Program 17. Powszechnego Zjazdu Historyków

Program 17. Powszechnego Zjazdu
Historyków Polskich
Kraków, 15 – 18 września 2004 r.
TRADYCJA A NOWOCZESNOŚĆ –
TOŻSAMOŚĆ
16 września 2004 r. (czwartek)
OTWARCIE ZJAZDU
Godzina 9.00, Filharmonia im. K. Szymanowskiego w Krakowie, ul. Zwierzyniecka 1
Otwarcie Zjazdu i Przesłanie Prezydenta RP Aleksandra Kwaśniewskiego
Wystąpienia:
Rektor UJ prof. Franciszek Ziejka,
Rektor AP prof. Michał Śliwa
Wojewoda Małopolski Jerzy Adamik
Prezydent Krakowa prof. Jacek Majchrowski
Marszałek Województwa Małopolskiego Janusz Sepioł
Prezes PTH prof. Krzysztof Mikulski
Wręczenie Księgi Jubileuszowej prof. Piotrowi Wandyczowi
Słowo do uczestników Zjazdu:
prof. Norman Davies
OBRADY
Temat główny: Czas wielkiego przełomu: społeczeństwo, gospodarka i kultura
państw Europy Środkowo-Wschodniej 1989 – 1990
Moderatorzy: prof. T. Gąsowski, dr hab. P. Machcewicz
Czas: godz. 13.00 – 18.00
Miejsce: Aula Akademii Pedagogicznej, ul. Podchorążych 2
* godz. 18.00 otwarcie wystawy „Polska droga do wolności” (zob. program imprez
towarzyszących)
I Panel: Rok 1989 w Europie Środkowo-Wschodniej: Mechanizm i natura przełomu
Moderator: prof. T. Gąsowski
Czas: godz. 13.00 – 15.00
Miejsce: Aula Akademii Pedagogicznej, ul. Podchorążych 2
1
Uczestnicy: dr hab. A. Dudek, prof. K. B. Janowski, prof. A. Paczkowski, prof. A.
Zybertowicz.
II panel: Pamięć historyczna 15 lat po upadku komunizmu
Moderator: dr hab. P. Machcewicz
Czas: godz. 16.00 – 18.00
Miejsce: Aula Akademii Pedagogicznej, ul. Podchorążych 2
Uczestnicy: prof. A. Friszke, prof. W. Roszkowski, prof. P. Śpiewak, prof. A.
Szpociński
SYMPOZJA
I. Rodzina – prywatność – intymność. Dzieje rodziny w kontekście europejskim
Moderatorzy: prof. A. Żarnowska, prof. A. Walaszek, dr D. Kałwa
Czas: godz. 16.00 – 20.00
Miejsce: Audytorium im. W. Danka, Akademia Pedagogiczna, ul. Podchorążych 2
Referaty:
prof. C. Kuklo, Odmienność rytmów rozwoju? Rodziny europejskie, rodziny polskie
na przełomie XVIII i XIX wieku
prof. A. Żarnowska, dr K. Sierakowska, Rodzina nowoczesna? Stare i nowe wzorce i
obyczaje rodziny inteligenckiej w Polsce i Europie Środkowo- Wschodniej
prof. J. Żarnowski, Akomodacja czy szok? Rodzina w czasach cywilizacyjnego
przyspieszenia: Europa i Polska 1918-1989
prof. G. Borkowska, Rodzina mityczna – archetypy rodzinne w polskiej literaturze XIX
i XX wieku
prof. W. Mędrzecki, Intymność i sfera prywatna w życiu codziennym i obyczajach
rodziny wiejskiej w XIX-XX wieku
dr K. Kraft, Państwo wobec rodziny – polityka państw europejskich w XIX i XX wieku
dr I. Kurz, „Zamknięci w czterech ścianach?” Przestrzeń prywatna i życie rodzinne w
polskim filmie powojennym
dr D. Kałwa, dr B. Klich, Życie prywatne w PRL. Dwugłos krakowski o rodzinie i
prywatności
prof. I. E. Kotowska, Europejskie modele rodziny w dobie transformacji
2
II. Wędrówka i etnogeneza. Świt narodów nie tylko europejskich
Moderatorzy: prof. M. Salamon, prof. J. Strzelczyk
Czas: godz. 16.00 – 20.00
Miejsce: sala 30, Collegium Novum, ul. Gołębia 24
Epoki:
prof. E. Wipszycka-Bravo - Starożytność
prof. J. Strzelczyk – Średniowiecze
prof. S. Grzybowski – Czasy nowożytne
prof. A. Sakson – Epoka współczesna
Dyskusja
Metody:
prof. J. Kolendo – Punkt widzenia historyka
prof. M. Parczewski – Punkt widzenia archeologa
Dyskusja
Wędrówka i etnogeneza w świadomości narodów sąsiednich:
prof. Ch. Lübke (U.Greifswald) – Niemcy
dr V. Múcska (U.Bratysławski) – Słowacy i Węgrzy
prof. W. Duczko (U.Upsala) – Rosjanie i Skandynawowie
Dyskusja
prof. M. Salamon - Podsumowanie
III. Rozrzutność i skąpstwo w tradycji kulturowej i rzeczywistości
Moderatorzy: prof. J. Tazbir, prof. A. Banach
Czas: godz. 16.00 – 20.00
Miejsce: sala 52, Collegium Novum, ul. Gołębia 24
Referaty:
prof. J. Tazbir, Zdzierca i lichwiarz – obraz Żyda w literaturze i rzeczywistości Polski
przedrozbiorowej
prof. B. Geremek, Problemy opieki społecznej w myśli społecznej XVI wieku
prof. M. Drozdowski, Stosunek państwa i społeczeństwa do pieniądza w epoce
staropolskiej
ks. prof. J. Kracik, Kredyt i lichwa jako zjawiska społeczne
dr C. Leszczyńska, dr Ł. Lisiecka, Od banku pobożnego do banków państwowych i
prywatnych – banki w Polsce, ich rola ekonomiczna, społeczna i kulturowa
3
prof. A. K. Banach, „Centusie krakowscy”– charakter czy konieczność
prof. J. Hoff, Wzorce i poradniki dobrego gospodarowania adresowane do elit
społecznych oraz mieszczan i chłopów w XIX wieku
prof. W. Molik, Oszczędność i rozrzutność ziemiaństwa polskiego w zaborze pruskim
w XIX stuleciu i na początku XX wieku
17 września 2004 r. (piątek)
Temat główny: Tożsamość europejska i jej odmiany na przestrzeni wieków.
Moderatorzy: prof. J. Łaptos, prof. T. Schramm
Czas: godz. 9.00 – 13.00
Miejsce: Audytorium im. W. Danka, Akademia Pedagogiczna, ul. Podchorążych 2
Referaty:
prof. M. Dumoulin, Europe une ou multiple. L`identification européenne en tant de
1900 à nos jours (Europa czy Europy? Zagadnienie tożsamości europejskiej od 1900
r. do dziś)
prof. T. Schramm, Wyznaczniki polskiej tożsamości narodowej u progu odzyskania
niepodległości
prof. J. Łaptos, „Jagiellońskie idee” w polskich koncepcjach integracji europejskiej
prof. B. Drweski, Pamięć narodowa i kultura kresów na przykładzie Białorusi
prof. J. Lewandowski, „Jesteśmy Estończykami – będziemy Europejczykami”. W
cieniu Wielkiej Rosji. Dwa spojrzenia na europejskość Estonii
prof. D. Agičić, prof. A. Cetnarowicz, Mosty i przepaście. Kształtowanie się
świadomości narodowej oraz idei jedności Słowian południowych
Temat główny: Historia i jej przekaz dawniej i dziś: od tradycji ustnej do zapisu
cyfrowego.
Moderatorzy: prof. K. Zamorski, prof. J. Pomorski
Czas: godz. 9.00 – 14.00, przerwa 11.00 – 11.30
Miejsce: sala amfiteatralna im. ks. Józefa Tischnera, Instytut Historii UJ, ul. Gołębia
13
* 16 września: projekcja filmu „Moje notatki z historii” i spotkanie z reżyserem
Andrzejem Wajdą (zob. program imprez towarzyszących)
Referaty i prezentacje:
prof. J. Pomorski, prof. K. Zamorski, Wprowadzenie. O historiograficznych
sposobach doświadczania przeszłości
4
prof. K. Pomian, Przeszłość jako przedmiot wiary – przeszłość jako przedmiot wiedzy
prof. A. Stępnik, prof. R. Stobiecki, Po co i jak pisać historię? Dyskusje na
Powszechnych Zjazdach Historyków Polskich
dr E. Domańska, Kryzys historii akademickiej / historie niekonwencjonalne
prof. A. Radomski, Kulturowe przesłanki obecnego kryzysu narracji historycznej
prof. W. Wrzosek, Czy historia ma przyszłość?
dr A. Ziębińska-Witek, Wizualizacja pamięci
dr P. Witek, Film a historia
dr M. Woźniak, dr A. Zalewska & Co., Multimedialny przekaz historyczny
prof. S. Sierpowski, dr R. Prinke, mgr J. Mazurek, Biblioteki wirtualne – przykład
Wielkopolskiej Biblioteki Internetowej
mgr K. Karauda, Historia jako przedmiot zdalnego nauczania
Dyskusja
SYMPOZJA
I. Europa Środkowo-Wschodnia – jedność czy różnorodność od X do XVII wieku?
Moderatorzy: prof. J. Kłoczowski, prof. K. Baczkowski
Sekretarz: dr J. Smołucha
Czas: godz. 9.00 – 19.00, przerwa w godz. 13.00-15.00
Miejsce: Aula Akademii Pedagogicznej, ul. Podchorążych 2
Przedpołudnie:
Wprowadzenie:
prof. J. Kłoczowski, Europa Środkowowschodnia w przestrzeni europejskiej.
Wyjaśnienie terminu
Referaty:
prof. A. Podraza, Miejsce Europy Środkowowschodniej w stosunku d innych wielkich
regionów kontynentu (demografia, geografia, tradycja historyczna)
prof. A. Petneki – koreferat.
prof. W. Uruszczak, Swoistość systemów prawno-ustrojowych Europy
Środkowowschodniej
prof. J. Kiaupiene – koreferat.
prof. H. Samsonowicz, Typy rozwoju gospodarczego Europy Środkowowschodniej na
tle europejskim
prof. A. Hryckiewicz – koreferat.
5
Popołudnie:
Referaty:
prof. W. Iwańczak, Rola i znaczenie dwóch kręgów cywilizacyjnych. Slavia
Occidentalis i Slavia Orientalis w dziejach Europy Środkowowschodniej
(okcydentalizacja i bizantyzacja regionu)
prof. J. Isajewicz – koreferat.
prof. K. Ożóg, Elity intelektualne krajów Europy Środkowowschodniej w późnym
średniowieczu i ich horyzonty myślowe
prof. F. Uličny – koreferat.
prof. St. Bylina, Różnorodność religijna i wyznaniowa w społeczeństwach Europy
Środkowowschodniej
prof. M. Nödl – koreferat.
prof. M. Jačov, Europa Środkowowschodnia a zagrożenie osmańskie w XV i XVII w.
prof. M. B. Topolska, Dziedzictwo kultury zachodnioeuropejskiej w Wielkim Księstwie
Litewskim i na ziemiach ruskich Korony od XV do XVIII w.
II. Dramat przemocy w perspektywie historyka.
Moderatorzy: prof. W. Wrzesiński i prof. J. Chrobaczyński
Czas: godz. 15.00 – 19.00
Miejsce: Audytorium im. W. Danka, Akademia Pedagogiczna, ul. Podchorążych 2
Uczestnicy dyskusji (m. in.):
prof. J. Chrobaczyński, prof. M. Kula, prof. J. Rajman, prof. B. Skarga, ks. prof. J.
Kracik, dr W. Zahorski, prof. A. Wolff-Powęska, prof. J. Prokop, prof. M.
Szyszkowska, prof. T. Goban-Klas, dr J. Majcherek, dr Z. Szarota, prof. T. Kisieliński,
prof. A. Świderkówna, prof. W. Wrzesiński, prof. K. Kawalec, ks. prof. J.
Niewiadomski, prof. T. Gryglewicz, prof. A. Rzepliński i A. Wajda
III. Rządy prawa w przeszłości dalszej i bliższej.
Moderatorzy: prof. W. Uruszczak, prof. D. Malec
Czas: godz. 15.00 – 19.00
Miejsce: sala 52, Collegium Novum, ul. Gołębia 24
Część I (godz.15.00-16.30)
O rządach prawa w okresie staropolskim
prof. S. Grodziski, O rządach prawa w Koronie
6
prof. A. Zakrzewski, Rządy prawa w Wielkim Księstwie Litewskim: ideał i praktyka
Dyskusja
Część II (godz. 16.45-19.00)
Państwo prawa
prof. A. Dziadzio, Koncepcja państwa prawa w XIX w.: idea i rzeczywistość
prof. A. Lityński, Prawo karne PRL
prof. S. Płaza: O kodyfikacji prawa w Polsce
Panel dyskusyjny.
IV. Dawne stolice w nowej Europie.
Moderator: prof. J. Purchla
Czas: godz. 15.00 – 19.00
Miejsce: Międzynarodowe Centrum Kultury, Rynek Główny 25
Referaty:
prof. J. Purchla, Dziedzictwo - balast czy szansa. Doświadczenia miast Środkowej
Europy
prof. J. Rykwert, „Pokusa miejsca” - przeszłość i przyszłość miast
prof. J. M. Małecki, Problem stołeczności w europejskiej perspektywie
prof. K. Schloegel, Metropolie Europy Środkowej
V. Człowiek śmiechu i zabawy.
Moderator: prof. Cz. Robotycki
Czas: godz. 9.00 – 14.00
Miejsce: I Liceum Ogólnokształcące im. B. Nowodworskiego, pl. Na Groblach
Referaty:
dr K. Piatkowski, Kategorie kultury: śmiech, zabawa, karnawał
prof. E. Nowina-Sroczyńska, Formy kultury śmiechu a protesty społeczne
prof. Cz. Robotycki, Karnawał jako kategorie interpretacyjne kultury: przykład Strajku
w stoczni gdańskiej – sierpień 1980 r.
Dyskusja
VI. Dzieło sztuki: Źródło ikonograficzne czy coś więcej.
Moderator: prof. M. Fabiański
Czas: godz. 15.00 – 19.00
Miejsce: Sala Fontany Muzeum Historycznego Miasta Krakowa (Krzysztofory), Rynek
Główny 35
7
Referaty:
prof. M. Bogucka, Sztuka w historii. Refleksje historyka
dr Z. Piech, Jakiej ikonografii potrzebują historycy?
prof. W. Bałus, Historia sztuki wobec nauk historycznych. Przegląd stanowisk
prof. J. Harasimowicz, Historia idei? Historia prawa? Historia sztuki. Polityczno-
dynastyczne programy obrazowe doby nowożytnej jako „teksty kultury”
dr M. Janicki, Aksjologiczny aspekt ikonografii i epigrafiki w Polsce późnego
średniowiecza i wczesnej epoki nowożytnej
prof. S. Suchodolski, Czy wyobrażenia na monetach odzwierciedlają rzeczywistość,
czy ją kreują?
dr P. Mrozowski, Sztuka jako narzędzie władzy
VII. Judaizm, Chrześcijaństwo i Islam. Dialog i akulturacja
Moderatorzy: prof. A. Pankowicz, dr S. Bielański
Czas: godz. 15.00 – 19.00
Miejsce: sala 52, Collegium Novum, ul. Gołębia 24
Referaty:
prof. A. Pankowicz, Akulturacja jako problem badawczy w XIX i XX wieku
prof. J. Gierowski, Judaizm w chrześcijańskiej Europie doby nowożytnej
prof. W. Kozub-Ciembroniewicz, Doktryna wieloświatopoglądowości chadecji
Konrada Adenaurea a kwestia żydowska
prof. H. Kowalska-Stus, Stanowisko współczesnej Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej
wobec Kościoła Katolickiego oraz innych wyznań i religii monoteistycznych
ks. prof. K. Kościelniak, Świadomość ograniczeń kulturowych wśród muzułmanów
jako źródło akulturacji chrześcijańsko-islamskiej
prof. A.Kapiszewski, Ludność arabska i imigranci w monarchiach Zatoki Perskiej.
Konsekwencje zderzenia kultur i religii
prof. J. Zdanowski, Poglądy teologów Amerykańskiego Kościoła Reformowanego na
islam a perspektywy dialogu międzyreligijnego
ks. prof. S. Piech, Chrześcijaństwo i judaizm w perspektywie historycznej Krakowa
dr A. Vitale, Włoska perspektywa stosunków międzynarodowych i międzyreligijnych
w basenie Morza Śródziemnego
dr S. Bielański, Problem relacji świata chrześcijańskiego i islamu w perspektywie
8
historiografii włoskiej
prof. T. Paleczny, Religia w procesach asymilacji: wyzwania i bariery
18 września 2004 r. (sobota)
Temat główny: O nas bez nas” – historia Polski w opinii historyków obcojęzycznych.
Moderator: prof. W. Molik, prof. H. Żaliński
Czas: godz. 9.00 – 13.00
Miejsce: Aula Collegium Novum, ul. Gołębia 24
Referaty:
prof. M. G. Müller, Tematy polskie w niemieckiej historiografii
prof. S. Falkowicz, Polska problematyka w rosyjskich badaniach historycznych
prof. J. J. Kulczycki, Co studenci amerykańskich uniwersytetów mogą dowiedzieć się
o historii Polski?
prof. D. Beauvois, Kilka sylwetek francuskich historyków Polski w XX w.
prof. A. Nikżantaitis, Jak może podzielić historię? Historia Rzeczypospolitej Obojga
Narodów i dzieje Polski w historiografii i świadomości Litwinów
prof. L. Zaszkilniak, Historia Polski w ukraińskiej historiografii i świadomości
społecznej Ukrainców początku XXI wieku
prof. I. Kovács, Historia Polski w pracach historyków węgierskich w XX wieku
prof. J. Vykoukal, Polska histografia XX wieku w oczach czeskiego historyka. Historia
nowożytna i najnowsza
SYMPOZJA
I. Idea zjednoczonej Europy w edukacji historycznej w Polsce.
Moderatorzy: prof. J. Maternicki, prof. Cz. Nowarski
Czas: godz. 9.00 – 13.00
Miejsce: Aula Akademii Pedagogicznej, ul. Podchorążych 2
Referaty:
prof. J. Centkowski, Europejski model edukacji historycznej w świetle zaleceń Komisji
Europejskiej i Rady Europy
prof. M. Kujawska, dr V. Julkowska, Europejski wymiar polskiej edukacji historycznej
prof. A. Suchoński, Dzieje Polski w europejskich podręcznikach historii
dr J. Mazur, Problematyka integracji europejskiej na lekcjach historii w świetle
dotychczasowych doświadczeń
9
Panel: Reforma nauczania historii w Polsce, jej blaski i cienie w świetle pięcioletnich
doświadczeń. Prowadzący: prof. J. Maternicki
* Wystawa posterowa dorobku dydaktycznego w dziedzinie edukacji europejskiej
(zob. program imprez towarzyszących)
II. Jakich archiwów potrzebują historycy?
Moderator: prof. D. Nałęcz
Czas: godz. 9.00 – 13.00
Miejsce: sala 30, Collegium Novum, ul. Gołębia 24
Część I: Niespełnione oczekiwania? Historyk w archiwum
prof. A. Friszke, Historycy a archiwum – spojrzenie historyka
dr Ł. Kamiński, Jakie archiwa potrzebne są historykom?
prof. K. Kozłowski, Historycy a archiwum oczami archiwistów, czy można zaspokoić
wszystkie oczekiwania historyków, jakie są ograniczenia i jak je przełamać?
prof. M Kula, Coś trzeba czasem zmienić nawet w archiwach
prof. A. Paczkowski, Archiwa po 1989: czego szukamy, co znajdujemy?
dr A. Biernat, Archiwa w służbie historyków, nowe metody informacji i udostępniania
Część II: Co będzie wiadomo o przeszłości na podstawie źródeł archiwalnych dziś
zgromadzonych
prof. N. Davies, Czy zmierzch archiwaliów w badaniach historycznych?
dr A. Kulecka, Teoria gromadzenia archiwaliów wobec problemów współczesności i
przyszłości
prof. H. Robótka, Zasady wartościowania dokumentacji tradycyjnej i elektronicznej a
potrzeby badań obecnych i przyszłych
mgr R. Wojtkowski, Co warto zachować dla przyszłych pokoleń - dylematy archiwisty
III. Nie zgubić się w historii. Doświadczenia przewodników w mieście historycznym
Moderatorzy: dr P. Krasny, dr J. Basista, J. Łentocha
Czas: godz. 9.00 – 13.00
Miejsce: Sala 52, Collegium Novum, ul. Gołębia 24
Część I:
Miasta zabytkowe w edukacji historycznej (z doświadczeń krakowskich)
dr P.Krasny, Zabytki Krakowa – historia sztuki polskiej w pigułce?
prof. St. Waltoś, Miasto zabytkowe – atrakcja czy utrapienie?
prof. A.Włodarek, Czy Katalog zabytków Krakowa może być przewodnikiem
10
turystycznym?
ks. Prof. G.Ryś, Pielgrzymowanie: modlitwa, turystyka, edukacja
ks. Prof. J.Urban, Katedra krakowska – jeszcze kościół czy już muzeum?
dr M.Mysliński, Rynek krakowski. Z ikonografii legend i mistyfikacji
mgr M.Miezian, Nowa Huta - najstarsza, największa i najpiękniejsza dzielnica
Krakowa
Część II:
Edukacja przewodników – nowe perspektywy i wyzwania
prof. D.Quirini-Popławska, Uniwersyteckie studia kulturoznawcze jako miejsce
edukacji przewodników
mgr A. Garbacz, Kursy przewodnickie. Z doświadczeń młodych miłośników starych
miast
IV. Historyk a otaczająca go rzeczywistość (sympozjum studenckie)
Moderatorzy: D. Haręzga, T. Pudłocki, R. Woźniak
Czas: godz. 9.00 – 13.00
Miejsce: sala amfiteatralna im. Ks. Józefa Tischnera, Instytut Historii UJ, ul. Gołębia
13
Panel I: Rola historyka w kształtowaniu świadomości społeczeństw
Moderatorzy: L. Sykulski, A. Kubal
Zagadnienia:
•
•
•
•
Rola historii w wychowywaniu pokoleń
Wpływ historii na tożsamość społeczeństw
Przyszłość form przekazu historycznego
Etyka zawodu historyka
Panel II: Mity i mitologia a rzeczywistość historyczna
Moderatorzy: O. Błyskal, W. Szymborski, A. Weiss, P. Łuczyński
Zagadnienia:
•
•
•
•
Mechanizmy powstawania mitów – zapotrzebowanie na uproszczoną wizję dziejów
Mitologizacja historii
Ewolucja odbioru mitu, percepcja poprzez pryzmat mitu
Kobieta w mitologii zachodu – ozdobnik czy siła sprawcza
11
Panel III: Wpływ czynników zewnętrznych na historię
Moderatorzy: W. Kudela, I. Mucha, E. Szpak
Zagadnienia:
•
•
•
Przypadek rządzi historią czy historia przypadkiem rządzi?
Gdy zakładamy, że istniej prawda w historii, to co może ją zakłócić?
Czy powinniśmy w ogóle cokolwiek zakładać?
Panel IV: Terroryzm. Droga ku wolności czy autozagładzie?
Moderatorzy: R. Woźniak, P. Zaziąbło, S. Pochłopień
Zagadnienia:
•
•
•
•
•
•
Pojęcia: terroryzm - terrorysta
Różnice pomiędzy działaniami partyzanckimi a terroryzmem
Współczesny terrorysta – jego ideały i sposób myślenia
Przyczyny eskalacji terroryzmu w XX i początkach XXI wieku
Konsekwencje wyboru działań terrorystycznych na przykładzie wydarzeń na Bliskim
Wschodzie oraz w Czeczenii
Obraz wojny terrorystycznej w mediach
ZAKOŃCZENIE ZJAZDU
Miejsce: Dziedziniec Collegium Maius, ul. Jagiellońska 15
Czas: godz. 18.00 – 20.00
Panel z udziałem historyków i dziennikarzy Najjaśniejszy Pan. Rzecz o wartości mitu
historycznego.
Uczestnicy: prof. S. Grodziski, prof. E. Brix, prof. J. Pomorski, dr M. Baczkowski, red.
L. Mazan, red. M. Czuma, red. W. Ślusarski, prof. S. Waltoś
Prowadzenie: prof. K. Zamorski
Wystąpienie przewodniczących Komitetu Organizacyjnego Zjazdu, profesorów A.
Chwalby i F. Kiryka.
20.30 Koncert „Piwnicy pod Baranami” (zob. program imprez towarzyszących)
12