Komunikacja w rodzinie jako środek

Komunikacja w rodzinie jako środek
rozwoju kompetencji emocjonalnych i
społecznych dzieci
dr Julia Kaleńska-Rodzaj
Katedra Psychologii UP
Krakowski Ośrodek Doradztwa dla Artystów
„KODA”
[email protected]
Rola rodziny
•
•
•
•
internalizacja wartości i norm
potrzeba wsparcia rodziców
inni dorośli jako wzorce zachowań
rozwój kompetencji społecznych: asertywność,
odpowiedzialność, troska
Styl wychowania w rodzinie a kompetencje społeczne
10-latków (Baumrind, 1991)
Style wychowania Poziom
kontroli
Autorytatywny
Autorytarny
Pobłażliwy
Niedbały
Poziom
opieki
Dojrzałość
wymagań
Dojrzałość
komunikacji
PODMIOTOWE TRAKTOWANIE –
poszanowanie autonomii, godności i
niezależności drugiego człowieka
• prawo do podejmowania decyzji dot. samego dziecka
i uczestniczenie w decyzjach rodzinnych
• uwzględnienie aktualnych potrzeb, kondycji i
samopoczucia dziecka
• przyzwolenie na inicjatywę
• przyzwolenie na eksperymentowanie, popełnianie
błędów
• komunikacja: otwarta, jasna, uważne słuchanie,
konstruktywna krytyka
• udzielanie prawdziwych odpowiedzi, nieoszukiwanie,
niemanipulowanie
• poszanowanie własności i prywatności dziecka
Podstawowe zasady komunikacji
w rodzinie:
• każdy członek rodziny powinien być zdolny do
wyrażania spójnie, dokładnie i jasno tego, co widzi,
słyszy, czuje, myśli o sobie i innych w ich
obecności;
• do każdej jednostki należy odnosić się jak do
niepowtarzalnej jednostki, decyzje rodzinne
powinny być podejmowane na podstawie
negocjacji i eksploracji, a różnice zdań muszą być
otwarcie uznane i używane w celu rozwoju
Ćwiczenia usprawniające komunikację
„Komplement”
Pochwały i krytyka
Polecenie:
narysuj
postać
ludzką
Uwagi
nauczyciela,
rodzica
…
Konstruktywna
krytyka
„Podoba mi się
Twój pomysł, bo
… (3 zalety),
jednak
zastanawiam się
co by zrobić, by …
(wady)”
Udzielanie wsparcia
Sytuacja:
Dziecko przychodzi do domu rozgoryczone,
smutne, ponieważ koledzy nie chcieli
włączyć go do wspólnej zabawy…
Co mówię do dziecka, jak się zachowuję?
…
Rodzaje udzielanego wsparcia
• emocjonalne – polega na przekazywaniu komunikatów i
emocji podtrzymujących, uspokajających i
odzwierciedlających troskę, zrozumienie i pozytywne
ustosunkowanie do osoby wspieranej – kocham Cię!
• instrumentalne (rzeczowe / materialne) – polega na
udzielaniu konkretnego instruktarzu o sposobach dalszego
postępowania osoby wspieranej oraz na udzielaniu
rzeczowej, materialnej pomocy – pomogę Ci!
• informacyjne (poznawcze) – polega na udzielaniu
informacji, rad, wskazówek, które sprzyjają lepszemu
zrozumieniu sytuacji, problemu i położenia życiowego –
wytłumaczę Ci!
• wartościujące – polega na dawaniu jednostce komunikatów
o posiadanych przez nią zdolnościach, możliwościach,
umiejętnościach oraz podkreślanie znaczenia tych zasobów
dla prawidłowego funkcjonowania osoby lub grupy – dasz
rady! wiele potrafisz! jestem z Ciebie dumny!
(na podstawie Tardy, 1985; Sęk, 1991)
Adele Faber i Elaine Mazlish
„JAK MÓWIĆ, żeby dzieci nas słuchały
JAK SŁUCHAĆ, żeby dzieci do nas mówiły”
wyd. Media Rodzina
Jak pomóc dzieciom, aby radziły sobie z
własnymi uczuciami (Faber i Mazlish, 2012)
• Opisz stan, którzy zaobserwowałeś u dziecka
„Widzę, że dziś jesteś nieco zmęczony/smutny…”
• Słuchaj dziecka spokojnie i z uwagą
• Zaakceptuj jego uczucia słowami: „Och” „mmm”
„rozumiem”
• Określ te uczucia
„To musiało być męczące/przykre”
„Widzę, że bardzo tym się martwisz”
„Rozumiem twoje niezadowolenie …”
• Za pomocą fantazji zaspokój niewykonalną prośbę
dziecka
„Gdybym tylko miała magiczną moc…”
„Chciałabym karmić Cię wyłącznie cukierkami. To by było
życie! Ale co by się stało z ząbkami i brzuszkiem?”
Aby zachęcić dziecko do samodzielności
(Faber i Mazlish, 2012)
• Pozwól dziecku dokonać wyboru
„Czy dzisiaj zaczniemy od liczenia czy od pisania?”
• Okaż szacunek do dziecięcych zmagań
„Pisanie literek nie jest łatwe. Czasem trzeba spróbować kilka
razy”
• Nie zadawaj zbyt wielu pytań
„Miło Cię widzieć. Witaj w domu!”
• Nie śpiesz się z dawaniem odpowiedzi
„To ciekawe pytanie. Co o tym sądzisz?”
• Zachęć dziecko do korzystania z cudzych rozwiązań
„A jakby za to zadanie zabrała się mama/koleżanka?”
• Nie odbieraj nadziei
„A więc myślisz o sprawdzeniu swoich umiejętności
sportowych? To dopiero będzie doświadczenie!”
Aby dzieci nas słuchały i aby do nas mówiły, warto
pamiętać o kilku zasadach:
– mów, jakie odczucia wywołują w tobie zachowania
drugiej osoby. Zaczynaj wypowiedź od informacji o swoich
uczuciach, np. Złoszczę się..., denerwuje mnie…,
– mów o konkretnych zachowaniach drugiej osoby, a nie o
tym, jaka ona jest, np. złoszczę się, kiedy nie wyrzucasz
papierków do kosza na śmieci zamiast jesteś
bałaganiarzem,
– nie oceniaj i nie dawaj rad,
– unikaj uogólnień typu: „zawsze”, „każdy”, „wszyscy”,
– mów tylko o sprawach, na które rozmówca ma wpływ,
– mów stanowczo, ale łagodnie, w trybie oznajmującym, a
nie rozkazującym,
– nigdy nie trać cierpliwości.
dziękuję za uwagę!
dr Julia Kaleńska-Rodzaj
Katedra Psychologii UP
[email protected]