeusz Sławecki, który
zaakcentował najważniejsze jej założenia. „Polski system kształcenia zawodowego jest
reformowany, a celem tych reform jest dostosowanie go do potrzeb rynku pracy. Istotną
reformą kształcenia zawodowego w Polsce jest rozbudowa systemu kształcenia dualnego, od
lat z powodzeniem stosowanego w Niemczech – wyjaśniał wiceminister Tadeusz Sławecki.”
Sekretarz stanu w MEN, wyraził również zadowolenie z faktu, że w programach kształcenia
dualnego w Polsce uczestniczą znane niemieckie firmy. Zdaniem wiceministra z roku na rok
podnosi się również liczba uczniów kształcących się w zawodowo.
O sukcesie niemieckiego systemu kształcenia zawodowego na arenie międzynarodowej
opowiedziała Susanne Burger, Kierownik Działu Europa, Federalnego Ministerstwa Edukacji
i Badań. Przedstawicielka Ministerstwa poinformowała, że ujmując historycznie przed laty
nawet OECD krytykowało niemiecki system kształcenia zawodowego, Niemcy miały bowiem
za niski wskaźnik absolwentów szkół wyższych. Po latach zmian i aktywności na tym polu
okazało się, że kształcenie praktyczne przekłada się na redukcję bezrobocia wśród osób
młodych. Susanne Burger nawiązując do tematu konferencji podkreśliła również , że nie da
się 1:1 przełożyć niemieckiego systemu do innych krajów, ale można i należy korzystać z
doświadczeń państw, które przeszły drogę wdrażania systemów kształcenia zawodowego.
Korzystając z ich wiedzy można stosować szereg zachęt dla przedsiębiorców, np. ulgi w
podatkach lub różne modele finansowania w stworzeniu systemu kształcenia, np.
powszechne składki przedsiębiorców na kształcenie zawodowe.
Informacje na temat Polskiej Ramy Kwalifikacji przedstawił dr Tomasz Saryusz-Wolski
z Instytutu Badań Edukacyjnych. Wskazał na jej najistotniejsze elementy, jak zintegrowany
system kwalifikacji, zapewnienie jakości, walidację, przenoszenie i akumulowanie osiągnięć,
jak również udział interesariuszy i monitorowanie systemu.
Działalność Federalnego Instytutu ds. Kształcenia Zawodowego jako przykład skutecznej
współpracy partnerów społecznych na rzecz rozwoju i promowania kształcenia zawodowego
zaprezentował Gunther Spillner, kierownik Biura Komisji Głównej Federalnego Instytutu ds.
Kształcenia Zawodowego. Spillner podkreślił ważność współpracy i porozumienia wszystkich
partnerów biorących udział w procesie kształtowania systemu kształcenia zawodowego,
rządu,
organizacji
pracodawców,
przedsiębiorców,
związków
zawodowych
oraz
koordynujących program instytutów.
Dr Susanne Nonnen, prezes Senior Experten Service wygłosiła wykład na temat „Partnerstwo
generacji dla wykorzystania doświadczenia i rozwoju edukacji zawodowej”. W ramach
prezentacji wyjaśniła formę funkcjonowania fundacji, jej założenia oraz cele. Działania
fundacji są odpowiedzią na zapotrzebowanie kraju – z jednej strony na wykształcone kadry
szkolące przyszłych pracowników, bądź nauczycieli nauki zawodu, a z drugiej na temat
wydłużającego się czasu życia obywateli.
W drugiej części spotkania odbyły się trzy panele dyskusyjne.
Pierwszy z nich, prezentacją na temat: „Jak państwo może wspierać kształcenie zawodowe?”
otworzyła Katarzyna Kozłowska-Błoch, kierownik działu „Rozwój Kompetencji Fachowych i
Kształcenie Zawodowe” Volkswagen Poznań. W ramach prezentacji Katarzyna KozłowskaBłoch zaprezentowała stworzony przez Volkswagen Poznań we współpracy z partnerami, w
tym AHK Polska model kształcenia młodych ludzi w Swarzędzu pod Poznaniem. Zakład
postawił na rozwój kompetencji fachowych, kształci pracowników zgodnie ze standardem
koncernu, a tym samym odpowiedział na wyzwania demograficzne współczesnych czasów.
W ramach panelu głos zabrała i swoją receptę na sukces w budowie systemu kształcenia
edukacji zawodowej przedstawiła prezes Zarządu Robert Bosch Polska Krystyna Boczkowska.
Zdaniem prezes Roberta Boscha w Polsce w zakresie zainteresowania młodzieży odnośnie
wyboru dalszej drogi kształcenia proporcja aktualnie jest mniej więcej taka, że 20 % wybiera
kształcenie zawodowe, a 80% teoretyczne. Ze względu na zapotrzebowanie rynku proporcja
powinna być, jeśli nie odwrotna, to co najmniej 70% (zawodowe) do 30% (teoretyczne).
Właściwe ukierunkowanie młodzieży osiągnie się również poprzez podniesienie poprzeczki na
egzaminach maturalnych. Obecnie jest bowiem tak, że egzamin maturalny uznaje się za
zdany, gdy kandydat uzyska co najmniej 30 % punktów, podczas gdy uczeń zawodu na
egzaminach praktycznych musi zdać go na ponad 70 %. Istotną trudnością na drodze do
przezwyciężenia impasu komunikacyjnego w zakresie kształcenia zawodowego jest również
brak porozumienia pomiędzy kluczowymi ministerstwami – ministerstwem edukacji,
gospodarki i szkolnictwa wyższego. Na takie porozumienie i współpracę liczą organizacje
pracodawców i sami pracodawcy, którzy chcieliby się włączyć w działania na rzecz rozwoju
szkolnictwa zawodowego. Kluczowym aspektem jest brak kampanii na rzecz podniesienia
prestiżu szkolnictwa zawodowego oraz brak doradztwa zawodowego. Jak się okazuje 60-70%
uczniów nie ma żadnej znajomości rynku pracy i nie wie, w jakich zawodach poszukuje się
pracowników.
Głos zabrali również przedstawiciele administracji państwowej pani dyrektor Ewa
Swędrowska z MG oraz pan Piotr Bartosiak z MEN. Przedstawiciele obydwu ministerstw
przedstawili dokonania, jak również planowane działania na rzecz poprawy sytuacji w
zakresie szkolnictwa zawodowego. Ministerstwo Gospodarki zamierza przeznaczyć środki na
rozwój kształcenia zawodowego w specjalnych strefach ekonomicznych, które skupiają
najwięcej innowacyjnych i nowoczesnych przedsiębiorstw. Ministerstwo dostrzega również
problem braku wykwalifikowanych kadr i potrzebę ich pozyskania. Ministerstwo Edukacji
pozytywnie ocenia skutki wprowadzonej reformy kształcenia zawodowego (planowanej do
2017).
W drugim panelu dyskusyjnym na temat: „Zróżnicowane zainteresowanie młodych Polaków i
Niemców kształceniem zawodowym” znaleźli się Mariusz Seneczyn, kierownik Działu Szkoleń,
Häring Polska, Krystyna Woźniak, członek zarządu, Solaris Bus & Coach, Cornelius Ochmann,
dyrektor i członek zarządu, Fundacja Współpracy Polsko-Niemieckiej oraz Sławomir Fater,
dyrektor, Centrum Kształcenia Ustawicznego Nowoczesnych Technologii w Łodzi. Również
tutaj słychać było echa poprzednich wypowiedzi. Panel rozpoczął Mariusz Seneczyn, który po
przedstawieniu firmy Häring Polska skupił się na bolączkach, z jakimi zderzają się pracodawcy
poszukując wykwalifikowanych pracowników lub starając się zorganizować kształcenia
zawodowe. Wśród elementów szczególnie utrudniających właściwe kształcenie wskazał na
nieproporcjonalnie dużą ilość godzin nauki teoretycznej w stosunku do zajęć praktycznych
oraz na duży odsetek szkół prowadzących nauczanie, ale nie dających możliwości
zatrudnienia ze względu na brak kwalifikacji i umiejętności praktycznych u absolwentów.
Sławomir Fater opowiedział o idei przyświecającej jego szkole - Centrum Kształcenia
Ustawicznego Nowoczesnych Technologii w Łodzi, która jako jedna z pierwszych zaczęła
propagować kształcenie uczniów stosownie do potrzeb okolicznego przemysłu.
Krystyna Woźniak przedstawiła drogę Solaris Bus & Coach w tworzeniu własnego modelu
kształcenia na potrzeby zakładu. Podkreśliła przy tym, że Solaris jako firma polska nie miała
możliwości czerpać z ustalonych wzorców i zdobytych doświadczeń.
Cornelius Ochmann w kontekście tematu panelu potwierdził, że doświadczenia Polski i
Niemiec w zakresie zainteresowania młodzieży kształceniem zawodowym są zbliżone i warto
jest dzielić się wiedzą i praktyką w tym temacie.
Podczas trzeciego panelu uczestnicy dyskutowali nad partnerstwem dla kształcenia
zawodowego. Panel - prezentacją na temat doświadczeń IHK Nürnberg w zakresie
partnerstwa na rzecz kształcenia zawodowego - otworzyła Ursula Poller, z-ca dyrektora
generalnego IHK Nürnberg. W prezentacji znalazły się przykłady pozytywnych efektów
kształcenia po stronie wszystkich uczestników procesu, państwa, krajów związkowych,
pracodawców i pracowników. Po stronie państwa to przede wszystkim niskie bezrobocie
wśród młodocianych oraz odciążenie kasy państwowej przez bezpośrednie finansowanie ze
strony gospodarki, ze strony przedsiębiorców zabezpieczenie wysoko wykwalifikowanych
kadr pracowniczych, zmniejszenie wydatków związanych z rekrutacją personelu oraz z
wdrożeniem do pracy, natomiast ze strony uczniów wynagrodzenie, ochrona przed
wypowiedzeniem, wysokie prawdopodobieństwo zatrudnienia.
W panelu wypowiedzieli się również prof. dr hab. Jacek Męcina, wiceminister pracy, dr
Susanne Nonnen, Barbara Kaśnikowska, prezes zarządu Wałbrzyskiej Specjalnej Strefy
Ekonomicznej, Mirosława Rudzka, dyrektor działu szkoleń Mercedes-Benz Polska.
Minister Męcina przedstawił historyczne uwarunkowania, które spowodowały zmiany w
zakresie kształcenia zawodowego w Polsce oraz zadeklarował otwartość na współpracę w
zakresie tworzeniach nowych rozwiązań.
Pani Prezes Kaśnikowska nawiązała do programu inwestycji w kształcenie zawodowe w SSE i
na przykładzie swojej strefy przedstawiła, jak działania w tym zakresie sobie wyobraża.
Pani Nonnen podkreśliła znaczenie doświadczonych ekspertów, którzy w ramach
wolontariatu będąc na emeryturze mogą wspierać uczniów i opiekunów praktycznej nauki
zawodu w zakładach pracy.
Pani Rudzka opowiedziała o pozytywnych doświadczenia kształcenia młodych w Mercedes
Benz. Adepci zawodu przechodzący szkolenie w tej firmie zdają ogólnozakładowy egzamin
zawodowy. W ten sposób mają możliwość porównania swoich osiągnięć z kolegami
z zakładów Mercedes-Benz na całym świecie.
W podsumowaniu konferencji dyrektor działu szkoleń i kształcenia zawodowego Maria
Montowska nawiązała do postulatów pracodawców bliższej współpracy w tworzeniu
programów kształcenia zawodowego, podjęcia działań w zakresie zmiany, poprawy
wizerunku kształcenia zawodowego oraz zaapelowała o korzystanie z dobrych przykładów
w zakresie kształcenia zawodowego, tak sąsiadów Polski, jak i firm, które takie działania
podejmują samoistnie i nie czekają na administrację państwową.
Jeśli chcielibyśmy zdefiniować zadania dla wszystkich partnerów zainteresowanych rozwojem
nowoczesnej edukacji zawodowej, adekwatnej do oczekiwań rynku pracy, a przez to
gwarantującej zatrudnienie młodym ludziom to warto nawiązać do słów ministra Tadeusza
Sławeckiego z MEN „Polski system kształcenia zawodowego jest reformowany, a celem tych
reform jest dostosowanie go do potrzeb rynku pracy. Istotną reformą kształcenia
zawodowego w Polsce jest rozbudowa systemu kształcenia dualnego, od lat z powodzeniem
stosowanego w Niemczech”.
Dwa lata od wejścia reformy to dobry moment na postawienie pierwszej diagnozy, czy
rzeczywiście zmiany idą w kierunku oczekiwanym przez rynek. Wydaje się, że nie
i przedsiębiorcy to głośno wyrażają poprze swoje działania i postulaty. Oto i one:
1. Upraktycznienie nauki zawodu poprzez połączenie procesu nauki w szkole z procesem
zdobywania doświadczenia zawodowego w zakładzie pracy; dzisiaj taką możliwość w
ograniczonym stopniu dają jedynie zasadnicze szkoły zawodowe
2. Zapewnienie wysokiej jakości kadry nauczycieli i instruktorów nauki zawodu. W Polsce
brakuje systemu kształcenia nauczycieli zawodu
3. Stworzenie zinstytucjonalizowanej platformy komunikacji pomiędzy wszystkimi partnerami
powiązanymi z kształceniem zawodowym: rządem, przemysłem i samorządem, zajmującej się
badaniami potrzeb rynku pracy oraz szeroko pojętym doradztwem, zapewniającej wspólne
wypracowanie standardów w kształceniu zawodowym. Swego rodzaju modelem może być
działalność Federalnego Instytutu ds. Kształcenia Zawodowego
4. Zrównanie znaczenia kształcenia zawodowego z kształceniem ogólnym
5. Zmiana wizerunku kształcenia zawodowego