Wstęp Praca jest podstawową potrzebą człowieka, jego powołaniem

Wstęp
Praca jest podstawową potrzebą człowieka, jego powołaniem, wiąŜe się z kategorią
piękna, jest tworzeniem czegoś nowego. Człowiek niemający pracy, za którą otrzymywałby
zapłatę, jest uprzedmiotowiony, pozbawiony moŜliwości wszechstronnego rozwoju.
Podmiotowość człowieka odkrywamy w jego czynnej aktywności, a praca jest głównym
przykładem działania, czynu ludzkiego. Dlatego osoba bezrobotna zostaje niejako
„wyobcowana” z więzi społecznej, pozbawiona relacji twórczych w odniesieniu do rzeczy
(jako przedmiotu pracy) i osób (współtworzących ludzką pracę).
W badaniach nad bezrobociem zwrócono uwagę na swoistą kulturę bezrobocia. Jest ona
rozumiana jako: „ogół trwałych wytworów Ŝycia zbiorowego bezrobotnych stanowiących
wewnętrznie powiązaną całość, obejmujących szczególnie zachowania przebiegające według
wspólnych dla zbiorowości bezrobotnych wzorów, ukształtowanych i przyswajanych w toku
interakcji”1. A. Sadowski do czynników, które sprzyjają powstawaniu kultury bezrobocia
zalicza między innymi2:
1) utrzymanie się bezrobocia o charakterze strukturalnym przez dłuŜszy okres czasu,
2) postawę pogodzenia się z losem bezrobotnego i dostosowania do warunków Ŝycia bez
pracy,
3) uczucie utraty bezpieczeństwa w społeczeństwie, gdzie pracują ludzie i chęć
przebywania wśród innych bezrobotnych – niepracujących,
4) trwałe nastawienie, zgodnie z którym przyczyn utraty pracy i pozostawania bez pracy
szuka się poza własną grupą,
5) niską umiejętność dostosowania się do nowej pracy i Ŝycia w zmienionych warunkach
niską zaradność indywidualną osób bezrobotnych oraz minimalna ruchliwość w
poszukiwaniu pracy,
6) ubóstwo i biedę wśród osób pozostających bez pracy
7) Ŝycie dniem dzisiejszym, brak myślenia perspektywistycznego,
8) powstanie orientacji ukierunkowanej na przetrwania, a nie na wychodzenie
z sytuacji bezrobocia.
Dotychczas w literaturze przedmiotu odnośnie specyfiki bezrobocia w powiecie
tarnobrzeskim trzeba odnotować pozycję Społeczne i ekonomiczne determinanty
przedsiębiorczości – subregion tarnobrzeski w procesie zmian, która podejmuje wśród analiz
przedsiębiorczości – takŜe bezrobocie jako czynnik ograniczający rozwój ludzkiej aktywności
powiatu tarnobrzeskiego3.
Niniejsza publikacja powstała jako owoc pracy zespołu badawczego. W tym miejscu
chciałbym
serdecznie
podziękować
dyrekcji
Powiatowego
Urzędu
Pracy
w Tarnobrzegu oraz innym pracownikom tej instytucji, którzy pomogli uzyskać wypełnione
ankiety od osób bezrobotnych.
Zamierzeniem autorów jest zwrócenie uwagi na bezrobocie jako problem nie tyle
jednostkowy, ile społeczny i potwierdzenie tej tezy zebranym materiałem
empirycznym. Praca została podzielona na część teoretyczną i empiryczną. Kwestie
merytoryczne publikacji znajdują się w pierwszej części pracy. Podkreślono tutaj potrzebę
uprawiania
socjologii
bezrobocia
oraz
problem
bezrobocia
w
świetle
katolickiej nauki społecznej. Ta część publikacji odwołuje się takŜe do narzędzi polityki
społecznej mających na celu minimalizowanie bądź likwidowanie bezrobocia. Zwrócono
uwagę głównie na problemy rynku pracy, kwestię ubóstwa generowanego przez bezrobocie,
na programy przeciwdziałania bezrobociu, na prognozy rynku pacy oraz na modele i strategie
przeciwdziałania bezrobociu w obliczu wyzwań integracji i globalizacji.
Część empiryczną stanowią wyniki badań ankietowych przeprowadzonych
w miesiącach, kwiecień–maj 2003 roku oraz luty 2005 roku wśród osób bezrobotnych
zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy w Tarnobrzegu. W części empirycznej
przedstawiono charakterystykę osób bezrobotnych, ich postawy wobec braku pracy, sposoby
poszukiwania pracy oraz opinie o szansach na rynku pracy. Ponadto ta część publikacji
zawiera dane empiryczne odwołujące się do pasywnych i aktywnych narzędzi rozwiązywania
problemu bezrobocia w Urzędzie Pracy w Tarnobrzegu.
Ostatecznym celem niniejszego opracowania jest dostarczenie empirycznych danych o
problemach osób bezrobotnych w subregionie tarnobrzeskim i wskazanie barier aktywizacji
zawodowej. JeŜeli organy samorządowe i pośrednio rządowe podejmujące decyzje lokalne
dotyczące kwestii bezrobocia uznają niniejszą publikację za praktycznie cenną, to wypełni
ona cele, dla których praca zespołu badawczego została podjęta. Jednocześnie będzie
stanowić inspirację do kolejnych tego typu przedsięwzięć.
Składam podziękowania wszystkim autorom publikacji za włoŜony trud oraz Pani Lidii
Kaliszczak, Pani Teresie Zbyrad, Panu Markowi Ziembie za pomoc redakcyjną i
merytoryczną w ostatecznym sfinalizowaniu niniejszej pracy
Piotr Szulich
Przypisy:
1 A. Sadowski, Kultura bezrobotnych, [w:] M. Malikowski, D. Markowski (red.),
Struktura
społeczna, rynek pracy, bezrobocie, Rzeszów 1996, s. 190.
2 TamŜe, s. 198.
3 NaleŜy tu, obok innych artykułów, zwrócić uwagę na analizę: L. Ciszewska, Sytuacja na
rynku pracy w powiecie tarnobrzeskim w latach 1998–2001, [w:] S. Marczuk, L. Kaliszczak
(red.), Społeczne i ekonomiczne determinanty przedsiębiorczości – subregion tarnobrzeski w
procesie zmian, Tarnobrzeg 2003, s. 214–236.