Związku Pracodawców Branży Internetowej IAB Polska

Transkrypt

Związku Pracodawców Branży Internetowej IAB Polska
Bariery i potencjał rozwojowy w handlu elektronicznym dobrami
fizycznymi i treściami cyfrowymi
Warszawa, 13.09.2013r.
2
Ekspertyza Związku Pracodawców Branży Internetowej IAB Polska
w sprawie barier i potencjału rozwojowego w handlu elektronicznym
dobrami fizycznymi i treściami cyfrowymi
Autorzy: Teresa Wierzbowska, Anna Zamolska, Piotr Broniarczyk, Marcin Nowak, Grzegorz
Krzemień, Piotr Stasiak, Marcin Serafin, Krzysztof Świerczyński, Tomasz Woźniak
Realizacja badania, redakcja merytoryczna: Paweł Kolenda
Redakcja merytoryczna: Paweł Gruszecki
Koordynacja: Włodzimierz Schmidt
Współpraca: Anna Wątła
3
I. Wstęp
Przedmiot i cel Ekspertyzy
1.1.
Przedmiot niniejszej Ekspertyzy stanowi przedstawienie Rządowi Rzeczypospolitej Polskiej
informacji na temat istniejących w polskiej gospodarce elektronicznej barier, a także
potencjału rozwojowego w handlu elektronicznym dobrami fizycznymi i treściami
cyfrowymi. Powyższego dokonano w celu ewentualnego wykorzystania przez Rząd RP w/w
informacji w trakcie obrad Rady Europejskiej, które odbędą się w dniach 24 i 25
października 2013 r.
1.2.
Informacje na temat istniejących w polskiej gospodarce elektronicznej barier i potencjału
rozwojowego w handlu elektronicznym dobrami fizycznymi i treściami cyfrowymi zostały
przedstawione z zachowaniem podziału na następujące sektory:
l.p.
Analizowany sektor gospodarki elektronicznej
1.
Rynek handlu internetowego – s. 10
2.
Rynek internetowych usług mobilnych – s. 21
3.
Rynek reklamy internetowej – s. 34
4.
Rynek wydawców (dostawców) treści internetowych – s. 43
5.
Rynek oprogramowania – s. 48
6.
Rynek video online – s. 51
4
Metodologia powstania Ekspertyzy
1.3.
Niniejsza ekspertyza stanowi podsumowanie badania zrealizowanego z zastosowaniem
formularza eksperckiego. Zostało ono przeprowadzone wśród przedsiębiorców będących
członkami IAB Polska. W ramach formularza, każdy – w zakresie reprezentowanego przez
siebie sektora gospodarki elektronicznej – udzielił eksperckiego komentarza do
następujących zagadnień:
1) Krótki opis sytuacji obecnej w sektorze:
a. Ogólne mechanizmy funkcjonowania rynku
b. Trendy i zmiany
2) Bariery w rozwoju rynku w sektorze:
a. Spowalniające biznes, jednak stosunkowo łatwe do przezwyciężenia
b. Ograniczające biznes i trudne do przezwyciężenia
c. Uniemożliwiające rozwój biznesu w jego optymalnym tempie
3)Potencjał rozwoju rynku w sektorze:
a. Obszary, które mogłyby poprawić funkcjonowanie biznesu
b. Obszary, które mogłyby przyspieszyć rozwój biznesu
c. Obszary, w których istnieje największy niewykorzystany potencjał
4) Oczekiwane kierunki rozwoju rynku w sektorze
a. Które usługi/produkty/rozwiązania mogą znikać z rynku
b. Które usługi/produkty/rozwiązania mogą zyskiwać na znaczeniu
W ramach Ekspertyzy uwzględniono również treść następujących Raportów, które zostały
wykonane bezpośrednio przez albo na zlecenie IAB Polska:
l.p.
Autor, tytuł, instytut badawczy realizujący badanie i rok sporządzenia Raportu
1.
IAB Polska, Wideo w sieci, IIBR (Gemius), 2013
2.
IAB Polska, Consumer Journey Online, IIBR (Gemius), 2013
3.
IAB Polska/PwC, AdEx 2013’Q1, 2013
4.
IAB Polska, Prywatność w sieci, IIBR (Gemius)/NK Research/Ariadna, 2013
5.
IAB Polska, E-commerce, e-communication; ResearchNow, 2013
6.
IAB Polska/PwC, AdEx 2012’FY, 2013
7.
IAB Polska, mobile 2012’Q4, ResearchNow, 2013
8.
IAB Europe, Mediascope Europe, SPA Future Thinking, 2012
9.
IAB Polska, Co oglądasz w internecie?, OPI, 2012
5
NOTA METODOLOGICZNA:
W cytowanych projektach konsumenckich skupiono się na analizach badań przeprowadzonych na
reprezentatywnych próbach „Internautów” w wieku 15+ (bądź 16+ w przypadku badań o zasięgu
europejskim) oraz tzw. „Aktywnych Internautów” – osoby, które korzystają z sieci w sposób
intensywny (codziennie albo prawie codziennie), stanowiące około 70% populacji internautów w
wieku 15+ (MB-SMG/KRC).
Wśród cytowanych projektów znalazło się także badanie przychodów z reklamy internetowej
realizowane we współpracy z PriceWaterhouseCoopers (IAB/PwC AdEx).
6
II. Ekspertyza
Podsumowanie
2.1.
Jednolity rynek stanowi główną siłę wzrostu gospodarczego UE. Jednolity rynek cyfrowy UE
doda jej zatem odpowiedniej dynamiki gospodarczej, co ułatwi UE z kolei wyjście z kryzysu
gospodarczego, a także spowoduje długoterminowy wzrost konkurencyjności. W związku z
tym jednolity rynek cyfrowy, który dotyczy ponad 420 mln konsumentów1 jest kierunkiem,
ku któremu dążyć powinna UE.
2.2.
O znaczeniu tego rynku może świadczyć chociażby fakt, że na przestrzeni ostatnich lat w
niektórych państwach G-8 Internet odpowiadał za 20% wzrostu gospodarczego i 25%
wzrostu liczby nowych miejsc pracy, co stanowi czynnik motywujący do zmian norm
prawnych państw członkowskich, jak i regulacji UE związanych z nowymi technologiami.
Obecnie swobodny przepływ usług cyfrowych utrudniony jest właśnie przez niejednolite
unormowania na poziomie krajowym państw członkowskich oraz brak właściwej
współpracy międzynarodowej. Należy jednak pamiętać, że sama harmonizacja prawa
europejskiego jest niewystarczająca i konieczne jest dążenie do porozumienia
transkontynentalnego.
1
Według: Mediascope Europe, IAB Europe/ SPA Future Thinking, 2012. Liczba dotyczy osób w
wieku 16 i więcej lat.
7
WZROST GOSPODARCZY: Zgodnie z badaniami przeprowadzonymi przez Boston
Consulting Group zarówno wśród krajów G202, jak i w wybranych innych krajach Europy3,
gospodarka internetowa rośnie w tempie kilkukrotnie szybszym niż cała gospodarka4. Co
więcej, firmy funkcjonujące w świecie cyfrowym rosną o 25% szybciej niż firmy tradycyjne,
zatrudniając przy tym o 15% więcej pracowników5. Tworząc Jednolity Rynek Cyfrowy do
2020r. Europa może w ciągu najbliższych 10 lat zwiększyć PKB o 4%, zyskując co roku
30.000 nowych miejsc pracy oraz istotnie zwiększając swoją wydajność6. Dane te
skłaniają do refleksji, że im większe zaangażowanie technologii i Internetu będzie w naszym
codziennym, zawodowym i prywatnym, życiu, tym lepiej będzie radzić sobie cała
gospodarka. Wzrost gospodarczy zależy od tego, jak dobrze uda się przeprowadzić
transformację cyfrową naszej gospodarki.
NOWE MIEJSCA PRACY: Choć sektor internetowy powoduje zanik potrzeby wykonywania
pewnych prac przez ludzi, generuje on także nowe miejsca pracy. Na każde miejsce pracy
utracone w wyniku zwiększenia efektywności wskutek transformacji cyfrowej powstało 2,6
nowych miejsc pracy7, tworząc dodatni bilans zatrudnienia. Wkraczając również do
tradycyjnych sektorów biznesu (a nie tylko do firm oferujących nowinki techniczne),
cyfryzacja wszystkich dziedzin gospodarki daje nadzieję na tworzenie nowych miejsc pracy
i generowanie bogactwa dla obywateli.
2
Boston Consulting Group: The Internet Economy in the G-20: The $4.2 Trillion Growth
Opportunity.
3
Raport dla Polski dostępny jest na stronie http://polskainternetowa.pl/. Podobne raporty powstały
między innymi dla Czech, Słowacji i Węgier.
4
W przypadku Polski szacunkowy wzrost gospodarki internetowej to 14% rocznie (wariant
umiarkowany), podczas gdy całkowity wzrost PKB szacowany jest na kilka procent rocznie.
Podobne wyniki osiągają również sąsiedzi Polski (Czechy, Słowacja).
5
Szacunki na przykładzie przeprowadzonego w Wielkiej Brytanii przez National Institute of
Economic and Social Research badania „Measuring the UK’S digital economy with big data“
6
7
Raport Copenhagen Economics „Online intermediaries“ z 2012 r.
Zgodnie z Raportem Internet matters: The Net's sweeping impact on growth, jobs, and prosperity
opracowanym przez McKinsey Global Institute
8
2.3.
Jednym z najważniejszych wyzwań dla Unii Europejskiej, jak i wszystkich krajów
europejskich jest ochrona lokalnych przedsiębiorstw, gospodarek krajowych oraz
konsumentów związana z wyrównywaniem i ujednolicaniem warunków do prowadzenia
działalności na terenie UE dla przedsiębiorców mających swoje siedziby na różnych
kontynentach.
2.4.
W ramach Ekspertyzy wskazano kluczowe obszary rozwojowe, które mogą pozwolić na
harmonijny rozwój poszczególnych sektorów:
Analizowany sektor gospodarki Obszary rozwoju biznesu
elektronicznej
Rynek handlu internetowego
Rynek
internetowych
usług
mobilnych
Rynek reklamy internetowej
Rynek wydawców (dostawców)
treści internetowych
Rynek oprogramowania
Rynek video online
 Zwiększenie konkurencyjności przedsiębiorców
 Stworzenie przyjaznych procedur dla nowych
przedsiębiorców
 Edukacja przedsiębiorców oraz klientów
 Stabilizacja w UE cen transmisji danych i dostępu do
sieci
 Zwiększenie zakresu usług dostępnych za pomocą
urządzeń mobilnych
 Edukacja starszych użytkowników w sposobach
wykorzystania urządzeń
 Zwiększenie dostępu do internetu
 Ujednolicenie prawa (dane osobowe, geolokalizacja itp.)
 Przetwarzanie danych osobowych i behawioralnych
 Doprecyzowanie prawa korzystania z treści osób
trzecich w kontekście obrotu elektronicznego
 Przepisy usprawniające zawieranie drobnych transakcji
w internecie
 Narzędzia: „tabletyzacja”, e-mail marketing
 Odpowiednie uwarunkowania prawne i podatkowe
 Zmiana zasad dotacji unijnych programu Innowacyjna
Gospodarka
 Współpraca biznesu i środowisk akademickich, uczelni
 Rosnąca liczba platform i urządzeń
 Optymalizacja kosztów (m.in. licencje)
 Ochrona prawna przedsiębiorców
2.5.
9
Wśród kluczowych barier rozwojowych wymieniono:
Analizowany sektor gospodarki Bariery
elektronicznej
Rynek handlu internetowego
Rynek
internetowych
usług
mobilnych
Rynek wydawców (dostawców)
treści internetowych
Rynek video online
 Małe doświadczenie MŚP w handlu elektronicznym
 Niska konkurencyjność i poziom usług (płatności i
transport)
 Zaufanie i lojalność użytkowników
 Brak rynkowego standardu płatności przez telefon
 Jakość dostępu do sieci (poprawa dzięki LTE)
 Ograniczenia informatyczne
 Brak regulacji dot. danych osobowych
 Dywergencja ustawodawstwa
 Przewaga konkurencyjna przedsiębiorstw
zagranicznych
 Konieczność
inwestycji
technologicznych
i
intelektualnych
 Bezpłatny dostęp do zasobów sieci, piractwo
internetowe
 Ustawodawstwo (prywatność w sieci, stosowanie
cookies)
 Konieczność
dokonywania
ciągłych
zmian
technologicznych
 Źródła finansowania projektów, problem płynności
finansowej
 Niedobór wykwalifikowanej kadry programistów w
Polsce
 Dostęp do internetu o odpowiednich parametrach
 Brak odpowiednich i efektywnych regulacji
 Dostęp do nielegalnych treści
W dalszej części dokumentu przedstawiono szczegółowe ekspertyzy dotyczące poszczególnych
rynków.
10
Rynek handlu internetowego – e-commerce
Wprowadzenie
Mechanizmy funkcjonowania rynku
2.6.
W pierwszej kolejności należy zauważyć, że rynek e-commerce w Polsce znajduje się nadal
w fazie rozwoju. W przeciwieństwie bowiem do innych państw członkowskich UE, głównie
Niemiec i Wielkiej Brytanii, gdzie rynek jest już mocno ustabilizowany, w Polsce nadal
mamy do czynienia z etapem intensywnych przemian i procesów optymalizacyjnych. Co
istotne jednak, powyższy stan w pozytywny sposób oddziałuje na stopień otwartości rynku,
dzięki czemu w najbliższych latach powinien on znacząco zwiększyć swój zakres.
2.7.
W drugiej kolejności wskazujemy na fakt, że e-handel w Polsce – pod względem
generowanej wielkości sprzedaży – w sposób znaczący odbiega od standardów
światowych. W pozostałych państwach członkowskich UE bowiem obroty e-sklepów
zdecydowanie przewyższają te osiągane przez sklepy zlokalizowane w Polsce.
Wykres: średnia wartość zakupów online w II połowie 2011 r. wśród kupujących Aktywnych Internautów 16+
€ 544
€ 600
€ 400
€ 298
€ 200
€PL
EU
Źródło: IAB Europe / SPA Future Thinking, Mediascope Europe; 2012, N=27446
2.8.
11
Pomimo niskich wartości nominalnych na dojrzewającym polskim rynku, z roku na rok
obserwowane są znaczące wzrosty obrotów w e-handlu i nic nie wskazuje na to, by w
najbliższym czasie sytuacja ta miała się zmienić (np. dane zawarte w raporcie Trusted
Shops z 2012 r pokazują, że w 2012 roku wskaźnik ten zwiększył się aż o 24% względem
roku poprzedniego). Podsumowując podkreślenia wymaga fakt, że szacowana wartość
rynku e-commerce w Polsce w 2014 przekroczy 4% wartości całkowitej sprzedaży
detalicznej.
2.9.
Tym co jest charakterystyczne dla Polski, to duża popularność porównywarek
internetowych, jako narzędzia wspierającego decyzje zakupowe. Podczas gdy w Wielkiej
Brytanii odsetek osób, które poszukują produktów za pomocą porównywarek jest niewielki
– w Polsce potrzeba porównania cen jest bardzo wysoka. Zgodnie z “Raportem ecommerce 2012” korzysta z nich 59% osób robiących zakupy online. Porównywarki cen
pełnią tym samym w Polsce funkcję skutecznego narzędzia promocji.
Trendy i zmiany
2.10.
Główną tendencją, jaką można obecnie zaobserwować i która będzie miała charakter
rosnący, jest z pewnością rozwój sektora mobilnego. W związku z intensywnym rozwojem
urządzeń mobilnych (np. tabletów i smartfonów) m-commerce stopniowo rozprzestrzenia
się na cały rynek. Coraz powszechniejsze użycie i rosnące zapotrzebowanie na urządzenia
mobilne przyczynia się do intensywnego rozwoju rynku aplikacji mobilnych i stron
mobilnych, które umożliwiają dotarcie do odbiorcy z poziomu dowolnego urządzenia.
12
Wykres: kwartalne szacunki penetracji smartfonów wśród Internautów 16+ w Polsce
80%
60%
40%
20%
0%
33%
Q1'2012
45%
50%
Q4'2012
Q1'2013
54%
57%
Q2'2013 Q4'2013
Źródło: IAB Polska mobile 2012’Q4; ResearchNow, N=797
2.11.
Co istotne, dzięki technologiom mobilnym wzrasta też liczba transakcji dokonywanych tą
drogą. Zgodnie z informacją dostawcy usług e-marketingowych Zanox - liczba transakcji
mobilnych w naszym kraju wzrosła w 2011 roku o 722 proc. Natomiast z danych
podawanych przez Forrester Research wynika, że szacunkowa wartość mobilnego
segmentu rynku e-commerce wyniosła w Polsce w 2011 roku 150 mln euro.
2.12.
Procesem, który będzie postępował, jest też stopniowa segmentacja rynku. Ze względu na
rosnące nasycenie branży, zwłaszcza w sektorze elektroniki – swoje miejsce będą miały
szanse znaleźć zwłaszcza e-przedsiębiorstwa, które klientom oferować będą bardzo
konkretny, specjalistyczny zakres produktów i usług. W tej chwili rośnie znaczenie dużych
sklepów, które efektywnie funkcjonują już od kilku lat, a ich pozycja jest stabilna. Pojawiają
się też nowe podmioty oraz duże marki offline, które debiutują w Internecie.
Bariery rozwojowe
Bariery spowalniające biznes, jednak stosunkowo łatwe do przezwyciężenia
2.13.
Jedną z przeszkód, która może znacząco wpływać na rozwój e-biznesu, zwłaszcza w
przypadku małych i średnich sklepów internetowych jest z pewnością niska świadomość
ich właścicieli o specyfice prowadzenia działalności w internecie. Nadal istnieje stosunkowo
duża grupa osób, które prowadząc e-sprzedaż nie znają wszystkich dostępnych dla siebie
13
możliwości: ofert platform sklepowych, korzystnych rozwiązań optymalizacji sklepu pod
kątem użytkowników (UX – ang. User Experience), czy chociażby obecnych na rynku
gotowych rozwiązań dla email marketingu. W tym zakresie duży wpływ ma więc
odpowiednia edukacja w zakresie branży.
2.14.
Rozwiązaniem tego typu barier jest w jakimś zakresie stopniowo zwiększająca się w
polskim środowisku liczba targów, konferencji i tym podobnych wydarzeń organizowanych
przez i dla uczestników branży. Organizacja platform, podczas których istnieje możliwość
dialogu pomiędzy różnego rodzaju podmiotami funkcjonującymi w e-commerce to metoda
budowania sieci powiązań pomiędzy uczestnikami, ale też bodziec do rozwoju, wymiany
doświadczeń - tak ważnych z punktu widzenia nadal słabej znajomości rynku.
Bariery ograniczające biznes i trudne do przezwyciężenia
2.15.
Istotne bariery dla rozwoju analizowanego rynku stanowią te przepisy krajowego prawa,
które zostały do niego wprowadzone w wyniku nieprawidłowej lub zbyt rygorystycznej, w
stosunku do tego co było wymagane w treści danej Dyrektywy, implementacji prawa
wspólnotowego. W związku z powyższym poniżej przedstawiono:
a) przykład
nieprawidłowej implementacji przepisu wspólnotowego jaka już została dokonana oraz b)
przykład przepisu prawa UE, który dopiero może zostać implementowany w sposób zbyt
rygorystyczny i tym samym ograniczający rozwój analizowanego rynku.
2.16.
Odnosząc się do pierwszego z powyższych przypadków (tj. przykład nieprawidłowej
implementacji przepisu wspólnotowego jaka już została dokonana) należy wskazać na
trudności przedsiębiorców jakie wynikają z nieprawidłowej (tj. zbyt rygorystycznej)
implementacji do krajowego porządku prawnego uchylonej już Dyrektywy 97/7/WE PE i
Rady z dnia 20 maja 1997r., w wyniku czego art. 9 ust. 3 „Ustawy o ochronie niektórych
praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt
niebezpieczny” (dalej u.o.k.k.) stwierdza, że: „Przedsiębiorca jest obowiązany do
potwierdzenia konsumentowi na piśmie informacji, o których mowa w ust. 1, najpóźniej w
momencie spełniania świadczeń”.
14
2.17.
W konsekwencji istnieje ryzyko uznania, że przedsiębiorcy prowadzący e-sklepy są
zobowiązani do potwierdzania w/w informacji konsumentom w formie pisemnej, w
rozumieniu art. 78 par. 1 zdanie 1 k.c. czyli do przesyłania „papierowej” informacji wraz z
oryginalnym i własnoręcznym podpisem (wykluczone jest faksymile) uprawnionego
pracownika. W myśl bowiem art. 78 par. 1 zdanie 1 k.c. „Do zachowania pisemnej formy
czynności prawnej wystarcza złożenie własnoręcznego podpisu na dokumencie
obejmującym treść oświadczenia woli. (…)”. Do powyższego doszło pomimo faktu, że cel
ustawodawcy wspólnotowego stanowiło zapewnienie konsumentom potwierdzenia
informacji na jakimkolwiek trwałym nośniku (np. na papierze ale bez konieczności
opatrzenia informacji własnoręcznym podpisem osoby uprawnionej). Jak bowiem wynikało
z treści art. 5 ust. 1 Dyrektywy PE i Rady 97/7:
„W stosownym czasie podczas wykonywania umowy, konsument musi otrzymać w formie
pisemnej lub na innym trwałym, dostępnym dla niego nośniku, potwierdzenie informacji
określonych w art. 4 ust. 1 lit. a)-f) najpóźniej jednak w chwili dostawy w przypadku dóbr
nieprzeznaczonych dla osób trzecich, chyba że informacje te zostały wcześniej przekazane
konsumentowi przed zawarciem umowy w formie pisemnej lub na wspomnianym trwałym i
dostępnym nośniku.”
2.18.
Dodatkowo należy również zauważyć, że wprowadzony przez polskiego ustawodawcę –
poprzez użycie w art. 9 ust. 3 u.o.k.k. sformułowania „na piśmie” – obowiązek prowadzi do
rezultatów
wręcz
przeciwnych
niż
przedstawiona
powyżej
wola
ustawodawcy
wspólnotowego. W obowiązującym bowiem obecnie stanie prawnym dopuszczalne jest
przesłanie konsumentowi (w myśl art. 78 par. 2 k.c.) informacji w postaci elektronicznej (np.
wiadomość e-mail), która jest opatrzona bezpiecznym podpisem elektronicznym
weryfikowanym przy pomocy ważnego kwalifikowanego certyfikatu, w wyniku czego
konsument w sposób zgodny z prawem wciąż nie otrzymuje informacji na trwałym nośniku.
2.19.
Przedstawioną powyżej kwalifikację potwierdza również brzmienie art. 8 ust. 7 nowej i
uchylającej Dyrektywę 97/7/WE Dyrektywy PE i Rady w/s praw konsumentów 2011/83/UE
(Dziennik Urzędowy UE z dnia 22.11.2011r., L 304/64), w myśl którego: „Przedsiębiorca
15
dostarcza konsumentowi potwierdzenie zawarcia umowy na trwałym nośniku w rozsądnym
terminie po zawarciu umowy na odległość, a najpóźniej w chwili dostarczenia towarów lub
przed rozpoczęciem świadczenia usług (…)”. W konsekwencji należy podkreślić, że podczas
dokonywania implementacji powyższej Dyrektywy do krajowego porządku prawnego
(obecnie w Ministerstwie Sprawiedliwości trwają prace nad Projektem do Założeń ustawy
implementacyjnej) powinno się uwzględnić fakt, że do potwierdzenia powinno dojść na
jakimkolwiek trwałym nośniku.
2.20. Natomiast w zakresie drugiego z powyższych przypadków (tj. przykład przepisu prawa UE,
który dopiero może zostać implementowany do krajowego porządku prawnego w sposób
zbyt rygorystyczny i tym samym ograniczający rozwój analizowanego rynku) należy
wskazać na przepis art. 8 ust. 6 w/w Dyrektywy PE i Rady w/s praw konsumentów
2011/83/UE (Dyrektywa powinna być implementowana do dnia 13 grudnia 2013r.), w myśl
którego: „W przypadku gdy umowa na odległość ma być zawarta przez telefon, państwa
członkowskie mogą postanowić, że przedsiębiorca musi potwierdzić ofertę złożoną
konsumentowi, który staje się związany dopiero po podpisaniu oferty lub przesłaniu swojej
pisemnej zgody. Państwa członkowskie mogą również postanowić, że takie potwierdzenia
muszą być przekazywane na trwałym nośniku.”
2.21.
Na ryzyko dokonania przez państwo polskie – pomimo istniejącej w tym zakresie swobody
legislacyjnej państw członkowskich UE, zob. sformułowanie „(…) państwa członkowskie
mogą postanowić (…)” - wskazuje fakt, że w treści „Projektu założeń do Projektu Ustawy o
ochronie niektórych praw konsumentów i zmianie Kodeksu Cywilnego” z dnia 25 lutego
2013r. zawarto stwierdzenie, w myśl którego:
„Art. 8 ust. 6 dyrektywy. W przypadku gdy umowa na odległość ma być zawarta przez
telefon, państwa członkowskie mogą postanowić, że przedsiębiorca musi potwierdzić ofertę
złożoną konsumentowi, który staje się związany dopiero po podpisaniu oferty lub przesłaniu
swojej pisemnej zgody. Państwa członkowskie mogą również postanowić, że takie
potwierdzenia muszą być przekazywane na trwałym nośniku. Proponuje się skorzystać z
przewidzianych tu możliwości. Stosowny przepis powinien stosować się nie tylko do
16
zawarcia umowy, ale również do jej zmiany.”
2.22. Przyjęcie takiego rozwiązania należałoby uznać za ustanowienie nowej i nieuzasadnionej
pod kątem ochrony interesu publicznego bariery dla rozwoju e-handlu w Polsce z czterech
powodów. Po pierwsze, rozmowy telefoniczne, w ramach których dochodzi do zawarcia
umowy
sprzedaży
towaru
pomiędzy
przedsiębiorcą
prowadzącym
e-sklep
oraz
konsumentem, są już nagrywane i archiwizowane za zgodą konsumentów oraz dla celów
dowodowych. Po drugie, konsumentowi nadal przysługuje prawo do odstąpienia od
zawartej za pośrednictwem telefonu umowy sprzedaży towaru, w terminie nie 10 ale już 14
dni, licząc od dnia doręczenia towaru konsumentowi (powyższa nowa Dyrektywa w/s praw
konsumentów wydłuża bowiem ten termin). Po trzecie, wprowadzenie dodatkowego
„wymogu podpisania oferty przez konsumenta lub przesłania przez niego swojej pisemnej
zgody” będzie stanowiło duże obciążenie dla przedsiębiorców od strony: a) organizacyjnej
(wydłużenie procesu sprzedaży towaru oraz konieczność zmiany procesu składania
zamówień u dostawców spowodowana niepewnym charakterem umowy do momentu jej
potwierdzenia), a także b) finansowej (koszty zatrudnienia nowych pracowników, którzy
będą zajmowali się sprawdzaniem treści oświadczeń/zgód, a także koszty archiwizowania
powyższych dokumentów). Po czwarte, należy zwrócić uwagę na fakt, że e-sklepy
posiadające siedzibę w takim państwie członkowskim UE, które nie implementowało
analizowanego przepisu (w wyniku pozostawionej przez ustawodawcę unijnego swobody
legislacyjnej w tym zakresie) uzyskają nad polskimi przedsiębiorcami istotną przewagę
konkurencyjną.
2.23. Z perspektywy konsumenckiej, czynnikiem charakterystycznym dla branży e-handlu, nie
tylko polskiej, jest zdobycie zaufania klienta. Wiele źródeł wskazuje, że nawet 65%
kupujących w internecie wraca do tych miejsc, z których już wcześniej skorzystało - co
oznacza, że szczególnie trudne jest pozyskanie klienta. W obliczu opisanego wcześniej
niskiego stopnia wykorzystania dostępnych narzędzi przez właścicieli e-sklepów,
optymalizacja tego etapu w procesie zakupowym może zająć kilka lat.
17
Wykres: bariery Aktywnych Internautów 16+ przed dokonaniem zakupów w telefonie komórkowym
Wolę komputer
69%
Brak zaufania
35%
Brak potrzeby
27%
Rejestracja
20%
Nie potrafię
4%
Trudno powiedzieć
2%
Inne powody
2%
0%
20%
40%
60%
80%
Źródło: IAB Polska mobile 2012’Q4; ResearchNow, N=271; możliwość wielu odpowiedzi
2.24. Skutecznym rozwiązaniem dla problemu niskiego poczucia bezpieczeństwa w odniesieniu
do zakupów online są działania pozwalające na zwiększenie wiarygodności sklepu oraz
upowszechnienia pozytywnej o nim opinii wśród kupujących. W związku z powyższym
rośnie popularność Programów Lojalnościowych czyli specjalnych narzędzi, które dzięki
premiowaniu określonych akcji i czynności wykonywanych przez ich użytkowników
zwiększają zaangażowanie klientów i przyczyniają się do powiększania zysków.
Bariery uniemożliwiające rozwój biznesu w jego optymalnym tempie
2.25. Z kolei czynnikiem, który dodatkowo może zniechęcać użytkowników do dokonywania
zakupów on-line jest nadal niska różnorodność dostępnych dla klientów e-sklepów
sposobów płatności i dostaw zamówionych towarów. Jest to szczególnie istotne w
przypadku, gdy potencjalny klient ma się zdecydować na podjęcie decyzji zakupowej w
sieci, związanej z określoną oszczędnością.
2.26. Ponadto należy zauważyć, że stan efektywnej konkurencji powoduje, że w zakresie
dostarczania zamówionych w e-sklepie towarów, przedsiębiorca powinien zaproponować
standard wyższy niż przesyłka pocztowa. W związku z powyższym należy zauważyć, że na
rynku polskim pojawiają się już przedsiębiorcy, którzy wprowadzają działania takie jak
darmowa dostawa np. możliwa tylko od konkretnej wartości zamówienia, ale obowiązująca
18
dla wszystkich oferowanych przez przedsiębiorcę produktów.
2.27.
Podsumowując należy uznać, że stosowanie przez e-sklepy “tradycyjnych” sposobów
płatności (tj. przelew, opłata za pobraniem) oraz oferowanie dostarczenia towarów za
pośrednictwem tylko i wyłącznie standardowych przesyłek to z pewnością istotna bariera
dla rozwoju rynku.
2.28. W Polsce nadal też nie docenia się wartości dobrej obsługi klienta. Negatywne
doświadczenia związane z zakupami w danym sklepie mogą zniweczyć nakłady finansowe
poniesione na zdobycie szerokiego, atrakcyjnego asortymentu i wysiłki związane z
optymalizacją i zaprojektowaniem użytecznej strony internetowej. Rzetelne informowanie o
sposobach dokonywania płatności, możliwościach reklamacji i odstąpienia od umowy,
polityce prywatności, serwisowaniu zakupionych towarów, szybkiego odpowiadania na
pytania odnośnie asortymentu - wszystko to ma bardzo duże znaczenie dla coraz większej i
coraz bardziej świadomej swoich praw rzeszy klientów.
Potencjał rozwojowy
Obszary, które mogłyby poprawić funkcjonowanie biznesu
2.29. Bardzo istotne dla poprawy funkcjonowania e-handlu mogą okazać się wejścia na rynek
nowych przedsiębiorców, dyktujących nowe standardy i trendy, zarówno w kwestii
asortymentu czy obsługi klienta, jak i reklamy. Obecnie obserwujemy także trend
wchodzenia na rynek sprzedaży za pośrednictwem internetu znanych marek offline (tj.
standardowych sklepów posiadających już naziemną sieć dystrybucji), dysponującymi
dużymi budżetami i ustaloną renomą wśród klientów. Powyższy proces zmienia nie tylko
strukturę rynku, ale i - w długotrwałej perspektywie - buduje jego renomę wśród
konsumentów, a w konsekwencji usuwa bariery związane z brakiem zaufania do ezakupów.
19
Wykres: rozważanie zakupów przez internet w przyszłości wśród Aktywnych Internautów 16+
Zdecydowanie tak
Raczej tak
Ani tak, ani nie
Raczej nie
59%
0%
20%
Zdecydowanie nie
30%
40%
60%
3%
6%
2%
80%
100%
Źródło: IAB Polska, E-commerce, E-communication; ResearchNow, N=797
Obszary, które mogłyby przyspieszyć rozwój biznesu
2.30. Im większa heterogeniczność e-biznesu, tym większe szanse na jego rozwój - ponieważ
tylko
różnorodność
może
zapewnić
wystarczające
zagospodarowanie
potrzeb
potencjalnych klientów. Dlatego tak istotne są przyjazne rozwiązania prawne i
technologiczne dla debiutujących online przedsiębiorców.
2.31.
Dużą rolę w kwestii dynamicznego rozwoju handlu online mają także inicjatywy o
charakterze edukacyjnym, których organizacji podejmuje się IAB Polska (poradniki dla
sklepów, warsztaty i konferencje). Przykładem tego rodzaju działań jest również tworzenie
poradników dla sklepów, organizacja warsztatów czy tematycznych konferencji dla
określonych grup odbiorców. Pomagają one w usuwaniu barier, jakie stoją przed
debiutującymi na rynku internetowym sprzedawcami. Jest to ważny element
wykorzystywania i rozwijania potencjału polskiego e-biznesu.
2.32. Co więcej, ważnym czynnikiem przyspieszającym rozwój e-handlu w Polsce jest
dynamicznie rosnąca jakość usług dla sklepów internetowych. Trendem, który szczególnie
silnie obserwujemy jest zapewnianie klientom kompleksowości usług - oznacza to, że esklep może powierzyć zewnętrznemu dostawcy już nie tylko kwestie oprogramowania, ale i
optymalizacji konwersji, pozycjonowania czy promocji przez e-mail marketing. Przewidywać
należy, że takie rozwiązania, łączące obsługę sprzedawców zarówno online, jak w kanałach
tradycyjnych, będą pojawiać coraz częściej.
20
Obszary, w których istnieje największy niewykorzystany potencjał
2.33. Sektorem nie w pełni wykorzystywanym jest branża FMCG (dobra szybko zbywalne). Polski
e-handel cały czas odkrywa także niestandardowe formy prezentacji asortymentu wirtualne przymierzalnie czy niedawno wdrożony kalkulator rozmiarów Verisize na
PerhapsMe. Należy również zwrócić uwagę na potencjał druku 3D - wg raportu Gartnera już
w 2016 roku profesjonalne drukarki tego typu będą kosztować poniżej 2000$, czyli będą w
zasięgu dużej części konsumentów. Oznacza to rewolucję dla handlu w ogóle, a dla ehandlu szczególnie, w obszarze zarządzania łańcuchem dostaw, optymalizowania
asortymentu czy wspomnianego wcześniej doboru produktu w branży odzieżowej.
Oczekiwane kierunki rozwoju
2.34. E-sklepy, które nie będą efektywnie korzystać z dostępnych usług lub produktów będą
podlegać weryfikacji ze strony coraz bardziej wymagających konsumentów.
2.35. Co istotne jednak, w dobie coraz liczniejszej konkurencji na rynku e-commerce kluczowym
wyzwaniem, jakie stoi przed sprzedawcami jest wyróżnienie oferty i zdobycie zaufania
klientów. Jak było to wspomniane wcześniej, klienci chętnie kupują w miejscach, które już
znają z autopsji lub zostały im one polecone. Dla e-sklepów powinno być to motywacją do
stosowania zabiegów lojalnościowych takich jak lifecycle marketing, specjalne promocje
dla subskrybentów (np. kluby sms) czy retargeting i rekomendacje. To dostawcy tego typu
rozwiązań będą mogli w najbliższych miesiącach liczyć na zwiększony popyt swoich usług.
Jednocześnie wciąż istotną rolę będą odgrywać serwisy z opiniami - wg badania Gemiusa
są one jednym z najczęściej wykorzystywanych narzędzi e-commerce.
21
Rynek internetowych usług mobilnych
Wprowadzenie
2.36. Dynamiczny wzrost znaczenia sektora mobile wynika bezpośrednio z rosnącej popularności
urządzeń przenośnych posiadających bezprzewodowy dostęp do Internetu, zarówno za
pomocą sieci bezprzewodowych typu hotspot jak i łączności GSM/3G. Urządzenia te
podzielić można na dwie kategorie:

tablety (urządzenia o przekątnej ekranu od 7” i więcej),

smartfony (telefony wyposażone w dotykowy ekran, niekiedy klawiaturę QWERTY).
Wykres: odsetek Internautów 15+ korzystających z sieci za pomocą urządzeń mobilnych, kwiecień 2013
60%
54%
40%
20%
20%
0%
Telefon
Tablet
Źródło: IAB Polska, Consumer Journey Online; IIBR IV’2013, N=11000; możliwość wielu odpowiedzi
2.37. Pobocznymi beneficjentami wzrostu rynku mobile są telefony nie posiadające ekranu
dotykowego, lecz wyłącznie dostęp do bezprzewodowego Internetu tj.:

telefony komórkowe (posiadające przeglądarki internetowe i dostęp do poczty e-mail)
22

oraz netbooki (posiadające modemy 3G z dostępem do komórkowej transmisji danych).
2.38. W niniejszej analizie zdecydowanie najwięcej uwagi poświecono tabletom i smartfonom.
Urządzenia
te
dostosowanych
pracują
do
pod
ekranów
kontrolą
dedykowanych
dotykowych,
systemów
obsługujących
gesty
operacyjnych,
i
głos.
Do
najpopularniejszych systemów operacyjnych należy zaliczyć, w kolejności według
popularności: Android - produkcji firmy Google, iOS - produkcji firmy Apple, Windows Mobile
- produkcji firmy Microsoft, Blackberry OS - produkcji firmy RIM oraz Firefox OS - produkcji
firmy Mozilla.
2.39. Wspólnym mianownikiem dla wymienionych powyżej systemów operacyjnych jest fakt, iż
każdy z producentów udostępnia środowisko do tworzenia aplikacji oraz narzędzia do ich
dystrybucji. Aplikacje w odróżnieniu od mobilnego dostępu za pośrednictwem przeglądarki
internetowej są praktycznie oprogramowaniem, pozwalającym na realizowanie określonego
działania. Każdy z producentów stosuje własną kategoryzacje aplikacji, jednak najczęściej
powtarzającymi kategoriami są:
1.
Gry i rozrywka
2.
Narzędzia (w kilku podkategoriach)
3.
Treści (Książki, Gazety, Audiobooki)
4.
Edukacja
5.
Nawigacja i podróże
6.
Biznes i finanse
2.40. Dostawcami aplikacji na potrzeby smartfonów i tabletów są tzw. deweloperzy czyli osoby
23
lub firmy tworzące oprogramowanie na urządzenia mobilne na potrzeby zleconej lub swojej
działalności. Zasady tworzenia i publikacji aplikacji są ściśle określone przez producentów
oprogramowania dla urządzeń mobilnych i nie podlegają indywidualnemu traktowaniu, co
niekiedy może stanowić problem dla mniej doświadczonych podmiotów planujących
obecność na rynku.
2.41.
Kolejnym istotnym podmiotem funkcjonującym w tym sektorze są operatorzy sieci i
dostawcy Internetu bezprzewodowego. Ich rola do tej pory ograniczała się do dostarczaniu
usługi transmisji danych, jednak z uwagi na trendy omówione poniżej model działania
operatorów ulega zmianie.
2.42. Dwie ostatnie i zarazem największe grupy zainteresowane rynkiem to dostawcy i odbiorcy
usług lub treści dostarczanych na ich urządzenia mobilne.
Trendy i zmiany
2.43. Pierwszym istotnym trendem jest dynamiczny wzrost sprzedaży smarftonów i tabletów w
stosunku do komputerów przenośnych i standardowych telefonów komórkowych.
2.44. Bezpośrednią
konsekwencją
w/w
trendów
jest
zjawisko
określane
mianem
“multiscreeningu”, które polega na korzystaniu z kilku urządzeń w ciągu dnia, a nawet
jednocześnie. Możliwe jest to dzięki stałemu podłączeniu do Internetu oraz fakcie, iż
większość aplikacji i usług mobilnych funkcjonuje w tzw. chmurze (cloud), która pozwala na
synchronizacje danych i aktywności w trybie rzeczywistym.
Wykres: odsetek Internautów 15+ korzystających podczas oglądania telewizji z innych urządzeń
80%
60%
40%
20%
0%
63%
42%
PC przenośny
29%
smartfon
20%
PC stacjonarny
6%
tablet
Którykolwiek
Źródło: IAB Polska, Wideo w sieci; IIBR 2013, N=6000; możliwość wielu odpowiedzi
24
2.45.
Kolejnym istotnym trendem jest migracja usług do aplikacji i stopniowe zastępowanie
klasycznych metod dystrybucji, dostępem za pomocą smartfona czy tabletu. Usługi, które
w ostatnim czasie zyskują na popularności to:
1.
bankowość elektroniczna
2.
zakup prasy, książek i muzyki
3.
bilety komunikacji miejskiej i usługi parkowania
4.
mapy i nawigacja
5.
usługi transportowe np. taxi czy bilety lotnicze
2.46. Zjawisko „multiscreeningu”, migracja usług i dostępność do popularnych treści praktycznie
w dowolnym czasie i miejscu za pomocą smartfona czy tabletu ugruntowuje tezę, iż w
najbliższych latach czas podłączenia przeciętnego użytkownika do sieci Internet za pomocą
urządzeń mobilnych będzie dłuższy niż za pomocą urządzeń stacjonarnych.
Bariery rozwojowe
2.47. Rosnąca niezwykle ilość urządzeń przenośnych podłączonych do internetu istotnie wpływa
na
jakość
usług
świadczonych
przez
operatorów
telekomunikacyjnych
i
teleinformatycznych. Pogorszenie jakości dostępu do internetu mobilnego jest odczuwalne.
W związku z powyższym operatorzy, obserwując zwiększające się zainteresowanie i
wykorzystanie, sukcesywnie rozbudowują infrastrukturę. Warto nadmienić, iż sporo
urządzeń mobilnych nie wspiera jeszcze technologii wdrażanej w Polsce LTE, co jednak z
25
czasem przestanie być ograniczeniem.
2.48. Ważnym aspektem regulującym tempo wzrostu rynku jest polityka cenowa operatorów
dotycząca usług transmisji w roamingu. W opinii użytkowników są one nadal drogie, jednak
regulacje UE i rosnące zapotrzebowanie prowadzi do szybkiej stabilizacji cen i obniżenia ich
do akceptowalnego poziomu.
Wykres: powody odrzucenia zakupu smartfona / wymiany telefonu wśród Aktywnych Internautów 16+
Wolę zwykły telefon
46%
Nie mam potrzeby
42%
Nie stać mnie na zakup
25%
Ceny korzystania wysokie
13%
Nie potrafię korzystać
8%
Brak atrakcyjnej oferty
7%
Inne powody
4%
Trudno powiedzieć
4%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
Źródło: IAB Polska mobile 2012’Q4; ResearchNow 2012, N=241; możliwość wielu odpowiedzi
2.49. Kolejnym kryterium spowalniającym rozwój analizowanego rynku mobile jest mała ilość
analiz rynkowych, przedstawiających potencjał rynku, a także jego dynamikę. Wynika to
zarówno z braku standardów badawczych dla tego sektora jak i braku wymiany danych
pomiędzy
producentami
telekomunikacyjnymi.
oprogramowania,
Niewątpliwie
zatem
deweloperami
wprowadzenie
i
operatorami
regulacji
nakładających
obowiązek raportowania i publikowania danych ilościowych przez producentów
oprogramowania czy sprzętu i operatorów działających na rynku mobile, pozwoliłoby na
lepsze oszacowanie potencjału.
2.50. Pierwszą najbardziej istotną bariera rynkową jest brak jednolitego standardu realizowania
26
płatności za pomocą telefonów komórkowych. Bezpośrednią przyczyną takiej sytuacji jest
istnienie wielu grup podmiotów, z których każda posiada własne argumenty (tabela
poniżej):
Uczestnik rynku
Interesy i argumentacja.
Producenci oprogramowania
Pobierają prowizje za pobranie płatnych aplikacji czy
treści, w związku z tym nie chcą dodatkowych
pośredników w transakcji. Niektórzy z nich tworzą własne
rozwiązania płatnicze, dedykowane smartfonom i
tabletom.
Operatorzy
Chcą uczestniczyć w procesie rozliczania usług mobilnych
z uwagi na spadek przychodów z tytułu innych usług,
które sprzedają. Większość z nich zdaje sobie sprawę że
dotychczasowy model biznesowy oparty o sprzedaż usług
głosowych ulegnie zmianie na rzecz rosnącej sprzedaży
transmisji danych. Dodatkowo regulacje rynku
telekomunikacyjnego przez rodzime czy unijne
prawodawstwo ogranicza możliwości marży na tej
usłudze, co zmusza operatorów do poszukiwania nowych
źródeł przychodu.
Dostawcy treści, szczególnie Nie chcą dzielić się z dostawcami i operatorami
wydawnictwa i sklepy
przychodami, szczególnie że klasyczna dystrybucja np.
gazet, traci na znaczeniu, czego przykładem na innych niż
polski rynkach jest rezygnacja z publikacji wersji
papierowych znanych tytułów jak Newsweek czy Forbes.
Pośrednicy
w
elektronicznych
Banki
płatnościach Chcą rozszerzyć swoje usługi na segment mobilny oraz
nie dopuścić kolejnych pośredników tworzących
dedykowane rozwiązania mobilne.
Widząc rosnące zainteresowanie tym kanałem płatności
chcą mieć jak największy wpływ na schemat transakcji i
eliminować
pośredników
którzy
w
ostatnim
dziesięcioleciu, pojawiły się pomiędzy bankami,
sprzedawcą i klientem.
27
Globalni operatorzy płatności i Chcą
utrzymać
istotne
znaczenie
płatności
wydawcy kart płatniczych (VISA, “plastikowych”, kontrolując zastąpienie ich własnymi
Mastercard)
rozwiązaniami do płatności mobilnych.
Producenci technologii i sprzętu
2.51.
Próbują forsować swoje technologie łączności
bezprzewodowej
(NFC,
Bluetooth
4.0),
które
zabezpieczały by sprzętowo i wspierały płatności mobilne.
Kolejną barierę stanowi wciąż niska świadomość konsumenta w zakresie tego jak może on
wykorzystywać smartfon czy tablet. Szczególnie u osób znajdujących się w grupie 40+
proces adaptacji, pomimo tego, że jest krótszy niż w przypadku komputera stacjonarnego
wymaga czasu, co bezpośrednio wpływa na skalę wykorzystania m.in. aplikacji
narzędziowych o których wspomniano powyżej.
2.52. Również dostawcy usług przechodzą długotrwały proces budowania świadomości, przez co
pojawia się dysproporcja w stosunku potrzeb użytkowników oraz możliwości oferowanych
przez dostawców. Brak świadomości powoduje też niewłaściwe planowanie rozwiązań
informatycznych, co w przyszłości wydłuży, a w niektórych wypadkach nawet uniemożliwi
migrację do branży mobile. Powyższe jest warte uwzględnienia przy budowaniu systemów
informatycznych dla administracji publicznej.
2.53. Kryterium trudnym do przezwyciężenia jest także rosnące zainteresowanie polskich
przedsiębiorców rynkami zagranicznymi, co bezpośrednio przekłada się na tempo i ilość
krajowych wdrożeń mobilnych oraz dopuszcza do rynku sporo nisko sprofesjonalizowanych
podmiotów. Rosnące zapotrzebowanie na usługi polskich przedsiębiorców i jakość którą
gwarantują powoduje, że coraz więcej z nich decyduje się na pracę wyłącznie dla
przedsiębiorców spoza Polski.
2.54. Następnie należy wskazać na niedostateczny poziom rozwoju infrastruktury umożliwiającej
świadczenie usług szerokopasmowego Internetu. Powyższemu ma zapobiec rozpatrywane
przyjęcie i wydanie „Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie środków
28
mających na celu zmniejszenie kosztów wdrażania szybkich sieci łączności elektronicznej”
(COM(2013) 147 final – zwanego dalej „Projektem” lub „Projektem Rozporządzenia”). Cel
Rozporządzenia
ma
bowiem
stanowić
rozszerzenie
stosowanych
obecnie
w
poszczególnych państwach członkowskich UE najlepszych praktyk w zakresie planowania i
budowy sieci szerokopasmowych (wymienionych w Projekcie Rozporządzenia) na całą UE,
a także ograniczenie dalszego wzrostu poziomu dywergencji pomiędzy ustawodawstwami
poszczególnych państw członkowkich UE, do czego powinno dojść w określonych w
Europejskiej Agendzie Cyfrowej terminach.
2.55. W związku z powyższym należy wskazać na te wybrane przepisy Projektu, które dotyczą
kwestii jeszcze w całości nie uregulowanych przez polskie ustawodawstwo. Przyjęcie tych
przepisów bowiem przez PE i Radę przyczyniłoby się do wyeliminowania określonych barier
w rozwoju sieci szerokopasmowej, a w konsekencji również barier dla rozwoju e-handlu w
Polsce:
a) art. 4 Projektu, w którego treści wprowadzono obowiązek zapewnienia dostępu do
informacji na temat istniejącej infrastruktury fizycznej (tj. elementów sieci fizycznej,
które nie są aktywne, takie jak rury, maszty, kanały, studzienki rewizyjne, studzienki,
szafki uliczne, budynki lub wejścia do budynków, anteny, słupy kratowe, słupy i inne
pomocnicze elementy infrastruktury) takich podmiotów jak: przedsiębiorstwa
zapewniające infrastrukturę fizyczną przeznaczoną do świadczenia usług w zakresie
usług transportowych obejmujących linie kolejowe, drogi, porty i porty lotnicze;
b) art. 4.2. Projektu, w myśl którego wszelkie aktualizacje informacji oraz wszelkie
nowe informacje wchodzące w zakres określonego minimum informacji na temat
infrastruktury, otrzymane przez organ sektora publicznego, są udostępniane
pojedyńczemu punktowi informacyjnemu w terminie jednego miesiąca od ich
otrzymania (a nie w terminie 30 dni od dnia otrzymania wniosku Prezesa UKE jak to
ma miejsce obecnie);
c) art. 4.3. Projektu, w myśl którego operator sieci w rozumieniu Projektu
29
Rozporządzenia udostępnia pojedyńczemu punktowi informacyjnemu wszelkie
aktualizacje przekazanego minimum informacji w terminie jednego miesiąca od
faktycznej modyfikacji sieci fizycznej, która powoduje zmianę tego minimum
informacji;
d) art. 4.6. Projektu, w myśl którego na specjalny pisemny wniosek przedsiębiorstwa
uprawnionego do dostarczania sieci łączności elektronicznej każdy operator sieci
udostępnia następujące minimum informacji na temat trwających i planowanych
prac budowlanych dotyczących jego infrastruktury fizycznej, w przypadku których
wydano zezwolenie, w przypadku których procedura udzielania zezwolenia jest w
toku lub w przypadku których przewiduje się złożenie do właściwych organów
pierwszego wniosku o udzielenie zezwolenia w ciągu najbliższych sześciu miesięcy:
a) lokalizację i rodzaj prac; b) elementy sieci, których dotyczą prace; c)
przewidywaną datę rozpoczęcia prac i czas ich trwania; d) punkt kontaktowy;
e) art. 5.2. Projektu, w myśl którego każde przedsiębiorstwo wykonujące prace
budowlane finansowane w całości lub w części ze środków publicznych uznaje
każdy uzasadniony wniosek złożony przez przedsiębiorstwa upoważnione do
dostarczania sieci łączności elektronicznej w celu wdrożenia elementów szybkich
sieci łączności elektronicznej, dotyczący zawarcia umowy o koordynacji prac
budowlanych na przejrzystych i niedyskryminujących warunkach, pod warunkiem
że nie oznacza to dodatkowych kosztów w odniesieniu do pierwotnie
przewidzianych prac budowlanych oraz że wniosek o koordynację zostanie złożony
w możliwie najkrótszym terminie, a w każdym razie co najmniej jeden miesiąc przed
przedłożeniem ostatecznego projektu właściwym organom w celu uzyskania
zezwolenia;
f) art. 6.1. Projektu, w myśl którego każde przedsiębiorstwo upoważnione do
dostarczania sieci łączności elektronicznej ma na życzenie prawo do uzyskania za
pośrednictwem pojedyńczego punktu informacyjnego elektronicznego dostępu do
wszelkich informacji na temat warunków i procedur dotyczących udzielania
30
zezwoleń na prace budowlane (tj. każdy całościowy wynik prac budowlanych lub
inżynieryjno-budowlanych, który samodzielnie wystarcza do spełnienia funkcji
ekonomicznej lub technicznej i obejmuje co najmniej jeden element infrastruktury
fizycznej) niezbędne w celu wdrożenia elementów szybkich sieci łączności
elektronicznej, w tym wszelkich zwolnień mających zastosowanie do takich
elementów w odniesieniu do niektórych lub wszystkich zezwoleń wymaganych na
mocy prawa krajowego;
g) art. 6.2. Projektu,
w myśl którego każde przedsiębiorstwo upoważnione do
dostarczania sieci łączności elektronicznej ma prawo do przedkładania, w formie
elektronicznej za pośrednictwem pojedyńczego punktu informacyjnego, wniosków
o udzielenie zezwoleń wymaganych w odniesieniu do prac budowlanych
niezbędnych w celu wdrożenia elementów szybkich sieci łączności elektronicznej.
Pojedyńczy punkt informacyjny ułatwia i koordynuje proces udzielania zezwoleń. W
szczególności dopilnowuje on, aby wnioski zostały przekazane odpowiednim
właściwym
organom
zastosowanie
do
odpowiedzialnym
przedmiotowych
za
prac
udzielanie
zezwoleń
budowlanych,
oraz
mających
monitoruje
przestrzeganie terminów obowiązujących zgodnie z art. 6 ust. 3;
h) art. 6.3. Projektu,
w myśl którego właściwe organy udzielają lub odmawiają
udzielenia zezwoleń w terminie sześciu miesięcy od otrzymania wniosku, bez
naruszenia innych terminów i zobowiązań określonych w celu odpowiedniego
przeprowadzenia procedury, które mają zastosowanie w odniesieniu do procedury
przyznawania zezwoleń zgodnie z przepisami krajowymi lub unijnymi. Każda
odmowa jest odpowiednio uzasadniana na podstawie obiektywnych, przejrzystych,
niedyskryminujących i proporcjonalnych kryteriów.
2.56. Trudno wskazać bariery uniemożliwiające gdyż zaangażowanie podmiotów w tym
segmencie rynku skutecznie eliminuje przeszkody, które mogły by zatrzymać rozwój
31
biznesu.
2.57. Zdecydowanie największymi obszarami, które wpłyną na poprawę biznesu jest zwiększenie
świadomości konsumentów, szczególnie w grupie 40+ oraz sukcesywne zwiększanie
dostępu do wysokiej jakości internetu mobilnego, szczególnie poza aglomeracjami
miejskimi.
Obszary, które mogłyby przyspieszyć funkcjonowanie biznesu
2.58. Istotnym kryterium przyspieszającym funkcjonowanie biznesu mobilnego jest stabilizacja
cen transmisji danych i dostępu do Internetu w UE. Odrębnym od strategii operatorów
obszarem jest opisana powyżej kwestia płatności mobilnych i standardów, wg których będą
one w przyszłości realizowane.
2.59. Do obszarów, w których istnieje największy niewykorzystany potencjał należy zaliczyć:
1.
Płatności mobilne.
2.
Szkolnictwo - wykorzystanie urządzeń mobilnych na szerszą skalę.
3.
Programy lojalnościowe i migracja kart plastikowych do smartfonów.
4.
Administracja publiczna - dostęp do usług administracji publicznej za pomocą urządzeń
mobilnych.
5.
Komunikacja publiczna - niezbędne jest wykształcenie się uniwersalnych praktyk i
32
narzędzi do korzystania z komunikacji publicznej na skalę kraju, wliczając w to transport
miejski, międzymiastowy w tym kolejowy.
6.
Informacja publiczna - istotne zarówno w aspekcie usług turystycznych jak i
komunikacji z obywatelami.
Które usługi/produkty/rozwiązania mogą zniknąć z rynku
1.
Telefonia stacjonarna oparta o łącza kablowe - z uwagi na popularyzacje łączności
komórkowej znaczenie telefonii stacjonarnej będzie z czasem malało.
2.
Sms i mms - rozwój sieci społecznościowych i form komunikacji, które sieci te
udostępniają wpływa bezpośrednio na ilość wysyłanych wiadomości Sms i Mms
3.
Niektóre usługi i treści - dostępność z poziomu urządzenia mobilnego predysponuje
niektóre usługi do tego aby rozwijać je wyłącznie w tym kanale. Do takich usług można
zaliczyć np. opłaty za parkowanie czy bankowość elektroniczną czy też zakup
niektórych treści jak muzyka czy prasa.
4.
Zmniejszenie połączeń głosowej na rzecz transmisji danych - wspomniany rozwój
komunikatorów, również tych, umożliwiających bezpłatne połączenia głosowe czy
wideo za pomocą smarftona czy tabletu, wpłynie w najbliższych latach również na
ograniczanie połączeń głosowych za pomocą sieci komórkowej, co jak wspomniano
zmusza operatorów sieci komórkowych do poszukiwania alternatywnych źródeł
przychodów.
Które usługi/produkty/rozwiązania mogą zyskiwać na znaczeniu
1.
Bezprzewodowa transmisja danych i dostęp do Internetu - ten segment usług
telekomunikacyjnych stopniowo wypierać będzie inne już wspomniane.
2.
Prasa elektroniczna - stopniowo zwiększy a w przypadku niektórych tytułów zastąpi
klasyczną.
3.
Programy lojalnościowe - zostaną zmigrowane do urządzeń przenośnych aby
dostarczyć jeszcze bardziej rozbudowane funkcjonalności.
4.
Płatności mobilne - rozwiązanie problemu płatności mobilnych w dłuższym okresie
czasu, w istotny sposób wpłynie na obrót gotówka oraz użycie kart płatniczych. Prosty i
globalnie obowiązujący standard może zrewolucjonizować płatności zarówno za usługi
jak i treści niekoniecznie wirtualne.
5.
Urządzenia sterowane za pomocą smartfonów i tabletów - obserwuje się trend w
produkcji urządzeń codziennego użytku, których sterowanie czy zdalny dostęp odbywa
się za pomocą tabletu czy smartfona. Coraz więcej producentów udostępnia takie
możliwości w nowych wersjach swoich urządzeń.
33
Podsumowanie – rynek mobilny
2.60. Analiza rynku prowadzi do wniosku, że najbardziej istotny element wpływający na to jak
opisywany w niniejszym rozdziale rynek będzie wyglądał w przyszłości stanowi: a)
uregulowanie kwestii płatności mobilnych oraz b) zapewnienie właściwej jakości
bezprzewodowych sieci teleinformatycznych (w tym zakresie należy nadmienić, że
zakończony został proces wyłączania naziemnej analogowej telewizji, którą zastąpiła
telewizja nadawana cyfrowo. Według zapowiedzi MAiC zwalniana w ten sposób
„dywidenda cyfrowa” zostanie przeznaczona na rozwój szerokopasmowego dostępu do
sieci Internet, a do końca 2013 r. Prezes UKE ma zorganizować aukcję częstotliwości
znajdujących się w „dywidendzie cyfrowej”).
34
Wprowadzenie
2.61.
Podmioty świadczące usługi dla klientów na rynku reklamy internetowej można podzielić na
trzy grupy:
1.
2.
3.
Wydawców treści (np. portale internetowe, serwisy społecznościowe, blogi), które
sprzedają powierzchnię reklamową klientom (marketerom).
Domy mediowe (sieci reklamowe), którym wydawcy treści sprzedają powierzchnię
„hurtowo”. Dzięki temu te ostatnie uzyskują znaczący rabat i mogą odsprzedawać
powierzchnię reklamową marketerom po cenach atrakcyjniejszych niż marketer sam
byłby w stanie nabyć bezpośrednio u wydawcy oraz
Agencje interaktywne (reklamowe), które odpowiadają za samo wykonanie reklamy, jej
tak zwaną kreację. Jednocześnie należy mieć na uwadze, że rynek reklamy internetowej
charakteryzuje się bardzo dużą ilością narzędzi i form reklamowych do których tworzona
jest kreacja - począwszy od stron www, poprzez bannery, działania email marketingowe,
buzz
marketingowe
czy
social
mediowe.
Różnorodność
podmiotów
wyspecjalizowanych w tworzeniu tych poszczególnych form jest bardzo duża, ale
można nazywać je w uproszczeniu agencjami reklamowymi.
2.62. Największy obrót na tym rynku, pod względem wartości, następuje na linii wydawca – dom
mediowy – klient, gdzie realizowane jest około 90% obrotów w tej branży. Pozostałe 10%
przeznaczane jest na tzw. kreację.
35
Trendy i zmiany
2.63. Rynek reklamy internetowej rośnie od 2001 roku kosztem reklamy w innych mediach np.
prasy, radia czy reklamy ulicznej. Według badania IAB AdEx jego wartość w 2012 roku
wyniosła około 2,2 mld PLN. Jest to wartość obrazująca wydatki na media, czyli zakup
miejsca pod wyświetlanie bannerów czy innych form reklamowych takich jak płatne linki,
emaile lub reklamę kontekstową.
Wykres: wartość reklamy internetowej w Polsce (mld zł)
3
2
1
0,743
1,216
1,373
1,582
2008
2009
2010
2,003
2,206
2011
2012
0
2007
Źródło: IAB Polska / PwC AdEx 2012’FY
2.64. Według prognoz analityków ZenithOptimedia, Internet nadal utrzymuje wzrostową
dynamikę przychodów, umacniając swoją silną pozycję drugiego po telewizji medium.
Szacuje się, że w 2013 roku wydatki reklamowe w Internecie zwiększą się o 7,5%.
Dynamicznie rosną nakłady na reklamę video, postrzeganą coraz częściej jako przedłużenie
kampanii telewizyjnych. Wraz z rosnącą liczbą użytkowników smarfonów i tabletów,
marketerzy zwiększają także inwestycje w marketing przy wykorzystaniu urządzeń
mobilnych. Rosną również budżety na kampanie w social mediach, w szczególności na
Facebooku, oraz na reklamy w wyszukiwarce Google. Choć w tym przypadku nieco wolniej
niż w ubiegłych latach.
2.65. Cyfryzacja komunikacji reklamowej postępuje. Internet jest coraz częściej podstawowym
miejscem obecności marketingowej marek kosztem tradycyjnych mediów takich jak
telewizja, prasa czy radio.
36
Bariery rozwojowe
2.66. Za barierę spowalniającą biznes (jednak stosunkowo łatwą do przezwyciężenia) należy
uznać zbyt wysoki poziom regulowania działalności prowadzonej w Internecie, w wyniku
czego na przedsiębiorcach spoczywa szereg nowych obowiązków publicznoprawnych.
Powyższe
skutkuje
obniżoną
efektywnością
oraz
konkurencyjnością
polskich
przedsiębiorców.
Wykres: ocena akcji informacyjnej dotyczącej cookies wśród Internautów 15+: „Czy akcja była…”
Zdecydowanie tak
Irytująca
Przydatna
6%
Ważna
6%
0%
Raczej tak
Ani tak, ani nie
27%
25%
14%
37%
17%
20%
Raczej nie
27%
14%
25%
38%
40%
Zdecydowanie nie
19%
23%
60%
7%
16%
80%
100%
Źródło: IAB Polska „Prywatność w sieci”; IIBR/NKResearch/Ariadna, czerwiec 2013, N=2762
2.67. Brak jasnych i prostych uregulowań dotyczących danych osobowych – zarówno w kwestii
ich gromadzenia, jak i przetwarzania – a także wysoki stopień dywergencji ustawodawstwa
(tj. niejednolite prawo dla przedsiębiorców polskich i zagranicznych).
2.68. Za potencjalnie trudną do przezwyciężenia barierę można zatem uznać nowe rozwiązania
prawne dotyczące prywatności w sieci i stosowania cookies (nowelizacja art. 173 Ustawy
37
Prawo Telekomunikacyjne). Należy bowiem podkreślić, że duża liczba użytkowników,
którzy nie zaakceptują określonych przez wydawcę zasad prywatności ograniczy tym
podmiotom możliwość precyzyjnego kierowania przekazu reklamowego, co przy wysokim
nastawieniu na efekt reklamy w modelu EC, ograniczy przychody w tej gałęzi biznesu.
1.
W ramach rynku istnieją podmioty o pozycji dominującej w skali całego świata, które
zdominowały rynek reklamy PPC. Niejednokrotnie podmioty posiadające duży udział w
rynku mogą ograniczyć rozwój mniejszych przedsiębiorstw np. blokując dostęp do ich
zasobów lub nakładając filtr na wyniki wyszukiwania.
2.
Koszt Internetu za granicą. Kwestia roamingu danych powinna być rozwiązana w sposób
jednolity dla całej UE.
Prawo autorskie, które nie jest dostosowane w dostateczny sposób do obrotu
elektronicznego.
Przewaga konkurencyjna przedsiębiorstw mających siedzibę poza UE (niższe podatki,
niższy poziom regulacji publicznoprawnej).
2.69. Czynnikiem generycznym, który mógłby poprawić funkcjonowanie biznesu jest bez
wątpienia zapewnienie szerszego dostępu do Internetu (w tym Internetu mobilnego).
Należy bowiem podkreślić, że tylko 60% Polaków ma do niego dostęp.
38
2.70. Z kolei do obszarów, które mogłyby przyśpieszyć już sam rozwój biznesu, w ramach rynku
wydawców, należy zaliczyć:

ujednolicenie
prawa
dotyczącego
danych
osobowych
z
uwzględnieniem
przechowywania danych w chmurach obliczeniowych,

ujednolicenie prawa dotyczącego wirtualnej rzeczywistości i geolokalizacji w kontekście
ponadpaństwowym.
2.71.
Za obszary, w których istnieje największy niewykorzystany potencjał należy uznać
przetwarzanie danych osobowych dla potrzeb marketingowych. Rozwiązania te umożliwiają
lepsze dostosowanie komunikatów reklamowych do konkretnych odbiorców reklamy.
2.72. W związku z powyższym należy wskazać na następujące zagadnienia
w zakresie
przygotowywanego obecnie przez KE „Projektu Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego
i Rady w sprawie ochrony osób fizycznych w zakresie przetwarzania danych osobowych i
swobodnego przepływu tych danych” (omówione szczegółowo w „Stanowisku Związku
Pracodawców Branży Internetowej IAB Polska w sprawie projektu Rozporządzenia
Parlamentu Europejskiego i Rady
w sprawie ochrony osób fizycznych w zakresie
przetwarzania danych osobowych i swobodnego przepływu tych danych - (projekt z dnia
25.01.2012 r.; COM(2012) 11 final), które to Stanowisko stanowi Załącznik numer 1 do
niniejszej ekspertyzy):
1.
Proponowana w treści projektu definicja „danych osobowych” nie pozwala na
zagwarantowanie wysokiego poziomu pewności prawa, w szczególności w zakresie
przetwarzania takich rodzajów danych, jak np. numery IP: z jednej bowiem strony w pkt.
24 preambuły (która nie ma jednak mocy wiążącego prawa) wskazano, że tego rodzaju
dane niekoniecznie muszą być traktowane jako dane osobowe, z drugiej jednak strony –
w art. 4 pkt 1 wyraźnie odniesiono się do identyfikatorów internetowych (ang. online
identifier), jako możliwych czynników przesądzających o możliwości identyfikacji
podmiotu danych. Nadal możliwe jest zatem, że w poszczególnych Państwach
Członkowskich przyjęta zostanie odmienna interpretacja w tym zakresie, co w sposób
istotny ograniczy zamierzony skutek harmonizacji.
W konsekwencji istnieje ryzyko, że nastąpi objęcie Rozporządzeniem i całym reżimem
przetwarzania danych osobowych baz danych obejmujących np. sam identyfikator
numeryczny oraz cookie lub nickname. Wymagają ponadto zdefiniowania pojęcia, które
mogą stanowić dane osobowe, jako identyfikujące pośrednio osobę fizyczną przez
odniesienie do niej, tj.: „identyfikator online”, „numer identyfikujący”, „dane dotyczące
lokalizacji”.
2.
W tekście ogłoszonego Projektu Rozporządzenia w niewystarczającym zakresie
ukształtowano system mający niejako „zachęcać” podmioty przetwarzające dane
osobowe do ich anonimizacji lub co najmniej do ich pseudonimizacji. Co prawda, zgodnie
z art. 10 Projektu, zastrzeżono brak obowiązku pozyskiwania dodatkowych informacji,
mogących prowadzić do identyfikacji osób, tylko dla celów wypełnienia obowiązków
prawnych, jednakże nie przesądzono w szczególności, czy sama operacja anonimizacji
wymaga spełnienia określonych wymogów (np. uzyskania zgody od zainteresowanych
osób, co w kontekście zmodyfikowanej w tym zakresie definicji wydaje się szczególnie
istotne, por. dalsze uwagi).
3.
W Projekcie Rozporządzenia nie odniesiono się również do problematyki przetwarzania
danych
biznesowych,
tzn.
danych
dotyczących
podmiotów
gospodarczych
(biznesowych, którymi w wielu systemach prawnych, w tym w Polsce mogą być również
osoby fizyczne, prowadzące działalność gospodarczą), w szczególności w kontekście
wyłączenia tego rodzaju danych spod zakresu przedmiotowego regulacji. W ocenie IAB
Polska, możliwość swobodnego przetwarzanie danych biznesowych jest kluczowa w
perspektywie właściwego rozwoju gospodarczego w ramach Rynku Wewnętrznego.
4.
Istotne wątpliwości prawne budził także zawarty w pierwotnym brzmieniu Projektu art. 7
ust. 4 (w wersji Projektu z dnia 21 czerwca 2013r. przepis ten został usunięty). W
szczególności, można argumentować, iż każda zgoda na przetwarzanie danych
39
40
osobowych udzielana przez konsumenta może być oceniona jako udzielona w sytuacji
„poważnej nierówności między podmiotem danych a administratorem” (będącym
przedsiębiorcą).
Zapis w tym brzmieniu spowoduje – w ocenie IAB Polska – stan niepewności:
administratorzy danych nie będą bowiem pewni, czy uzyskane przez nich zgody zostaną
uznane za skuteczne. Dlatego też IAB Polska proponuje, aby dookreślone zostały w ust.
4 te sytuacje, w których zgoda nie stanowi podstawy prawnej przetwarzania, tj. sytuacje
„poważnej nierówności”. Preambuła wskazuje, iż dotyczy to sytuacji związanych ze
stosunkiem zależności, zatrudnienia; w samym jednakże przepisie art. 7 zabrakło tego
dookreślenia, stąd też obawa, że sytuacja ta obejmować może np. wszelkie usługi
świadczone drogą elektroniczną konsumentom.
5.
W aspekcie propozycji objętych rozdziałem II Projektu, wątpliwości budzą również
postanowienia art. 8, dotyczące przetwarzania danych osobowych dzieci. Uznając za
słuszne ww. podejście do szczególnej ochrony dzieci, korzystających powszechnie z
Internetu, IAB obawia się, że postanowienia art. 8 będą niewykonalne w praktyce.
Pozostawienie ich jednak w przepisach rozporządzenia wymaga w szczególności
doprecyzowania: kiedy mamy do czynienia z oferowaniem usług społeczeństwa
informacyjnego „bezpośrednio dziecku”, jak również warunki jakie powinna spełniać
zgoda rodziców lub opiekunów, a także rozstrzygnięcie kwestii prawidłowej weryfikacji,
że pochodzi ona od ww. osób.
6.
W zakresie propozycji „prawa do bycia zapomnianym” (ang. right to be forgotten, art. 17
Projektu), pomimo że zakres odpowiedzialności administratorów został złagodzony w
porównaniu do wstępnej wersji propozycji (wersji, która „wyciekła” w trakcie prac nad
Projektem w listopadzie 2011 r.), nadal budzi on istotne wątpliwości.
Na administratorze ciążyć będzie bowiem obowiązek „zlokalizowania” innych
administratorów (np. dotarcia do niezbędnych danych kontaktowych, których to danych
wiele podmiotów, w szczególności z państw spoza UE, nie ujawnia) oraz do rozesłania
tym podmiotom wymaganych informacji (co zwłaszcza dla mniejszych administratorów
danych może samo w sobie stanowić pewne wyzwanie, jeśli uwzględni się znaczą ilość
tego rodzaju podmiotów trzecich, zlokalizowanych na całym świecie).
Niezbędne jest również doprecyzowanie co należy rozumieć pod pojęciem
„upublicznienia danych osobowych” (ang. controller has made the personal data public),
w szczególności czy chodzi tu o działania intencjonalne administratora danych, czy
również o sytuacje, gdy dane stają się „publiczne”, jednak bez inicjatywy w tym zakresie
administratora. Powstaje również pytanie o to, czy podmiot, który otrzyma żądanie
usunięcia określonych danych (np. linku), jednak go nie wypełni (np. nie usunie linku),
będzie ponosił odpowiedzialność, w tym administracyjną, na podstawie przepisów
rozporządzenia.
7.
IAB Polska nie zgadza się z wyróżnieniem marketingu bezpośredniego oraz profilowania,
jako odrębnych kategorii przetwarzania, możliwych do podjęcia jedynie po spełnieniu
dodatkowych, bardziej rygorystycznych wymogów. Ponadto, zaproponowana regulacja
dotycząca profilowania (art. 20), w ocenie IAB Polska, zbyt wąsko określa przesłanki
dopuszczające tego rodzaju działania, obecnie coraz powszechniejszego w działalności
wielu podmiotów, w tym z branży internetowej.
Ponadto, przesłanki zaproponowane w analizowanym tekście (art. 20 ust. 2 pierwotnego
brzmienia Projektu, który został usunięty w wersji Projektu z dnia 21 czerwca 2013r.)
zawierają liczne niejasności, mogące budzić poważne wątpliwości interpretacyjne i
skutkować odmiennym podejściem do problemu w poszczególnych państwach EU. W
szczególności doprecyzowania wymagają pojęcia: „właściwych zabezpieczeń” (ang.
suitable safeguards) oraz „właściwych środków” (ang. suitable measures).
8.
Wprowadzony powszechny obowiązek powiadamiania o naruszeniach danych
osobowych (ang. personal data breach, art. 31 i nn. Projektu), w ocenie IAB Polska został
skonstruowany jako zbyt rygorystyczny, obciążony licznymi wadami, które w praktyce
skutkować mogą znacznym obciążeniem przedsiębiorców, a nawet osłabieniem
wymaganego poziomu ochrony danych.
41
42
Które usługi/produkty/rozwiązania mogą zyskiwać na znaczeniu
1.
Masowe przetwarzanie danych osobowych (big data)
2.
Wirtualna rzeczywistość
3.
Geolokalizacja
43
Rynek wydawców (dostawców treści) internetowych
Wprowadzenie
2.73. Wydawcy (dostawcy treści) internetowych wytwarzają informacje, które starają się
następnie monetyzować, poprzez sprzedawanie ich lub serwowanie darmowe łącznie z
odpłatną reklamą (wytwarzanie treści jest wtedy pośrednio subsydiowane przez
reklamodawcę).
2.74. Co istotne, z punktu widzenia wydawcy największymi klientami z branży e-handlu są banki
oraz instytucje finansowe, a także firmy motoryzacyjne. Coraz szybciej jednak rozwija się
współpraca z marketerami sprzedającymi odzież (np. firmy Zalando, BonPrix). Wzrost ten
widoczny jest wydatkach na reklamę cyfrową.
Wykres: liderzy wzrostu wartości reklamy internetowej w Polsce rok do roku w pierwszym kwartale 2013
200%
150%
100%
50%
0%
158%
68%
Chemia gospodarcza
Odzież
44%
Komputery, AV
Źródło: IAB Polska / PwC AdEx; 2013’Q1
2.75. Działania reklamowe opierają się w większości na bezpośrednim pozyskiwaniu tzw. leadów,
44
czyli nowych potencjalnych klientów-konsumentów (np. udostępniających adresy e-mail w
newsletterze), ale również na akcjach rozliczanych bezpośrednio za sprzedaż (tak kwotowo
jak i procentowo od wartości transakcji). Oferowana przez Wydawców powierzchnia
reklamowa może być oferowana w modelach:

czysto performance’owych (reklama efektywnościowa) – największe ryzyko leży po
stronie Wydawcy, ponieważ oferowana powierzchnia rozliczana jest tylko za efekt,

hybrydowych – marketer i Wydawca dzielą ryzyko pomiędzy siebie, Wydawca
otrzymuje pewien poziom wynagrodzenia niezależny od uzyskanych efektów.
Trendy i zmiany
2.76. Podkreślenia wymaga fakt, że obecnie wydawcy, których większość przychodów wciąż
pochodzi z tzw. "tradycyjnego" rynku mediów (np. prasa papierowa) mają do czynienia z
koniecznością
utrzymania
jakości
produktu
(jakościowego
dziennikarstwa),
przy
jednoczesnym załamaniu się dotychczasowych modeli przychodowych. Cyfryzacja
"starych" mediów jest jednak nieuchronna i każda redakcja rozpoczyna działalność w
zakresie prezentowania treści online oraz wydawania i sprzedawania produktów swej pracy
w formatach cyfrowych.
Wykres: częstotliwość korzystania z mediów wśród Internautów 15+
Codziennie, prawie codziennie
Kilka razy w tygodniu
Raz na tydzień
Rzadziej
Trudno powiedzieć
Nigdy
Magazyny drukowane
Dzienniki drukowane
8%
10%
Radio
14%
17%
13%
44%
15%
37%
47%
Tradycyjna telewizja
7%
20%
9%
6%
64%
Internet
16%
69%
0%
20%
40%
16%
4% 9% 3%
24%
60%
Źródło: IAB Polska „Wideo w sieci”; IIBR 2013, N=6000
5%
80%
2%5%
100%
2.77.
45
Ponadto podkreślenia wymaga fakt, że obecna sytuacja gospodarcza doprowadziła do
redukcji wizerunkowych budżetów reklamowych. Pojawia się również coraz większa presja
marketerów na modele czysto performance (opisane powyżej). W coraz większym stopniu
wzrasta też rola aukcyjnej sprzedaży powierzchni reklamowej (RTB) przy wykorzystywaniu
re-marketingu.
Bariery rozwojowe
2.78. W zakresie barier stosunkowo łatwych do przezwyciężenia należy wskazać na wymagane
inwestycje technologiczne w rozwój nowych platform dystrybucji treści tradycyjnych
mediów w świecie cyfrowym (tj. wydania na tablety, elektroniczne wydania, aplikacje itp.), a
także na konieczność nabycia przez "tradycyjnych" dziennikarzy kompetencji dziennikarzy
multimedialnych i cyfrowych, z czym są związane czasochłonne i kapitałochłonne
szkolenia.
2.79. Odnosząc się z kolei do barier trudnych do przezwyciężenia wskazujemy na trwałe
przyzwyczajenie odbiorców co do tego, iż treści dostępne w Internecie są bezpłatne, fakt
rosnącego udziału dużych międzynarodowych podmiotów w przychodach reklamowych z
online, a także rosnącą zależność wielu wydawców od wyszukiwarki mającej największy
udział w rynku. Ponadto należy wyszczególnić dywergencję w zakresie obciążeń prawnopodatkowych jakie spoczywają na podmiotach posiadających siedzibę na terytorium RP
oraz poza terytorium RP.
2.80. Za potencjalnie trudną do przezwyciężenia barierę można również uznać nowe rozwiązania
prawne dotyczące prywatności w sieci i stosowania cookies (nowelizacja art. 173 Ustawy
46
Prawo Telekomunikacyjne). Należy bowiem podkreślić, że duża liczba użytkowników,
którzy nie zaakceptują określonych przez wydawcę zasad prywatności ograniczy tym
podmiotom możliwość precyzyjnego kierowania przekazu reklamowego, co przy wysokim
nastawieniu zlecających reklamę na efekt reklamy w modelu EC, ograniczy przychody w tej
gałęzi biznesu.
2.81.
Natomiast za bariery uniemożliwiające rozwój biznesu w jego optymalnym tempie należy
uznać: a) rosnącą rolę i udział w rynku tzw. agregatorów treści, które wykorzystują za darmo
jakościowe informacje, wytworzone przez inne media, b) działalność podmiotów, które w
sposób bezprawny czyli bez zgody osób dysponujących odpowiednimi prawami
rozpowszechniają, za pośrednictwem Internetu (w trybie downloading oraz streaming),
utwory oraz przedmioty praw pokrewnych w rozumieniu pr. aut. (np. filmy, transmisje
meczy).
2.82. Przyśpieszeniu rozwoju wydawców (dostawców) treści internetowych mogłoby służyć
wprowadzenie przepisów, które usprawnią zawieranie transakcji na niewielkie sumy (np. do
10 zł) w Internecie, dzięki czemu transakcje te będą prostsze do wykonania, a odbiorcy będą
bardziej skłonni zapłacić za określoną treść w sieci np. jeden artykuł.
2.83. Do obszarów, w których istnieje największy niewykorzystany potencjał należy zaliczyć
powszechną tabletyzację (np. tablet dla jednego ucznia) przy jednoczesnej edukacji
47
medialnej, która uświadomi odbiorców w zakresie zasad i korzyści legalnego korzystania z
treści o dobrej jakości (obecnie tego typu działania prowadzi IAB Polska w ramach akcji
„Oglądaj legalne”).
2.84. Potencjał dotyczy również wykorzystania e-mail marketingu. W czasie procesu rejestracji
darmowego konta e-mail przyszły użytkownik wypełnia bowiem ankietę pozwalającą
wydawcy określić jego profil behawioralny. Wykorzystując te dane możliwe jest niezwykle
precyzyjne kierowanie przekazu reklamowego, co przekłada się na wysoką konwersję email marketingu, która przy odpowiednim zastosowaniu re-marketingu (docieranie do osób,
które np. wcześniej już odwiedziły dane strony) może pozwolić na dodatkowe jej
zwiększenie.
2.85. Tradycyjne wydania "papierowe" gazet będą stanowiły produkt ekskluzywny. Ponadto, w
bardzo szybkim tempie będzie rozwijała się wyżej wspomniana reklama w modelu RTB.
48
Wprowadzenie
2.86. Rynek
dedykowanego
oprogramowania
jest
rynkiem
o
niezwykle
wysokiej
konkurencyjności w obszarze rozwiązań prostych, jak również dążącym do specjalizacji w
zakresie rozwiązań zaawansowanych, najczęściej w obszarze branż odbiorców lub
konkretnego typu dostarczanego zamówienia.
2.87. Ze względu na swój zakres jest to rynek mocno związany z ogólną koniunkturą gospodarki,
jako że najczęściej budowa nowych narzędzi informatycznych jest działaniem
inwestycyjnym, w tym często odpowiedzią na rozwój i wywołane nim problemy
organizacyjne lub też wchodzenie na nowe rynki.
Trendy i zmiany
2.88. Silnie zauważalny jest trend migracji użytkowników na urządzenia mobilne, z coraz
szerszym zakresem prowadzonych działań, co wymusza poważne zmiany w zakresie
tworzenia interfejsów i architektury rozwiązań.
Bariery rozwojowe
2.89. Barierą stosunkowo łatwą do przezwyciężenia jest konieczność wchodzenia stale w nowe
49
rozwiązania technologiczne.
2.90. Natomiast barierą ograniczającą biznes i jednocześnie trudną do przezwyciężenia są
problemy z finansowaniem projektów przez klientów (w tym zatory płatnicze), a także
niekorzystna finansowo sytuacja klientów zmuszająca do oszczędności/wstrzymywania
projektów inwestycyjnych.
2.91.
W zakresie barier uniemożliwiających rozwój biznesu w jego optymalnym tempie należy
wskazać na problem z dostępnością wykwalifikowanych pracowników (duży popyt ze
strony zagranicznych podmiotów). Jednocześnie wysoka konkurencyjność
i ogólna
sytuacja rynku wywołuje silną presję na cenę realizacji.
Obszary,
które
mogłyby
funkcjonowanie biznesu
poprawić Uwarunkowania prawne i podatkowe (często np.
nakładane
wymagania
utrudniające
konkurencyjność z przedsiębiorcami z innych
regionów świata – jak np. informowanie o
cookies)
Obszary, które mogłyby przyspieszyć rozwój Zmiana podejścia do kwestii dotacji unijnych
biznesu
związanych
z
programem
innowacyjna
gospodarka – ograniczenie jednorazowo
przyznawanych środków przy przyspieszeniu i
uproszczeniu procedur i dostosowania ich do
faktycznych możliwości beneficjentów. W
większym stopniu powiązanie zawartości
programów z aktualnymi trendami w rynku
elektronicznym.
50
Współpraca przedsiębiorców i uczelni wyższych
Obszary w których istnieje największy nie które są w sposób całkowity nieprzystosowane
wykorzystany potencjał
do współpracy z środowiskiem biznesu,
zwłaszcza z małymi i średnimi przedsiębiorcami,
a anachroniczna organizacja i przepisy
utrudniają
współpracę
zainteresowanym
stronom.
Produkty i usługi znikające z rynku
Oprogramowanie na starsze typy telefonów,
ograniczenie popularności oprogramowania
instalowanego
Produkty i usługi zyskujące na znaczeniu
Usługi dostępne w chmurze, wszelkiego
rodzaju usługi i oprogramowanie mobilne.
Oprogramowanie
Oprogramowanie
dla
na
samochodów.
wszelkiego
rodzaju
urządzenia przenośne. Oprogramowanie dla
nowej generacji AGD współpracującego z
siecią Internet
51
Rynek video online
Wprowadzenie
2.92. Na rynek audio-video online składają się:
1.
serwisy internetowe udostępniające treści audiowizualne produkowane na potrzeby
dystrybucji telewizyjnej
2.
kina internetowe oferujące filmy pełnometrażowe
3.
serwisy wideo powstające przy portalach i serwisach internetowych wzbogacające treści
tekstowe materiałami multimedialnymi
4.
strony oferujące dostęp do telewizji linearnej oraz wydarzeń na żywo (np. sportowych)
5.
serwisy z treściami wideo produkowanymi przez internautów
6.
oraz cały obszar reklamy wideo
2.93. Główne serwisy audio-video na polskim rynku często oferują kilka typów treści np. treści
telewizyjne oraz filmowe. Analiza przeprowadzona przez IAB Polska i OPI wykazała, że
spośród ofert największych serwisów audio-video w Polsce, w sposób legalny można
korzystać już z ponad 115 tysięcy filmów i programów telewizyjnych o łącznym czasie
trwania przekraczającym 28 tysięcy godzin.
52
2.94. Od dnia 28 lutego 2013 r. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji (organ sprawujący nadzór w
zakresie działalności telewizji internetowych) zidentyfikowała około 40 podmiotów
internetowych, które świadczą usługę VOD (Video on demand - video na żądanie) w
rozumieniu art. 4 ust. 8a Ustawy o radiofonii i telewizji z 29 grudnia 1992 r. (tekst jedn. z
2011, Dz. U. Nr 43, poz. 226), tym niemniej jedynie 20 podmiotów świadczących usługę
VOD ma realną możliwość samodzielnego udziału w negocjacjach związanych z
uzyskaniem stosownych licencji. Należy bowiem pamiętać, że Usługi VOD są wciąż silnie
związane z tradycyjnymi stacjami telewizyjnymi, zaś sekcje wideo dużych portali
internetowych czy kina internetowe powiązane są z wybranymi dystrybutorami, dużymi
serwisami.
2.95. Pomimo zatem tak dużej ilości podmiotów oferujących ww. usługę na polskim rynku, które
działają zgodnie z prawem, coraz większa liczba użytkowników Internetu korzysta z
serwisów nieposiadających odpowiednich uprawnień. Serwisy te udostępniają treści audiovideo w sieci Internet wykorzystując brak odpowiednich i skutecznie chroniących ten rynek
regulacji prawnych, co z kolei pozwala im na unikanie odpowiedzialności karnej lub cywilnej.
Taka sytuacja ma zgubny wpływ nie tylko na pozycję podmiotów działających zgodnie z
prawem, ale również na ochronę konsumentów oraz godzi w gospodarkę krajową. W
efekcie, istniejące na polskim rynku podmioty świadczące usługi audio-video zmagać się
muszą nie tylko z wysokimi kosztami prowadzenia działalności, ale także z zagraniczną
konkurencją i serwisami nielegalnie dystrybuującymi treści audiowizualne, które nie
ponoszą kosztów związanych z uzyskaniem odpowiednich licencji oraz wykorzystują luki w
polskim systemie prawnym w prowadzonej przez siebie działalności.
Trendy i zmiany
2.96. Sektor audio-video jest jednym z najdynamiczniej rozwijających się obszarów branży
internetowej w zakresie konsumpcji treści przez internautów. Z badań przeprowadzonych
przez IAB Polska i Ośrodek Przetwarzania Informacji wynika, że w 2012 roku 80%
użytkowników sieci Internet regularnie oglądało treści audio-video za pomocą Internetu,
53
podczas gdy w roku 2011 wskaźnik użytkowników regularnie korzystających z takich treści
wynosił 65%. Z kolei z raportu firmy Gemius „Audio i wideo w sieci” ze stycznia 2011 roku
wynika, że 95% użytkowników Internetu korzysta z treści audio-video przynajmniej
sporadycznie, podczas gdy jeszcze kilkanaście miesięcy wcześniej trzech na czterech
użytkowników Internetu deklarowało taką aktywność.
2.97. Mimo jednak wciąż niewielkiego udziału sektora audio-video w wydatkach na reklamę, z
badań IAB AdEx wynika, że jego rola umacnia się. Wartość budżetów przeznaczanych na
reklamę audio-video wzrosła w 2012 roku o 65% w stosunku do roku poprzedniego, tj. do
wartości 127 mln zł. Jednakże stanowi to niewielki procent budżetów reklamy online, które
w 2012 roku przekroczyły w Polsce wartość 2 mld zł.
Bariery rozwojowe
2.98. Sektor związany z usługami audio-video ulega ciągłemu rozwojowi. Jednakże na drodze
jego rozwoju ustawiane są bariery, które uniemożliwiają dalsze zmiany. Bariery te związane
są przede wszystkim z czynnikami zewnętrznymi, tj. infrastrukturą oraz regulacjami
prawnymi.
2.99. Na terenie Polski istnieje wiele regionów bez dostępu do Internetu lub w których oferowany
jest Internet o właściwych parametrach (zwłaszcza o właściwej prędkości przesyłu), które
gwarantują najwyższą jakość odbioru treści w systemie VOD w wysokich cenach.
2.100. Z kolei z drugiej strony polski system prawny, którego analizy dokonano w dalszej części
niniejszego opracowania, jest niedostosowany do współczesnych modeli biznesowych i
mediów elektronicznych. Brak odpowiednich i efektywnych regulacji oznacza brak
zapewnienia ochrony przedsiębiorcom działających zgodnie z literą prawa, a tym samym
przyczynia się do spowolnienia innowacyjności oraz spadku konkurencyjności lokalnych
podmiotów wobec globalnych przedsiębiorców oraz serwisów oferujących nielegalny
dostęp do treści audiowizualnych.
2.101. Jeżeli chodzi o czynniki, które wpływają na możliwość nabywania przez nadawców i
54
operatorów platform satelitarnych czy kablowych praw do transmisji wydarzeń istotnych dla
społeczeństwa oraz czynniki ograniczające odbiorcom dostęp do treści o najwyższej
oglądalności – często barierą dla nabycia praw, czy też do zawarcia stosownej umowy
licencyjnej, celem udostępniania takich wydarzeń, są kwestie ekonomiczne. Właściciele
praw do treści o najwyższej oglądalności (międzynarodowe rozgrywki sportowe, filmy
hollywoodzkie, etc.) oferują treści w modelach sprzedaży, które nie są zharmonizowane z
modelami prowadzenia działalności wśród dystrybutorów internetowych działających
lokalnie. W efekcie prowadzi to do braku legalnego dostępu dla polskich internautów do
niektórych treści.
2.102. Niezwykle ważne jest też, aby edukować użytkowników internetu i uświadamiać im, że za
dostęp do treści audiowizualnych w Internecie należy ponieść odpowiednią opłatę. Co do
zasady, legalny dostęp do treści oferowanych w Internecie możliwy jest na dwa sposoby, tj.
poprzez skorzystanie z: 1) opcji bez konieczności dokonania opłaty - aVOD (dostęp np. do
ulubionego serialu po obejrzeniu reklam) albo w 2) opcji związanej z uiszczeniem opłaty tVOD (zamówienie pojedynczej pozycji za pojedynczą opłatą) oraz sVOD (nieograniczony
dostęp do określonej zawartości wideo całej kolekcji w ramach subskrypcji po wykupieniu
abonamentu).
2.103. Nasze doświadczenie pozwalają na stwierdzenie, że nadal znaczna część użytkowników nie
jest w stanie odróżnić serwisu legalnie udostępniającego materiał audiowizualny od
serwisów czyniących to nielegalnie. Według badania IAB Polska „Co oglądasz w
internecie?”, zrealizowanego w roku 2012 na potrzeby akcji „Oglądaj legalne”, ponad 2,4
mln internautów w wieku 15+ dokonuje płatności na serwisach nielicencjonowanych,
myśląc że są one w pełni legalne.
2.104. Podczas omawiania tych barier rozwoju rynku w sektorze, które uniemożliwiają rozwój
biznesu w jego optymalnym tempie należy wskazać na problem bezprawnego
rozpowszechniania utworów oraz przedmiotów praw pokrewnych w rozumieniu pr. aut.
55
Obecnie brak jest bowiem odpowiednich rozwiązań (także prawnych), które w sposób
skuteczny ograniczałyby funkcjonowanie zorganizowanych systemów nielegalnego obiegu
utworów (np. serwisy specjalizujące się tylko i wyłącznie w rozpowszechnianiu linków do
utworów audiowizualnych pomimo braku dysponowania w tym zakresie jakimikolwiek
uprawnieniami)
oraz
gwarantowałyby
skuteczne
egzekwowanie
praw
własności
intelektualnej.
2.105. Powyższy stan prowadzi do sytuacji, w ramach której mamy do czynienia z wysokim
ryzykiem inwestycyjnym po stronie podmiotów posiadających status nadawców
programów telewizyjnych w rozumieniu „Ustawy o radiofonii i telewizji” (dalej „u.r.t.”) oraz
producentów utworów audiowizualnych w rozumieniu pr. aut. (przykładowo na jedną
legalną transmisję - pomimo podejmowanych działań związanych ze zgłaszaniem nadużyć
przez serwisy internetowe oferujące sygnał bez posiadania stosownych praw - przypada
średnio kilka nielegalnych transmisji), a co za tym idzie ze spowolnieniem rozwoju szeroko
rozumianego sektora mediów cyfrowych w Polsce. W konsekwencji powyższy sektor nadal
jest na etapie wczesnego rozwoju i nie generuje jeszcze zysku i wciąż wymaga inwestycji.
Powyższe wynika m.in. z dwóch powodów.
2.106. Po pierwsze, należy wskazać na okoliczność faktyczną działania w obrocie elektronicznym
dużej liczby podmiotów, które prowadzą działalność gospodarczą w zakresie udostępniania
w sposób zorganizowany (tj. przy użyciu określonych zasobów teleinformatycznych,
organizacyjnych i ludzkich) oraz w sposób ciągły (tj. nie w sposób incydentalny) katalogów
odniesień internetowych (linków) tylko i wyłącznie do bezprawnych danych (tj. pomimo
braku dysponowania jakimikolwiek uprawnieniami w tym zakresie) lub danych, z którymi
jest związana bezprawna działalność (np. katalogi linków do serwisów zawierających
bezprawnie rozpowszechniane utwory audiowizualne).
2.107. Co istotne, w wielu przypadkach powyższe odniesienia internetowe (tj. linki) zamieszczane
są przez samego usługodawcę (administratora) serwisu, który tworzy fikcyjne konta
użytkowników. Nie brakuje również przypadków, w ramach których usługodawca podżega
do bezprawnego rozpowszechniania określonego rodzaju danych (np. do zamieszczania
56
filmów fabularnych) poprzez sam profil prowadzonego przez siebie serwisu internetowego.
2.108. Skalę omawianego problemu ilustruje fakt że w opublikowanym przez Google „ Raporcie
przejrzystości”, przedsiębiorcy z Polski znajdują się stale w czołówce pod względem liczby
zgłoszonych żądań naruszenia praw autorskich na świecie.
2.109. W konsekwencji istnieje potrzeba zdecydowanego rozwoju prac nad wdrożeniem
paneuropejskich procedur zgłaszania bezprawnych treści w Internecie, w tym wdrożenia
zalecenia przedstawionego przez Komisję Europejską w „Europejskiej agendzie cyfrowej”
dot. ustanowienia „numeru interwencyjnego” służącego do powiadamiania o obraźliwych
lub szkodliwych treściach internetowych. Powyższe procedura alarmowa powinna
umożliwiać również zgłaszanie rażących naruszeń praw własności intelektualnej.
2.110. Prace nad zmianą obecnych uregulowań powinny również objąć ułatwienie rozstrzygania
sporów w sprawach o naruszenia praw własności intelektualnej, na przykład poprzez
wprowadzenie internetowego rozstrzygania sporów (ODR). Przede wszystkim jednak
potrzebny jest sprawny i skuteczny system pomocy prawnej w sprawach dotyczących
naruszania praw autorskich i walki z towarzyszącym im zjawiskom patologicznym, jak np.
pranie brudnych pieniędzy (zarówno w skali europejskiej, jak i pozaeuropejskiej).
2.111.
W konsekwencji zaznaczenia wymaga, że nie można uznać za właściwe pojawiających się
postulatów w zakresie wprowadzenia zakazu stosowania środków technicznych
zabezpieczających utwór przed kopiowaniem lub nielegalną dystrybucją w sieci. Powyższe
wynika przede wszystkim z konieczności zapewnienia dysponentom praw własności
intelektualnej do programów telewizyjnych w rozumieniu u.r.t. oraz utworów w rozumieniu
pr. aut. niezbędnych instrumentów ochrony prawnej, bez których ich działalność rynkowa
narażona jest na straty mogące w dłuższej perspektywie doprowadzić do zachwiania
rentowności prowadzonej działalności. Przykładowo, w 2011 roku liczba przestępstw, o
których mowa w art. 6–7 „Ustawy z dnia 5 lipca 2002 roku o ochronie niektórych usług
świadczonych drogą elektroniczną opartych lub polegających na dostępie warunkowym”
(Dz. U. z 2002 r., Nr 126 poz. 1068 z późn. zm.) czyli przestępstw polegających na
57
wytwarzaniu urządzeń niedozwolonych (tj. sprzętu lub oprogramowania, które zostały
zaprojektowane lub przystosowane w celu umożliwienia korzystania z usług chronionych
bez uprzedniego upoważnienia usługodawcy) lub wprowadzaniu ich do obrotu lub samym
ich posiadaniu lub używaniu wyniosła 425. Oznacza to, że w ciągu roku nastąpił wzrost
popełniania tych przestępstw w wysokości 76%. W 2010 r. bowiem - wg „Raportu o stanie
bezpieczeństwa w Polsce w 2011 roku Ministerstwa Spraw Wewnętrznych8” - popełnionych
zostało 242 takich przestępstw.
2.112. Ponadto należy zdecydowanie podkreślić fakt, że zorganizowana działalność polegająca na
świadomym bezprawnym rozpowszechnianiu utworów oraz przedmiotów praw pokrewnych
bardzo często powiązana jest z przestępczością tradycyjną, zwłaszcza z przestępstwem
„prania brudnych pieniędzy”, o którym mowa w art. 299 Kodeksu Karnego (. Co istotne,
zgodnie z Konwencją Rady Europy o cyberprzestępczości z dnia 23 listopada 2001 r. pojęcie
cyberprzestępczości dotyczy również przestępstw związanych z naruszeniem praw
autorskich i pokrewnych. Do skutecznej walki z tymi zjawiskami niezbędna jest zatem
współpraca wszystkich państw członkowskich UE. Mając powyższe na uwadze należy
liczyć, że utworzenie Europejskiego Centrum ds. Walki z Cyberprzestępczością (mającego
działać bezpośrednio przy Europolu) przyniesie wymierne korzyści.
2.113. Dodatkowo należy zwrócić uwagę na omówione poniżej zagadnienie ewentualnego
rozszerzenia zakresu dozwolonego użytku utworów oraz przedmiotów praw pokrewnych w
rozumieniu pr. aut., które również może stanowić potencjalną barierę w rozwoju rynku. Na
powyższą kwestię zwrócono uwagę ponieważ koncepcje takie pojawiają się na arenie
międzynarodowej np. podczas odbytej w grudniu 2012r. konferencji Global Congress In
Intellectual Property and Public Interest w Rio de Janeiro oraz w polityce krajowej
(propozycja PSL). Powyższe wskazuje na konieczność edukacji ustawodawców w zakresie
konsekwencji biznesowych tego typu działań.
8
http://www.msw.gov.pl/portal/pl/2/10205/Raport_o_stanie_bezpieczenstwa_w_Polsce_w_2011_rok
u.html
58
2.114. Wśród przeciwników obecnego poziomu ochrony praw własności intelektualnej, jaki wynika
z obowiązującego ustawodawstwa, należy bowiem wyróżnić dwie grupy. Pierwsza z nich
uznaje istnienie praw własności intelektualnej, lecz neguje potrzebę jej państwowej
ochrony przez odpowiednie ustawodawstwo. Zdaniem powyższej grupy ochrona tych praw
wiąże się jedynie z monopolem (ograniczonym czasowo), który został przyznany
określonym ustawowo podmiotom zanim utwory te staną się własnością publiczną. Z kolei
druga grupa neguje sens ochrony praw własności intelektualnej w całości. Jej zdaniem
własność intelektualna jest konstrukcją fałszywą i zostanie sfalsyfikowana właśnie przez
Internet, jako przestrzeń, w której owa informacja może istnieć i rozwijać się najbardziej
naturalnie.
2.115. W związku z powyższym należy podkreślić, że polskie sądy, w tym przede wszystkim Sąd
Najwyższy, w dalszym ciągu stoją na stanowisku, że wszelkie postacie dozwolonego
użytku winny być rozpatrywane zawężająco, jak każdy wyjątek od reguły.
2.116. Ponadto, aby zapewnić transparentność zasad ochrony praw własności intelektualnej
zarówno ich dysponentom, jak również konsumentom niezbędne jest również
sprecyzowanie pojęcia egzemplarza/kopii w rozumieniu pr. aut. oraz precyzyjne określenie
granic dozwolonego użytku osobistego i publicznego, zarówno na poziomie krajowym, jak i
europejskim.
2.117. Należy bowiem podkreślić, że ustawodawca polski w treści Ustawy o prawie autorskim oraz
prawach pokrewnych, oprócz pojęcia „egzemplarza” posługuje się również pojęciem „kopii”,
które co prawda nie jest zdefiniowane w pr. aut., lecz najczęściej rozumiane jest jako skutek
(rezultat, efekt) zwielokrotnienia. Wprowadzenie zatem definicji „zwielokrotniania” do art. 6
ust. 1 pr. aut. (jako np. „wytworzenia określoną techniką kopii utworu, mającej postać
materialną (egzemplarz) bądź niematerialną, w szczególności techniką drukarską,
reprograficzną, zapisu magnetycznego bądź techniką cyfrową” jednocześnie z
wprowadzeniem stosownych zmian w art. 50 pr. aut.), a co za tym idzie szerokiego
59
rozumienia pojęcia „kopii” (obejmującego zarówno egzemplarze, jak i kopie cyfrowe)
spowoduje rozszerzenie przypadków stosowania przepisów pr. aut. także i na kopie
niematerialne (cyfrowe).
2.118. Wyraźne zdefiniowanie pojęcia kopii, jako efektu zwielokrotnienia mającego zarówno
postać materialną (egzemplarza), jak i niematerialną (np. cyfrową), sprawi że nie będzie
konieczne każdorazowe ingerowanie w ww. przepisy. Dotyczyć one będą jednego rodzaju
kopii jaką jest zwielokrotnienie egzemplarza, nie wykluczając także i innych postaci kopii. W
związku z powyższym proponuje się wprowadzenie następujących zmian w przepisach pr.
aut.: a) wprowadzenie definicji zwielokrotnienia, posługującej się pojęciem kopii rozumianej
nie tylko jako egzemplarz, lecz także cyfrowe zwielokrotnienie utworu; pojęcie egzemplarza
jednoznacznie należałoby powiązać z nośnikiem materialnym; b) zastąpienie w niektórych
przypadkach „egzemplarza” pojęciem „kopii”; c) pozostawienie bez zmian pojęcia oryginału;
d) ewentualne doprecyzowanie pojęcia kopii w przepisach, w których występuje ono w
aktualnym stanie prawnym tak, aby nie ulegało wątpliwości, że mowa w nich jedynie o
rodzaju kopii jakim jest egzemplarz, a nie o uogólnieniu, że pojęcie kopii ogranicza się
wyłącznie do zwielokrotnionych egzemplarzy.
2.119. Sektor audio-video online jest w początkowej fazie rozwoju na polskim rynku. W ciągu
ostatnich pięciu lat aktywność nadawców, jak i dystrybutorów treści audio-video związana
z masową dystrybucją treści audiowizualnej online znacząco wzrosła. W związku z tym
potencjał rozwojowy tego sektora zwiększył się, pomimo tego, że znajduje się on nadal na
etapie inwestycji. Jednocześnie wysokie koszty prowadzenia działalności, które związane
są przede wszystkim ze stosowaniem innowacyjnych technologii oraz pozyskiwaniem
stosownych licencji jak również brak efektywnej ochrony prawnej przedsiębiorców
działających zgodnie z prawem utrudniają swobodny rozwój tego sektora.
2.120. Istotnym trendem rynkowym jest poszerzanie palety urządzeń i platform, za pomocą
60
których można mieć dostęp do określonych treści audio-video. Usługa nie jest bowiem
związana z jednym urządzeniem czy stroną internetową, lecz oferowana jest również w
innych dostępnych modelach. Największe platformy audio-video w Polsce oceniają, że
użytkownicy innych urządzeń niż komputery (czyli korzystający z urządzeń mobilnych i
telewizyjnych) stanowią już około połowę użytkowników na ich platformach.
2.121. Podobne trendy przedstawiają także czołowe europejskie stacje telewizyjne oferujące
swoje treści także w modelu VOD za pomocą różnych urządzeń. Dla branży audio-video jest
to obszar, w którym dostrzega się duży potencjał. Wiążą się z nim jednak także określone
wyzwania, takie jak brak standardów technologicznych dotyczących tworzenia aplikacji dla
poszczególnych
urządzeń,
co
skutkuje
koniecznością
tworzenia
wielu
aplikacji
równocześnie dla poszczególnych producentów sprzętu.
2.122. Mówiąc o wyzwaniach należy wspomnieć też o kwestiach regulacji, które próbują w
jednakowy sposób traktować usługi świadczone online bez względu na typ urządzenia i bez
analizy możliwości dostosowywania usług świadczonych na różnych platformach i ich
ograniczeń technologicznych do nowopowstających regulacji. Istotnym czynnikiem, który
wpływa niekorzystnie na działalność i możliwość konkurowania z innymi przedsiębiorcami
jest brak zabezpieczeń urządzeń końcowych (np. telewizorów) przed wykradaniem treści
audiowizualnych. Chodzi w szczególności o zabezpieczenia na poziomie hardware’u. Przy
ich braku nawet najlepsze zabezpieczenia stosowane np. w dekoderach do odbioru telewizji
satelitarnej, nie są w stanie przeciwdziałać „kradzieży“ praw własności intelektualnej
właśnie z urządzeń końcowych.
61
Załącznik numer 1
Stanowisko Związku Pracodawców Branży Internetowej IAB Polska w sprawie projektu
Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie ochrony osób fizycznych w zakresie
przetwarzania danych osobowych i swobodnego przepływu tych danych - (projekt z dnia
25.01.2012 r.; COM(2012) 11 final).
Warszawa, 12 kwietnia 2013 r.
Szczegółowe propozycje rozwiązań do Projektu Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i
Rady w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i
swobodnym przepływem takich danych (COM 2012/0011) proponowane przez IAB Polska
I. Wstęp
Rozwój technologii, w tym w szczególności technologii informatycznych zmienia warunki
prowadzenia działalności w wielu dziedzinach gospodarki. Dotyczy to w szczególności rozwoju
usług świadczonych w środowisku internetowym.
Członkowie IAB Polska, z uwagi na specyfikę swojej działalności widzą niesłychane możliwości
płynące z możliwości przetwarzania danych, w tym danych osobowych. Szczególnego
podkreślenia wymaga fakt, że możliwości te mogą przynieść obopólną korzyść konsumentom i
przedsiębiorcom. Dlatego tym bardziej konieczne jest zachowanie balansu pomiędzy prawami i
obowiązkami ciążącymi na uczestnikach obrotu. Tylko w ten sposób możliwe będzie zbudowanie
zaufania pomiędzy nimi, które jest kluczowe do zbudowania silnej i konkurencyjnej gospodarki.
62
II. Szczegółowe propozycje zmian
1. Dane w relacjach biznesowych
W Projekcie brakuje regulacji dotyczących problematyki przetwarzania danych w relacjach
biznesowych. W naszej ocenie do tego typu danych można zaliczyć dane podmiotów
gospodarczych (tj. osób fizycznych, prowadzących działalność gospodarczą) jak i danych
związanych z pełnieniem określonych funkcji zawodowych. Tego rodzaju dane powinny być
wyłączone spod zakresu przedmiotowego regulacji. W ocenie IAB Polska, możliwość swobodnego
przetwarzanie danych biznesowych jest kluczowa w perspektywie właściwego rozwoju
gospodarczego w ramach Rynku Wewnętrznego. Jednocześnie zaznaczmy, że przedmiotowe
wyłączenia miałyby dotyczyć wyłącznie danych ujawnianych w rejestrach lub „zwyczajowo”
podawanych.
Recital 12
Ochrona zapewniona na mocy niniejszego Ochrona zapewniona na mocy niniejszego
rozporządzenia dotyczy osób fizycznych, rozporządzenia dotyczy osób fizycznych,
niezależnie od ich obywatelstwa lub miejsca niezależnie od ich obywatelstwa lub miejsca
zamieszkania, w zakresie przetwarzania
danych osobowych. Jeśli chodzi o
przetwarzanie danych, które dotyczą osób
prawnych, w szczególności przedsiębiorstw
będących osobami prawnymi, w tym
danych dotyczących firmy, formy prawnej i
danych kontaktowych osoby prawnej, nie
podlegają one ochronie udzielanej na mocy
niniejszego rozporządzenia. Przepis ten
powinien mieć także zastosowanie wtedy,
gdy firma osoby prawnej obejmuje nazwisko
zamieszkania, w zakresie przetwarzania
danych osobowych. Jeśli chodzi o
przetwarzanie danych, które dotyczą
przedsiębiorstw,
w
szczególności
przedsiębiorstw
będących
osobami
prawnymi, w tym danych dotyczących firmy,
formy prawnej i danych kontaktowych
osoby prawnej przedsiębiorstwa nie
podlegają one ochronie udzielanej na mocy
niniejszego rozporządzenia. Przepis ten
powinien mieć także zastosowanie wtedy,
jednej lub większej liczby osób fizycznych
gdy firma osoby prawnej przedsiebiorstwa
obejmuje nazwisko jednej lub większej
liczby osób fizycznych
63
Artykuł 2. ustęp 5. (nowy)
Dane podlegające ujawnieniu zgodnie z
prawem w krajowych
rejestrach
gospodarczych nie podlegają ochronie
wynikającej z niniejszego rozporządzenia w
zakresie, w jakim identyfikują w obrocie
gospodarczym
przedsiębiorstwo
w
rozumieniu artykułu 4 pkt. 15
Artykuł 2 ustęp 6. (nowy)
Dane
osób
fizycznych,
zwyczajowo
ujawniane dla potrzeb wykonywania
obowiązków
pracowniczych
lub
zawodowych , takie jak imię, nazwisko, dane
kontaktowe i stanowisko nie podlegają
ochronie
wynikającej
z
niniejszego
rozporządzenia do celów związanych z
realizacją tych obowiązków.
2. Definicja danych osobowych
IAB Polska dostrzega cenną próbę wprowadzenia zmian w zakresie podstawowej koncepcji, tj.
danych osobowych i doprecyzowania jej definicji. W szczególności należy z uznaniem odnieść się
do wyraźnego przyjęcia w definicji przesłanki „środków dających się rozsądnie użyć” (ang. means
reasonably likey to be used), co pozwala na oparcie przedmiotowej definicji na pewnych
elementach racjonalnego prawdopodobieństwa identyfikacji. W dalszym jednak ciągu przyjęta
definicja danych osobowych, w ocenie IAB Polska, nie przystaje do realiów obrotu, z uwagi na
dychotomiczne rozróżnienie: „możliwy do zidentyfikowania” i „niemożliwy do zidentyfikowania”.
Fakt ten znajduje zresztą potwierdzenie w postanowieniach preambuły Projektu (pkt 23 i 24).
Takie dychotomiczne podejście nie sprawdza się już na gruncie obowiązującej dyrektywy z 1995 r. i
nie należy kontynuować go w nowej regulacji. W związku z tym IAB Polska proponuje
zdefiniowanie kategorii danych „pośrednio identyfikujących”. Definicja taka pozwoli zapewnić
pewność prawa administratorom danych. Potrzeba takiej definicji wynika zresztą z art. 10 i pkt 45
preambuły (dane przetwarzane nie umożliwiające identyfikacji).
64
Ponadto, proponowana definicja, nie pozwala na zagwarantowanie wysokiego poziomu pewności
prawa, w szczególności w zakresie przetwarzania takich rodzajów danych, jak np. numery IP: z
jednej bowiem strony w pkt. 24 preambuły (która nie ma jednak mocy wiążącego prawa)
wskazano, że tego rodzaju dane niekoniecznie muszą być traktowane jako dane osobowe, z
drugiej jednak strony – w art. 4 pkt 1 wyraźnie odniesiono się do identyfikatorów internetowych
(ang. online identifier), jako możliwych czynników przesądzających o możliwości identyfikacji
podmiotu danych. Nadal możliwe jest zatem, że w poszczególnych Państwach Członkowskich
przyjęta zostanie odmienna interpretacja w tym zakresie, co w sposób istotny ograniczy
zamierzony skutek harmonizacji. W szczególności IAB Polska obawia się, że nastąpi objęcie
Rozporządzeniem i całym reżimem przetwarzania danych osobowych baz danych obejmujących
np. sam identyfikator numeryczny oraz cookie lub nickname. Wymagają ponadto zdefiniowania
pojęcia, które mogą stanowić dane osobowe, jako identyfikujące pośrednio osobę fizyczną przez
odniesienie do niej, tj.: „identyfikator online”, „numer identyfikujący”, „dane dotyczące lokalizacji”.
Artykuł 4 (1)
„podmiot danych” oznacza zidentyfikowaną
osobę fizyczną lub osobę fizyczną, którą
można zidentyfikować, bezpośrednio lub
pośrednio, za pomocą wszelkich środków,
„podmiot danych” oznacza zidentyfikowaną
osobę fizyczną lub osobę fizyczną, którą
można bezpośrednio zidentyfikować, lub
pośrednio, za pomocą wszelkich środków,
które z rozsądnym prawdopodobieństwem
mogą być użyte przez administratora lub
inną osobę fizyczną bądź prawną,
szczególnie przez odniesienie do numeru
identyfikacyjnego, danych dotyczących
lokalizacji,
identyfikatora
online
lub
przynajmniej
jednego
czynnika
charakterystycznego
dla
fizycznej,
fizjologicznej, genetycznej, umysłowej,
ekonomicznej, kulturowej lub społecznej
tożsamości tej osoby;
które z rozsądnym prawdopodobieństwem
mogą być użyte przez administratora lub
inną osobę fizyczną bądź prawną,
szczególnie przez odniesienie do imienia i
nazwiska,
numeru
identyfikacyjnego,
danych
dotyczących
lokalizacji,
identyfikatora online lub przynajmniej
jednego czynnika charakterystycznego dla
fizycznej,
fizjologicznej,
genetycznej,
umysłowej, ekonomicznej, kulturowej lub
społecznej tożsamości tej osoby. Danymi
osobowymi nie są takie dane, które w
sposób jednoznaczny nie pozwalają na
identyfikację osoby oraz dane, których
użycie wymagałoby nadmiernych kosztów,
czasu lub działań.
65
3. Definicja zgody podmiotu danych
IAB Polska w pełni popiera inicjatywę związaną z udoskonaleniem regulacji w zakresie zgody, jako
podstawy przetwarzania danych osobowych, w szczególności w aspekcie jej świadomości i
dobrowolności. Poważne zastrzeżenia i obawy budzi jednak ograniczenie dotychczasowej
konstrukcji zgody wyłącznie do modelu opt-in (wymóg wyraźnej zgody). Wymóg ten nie przystaje
do realiów „elektronicznej” gospodarki i obrotu w sieci, stwarza również istotne ryzyko okraczenia
rozwoju tej gałęzi gospodarki, stawiając przedsiębiorców z Unii Europejskiej w trudniejszej sytuacji
niż ich konkurenci z innych państw. Ograniczenie zgody wyłącznie do modelu opt-in może
przekształcić środowisko internetowe w system usług dostępnych wyłącznie po zalogowaniu, a
ponadto w system wszechobecnych okienek, pop-up’ów, banner’ów, za pomocą których zbierane
byłyby wymagane (wyraźne) zgody. Wydaje się bowiem, iż nie będzie spełniać proponowanych
przez Komisję wymogów w zakresie zgody np. fakt rozpoczęcia korzystania z usług w Internecie; z
drugiej jednak strony – w kontekście pkt 25 preambuły – powstaje wątpliwość, czy takie
zachowanie nie stanowi „wyraźnego działania potwierdzającego podmiotu danych” (ang. clear
affirmative action by the data subject), i tym samym czy nie spełnia wymogów przyjętych w
Projekcie.
Artykuł 4 (8)
„zgoda
podmiotu
danych”
oznacza
dobrowolne, szczególne, świadome i
wyraźne oświadczenie woli, przez które
podmiot danych, w drodze oświadczenia lub
wyraźnego działania potwierdzającego,
wyraża zgodę na przetwarzanie dotyczących
go danych osobowych;
„zgoda
podmiotu
danych”
oznacza
dobrowolne, szczególne i świadome i
wyraźne oświadczenie woli, przez które
podmiot danych, w drodze oświadczenia lub
wyraźnego działania potwierdzającego,
wyraża zgodę na przetwarzanie dotyczących
go danych osobowych;
4. Dane spsedudonimizowane i dane anonimowe
W ocenie IAB Polska w tekście Projektu nie uwzględniono w wystarczającym stopniu koncepcji
danych osobowych anonimowych oraz spseudonimizowanych. Przetwarzanie tego rodzaju danych
nie pociąga dla podmiotów danych żadnych zagrożeń, dlatego przetwarzanie takich danych
powinno wiązać się wyłącznie ze spełnieniem obowiązku informacyjnego bez konieczności
spełniania, którejś z przesłanek legalizujących przetwarzanie. Natomiast dane anonimowe nie
powinny w ogóle być objęte regulacją Rozporządzenia.
66
Artykuł 4 (2a) (nowy)
Dane
spseudonimizowane
oznaczają
wszelkie dane osobowe zebrane, zmienione
lub inaczej przetwarzane w sposób nie
pozwalający na przypisanie ich do
konkretnego
podmiotu
danych
bez
wykorzystania dodatkowych danych, które
poddane są odrębnym, organizacyjnym i
technicznym środkom uniemożliwiającym
takie przypisanie (identyfikację podmiotu
danych)
lub
których
przypisanie
wymagałoby nadmiernych kosztów, wysiłku
i czasu.
Artykuł 4 (3a) (nowy)
Dane anonimowe oznaczają wszelkie dane
osobowe, które zostały zebrane, zmienione
lub inaczej przetwarzane w sposób nie
pozwalający na przypisanie
konkretnego podmiotu danych
ich
do
Artykuł 2 ust 2 lit f) (nowy)
które zostały zanonimizowane.
Artykuł 6 ust. 1 g) (nowy)
przetwarzane
są
spseudonnimizowane.
wyłącznie
dane
5. Prawa odbiorców danych
Postulujemy doprecyzowanie art. 13 Projektu, którego realizacja w znakomitej większości
przypadków będzie „niemożliwa lub będzie wymagać niewspółmiernie dużego wysiłku”.
67
Pozostawienie przedmiotowego obowiązku w obecnej postaci skutkować będzie licznymi
skargami (postępowaniami prowadzonymi przed organu kontrolne, sporami sądowymi pomiędzy
administratorami danych a ich odbiorcami), przy jednoczesnej iluzoryczności ochrony praw osób,
których dane dotyczą. Jednocześnie, aby zachować jasność na poziomi definicji proponujemy
doprecyzować pojęcie „odbiorcy”.
Artykuł 4 (7)
„odbiorca” oznacza osobę fizyczną lub „odbiorca” oznacza osobę fizyczną lub
prawną, organ publiczny, agencję lub inny prawną, organ publiczny, agencję lub inny
podmiot,
osobowe
któremu
ujawnia
się
dane podmiot, któremu ujawnia się dane
osobowe, z wyłaczeniem
a) osoby, której dane dotyczą,
b) osoby upoważnionej do przetwarzania
danych,
c) przedstawiciela, o którym mowa w art.
31a,
d) podmiotu, o którym mowa w art. 4 (14),
e) organów państwowych lub organów
samorządu terytorialnego, którym dane są
udostępniane w związku z prowadzonym
postępowaniem,
Artykuł 13
Administrator informuje o wszelkich
operacjach poprawienia lub usunięcia
dokonanych zgodnie z art. 16 i art. 17
każdego odbiorcę, któremu ujawniono dane,
chyba że okaże się to niemożliwe lub będzie
wymagać niewspółmiernie dużego wysiłku.
Administrator informuje o wszelkich
operacjach poprawienia lub usunięcia
dokonanych zgodnie z art. 16 i art. 17
odbiorców, z którymi pozostaje w relacjach
umownych oraz odbiorców, którym w
ramach relacji umownych dane zostały
przekazane nie wcześniej niż na 12 miesięcy
przed dokonaniem tych operacji. Przepis nie
ma zastosowania, jeśli poinformowanie tych
odbiorców okaże się to niemożliwe lub
będzie wymagać niewspółmiernie dużego
wysiłku.
68
6. Prawo od bycia zapomnianym
Zakres tego obowiązku sformułowany został zbyt szeroko: obejmuje bowiem wszystkie podmioty,
które przetwarzają dane, których to podmiotów w realiach Internetu może być bardzo duża liczba.
Ponadto, co wydaje się nawet istotniejsze, obowiązek informacyjny dotyczy nie tylko podmiotów,
którym administrator danych przekazał dane (np. na podstawie umowy o udostępnieniu danych),
tym samym na administratorze ciążyć będzie obowiązek, po pierwsze, odszukania wszelkich
podmiotów trzecich, które mogą przetwarzać dane (przepis nie ogranicza ich ponadto do
przetwarzania w postaci upublicznienia, w szczególności w Internecie), po drugie, do ich
„zlokalizowania” (np. dotarcia do niezbędnych danych kontaktowych, których to danych wiele
podmiotów, w szczególności z państw spoza UE, nie ujawnia), po trzecie – do rozesłania tym
podmiotom wymaganych informacji (co zwłaszcza dla mniejszych administratorów danych może
samo w sobie stanowić pewne wyzwanie, jeśli uwzględni się znaczą ilość tego rodzaju podmiotów
trzecich, zlokalizowanych na całym świecie).
W ocenie IAB Polska, obowiązki administratora w zakresie realizacji prawa danej osoby „do bycia
zapomnianym” będą w praktyce niewykonalne. Brak jest w szczególności technicznych
możliwości, aby platformy internetowe monitorowały dokładnie kto miał dostęp do danej
upublicznionej informacji i gdzie mogła być ona następnie opublikowana.
Z tych względów proponujemy usunąć całą teść art. 17.
7. Prawo przenoszenia danych
W ocenie IAB Polska, możliwość przenoszenia danych, gwarantowana jest już obecnie poprzez
mechanizm zapewnienia podmiotom danych efektywnej kontroli nad ich danymi osobowymi. W
szczególności podmiot danych może już obecnie zadecydować o opuszczeniu danej platformy
(serwisu internetowego) i usunięciu z niej swoich danych. W tym też kontekście wprowadzenie
dodatkowego prawa podmiotu, którego dane dotyczą do otrzymania kopii danych, wydaje się
instrumentem zbędnym, wprowadzającym dodatkowe obciążenia biurokratyczne (m.in.
konieczność tworzenia określonych rozwiązań informatycznych, potrzeba zatrudnienia osób do
obsługi tego rodzaju żądań, ponoszenia dodatkowych kosztów z tym związanych). Ponadto,
obligowanie administratorów danych do bezpośredniego przekazywania informacji o swoich
użytkownikach innemu administratorowi, w ocenie IAB Polska, podważa fundament konkurencji
na tym rynku i ignoruje techniczne, strategiczne różnice i niezgodności w systemach technicznych
poszczególnych administratorów. W tym zakresie szczególne zastrzeżenia budzi kompetencja
przyznana Komisji do określenia standardów technicznych, które dzięki swojej powszechności
69
umożliwiłyby realizację tego prawa. Takie rozwiązanie będzie bezpośrednio godziło w wolność
prowadzenia działalności gospodarczej, gdzie każdy z producentów oprogramowania będzie
zmuszony stosować rozwiązania techniczne zaakceptowane na poziomie europejskim.
Z tych względów proponujemy usunąć całą teść art. 18.
8. Relacja administrator – przetwarzający
Projekt w zakresie określenia obowiązków i odpowiedzialności administratora i podmiotu
przetwarzającego dane (art. 22, 24, 26-28, 30, 33, 34, 75, 77) nie dokonuje konsekwentnego
rozróżnienia tych podmiotów w zakresie ich obowiązków i odpowiedzialności. Podmioty
przetwarzające dane wyłącznie wykonują powierzone im przez administratora zadania, z tego
powodu trudno też wyobrazić sobie możliwość wsparcia przez nich administratora przy realizacji
obowiązków informacyjnych, przeprowadzaniu impact assessment oraz innych ustaleń w zakresie
przetwarzania danych osobowych. Podmiot przetwarzający ponosi odpowiedzialność umowną
wobec administratora za przetwarzanie niezgodne z udzielonymi mu wytycznymi (jest to
wewnętrzna relacja umowna). Odpowiedzialność wobec regulatorów i podmiotów danych ponosi
administrator i nie ma tu miejsca dla współodpowiedzialności administratorów i podmiotów
przetwarzających dane. Niepraktycznym rozwiązaniem jest również zobowiązywanie processora
do uzyskania zgody administratora odnośnie każdego podmiotu będącego subprocessorem, który
w jakikolwiek sposób może mieć styczność z danymi (szczególnie biorąc pod uwagę bardzo
szeroką definicję przetwarzania danych osobowych).
Dlatego też proponujemy usunąć wyrażenie „podmiot przetwarzający dane” z artykułów: 28 ust. 1,
33 ust. 1, 34, 75 i 77.
9. Sankcje administracyjne
Projekt przewiduje szeroki katalog czynów zagrożonych sankcjami administracyjnymi.
Pozostawiając na marginesie wątpliwość związane z konstytucyjną możliwością nakładania takich
sankcji przez organy nadzorcze oraz ewentualnym trybem odwoławczym, w którym sąd
administracyjny będzie zobowiązany badać kwestie winny i jej stopnia, zwracamy uwagę na oceny
charakter tych naruszeń. Takie rozwiązanie w ocenie IAB Polska jest nie do zaakceptowania i
podważa zasady państwa praworządnego.
Propozycja IAB uwzględnia również wykreślenie sankcji za nieprzestrzeganie obowiązków, o
wykreślenie których wnosiliśmy powyżej.
70
Artykuł 79 ust. 4, 5 i 6
Organ nadzorczy nakłada grzywnę do
wysokości 250 000 EUR lub w przypadku
przedsiębiorstwa do 0,5 % jego rocznego
światowego obrotu, na każdy podmiot, który
umyślnie lub lekkomyślnie:
a)
nie
ustanowił
mechanizmów
umożliwiających
podmiotom
danych
składanie wniosków lub nie odpowiada
Art. 79. ust 4 Organ nadzorczy może nałożyć
nakłada grzywnę do wysokości 250 000
EUR lub w przypadku przedsiębiorstwa do
0,5 % jego rocznego światowego obrotu, na
każdy podmiot, który umyślnie lub
lekkomyślnie:
a)
nie
ustanowił
mechanizmów umożliwiających podmiotom
danych składanie wniosków lub nie
podmiotom danych bezzwłocznie lub odpowiada
podmiotom
danych
odpowiada nie w wymaganym formacie bezzwłocznie lub odpowiada nie w
zgodnie z art. 12 ust. 1 i 2;
wymaganym formacie zgodnie naruszył art.
12 ust. 1 i 2;
b) pobiera opłatę za informację lub b) pobiera opłatę za informację lub
odpowiedzi na wnioski podmiotów danych odpowiedzi na wnioski podmiotów danych
naruszając w ten sposób art. 12 ust. 4.
naruszając w ten sposób art. 12 ust. 4.
5.
Organ nadzorczy nakłada grzywnę 5. Organ nadzorczy nakłada grzywnę do
do wysokości 500 000 EUR lub w wysokości 500 000 EUR lub w przypadku
przypadku przedsiębiorstwa do 1 % jego przedsiębiorstwa do 1 % jego rocznego
rocznego światowego obrotu, na każdy
podmiot, który umyślnie lub lekkomyślnie:
a) nie dostarcza podmiotom danych
informacji lub nie dostarcza pełnych
informacji lub nie dostarcza informacji w
wystarczająco przejrzysty sposób zgodnie z
art. 11, art. 12 ust. 3 i art. 14;
b)
nie zapewnia dostępu podmiotom
danych lub nie poprawia danych osobowych
zgodnie z art. 15 i 16 lub nie przekazuje
światowego obrotu, na każdy podmiot, który
a) nie dostarcza podmiotom danych
informacji lub nie dostarcza pełnych
informacji lub nie dostarcza informacji w
wystarczająco przejrzysty sposób zgodnie z
art. 11, art. 12 ust. 3 i art. 14;
b) nie zapewnia dostępu podmiotom danych
lub nie poprawia danych osobowych
zgodnie z art. 15 i 16 lub nie przekazuje
odpowiednich informacji odbiorcy zgodnie z
art. 13;
c) nie respektuje prawa do bycia
zapomnianym i do usunięcia danych lub nie
wprowadza mechanizmów, aby zapewnić,
że terminy są przestrzegane lub nie
odpowiednich informacji odbiorcy zgodnie z
art. 13;
c) nie respektuje prawa do bycia
zapomnianym i do usunięcia danych lub nie
wprowadza mechanizmów, aby zapewnić,
że terminy są przestrzegane lub nie
podejmuje wszelkich właściwych kroków,
aby poinformować osoby trzecie, że
podmioty danych zażądały wszystkich
usunięcia linków do danych, lub kopii lub
replikacji danych osobowych na podstawie
art. 17;
d) nie dostarcza kopii danych osobowych w
formie
elektronicznej
lub
utrudnia
podmiotowi danych przekazanie danych
podejmuje wszelkich właściwych kroków,
aby poinformować osoby trzecie, że
podmioty danych zażądały wszystkich
usunięcia linków do danych, lub kopii lub
replikacji danych osobowych na podstawie
art. 17;
d) nie dostarcza kopii danych osobowych w
formie
elektronicznej
lub
utrudnia
podmiotowi danych przekazanie danych
osobowych do innego zastosowania,
naruszając art. 18;
e) nie określa w sposób wystarczający
odpowiednich
obowiązków
współadministratorów danych zgodnie z art.
24;
f) nie prowadzi dokumentacji lub prowadzi ją
w sposób niewystarczający na mocy art. 28,
art. 31 ust. 4 i art. 44 ust. 3;
g)
osobowych do innego zastosowania,
naruszając art. 18;
e) nie określa w sposób wystarczający
odpowiednich
obowiązków
współadministratorów danych zgodnie z art.
24;
f) nie prowadzi dokumentacji lub prowadzi ją
w sposób niewystarczający na mocy
naruszający art. 28, art. 31 ust. 4 i art. 44 ust.
3;
nie przestrzega, w przypadkach które g) nie przestrzega, w przypadkach które
dotyczą szczególnych kategorii danych, na
mocy art. 80, 82 i 83, przepisów
odnoszących się do wolności wypowiedzi
lub do przetwarzania w kontekście
zatrudnienia lub dotyczących warunków
przetwarzania do celów dokumentacji,
statystyki i badań naukowych.
6. Organ nadzorczy nakłada grzywnę do
wysokości 1 000 000 EUR lub w przypadku
przedsiębiorstwa do 2 % jego rocznego
dotyczą szczególnych kategorii danych, na
mocy art. 80, 82 i 83, przepisów
odnoszących się do wolności wypowiedzi
lub do przetwarzania w kontekście
zatrudnienia lub dotyczących warunków
przetwarzania do celów dokumentacji,
statystyki i badań naukowych.
6. Organ nadzorczy nakłada grzywnę do
wysokości 1 000 000 EUR lub w przypadku
przedsiębiorstwa do 2 % jego rocznego
światowego obrotu, na każdy podmiot, który światowego obrotu, na każdy podmiot, który
a) przetwarza dane osobowe bez żadnej lub a) przetwarza dane osobowe bez żadnej lub
wystarczającej
podstawy
prawnej wystarczającej
podstawy
prawnej
przetwarzania lub nie przestrzega warunków przetwarzania lub nie przestrzega warunków
dotyczących uzyskania zgody na mocy art. dotyczących uzyskania zgody na mocy art.
71
72
6, 7 i 8;
b) przetwarza szczególne kategorie danych
niezgodnie z art. 9 i art. 81;
c) nie respektuje sprzeciwu lub wymogu na
mocy art. 19;
d) nie przestrzega warunków odnoszących
się do środków opartych na profilowaniu na
mocy art. 20;
e) nie przyjmuje wewnętrznych polityk lub
6, 7 i 8;
b) przetwarza szczególne kategorie danych
niezgodnie z art. 9 i art. 81;
c) nie respektuje sprzeciwu lub wymogu na
mocy art. 19;
d) nie przestrzega warunków odnoszących
się do środków opartych na profilowaniu na
mocy art. 20;
e) nie przyjmuje wewnętrznych polityk lub
nie wdraża właściwych środków w celu
zapewnienia i wykazania zgodności na mocy
art. 22, 23 i 30;
f) nie wyznacza przedstawiciela na mocy art.
25;
g) przetwarza lub wydaje polecenie
przetwarzania danych osobowych, z
naruszeniem obowiązków odnoszących się
do przetwarzania w imieniu administratora
na mocy art. 26 i 27;
h) nie ostrzega, ani nie zawiadamia o
nie wdraża właściwych środków w celu
zapewnienia i wykazania zgodności na mocy
art. 22, 23 i 30;
f) nie wyznacza przedstawiciela na mocy art.
25;
g) przetwarza lub wydaje polecenie
przetwarzania danych osobowych, z
naruszeniem obowiązków odnoszących się
do przetwarzania w imieniu administratora
na mocy art. 26 i 27;
h) nie ostrzega, ani nie zawiadamia o
naruszeniu ochrony danych osobowych lub
nie zawiadamia terminowo i w całości o
naruszeniu danych organu nadzorczego lub
podmiotu danych na mocy art. 31 i 32;
i) nie przeprowadza oceny skutków w
zakresie ochrony danych lub przetwarza
dane osobowe bez uzyskania uprzedniej
zgody organu nadzorczego lub bez
uprzednich konsultacji z nim na mocy art. 33
i 34;
naruszeniu ochrony danych osobowych lub
nie zawiadamia terminowo i w całości o
naruszeniu danych organu nadzorczego lub
podmiotu danych na mocy art. 31 i 32;
i) nie przeprowadza oceny skutków w
zakresie ochrony danych lub przetwarza
dane osobowe bez uzyskania uprzedniej
zgody organu nadzorczego lub bez
uprzednich konsultacji z nim na mocy art. 33
i 34;
j) nie wskazuje inspektora ochrony danych j) nie wskazuje inspektora ochrony danych
lub
nie
zapewnia
warunków lub
nie
zapewnia
warunków
umożliwiających wykonanie zadań na mocy umożliwiających wykonanie zadań na mocy
art. 35, 36 i 37;
art. 35, 36 i 37;
k) nadużywa pieczęci lub oznaczeń w k) nadużywa w sposób nieuzasadniony lub
zakresie ochrony danych w rozumieniu art. bezpodstawny pieczęci lub oznaczeń w
39;
l) wykonuje lub zleca przekazanie danych do
państwa
trzeciego
lub
organizacji
międzynarodowej, na co nie zezwala decyzja
stwierdzająca odpowiedni poziom ochrony
lub odpowiednie gwarancje lub odstępstwo
na mocy art. 40-44;
m)
nie
przestrzega
nakazu
zakresie ochrony danych w rozumieniu art.
39;
l) wykonuje lub zleca przekazanie danych do
państwa
trzeciego
lub
organizacji
międzynarodowej, na co nie zezwala decyzja
stwierdzająca odpowiedni poziom ochrony
lub odpowiednie gwarancje lub odstępstwo
na mocyz naruszeniem art. 40-44;
lub m)
nie
przestrzega
nakazu
lub
tymczasowego albo ostatecznego zakazu
dotyczącego przetwarzania lub zawieszenia
przepływu danych przez organ nadzorczy na
podstawie art. 53 ust. 1;
n) nie przestrzega obowiązków dotyczących
udzielenia pomocy lub odpowiedzi lub
dostarczenia
odpowiednich
informacji
organowi nadzorczemu lub udostępnienia
mu pomieszczeń na mocy art. 28 ust. 3, art.
29, art. 34 ust. 6 i art. 53 ust. 2;
o) nie przestrzega przepisów dotyczących
tymczasowego albo ostatecznego zakazu
dotyczącego przetwarzania lub zawieszenia
przepływu danych przez organ nadzorczy na
podstawie art. 53 ust. 1;
n) nie przestrzega obowiązków dotyczących
udzielenia pomocy lub odpowiedzi lub
dostarczenia
odpowiednich
informacji
organowi nadzorczemu lub udostępnienia
mu pomieszczeń na mocy art. 28 ust. 3, art.
29, art. 34 ust. 6 i art. 53 ust. 2;
o) nie przestrzega przepisów dotyczących
zachowaniu tajemnicy służbowej na mocy zachowaniu tajemnicy służbowej na mocy
art. 84.
art. 84.
73

Związku Pracodawców Branży Internetowej IAB Polska

Transkrypt

Podobne dokumenty

Zapoznaj się z programem wyjazdu

Badania adblockingu wskazują, że jest to zjawisko coraz

Kodeks Dobrych Praktyk SEO IAB Polska

Administracji i Cyfryzacji w sprawie udzielania pomocy finansowej

IAB Polska - Prawo autorskie

Bezrobocie w Niemczech spadnie również w 2017 r.

Jak zgłosić punkty recertyfikacyjne

Marjak H., Analiza działań marketingowych on