Krasnystaw w Średniowieczu - Krasnystaw

Krasnystaw w Średniowieczu
Krasnystaw do końca średniowiecza
Pierwsze ślady działalności człowieka w okolicach dzisiejszego Krasnegostawu pochodzą ze
schyłkowego paleolitu (12000?7900 lat przed Chrystusem), a z terenu samego miasta ? z
wczesnego neolitu (5000 lat przed Chrystusem) [71,127]. Prace archeologów i zbieraczy,
przyniosły duży zbiór zabytków archeologicznych tworzących ciąg od najstarszych ze
schyłkowego paleolitu aż po nowożytne [51.A].
Początki osady sięgają zapewne X/XI wieku, a może nawet czasów wcześniejszych [85,337].
Wiąże się z tym bardzo stara legenda o trzech braciach książętach ruskich: Kiju - założycielu
Kijowa, Szczeku i Chorewie. Legendę znajdujemy w ?Latopisie Nikiforowskim? zapisaną pod
rokiem 862 [4]. Kronikarz
Jakub Susza
(1652?1685), Bazylianin, późniejszy unicki biskup chełmski, w XVII wieku zapisał stare podanie
ludowe, według którego
Szczek
założył warowny gród, nazywając go
Szczekarzewem
. Warownia strzegła przeprawy przez Wieprz na uczęszczanym szlaku handlowym
, wiodącym z Rusi od brodów na Bugu w okolicy Horodła przez brody na Wieprzu do Lublina i
dalej
. w wieku XII Szczekarzew leżał na pograniczu wołości czerwieńskich i chełmskich.
Hipoteza o lokalizacji Szczekarzewa
Interesującą hipotezę na temat rozwoju wczesnego Szczekarzewa zawiera praca [216] (rys. 5.).
Układ zabudowy na północ od miasta, odpowiada rozplanowaniu właściwemu dla wsi. Jego
podstawę stanowi droga (ulica ? Kołowrót), półkoliście biegnąca u podnóża garbu terenowego i
gwałtowne urywająca się przy brzegu Wieprza, co może sugerować istnienie w tym miejscu
pierwotnej przeprawy. Rozplanowanie takie, może świadczyć o lokalizacji w tym miejscu
wczesnośredniowiecznej osady. Kolista forma wyniosłości położonej na południowy-wschód od
opisywanego garbu, może stanowić pozostałość po grodzie. Pewne fakty potwierdzające
hipotezę istnienia tutaj grodu znajdują się w chełmskich zapiskach sądowych. Informacja,
datowana na rok 1470 stwierdza, że funkcjonował tu ?młyn u podnóża grodziska (molendinu
m sub grodzisko
)
?.
Druga wzmianka, o trzy lata późniejsza, dotyczy sprzedaży za 60 grzywien, przez szlachetnego
Marcina Grabowskiego, mieszczaninowi Janowi Liszkonowi, rajcy krasnostawskiemu, dwóch
łanów
?
1 / 13
Krasnystaw w Średniowieczu
położonych w okolicy miasta Krasnystaw, w pobliżu stawów i łąk, pomiędzy łanem
kmiecia Przestampa z jednej strony a wzgórzem Grodzisko z drugiej strony?
[232]. Źródła archeologiczne z badań powierzchniowych wskazują na intensywne osadnictwo w
X-XIII wieku. Sugerując się powyższymi faktami można sądzić, że grunty Szczekarzewa
rozciągały się na południe od osady i grodu, sięgały aż do ujścia Żółkiewki do Wieprza. Na nich
później postawiono zamek i lokowano miasto Krasnystaw.
Możliwe, że pierwsze grodzisko powstało już w X-XI wieku. Szczekarzew był wymieniany na
początku XIII wieku już jako gród i stolica wołości. Ten gród istniał prawdopodobnie do połowy
XIV wieku. Przetrwał najazd Mongołów z połowy XIII wieku, co potwierdza zapis o istnieniu
grodu pod koniec wieku. Kres grodziska przyniosły zapewne niekorzystne zmiany klimatyczne
drugiej połowy XIV wieku oraz opanowanie tych terenów przez Kazimierza Wielkiego w wyniku
wojen z lat 1340-1366. Król wzniósł w Szczekarzewie zamek w miejscu nowym:
bezpieczniejszym i stabilniejszym.
Pierwszy historyczny zapis kronikarski wspominający Szczekarzew znaleziono w staroruskiej
kronice
Latopisie hipackim,
?Księdze monsteru Hipackiego?
,
której nazwa pochodzi od klasztoru Św. Hipacego w Kostromie, miejsca powstania kroniki
[16,17]
.
w owej księdze pod rokiem 1219, zapisano następujące słowa:
??p??? ?????? ?? ?????? ? ?????????
?????? ??? ???? ?? ?????? ??????????? ??????? ????????
(staroruski).
?Roku 6727 przychodził Lestko
[Leszek Biały]
na Daniła do Szczekarzewa broniąc mu iść na pomoc Mścisławowi, teściowi swojemu?
. Leszek pod Szczekarzewem zagrodził drogę wojsku daniłowemu idącemu do Halicza, gdzie
Daniło miał się spotkać z Mścisławem. Starając się zyskać na czasie i nie dopuścić do
manewrów Daniły ? Leszek wszczął pertraktacje, lecz do walki nie doszło [306]. Analiza
porównawcza z innymi tekstami sugeruje, że w rzeczywistości mogło się to wydarzyć w sierpniu
1220 roku [307] lub w lecie roku 1221 [214].
Szczekarzew był grodem na krańcu ówczesnych posiadłości księcia Daniela Romanowicza ?na
d pograniczną rzeką Wieprz?
. Po śmierci Daniela Halickiego (1264), Szczekarzew razem ze swym okręgiem, przeszedł pod
2 / 13
Krasnystaw w Średniowieczu
panowanie syna Szwarna, a po jego zgonie (1272) przeszedł we władanie Jerzego i Lwowicza,
który stopniowo jednoczył ziemie stanowiące spadek po Danielu. Za panowania Jerzego,
Tatarzy częstymi najazdami nękali Zabużną Ruś. Żądali oni od książąt ruskich, by jako lennicy
wspomagali ich w najazdach. Tak też było w roku 1282, kiedy to dwaj tatarscy chanowie, Nogaj
i Telebuga podjęli pochód na Węgry [164]. z tego okresu pochodzi drugi z kolei historyczny
zapis wspominający Szczekarzew a relacjonujący uderzenie księcia mazowieckiego Bolesława
II:
?6790 ???????? ?? ... ?????????? ?????? ?????? ??????? ?? ???? ???? ????? ?????
????????
? ??? ?????? ??? ? ???? ??????? ?????? ? ??????? ????????? ... ??? ??? ????? ??????
(staroruski).
?Roku 6790
(1282)
Bolesław upatrzywszy czas, przyszedł w dwustu wojów w okolice Szczekarzewa i dziesięć wsi
wziął i odszedł z powrotem z dumą wielką, jakby wziął ziemię całą?
. Analiza porównawcza z innymi tekstami, sugeruje, że mogło to być w lutym roku 1285 [9,214].
Latopis powiada, że Bolesław Mazowiecki skorzystał z nieobecności ruskich książąt, wpadł do
ziemi ruskiej koło Szczekarzewa (i Przeworska) z większą liczbą rycerstwa i zniszczył znaczną
część kraju.
Szczekarzew był więc miejscowością znaczną - tylko on wymieniony został z nazwy i punktem
obrony umocnionym tak, że Bolesław nie zdołał go zdobyć. Być może ówczesny gródek
wyglądał podobnie do tego przedstawionego na rys. 6 [201].
W dokumencie wystawionym przez króla Kazimierza Wielkiego 1349.VI.19 w Brześciu,
wspomniana jest miejscowość Kunistat, którą autorzy opracowania [204] utożsamiają z
dzisiejszym
Krasnymstawem. Byłby to wczesny, chociaż
budzący wątpliwość, dokument polski wspominający Szczekarzew-Krasnystaw.
Pierwszy zapis nazwy Krasnystaw w archiwach polskich datowany jest 1377.X.05 w Gródku.
Pochodzi z kopii dokumentu wydanego przez księcia
Władysł
awa Opolczyka
, który ustanowił w Bełzie skład soli dla kupców przybywających z Litwy:
?... iżby obecny dokument i dawniejsze ich przywileje nie wzbudziły więcej gniewu Litwinów na
sól ruską, którą w okolicy Bełza na sprzedaż wystawiać należy, [w miastach sąsiednich, jako to
w Hrubieszowie, Sokalu,
Krasnymstawie
, Chełmie, Horodle, etc.] dla składowania litewskiej soli w uprzednim postanowieniu o
rzeczonym składzie bełskim wyznaczonych ??
[8]
.
Istnieje jednak opinia, że w oryginale przywileju nie wymieniono tych miejscowości z nazw, a
dopisano je w kopii 200 lat późniejszej, jako rozszerzoną wykładnię przywileju.
3 / 13
Krasnystaw w Średniowieczu
Walki polsko?litewskie o Ruś halicko?włodzimierską zakończyły się w roku 1366 traktatem
podpisanym w Opatowie. Na jego mocy, król Kazimierz
III
Wielki otrzymał w lenno księstwo chełmsko?bełskie ze Szczekarzewem.
Nowo opanowane ziemie zostały ziemiami królewskimi (królewszczyznami), bezpośrednio
podległymi królowi i służyły do osiągania dochodów na utrzymanie monarchy i dworu.
Szczekarzew - Krasnystaw zawsze był miastem królewskim.
Królowi Kazimierzowi przypisuje się wzniesienie dużego, murowanego zamku nad Wieprzem w
odległości około 700 m na południe od drewnianego ruskiego grodu [15,85]. Budowa zamku
przyczyniła się zapewne do zmiany miejsca przeprawy przez rzekę, która odtąd znajdowała się
w jego sąsiedztwie. Za panowania króla Kazimierza, dawny gród obronny wzmocniono fosą
zasilaną wodą wielkiego stawu, utworzonego w widłach rzek Wieprza i Żółkiewki [346]. Staw był
tak duży, że w wiekach XV?XVII
?rybitwi na nim
sieciami łowili?
,a
dobrą sławą cieszyła się solona
?krasnostawska
ryba?
eksportowana w dużych ilościach [28]. w opisie ziem polskich z połowy wieku XVI, napisano:
?KRASNYSTAW miasto murowane nad stawem najwspanialszym położone, zamek na równinie
murowany?
. Wielki staw zaznaczano na mapach Królestwa jeszcze w wieku XVIII [rys. 27.B], a i dziś
nietrudno wskazać miejsce po owym stawie.
Wzniesienie zamku, spowodowało szybki rozwój osady przygrodowej. w osadzie koncentrowały
się handel i rzemiosło, stając się źródłem zamożności mieszkańców. z czasem osada
przekształciła się w miasto z własnym systemem obronnym. To dawało kupcom i rzemieślnikom
poczucie bezpieczeństwa. Gród pełnił funkcje administracyjne i był elementem większego
systemu obronnego. Był siedzibą starosty królewskiego z dworem i drużyną. w grodzie istniała
drewniana cerkiew
Świętej Paraskiewy, której obraz otaczany był przez miejscową
ludność szczególną czcią. w tym czasie zapewne wzniesiono pierwszy drewniany kościół.
Królewska lokacja miasta
Król Władysław Jagiełło, doceniając znaczenie gospodarcze i strategiczne, podniósł
Szczekarzew do rangi miasta. 1 marca 1394 roku w Krakowie nadał mu magdeburskie prawa
miejskie [8], lokując na 100 łanach frankońskich (4320 morgach = 2420 ha) [55]. Pierwszym
wójtem, mianowanym przez króla, był
Stanisł
aw z Korzyc
(
4 / 13
Krasnystaw w Średniowieczu
Kozic)
(
wsi nad rzeką Sierotką, około 18 km na płd. wsch. od Lublina). w roku 1433 wprowadzono
urząd starościński. Pierwszym starostą był prawdopodobnie
Jan (Hryćko) Kierdej z Pomorzan
pochodzący ze spolonizowanej rodziny bojarskiej.
Konsekwencją przeniesienia Szczekarzewa na prawo niemieckie było wyłączenie: ?wójta,
mieszczan, zagrodników, karczmarzy, przedmieszczan i innych mieszkańców rzeczonego
miasta?
spod dotychczasowej administracyjnej i sądowniczej władzy urzędników państwowych, (czyli
wojewodów, kasztelanów, sędziów, podsędków i ich urzędników) i podporządkowanie
mieszczan wyłącznie władzy dziedzicznego wójta we wszystkich sprawach
?wielkich i małych, tj. kradzieży, zabójstwa, zranienia, pobicia, podpalenia i wszelkich innych?
.
Miasto było lubiane przez króla Władysława, który dużo podróżując, bywał częstym gościem.
Jan Długosz pod rokiem 1415 zapisał [9]: ?król polski Władysław na uroczystość Nawiedzenia
NMPanny przybył do Wilna, potem przez Grodek, Łuck, Sadowię, Włodzimierz, Lubomlę,
Chełm,
Krasnystaw i Żukowiec przybył do
Sandomierza, gdzie obchodził święto Narodzenia N. Maryi?.
Zaś pod rokiem 1421
?w Piątek po Popielcu, król polski Władysław
wyjechawszy z Oran (Vorani) zwykłą drogą przez Dubicz, Grodno, Ratno, Tur, Lubomlę,
Horodło, Chełm,
Krasnystaw
i inne, te same, co zwykle miejscowości, wrócił do Królestwa Polskiego?
(z Litwy)
.
Pod rokiem 1426:
?Władysław król Polski po spędzeniu w Wilnie ze swą żoną królową Zofią uroczystości Bożego
Narodzenia i po upływie pewnego czasu wobec tego, że zaraza ucichła, zamierzał przed
zapustami wrócić z Litwy do Królestwa Polskiego. Zajęty polowaniem na niedźwiedzie w
miejscu, które nosi nazwę Białowieża, przypadkiem złamał nogę. Udawszy się stąd do ziemi
chełmskiej, spędził zapusty (1426.II.10) i okres czterdziestodniowego postu w Lubomli i Krasnymstawie
, lecząc uszkodzoną kość. Po spędzeniu Wielkanocy (1426.III.31) w Krasnymstawie
, w jej oktawie król polski Władysław ze zdrową już nogą udaje się statkami, Wisłą do ziemi
Kujawskiej?.
Inna wersja wydarzeń z roku 1426 była taka:
?Roku 1424 i drugiego było wielkie powietrze w Polsce i w Litwie, tak, iż król z królową i
5 / 13
Krasnystaw w Średniowieczu
Witold w lesiech mieszkać musieli. a gdy się myślistwem bawił, padł pod nim koń, y złamał
goleń, y aż kilka miesięcy w Krasnym Stawie na lekarstwie musiał mieszkać?
[373]. Pod rokiem 1431 zapisano:
?Król Władysław, zabawiwszy jakiś czas w ziemi chełmskiej, przez Włodzimierz, Horodło,
Krasnystaw (1431.IX.13), Lublin. Bystrzyce, Szczebrzeszyn podążył w kierunku Lwowa i tam
przez pewien czas stale przebywał. Przez
Krasnystaw
i Żuków wracał do Królestwa Polskiego?.
Za panowania króla Jagiełły zaczęła się upowszechniać nowa nazwa - Krasny Staw Krasnostaw
. Nazwę tę
użyto zamiennie z nazwą Szczekarzew w roku 1439 w dokumentach Władysława III
Warneńczyka, gdzie napisano:
?Krasnystaw, czyli Szczekarzew?
. Byłoby to, zatem pierwsze użycie nazwy w dokumencie królewskim.
Z końca XV wieku zachował się interesujący zapis związany ze Świętym Kazimierzem. ?W roku
Pańskim 1484 sławny pan Kazimierz, drugi syn najjaśniejszego pana Kazimierza, króla Polski,
w czwartek w stolicy Litwy zmarł był, młodzieniec znakomitego talentu, najuczeńszy,
sprawiedliwości miłośnik. w czasie jego słabości, skoro nie dosyć sił nabrał, z powodu swojej
miłości i dla swojego najjaśniejszego pana króla Polski pocieszenia, najuniżeńszy pan
Jan Rzeszowski
, biskup krakowski, miasto
Krasnystaw
, które na osiem tysięcy liczono, votum uczynił i wolnym ogłosił, lecz potem żałował i aż do
choroby bolał?
[181].
Dla ochrony przed najazdami tatarskimi, król Kazimierz Jagiellończyk, 1485.XII.31 na zimowe
leża dla wojska wyznaczył: Bełz, Hrubieszów, Horodło, Grabowiec, Sokal, Lubaczów, Potylicz,
Chełm i Krasnystaw. Spowodowało to wielkie obciążenie ekonomiczne tych ziem.
Krasnystaw w wiekach XIV i XV miał szerokie kontakty handlowe z całą Polską, czego
świadectwem jest dokument Władysława Opolczyka (1377), ustanawiający w Bełzie skład soli,
a także przywilej królewski z roku 1450: ?Król Kazimierz (Jagiellończyk), na prośbę królowej
Zofii, matki swojej, kupcom i podróżnym traktem starożytnym z ziem Rusi przez Hrubieszów,
Krasnystaw, Lublin, Kazimierz, Radom, ... prawa ich przez księcia Władysława
(Opolczyka)
6 / 13
Krasnystaw w Średniowieczu
nadane, zachowuje?,
oraz postanowienie króla w sprawie pomiędzy Janem ze Szczekocin, wojewodą lubelskim, a
mieszczanami krasnostawskimi
?na okoliczność zapłaty myta lubelskiego przez kupców krasnostawskich, którzy z pękami skór
do Wrocławia, Poznania, Gniezna i Torunia przeciągają?.
?W wieku XV miasto było ładnie zbudowane i grało ważną rolę gospodarczą i polityczną?
[261].
Początek szkoły parafialnej (później przykatedralnej)
Początek działalności szkoły parafialnej w Krasnymstawie datuje się na rok 1407. a już ?w
latach 1413?1430 w Album studiosorum Akademii Krakowskiej zapisało się z dyecezyi
(chełmskiej)
kilku scholarzów, a mianowicie: dwóch z Krasnego Stawu
, dwóch z Rubieszowa (1419 i 1430), jeden z Rudnika (1427), jeden z Suchego Dołu (1419),
trzech z Wojsławic (1414) i jeden z Sczebrzesina (1413). z Chełmu wyruszyło czterech
scholarzów: po jednym w r. 1445-6 i 1500-1, a dwóch w r. 1501. z Rubieszowa sześciu
uczniów przybyło do Krakowa. Turobin i stąd różnemi czasy wyjeżdżała młodzież na wyższe
studja, np. do Krakowa. Krasny Staw stał się stolicą biskupstwa od r. 1490 i wysłał odtąd
stosunkowo dużo scholarzów na studja wyższe do Krakowa?
. Znakomicie świadczy to o poziomie nauczania krasnostawskiej szkoły parafialnej (a później
przykatedralnej), a także o sile charakteru ludzi, o ich potrzebie i woli zdobywania wiedzy. To
czyn godny podziwu. w tabeli pokazano liczbę Krasnostawian studiujących w Krakowie w wieku
XV i na początku XVI [196].
Poniżej przytoczono liczbę oraz nazwiska pierwszych krasnostawskich studentów [336,351].
Rok
1418
1420
7 / 13
Krasnystaw w Średniowieczu
1455
1467
1487
1488
1490
Ilość
1
1
1
2
1
1
8 / 13
Krasnystaw w Średniowieczu
2
Rok
1493
1497
1498
1502
1504
1507
1509
Ilość
1
9 / 13
Krasnystaw w Średniowieczu
1
1
1
1
2
1
- 1418 r. Thomas de Crasnistaw.
- 1420 r. Martinus Nicolai de Crasnistaw.
- Joh. de Crasnystaff (1488), Nicol. de Crasnistaw (1507).
- W czasie późniejszym: Johannes Martini (1518), Thomas (1536 zmarł w Krakowie na
zarazę), Valentinus a Crasnystaw (1537), Stan.
Crasnostaviensis, Stanislaus Petri,
Matias, Sebastianus Nicolai Chodoriski, Stanislaus Andreae, Andreas Johannis.
Szkoła katedralna w Krasnymstawie była w wieku XVI głównym ośrodkiem oświaty w Ziemi
Chełmskiej. z lat 1554-1557 pochodzi zezwolenie królewskie na zakup domów na fundację dla
biednych scholarzów szkoły katedralnej. w połowie wieku XVI nauczycielem Jana Zamoyskiego
był Wojciech Ostrowski, ?sławny nauczyciel, człowiek bardzo wykształcony, rektor szkoły w
Krasnymstawie, kolonii Akademii Krakowskiej?
[419]. w szkole tej uczył się także Jakub Uchański, późniejszy biskup chełmski i prymas Polski.
Śmierć Kazimierza księcia Mazowieckiego roku 1446
?Roku 1446 Dnia czternastego miesiąca Września, Kazimierz książę Mazowiecki i pan ziemi
Belzkiej, jadąc z Mazowsza przez miasto Krasnystaw do Bełza, niedaleko wsi Miczyna
10 / 13
Krasnystaw w Średniowieczu
(Miczin), dotknięty zarazą morową, która powszechnie wówczas panowała, umarł, i w kościele
Płockim pochowany został, nie zostawiwszy żadnego potomstwa i, żony swojej Jadwigi, którą
był w tymże roku, w Niedzielę dnia dwudziestego szóstego Czerwca zaślubił. Błogosławił temu
małżeństwu Jan biskup Chełmski, a gody weselne odprawiono zwykłym obyczajem w
Turobinie? [9].
Wielkie najazdy tatarskie w końcu XV wieku
W końcu XV wzrosła aktywność tatarska na wschodzie Polski. ?Roku 1489 Król Kazimierz
usłyszawszy, iż Tatarzy w wielkiem woysku Ruskie y Podolskie ziemie srogo woiowali,
wyprawił przeciw nim Jana Albrychta Syna swoiego ... a było z nim konnego ludu piętnaście
tysięcy, ? z wielką śmiałością uderzyli nasi, y na głowę Poganów porazili, y łupy y więźniów
odbili?
[301].
Wiek zakończył się wielkim najazdem tatarskim na ziemie wschodnie. Pozostały po nim liczne
opisy. ?W roku 1500 Mengli?Girej, chan krymski, rozpoczął wojnę z Aleksandrem, jako
sprzymierzeniec Iwana III, w. księcia moskiewskiego, a potem na własną rękę. Żądał od
Aleksandra corocznej daniny z 13-tu naddnieprzańskich miast litewskich, ziemie zaś polskie
najechał, nie wystawiając żadnych - pozornych chociażby - pretensyj. Achmed?Girej, syn jego,
rozpuszczał zagony pod Bracławiem, Chmielnikiem, Wiśniowcem, Włodzimierzem Wołyńskim,
Bełzem, Hrubieszowem,
Krasnym Stawem, Lublinem - w lipcu; potem powtórnie, we
wrześniu, spustoszył okolice Brześcia Litewskiego i Zawichostu nad Wisłą. Jasyru zabrano z
50.000 głów. Jan Olbracht nie zdążył dogonić lotnych rabusiów, chociaż wyjeżdżał z Krakowa
na Ruś; Aleksander dosiadał też konia, ale przeciwko wojskom moskiewskim, które zabierały
mu grody od wschodniej granicy; co gorsza, nie potrafił wesprzeć posiłkami sprzymierzeńców
swoich, hanów zawołżańskich, którzy ze stutysięczną hordą przykoczowali do tejże granicy?
[144].
?Tatarzy w końcu Lipca koło Bełza, Turobina, Kraśnika, Lublina i Krasnostawu aż pod Wisłę
swoim obyczajem kraj napadli, bezkarnie pustoszyli i wyludniali, a nieprzestając na tem,
znowu w miesiącu Wrześniu - po województwie ruskiem około Łańcuta, Leżajska, po
sandomirskiem około Zawichostu, Opatowa, a zarazem i na Litwie południowej aż pod Brześć
litewski w srogi sposób dokazywali.? ?Około 1500.VI.08 Tatarzy wtargnęli do Królestwa
Polskiego i pustoszyli około Lublina, Turobina, Bełza, Krasnegostawu i innych miejsc? ?
?Wkrótce potem, 1500.VII.22, Tatarzy niespodziewanie powtórnie i jeszcze straszniej
pustoszyli ziemie: ruską, litewską, sandomierską i lubelską: Urzędów, Łańcut, Krasnystaw,
Zawichost, wokoło Opatowa, Lublina i Brześcia Litewskiego?
[300].
?Teyże jesieni (roku 1500), z naprawy Wielkiego Księstwa Moskiewskiego Mindykirej Car
Prekopski posłał syna swego Achinatkireja Sołtana z inszymi synami swoyemi y z mnóstwem
Tatar z Polskie i Litewskie Państwa, którzy zawoyowali ziemię Wołyńską, Podlaską y Polską y
spalili miasto Włodzimierz, Brześć spustoszyli w Polszcze też około Bełza, Kraśnika, Turobina,
Krasnegostawu, Lublina, Urzędowa aż do Rzeki Wisły burzyli. Przeciw którym zebrał się
11 / 13
Krasnystaw w Średniowieczu
Albryecht Król, ale gdy nie mógł Pogan dogonić, wrócił się do Krakowa. Ci Tatarowie rychło po
tym złożywszy łupy w Prekopie, Miesiąca Września wrócili w też Kraie, gdzie Ruskie strony na
południe leżące, y część Litwy z naprawy Moskiewskiego zwoiowali, w Polszcze też koło
Łańcuta, Leżayska, Zawichosta przebywszy Wisłę od Opatowa aż do Brześcia Litewskiego
nazad ciągnąc wszystkie wołości splundrowali?
[301,302].
?Starców i dzieci w pień wyrzynając, lud roboczy uwlekając w niewolę, paląc niemiłosiernie
domówstwa?
[371].
?Król Albert (Jan Olbracht), Tatarom nieprzyjazny, w piątek, jedenastego czerwca przed
dwudziestą pierwszą godziną z wojskiem wyruszył, nic godnego wspomnienia nie uczyniwszy.
Zatem w środę, 22 lipca, w dzień Marii Magdaleny, do Krakowa powrócił. Przybył do niego
legat papieża Aleksandra VI, Kacper, biskup Callieński. Zaczem jubileusz krucjaty przeciw
poganom, w niedzielę na 30 sierpnia przypadającą, w Krakowie od kościoła Św. Marii procesją
przechodząc, za królem Alberetem podążając, publicznie ogłosił, a wnet Tatarzy po raz wtóry
wpadli i Ruś, Litwę, Ziemie Sandomierską, Mazowiecką i Lubelską, Urzędów, Łańcut, Leżajsk,
Krasnystaw, Zawichost, okolice Opatowa, okolice Lublina po Brześć Litewski, a takoż z nimi
sąsiadujące straszliwie spustoszyli. i złupiwszy, wszystkich możnych, nieszczęśliwych,
śpiących, żadnej obrony nie przeciwstawiających, wolno odstąpili. Którzy to panowie Piotr
Myszkowski, wojewoda sieradzki i starosta lwowski, Mikołaj Kamieniecki, wojewoda
sandomierski i starosta krakowski, przejściu Tatarów stawili opór i drogę zastawili, a inni
możni, którzy na rozkaz licznie przybyli, bojaźliwi na Tatarów nie wyskoczyli?
[279.A].
?Tatarowie z mocą wielką przyszli do Ruskich krain. Wielkie szkody czynili, wybrali i popalili
ziemię Sandomierską i Lubelską, około też Urzędowa, Leżajska, Łańcuta, Jarosławia,
Krasnegostawu aż do Brześcia Litewskiego wszędzie zwoiowali i wielkie korzyści wywiedli?
[308.A].
?Zaprawdę, Tatarzy w porze żniw plonów zimowych, z ogromną gwałtownością przez Wołyń,
Ruś i Polskę, okolice Bełza, Krasnegostawu, Turbina, Kraśnika i Lublina, aż do Wisły,
nieludzko wszystko spustoszyli, czym król był wstrząśnięty?
[302].
Wydarzenia te odnotował także latopis ruski tymi słowami: ?w Lechickiej ziemi Tatarzy wzięli
miasto Rubieszów, i spalili, miasto Bełz, i Lwów, Chełm i Lublin i Krasny Staw, a od
mieszkańców okup wzięli?
[218] i
autor Latopisu Mołdawskiego:
?za Olbrachta, króla polskiego, w roku 1500, Tatarzy najechali Wołyń w Ziemi Ruskiej: Bełz,
Krasnystaw, Turobin, też Lublin i Kraśnik, do Wisły?
[248].
?Roku 1503 Tatarzy Prekopscy, Podole, Ruskie y Sędomirskie kraie zwoiowawszy,
splundrowali też Rzeszów, Jarosław, Radzimin y Bełz, a przeprawiwszy się przez Wisłę,
12 / 13
Krasnystaw w Średniowieczu
Opatów, Lagów y Kumowo Miasta Zburzyli y spalili?
[301].
13 / 13