Wdo00.
Transkrypt
Wdo00.
dr inŜ. Jacek Wdowicki, inŜ. Artur Tomaszewski, dr inŜ. ElŜbieta Wdowicka Politechnika Poznańska PREZENTACJA WYNIKÓW W SYSTEMIE OBLICZANIA BUDYNKÓW USZTYWNIONYCH ŚCIANAMI System BW-7 przeznaczony jest do obliczania konstrukcji budynków wysokich usztywnionych trzonami i ścianami. W pracy przedstawiono opracowane ostatnio postprocesory, umoŜliwiające wizualizację przemieszczeń poziomych konstrukcji oraz rozkładów sił tnących w pionowych pasmach nadproŜy i złączach. Programy te w istotny sposób ułatwiają sprawdzenie poprawności zaprojektowanej konstrukcji i jej ewentualną modyfikację. PRESENTATION OF RESULTS IN SYSTEM FOR SHEAR WALL BUILDINGS ANALYSIS The BW7V and BW7F postprocessors are included in the system BW-7 for the shear wall structures analysis. On the base of the data generated by the system, the postprocessor programs visualise the horizontal displacements of the structure and functions of the shear force intensity in continuous connections. They give essential facilities for verification of the structure designing correctness and its modification. 1. WSTĘP System programów BW-7 (Budynki Wysokie wersja 7) jest przeznaczony do analizy ścianowych konstrukcji z nadproŜami, usztywniających budynki wysokie [3, 4, 5, 6]. Pierwotnie napisany dla maszyn cyfrowych serii Odra 1300 i ICL 1900, po przeniesieniu na komputery klasy IBM PC wykorzystywany jest w dalszym ciągu w praktyce projektowej. Tak długa eksploatacja programu wynika z wykorzystania odpowiedniej do zagadnienia metody obliczeniowej i zwrócenia uwagi podczas projektowania i budowy systemu na to, by dane do obliczeń i wyniki były zgodne z oczekiwaniami i przyzwyczajeniami projektantów. W ostatnich latach system został wyposaŜony w preprocesory pozwalające na pozyskiwanie danych opisujących konstrukcję z rysunków programu AutoCAD, ułatwiające przygotowanie opisu obciąŜeń poziomych od wiatru zgodnie z wymaganiami normy, a takŜe umoŜliwiające skrócony opis obciąŜeń pionowych. Przygotowano teŜ postprocesory wyprowadzające wyniki obliczeń w postaci graficznej. KaŜdy z wdroŜonych pre- i postprocesorów przyczyniał się do skrócenia cyklu projektowego. Pierwszym postprocesorem systemu był program BW7S wizualizujący rozkład napręŜeń w ścianach usztywniających budynku [7]. Zachęceni dobrym przyjęciem postprocesora BW7S przez środowisko projektantów przygotowaliśmy dwa kolejne postprocesory. Postprocesor BW7V na podstawie danych generowanych przez system wizualizuje w rzucie konstrukcji usztywniającej przemieszczenia ścian lub przemieszczenia ekstremalne wybranych punktów. Zadaniem postprocesora BW7F jest rysowanie dla danego układu usztywniającego wykresów przemieszczeń poziomych oraz sił tnących w pionowych pasmach nadproŜy i złączy. Dla kaŜdego z postprocesorów przygotowano zarówno dokumentację techniczną jak i podręcznik uŜytkownika. 2. ORGANIZACJA WSPÓŁPRACY PROGRAMÓW SYSTEMU Wszystkie programy systemu BW-7, w tym takŜe postprocesory graficzne, napisane są w języku Pascal [1, 2] . Dane wejściowe postprocesory czerpią wyłącznie z jednego pliku o rozszerzeniu *.d-r (dane i wyniki, ang. Data-Result), generowanego przez programy obliczeniowe systemu. Plik ten zawiera m.in.: liczbę punktów tworzących ściany konstrukcji i ich współrzędne (x, y), liczbę ścian i elementów, indeks przynaleŜności ściany do danego elementu, jednostkę długości oraz dane opisujące napręŜenia, wykorzystywane przez postprocesor BW7S, a takŜe: wartości rzędnych i wartości poszczególnych funkcji dla tych rzędnych, wykorzystywane przez postprocesory BW7V i BW7F. 3. EKRAN POSTPROCESORA BW7V Ekran postprocesora podzielony jest na kilka okien (rys. 1). Pierwsze dwa z nich, znajdujące się w górnej części ekranu, zawierają opis analizowanego obiektu (konstrukcji) oraz numer danych. PoniŜej znajduje się okno zawierające dane o minimalnym i maksymalnym przemieszczeniu w całej konstrukcji usztywniającej, czyli: wartość przemieszczenia oraz punkt, którego to przemieszczenie dotyczy. Są to dwie linie tekstu, kaŜda dla jednego z ekstremalnych przemieszczeń. W prawej części ekranu znajduje się podłuŜne okno zawierające: numer schematu / wariantu, wartość mnoŜnika, opis rodzaju przemieszczeń (mogą to być ciągi: „Vx max”, „Vx min”, „Vy max”, „Vy min”), wyświetlane dla przemieszczeń ekstremalnych, skalę przedstawiającą stosunek jednostek rzeczywistych do ekranowych, wartość rzędnej oraz legendę opisująca znaczenie linii, jakimi rysowane są poszczególne poziomy układu usztywniającego . Główną rolę odgrywa największe okno zatytułowane „Plik”. Okno to, w nagłówku którego wypisana jest nazwa pliku danych wejściowych, pokazuje rzut całej konstrukcji usztywniającej: konstrukcję nieodkształconą (pogrubiona linia przerywana), odkształconą (pogrubiona linia ciągła) i poziomy pośrednie (linia przerywana pojedynczej grubości). W prawym dolnym rogu ekranu znajduje się menu, zapewniające wygodną interakcję z uŜytkownikiem. 4. MENU POSTPROCESORA BW7V Menu postprocesora usytuowane jest w prawym dolnym naroŜniku ekranu i składa się z następujących opcji: „plik”, „schem./war.”, „przemieszczenie”, „rzędna”, „poziomy”, „mnoŜnik”, „osie układu”, „tło”. Aby wybrać którąś z nich naleŜy posłuŜyć się tzw. „klawiszami kursora”: „w górę” [↑] i „w dół” [↓] lub klawiszem „tabulacji” TAB. Opcja aktualnie wybrana podświetlona jest Ŝółtym kolorem. Znaczenie i sposób wykorzystania wszystkich opcji programu opisane są poniŜej: Rys. 1 Ekran postprocesora BW7V • Opcja „plik” Opcja ta umoŜliwia zmianę danych wejściowych w trakcie działania programu. Po naciśnięciu klawisza ENTER (gdy podświetlony jest napis „plik” w menu), na środku ekranu pojawia się okno z nagłówkiem „Podaj numer danych”. UŜytkownik moŜe wówczas wprowadzić numer, którego znaczenie jest identyczne z parametrem wywołania programu, lub nacisnąć klawisz ESCAPE w celu zaniechania wykonania tej operacji. Po wprowadzeniu odpowiedniego numeru, postprocesor wczyta nowy plik. Np. wprowadzenie numeru 16 spowoduje wczytanie danych zawartych w pliku o nazwie „bw7-16.d-r”. • Opcja „schem./war.” Tutaj za pomocą klawiszy kursora zmieniać moŜna schemat lub wariant. Po wczytaniu nowych danych wyświetlany jest schemat nr 1. Naciśnięcie klawisza „w prawo” [→] spowoduje zwiększenie numeru schematu o 1. JeŜeli numer ten osiągnie wartość będącą liczbą schematów, wówczas kolejne naciśnięcie klawisza „w prawo” spowoduje wyświetlenie wariantu nr 1. Od tego momentu zwiększany będzie numer wariantu, aŜ do osiągnięcia wartości będącej liczbą wariantów. Wtedy ponownie wyświetlane będą schematy. Analogicznie przedstawia się sytuacja w przypadku klawisza „w lewo” [←]. Numery schematu lub wariantu będą wówczas zmniejszane o 1, aŜ do momentu osiągnięcia wartości 1. W przypadku wariantów, wyświetlane są przemieszczenia ekstremalne tylko dla wybranych punktów. • Opcja „przemieszczenie” Ta opcja umoŜliwia zmianę rodzaju przemieszczeń ekstremalnych. Podobnie jak w poprzednim przypadku dokonać tego moŜna tylko za pomocą klawiszy kursora. Przy naciskaniu przycisku „w prawo” przemieszczenia zmieniać się będą w następującej kolejności: „Vx max”, „Vx min”, „Vy max”, „Vy min”, natomiast przy naciskaniu przycisku „w lewo” – w kolejności odwrotnej. Zmiana rodzaju przemieszczenia spowoduje zmianę zawartości okna „Plik”. • Opcja „rzędna” Opcja ta umoŜliwia zmianę rzędnej. Zmiany tej moŜna dokonać tylko za pomocą klawiszy kursora. Naciśnięcie klawisza „w prawo” spowoduje zwiększenie, a klawisza „w lewo” – zmniejszenie rzędnej. Po wczytaniu nowych danych numer rzędnej równy jest maksymalnej rzędnej w budynku. W oknie pod opisem konstrukcji wyświetlane są informacje o ekstremalnych przemieszczeniach na tej rzędnej: wartość maksymalnego i minimalnego przemieszczenia oraz numery punktów, w których te przemieszczenia występują. W oknie pod skalą wyświetlana jest aktualna wartość rzędnej. • Opcja „poziomy” UŜywając tej opcji moŜna zmieniać liczbę poziomów pośrednich rysowanych w oknie „Plik” linią przerywaną pojedynczej grubości. Naciśnięcie klawisza „w prawo” powoduje zwiększenie, a klawisza „w lewo” – zmniejszenie liczby wyświetlanych poziomów pośrednich. • Opcja „mnoŜnik” Tutaj zmienić moŜna wartość mnoŜnika, czyli liczby, przez którą przemnoŜone jest przemieszczenie konstrukcji odkształconej rysowanej w oknie „Plik”. Po wczytaniu nowych danych (opcja „plik”) mnoŜnik przyjmuje zawsze wartość 20. Zmiany tej wartości moŜna dokonać za pomocą klawiszy kursora, zmniejszając lub zwiększając ją o 5 lub naciskając klawisz ENTER. Po naciśnięciu tego klawisza na ekranie pojawia się okno dialogowe, korzystając z którego uŜytkownik moŜe wprowadzić z klawiatury nową wartość mnoŜnika. • Opcja „osie układu” Za pomocą tej opcji wyświetlić moŜna w oknie „Plik” osie układu współrzędnych. Standardowo po uruchomieniu programu osie nie są rysowane. Naciśnięcie klawisza ENTER powoduje wyświetlenie osi układu współrzędnych (rys. 1), a ponowne naciśnięcie powoduje przerysowanie okna „Plik” bez osi. • Opcja „tło” Ekran kolorowy nie najlepiej nadaje się do wydruku (szczególnie za pomocą czarno-białej drukarki). Z tego powodu program posiada opcję pozwalająca na zmianę ekranu kolorowego na czarno-biały (i odwrotnie). Naciskając klawisz ENTER moŜna zmieniać liczbę kolorów wyświetlanych na ekranie. Czarno-biały ekran postprocesora pokazuje rys. 1. Ponadto istnieją następujące opcje dostępne tylko z klawiatury: • Opcja „kolory” – klawisz F2 Opcja ta powoduje włączenie / wyłączenie barwnego podświetlania nagłówków okien. Na przedstawiającym ekran postprocesora BW7F rys. 2 jest ono wyłączone. Jest to przydatne podczas drukowania ekranu postprocesora. • Opcja „zmiana trybu graficznego” – klawisz F8 Naciśnięcie klawisza F8 powoduje zmianę rozdzielczości ekranu postprocesora. Dostępne są następujące tryby: 640:480, 800:600, 1024:768. Standardowo program uruchamia się w najwyŜszej rozdzielczości 1024:768. • Opcja „bitmap” – klawisz F9 UŜycie tej opcji spowoduje zapis ekranu postprocesora do pliku *.bmp. Program poprosi o podanie nazwy tego pliku (domyślnym rozszerzeniem jest .bmp). Ta opcja dodana została do programu, celem ułatwienia wydruku wykresów rysowanych przez program. Mając rysunek w formacie BMP [8] moŜna wydrukować go dowolnym programem graficznym lub wstawić do edytora tekstu. 5. EKRAN POSTPROCESORA BW7F Ekran postprocesora BW7F, przedstawiony na rys. 2, zawiera w górnej części dwa okna z opisem analizowanego obiektu i numerem danych, identyczne jak w postprocesorze BW7V. W prawej części ekranu znajduje się podłuŜne "okno opisów wspólnych" zawierające: numer schematu / wariantu, jednostki długości, kątów oraz funkcji intensywności sił w nadproŜach i złączach n , a takŜe informacje o opcjach dostępnych tylko za pomocą klawiatury. Główną rolę odgrywają "okna wykresów". Liczba tych okien jest zmienna (od 1 do 6) i moŜe być ustalona przez uŜytkownika. KaŜde okno wykresów posiada nagłówek, w którym podany jest numer okna, oraz składa się z dwóch części. Pierwsza z nich zawiera osie układu współrzędnych i wykresy podanych funkcji, a druga – nazwy narysowanych w danym oknie funkcji oraz wartości maksymalną i minimalną wraz z wartościami rzędnych na jakich one występują, podane dla funkcji osiągającej wartość ekstremalną. W prawym dolnym rogu ekranu znajduje się menu, zapewniające wygodną interakcję z uŜytkownikiem. Po uruchomieniu postprocesora, na ekranie otwarte są trzy okna wykresów (patrz rys. 2). Okno nr 1 zawiera wykresy funkcji przemieszczeń liniowych Vx, Vy, okno nr 2 – wykres funkcji kątów obrotu Φ, a okno nr 3 – wykres funkcji n , która przyjmuje wartość ekstremalną w całej konstrukcji. W przypadku braku funkcji n , w oknie nr 3 ukazuje się napis: „Układ usztywniający nie zawiera nadproŜy i złączy podatnych”. 6. MENU POSTPROCESORA BW7F Menu postprocesora usytuowane jest, podobnie ja postprocesorze BW7V, w prawym dolnym naroŜniku ekranu i składa się z następujących opcji: „plik”, „schem./war.”, „liczba okien”, „okno”, „funkcja”, „rysuj/dorysuj”, „tło”. Aby wybrać którąś z nich naleŜy posłuŜyć się tzw. „klawiszami kursora”: „w górę” [↑] i „w dół” [↓] lub klawiszem „tabulacji” TAB. Opcja aktualnie wybrana podświetlona jest Ŝółtym kolorem. Opcje: "plik", "schem/war", "tło", "kolory", "zmiana trybu graficznego" i "bitmap" dają moŜliwości identyczne jak w postprocesorze BW7V. Znaczenie i sposób wykorzystania pozostałych opcji programu są następujące: Rys. 2 Ekran postprocesora BW7F • Opcja „liczba okien” Wybierając tę opcję uŜytkownik moŜe zmieniać liczbę okien wykresów w zakresie od 1 do 6. Zwiększając liczbę okien, zmniejsza się automatycznie ich szerokość, a co za tym idzie, takŜe dokładność wykresów (rys. 3) . Aby narysować dowolny wykres w nowym oknie, naleŜy zmienić je na okno aktywne (opcja „okno”), wybrać funkcję, której wykres ma być rysowany (opcja „funkcja”) i następnie uŜyć opcji „rysuj / dorysuj”. • Opcja „okno” Opcja ta umoŜliwia zmianę aktywnego okna, czyli okna w którym rysowane będą wykresy funkcji za pomocą opcji „rysuj / dorysuj”. UŜytkownik moŜe, po uprzednim naciśnięciu klawisza ENTER, podać numer okna które ma być aktywne. Program reaguje odpowiednim komunikatem na błędnie wprowadzony numer (musi być on większy od 1 i mniejszy lub równy liczbie okien wykresów). Okno aktywne zmienić moŜna takŜe za pomocą klawiszy kursora. Naciśnięcie klawisza „w prawo” [→] spowoduje zwiększenie numeru okna aktywnego. JeŜeli na ekranie są na przykład trzy okna wykresów i oknem aktywnym jest okno nr 1, to po naciśnięciu klawisza „w prawo”, nowym oknem aktywnym będzie okno nr 2. Analogicznie, uŜycie klawisza „w lewo” [←], spowoduje zmniejszenie numeru okna aktywnego. Nagłówek tego okna wyróŜniony jest innym kolorem. Po uruchomieniu programu oknem aktywnym jest okno 1 (patrz rys. 2). • Opcja „funkcja” UŜytkownik moŜe wybierać tu funkcję jaka ma zostać narysowana lub dorysowana (patrz opcja „rysuj / dorysuj”) w oknie aktywnym. Dokonać tego moŜna za pomocą klawiszy kursora. UŜycie klawisza „w prawo” powoduje zmianę funkcji w następującym porządku: Vx, Vy, Fi, n1, n2, ... nnw (wartość nw jest liczbą pasm nadproŜy i złączy w budynku). Za pomocą klawisza „w lewo” moŜemy zmieniać te funkcje w porządku odwrotnym. • Opcja „rysuj / dorysuj” Po uruchomieniu programu aktywna jest opcja „rysuj”. Naciskając klawisz ENTER, uŜytkownik moŜe narysować, w oknie aktywnym, wybraną funkcję (patrz opcja „funkcja”). Spowoduje to „wykasowanie” aktualnej zawartości okna i narysowanie w nim nowego wykresu. JeŜeli natomiast naciśniemy klawisz „w prawo”, nastąpi przełączenie do trybu „dorysuj”. Po naciśnięciu klawisza ENTER, nastąpi wówczas dorysowanie nowego wykresu funkcji do aktualnej zawartości okna. W ten sposób moŜna w jednym oknie, na jednym układzie współrzędnych, rysować wykresy kilku funkcji. Naciśnięcie klawisza „w lewo” spowoduje ponowne przejście do trybu „rysuj”. Rys. 3 Ekran postprocesora BW7V ze zmienioną liczbą okien • Opcja „węzły” – klawisze SHIFT+W Opcja ta powoduje włączenie / wyłączenie wyświetlania punktów węzłowych na podstawie których interpolowana jest funkcja. 7. PRZYKŁAD ZASTOSOWANIA Jako przykład wybrano jeden z analizowanych ostatnio obiektów, przeznaczony do realizacji na terenie Poznania. Jest to 15-kondygnacyjny budynek wysokości 60.55 m o konstrukcji monolitycznej. Układ usztywniający tworzy zespół ścian o grubości 25 cm wykonanych z betonu B25, połączonych pasmami nadproŜy oraz stropami płytowymi. Obliczenia wykonano dla 2 zestawów obciąŜeń poziomych i 5 zestawów obciąŜeń pionowych oraz jednego wariantu ekstremum. Na rys. 4 pokazano przemieszczenia poziome konstrukcji od parcia wiatru w kierunku Y, otrzymane dla pierwotnej wersji układu usztywniającego. W tym przypadku wystąpiły zbyt duŜe przemieszczenia na skutek skręcania względem górnego, lewego naroŜa układu usztywniającego. Po analizie rysunku przemieszczeń układu usztywniającego, wygenerowanego przez postprocesor BW7V, stwierdzono celowość dodania elementów usztywniających połoŜonych w maksymalnej moŜliwej odległości od środka skręcania ustroju. W związku z tym układ usztywniający uzupełniono ścianą zamykającą u dołu i małym trzonem zawierającym klatkę schodową u góry, po lewej stronie budynku. Rys. 4 Przemieszczenia poziome pierwotnej konstrukcji od parcia wiatru w kierunku Y Rys. 5 Przemieszczenia poziome od parcia wiatru w kierunku Y dla zmodyfikowanego układu Rys. 6 Wykresy przemieszczeń poziomych oraz sił tnących w paśmie nadproŜy, w którym siła jest ekstremalna, dla układu zmodyfikowanego Rys. 5 przedstawia przemieszczenia poziome od parcia wiatru w kierunku Y (schemat nr 2) dla zmodyfikowanego układu. Widać, Ŝe skręcanie układu zostało bardzo ograniczone. Ekstremalne przemieszczenie dla nowego układu wynosiło 21.7 mm i nie przekraczało wartości dopuszczalnej. Na rys. 6 przedstawiono otrzymane z postprocesora BW7F dla schematu nr 2 wykresy przemieszczeń poziomych oraz sił tnących w paśmie nadproŜy, w którym siła jest ekstremalna. 8. PODSUMOWANIE Postprocesory BW7V i BW7F umoŜliwiają skrócenie pracochłonnej i uciąŜliwej analizy wyników otrzymanych w wyniku działania systemu BW-7, przeznaczonego do analizy wytrzymałościowej konstrukcji usztywniających w budynkach wielokondygnacyjnych. Stwierdzono przydatność opisanych postprocesorów w sytuacji konieczności ciągłego skracania cykli projektowych, wymuszonej konkurencją. W szczególności przydatny w praktyce okazał się postprocesor BW7V, wizualizujący sposób przemieszczania się budynku. Otrzymane z postprocesora rysunki wskazują projektantowi fragmenty konstrukcji wymagające wzmocnienia, bądź teŜ miejsca poczynienia moŜliwych oszczędności bez szkody dla bezpieczeństwa budynku. Trwa dalsza rozbudowa systemu. Aktualnie prowadzone prace koncentrują się na przygotowaniu uproszczonego zarządzaniu projektami z wykorzystaniem środowiska Delphi firmy Imprise/Borland. LITERATURA 1. Bogenschütze P.M.: Borland & Turbo Pascal 7.0. Podstawy profesjonalnego programowania, SIGMA NOT, Warszawa 1994. 2. Marciniak A.: Borland Pascal 7.0, Nakom, Poznań 1993. 3. Wdowicki J., Wdowicka E.: Analiza statyczna przestrzennych układów ścianowych z nadproŜami. Część IV. System programów komputerowych, Met. Komp. w InŜ. Ląd., 3, 2 (1993) 9-33. 4. Wdowicka E., Wdowicki J.: Analiza statyczna przestrzennych układów ścianowych z nadproŜami. Część V. Przykłady obliczeń, Metody komputerowe w InŜynierii Lądowej, 3, 2, (1993) 35-59. 5. Wdowicki J., Wdowicka E.: System of programs for analysis of three-dimensional shear wall structures, The Structural Design of Tall Buildings, 2, 4 (1993) 295- 305. 6. Wdowicki J., Wdowicka E.: System obliczeń ścianowych budynków wielokondygnacyjnych, w: II Wiosenna Szkoła "Komputerowe wspomaganie projektowania, wytwarzania i eksploatacji", śegiestów, 11-15 maja 1998 r., WAT, Warszawa 1998, tom "Wykłady i prezentacje", 47-54. 7. Wdowicki J., Tomaszewski A., Wdowicka E.: Postprocesor wspomagający ocenę wytęŜenia ścian budynku, w: III Szkoła "Komputerowego wspomagania projektowania, wytwarzania i eksploatacji, Szczyrk 10-14 maja 1999, Helion, Warszawa-Gliwice 1999, 135-142. 8. Wilton R.: Komputerowe karty graficzne, READ ME, Warszawa 1995.