Urszula Jargas lek. med. specjalizacja z chorób wewnętrznych i

Urszula Jargas
lek. med. specjalizacja z chorób wewnętrznych i chorób płuc
Szpital im. E. Szczeklika w Tarnowie
Oddział Pulmonologii i Alergologii
Skutki zdrowotne palenia tytoniu
Na szkodliwe działanie tytoniu zwrócono uwagę już w XVIII stuleciu. Na początku
XX wieku rozpoczęły się właściwe badania naukowe nad skutkami palenia tytoniu, z których
większość jest już poznana i udokumentowana. Dym tytoniowy zawiera ponad 4000
związków chemicznych, w tym ponad 40 znanych czynników rakotwórczych oraz szereg
środków toksycznych. W 2002 r roku dym tytoniowy został zaliczony przez Międzynarodową
Agencję Badań nad Rakiem Światowej Organizacji Zdrowia (WHO IARC) do kategorii
znanych czynników rakotwórczych u ludzi. Zagrożenie dla zdrowia, jakie niesie ze sobą
nikotyna, nadal bywa jednak niedoceniane, mimo, że palenie tytoniu zostało uznane za
czynnik zwiększający ryzyko rozwoju wielu chorób, zaliczanych do najczęstszych przyczyn
zgonów. Według przeprowadzonych badań przeciętny palacz żyje 10 lat krócej niż osoba
niepaląca, a każdy wypalony papieros skraca nasze życie o 11 min!
Nikotyna jest środkiem psychoaktywnym powodującym uzależnienie. Podnosi ciśnienie
tętnicze i częstotliwość rytmu serca, wpływa również na niektóre geny, stymulując w ten
sposób powstawanie nowotworów; tlenek węgla zwiększa stężenie karboksyhemoglobiny
i upośledza transport tlenu oraz jest przyczyną zwiększenia hematokrytu; ciała smołowate są
przede wszystkim odpowiedzialne za powstawanie nowotworów złośliwych. Ponadto, palenie
tytoniu jest powodem stresu oksydacyjnego.
Wolne rodniki nie tylko uszkadzają DNA i w ten sposób przyczyniają się do częstszego
występowania nowotworów u palaczy, ale również uszkadzają śródbłonek tętnic, inicjując
i nasilając miażdżycę oraz zwiększając ryzyko wystąpienia ostrego zespołu wieńcowego.
Palenie tytoniu należy do jednych z najważniejszych czynników zagrażających
zdrowiu i przedwczesnej śmierci w krajach rozwiniętych. Stanowi nie tylko problem
medyczny, ale również społeczny, obyczajowy i ekonomiczny. Z danych epidemiologicznych
wynika, że rozpowszechnienie palenia tytoniu w społeczeństwie polskim obejmuje 9 mln
ludzi, zaś na świecie ponad miliard, co stanowi jedną czwartą dorosłych osób. Palenie zabija
rocznie około 5, 2 milionów ludzi w skali całego globu. Szacuje się, że liczba ta może
wzrosnąć nawet do 8 milionów w roku 2030 r. Palenie tytoniu powoduje wiele chorób
i zaburzeń rozwoju człowieka, a szczególnie człowieka młodego. Ekspozycja na nikotynę
upośledza rozwój płuc oraz ośrodkowego układu nerwowego w okresie płodowym,
sprawiając, że nie rozwijają się w takim samym tempie jak u dzieci, których matki nie palą.
U dzieci w wieku młodzieńczym, nikotyna upośledza proces uczenia się i zapamiętywania.
Stwierdzono, że palący uczniowie mają gorsze wyniki niż uczniowie niepalący, są mniej
pojętni, bardziej roztargnieni i wybuchowi. U palaczy charakterystyczne jest pogorszenie
funkcjonowania zmysłów: węchu, słuchu, smaku, wzroku. Prawdopodobnie w dłuższym
czasie ma również wpływ na cechy osobowości. Palacze mają częściej zaburzenia
emocjonalne i neurotyczne (lękliwość, bezsenność) oraz niepokój i impulsywność. Palenie
jest przyczyną znacznego zmniejszenia wytrzymałości mięśni na obciążenia fizyczne oraz
zaburzeń koordynacji ruchowej.
Palenie tytoniu niesie za sobą niezwykle poważne skutki zdrowotne. Palacze są szczególnie
narażeni na:
Choroby układu oddechowego - rozedmę płuc, przewlekłe zapalenie oskrzeli, przewlekłą
obturacyjną chorobę płuc, astmę oskrzelową, gruźlicę (zwiększenie podatności na zakażenia
bakteryjne i wirusowe układu oddechowego, cięższy przebieg infekcji) oraz wszelkiego
rodzaju nowotwory o złośliwym przebiegu: raka płuc, raka języka, raka wargi, raka
jamy ustnej, raka krtani, raka tchawicy,
Choroby układu krążenia - chorobę niedokrwienną serca, zawał mięśnia sercowego,
miażdżycę zarostową kończyn dolnych, nadciśnienie tętnicze, tętniaka aorty.
Inne choroby: raka nerki, raka pęcherza moczowego, raka przełyku, wrzody żołądka oraz
dwunastnicy, przepukliny jelitowe, choroby oczu (katarakty, niedowidzenia, degenerację
plamkową), impotencję, upośledzenie płodności (zmniejszenie płodności wzrasta wraz
z liczbą wypalanych papierosów).
Na koniec warto też wspomnieć, że palenie tytoniu nie tylko naraża nas na utratę zdrowia, ale
jest również źródłem rozlicznych problemów estetycznych: pogarsza wygląd skóry,
przyspiesza proces powstawania zmarszczek, opóźnia proces gojenia ran oraz zaostrza wiele
schorzeń dermatologicznych, takich jak np. trądzik czy łuszczyca. Palenie doprowadza
również do przebarwienia i pokrycia kamieniem zębów, wystąpienia nieświeżego oddechu
i żółcenia palców.
Bierne palenie.
Kolejnym, istotnym problemem jest powszechne zjawisko biernego palenia. Na dym ten
narażone są osoby palące lub niepalące przebywające w środowisku palacza, które inhalują
dym wydychany przez palącego do otaczającego powietrza oraz powstały w przerwach
w wyniku tlenia się papierosa. Osoby narażone na dym tytoniowy skarżą się często na kaszel,
duszności bądź łzawienie. Odznaczają się mniejszą koncentracją uwagi, odczuwają
przygnębienie oraz bóle głowy.
U dzieci następstwa "biernego palenia tytoniu" obejmują zwiększoną zapadalność na choroby
infekcyjne dolnych dróg oddechowych, zwiększoną częstość objawów podrażnienia oskrzeli
i zaostrzenie przebiegu astmy oskrzelowej, a także niewielkie zmniejszenie sprawności
wentylacyjnej płuc, możliwość częstszego występowania niespecyficznej nadreaktywności
oskrzeli i objawów alergicznych.
Bierne palenie może być przyczyną wywołującą choroby układu oddechowego i krążenia
zarówno w dzieciństwie, jak i w późniejszych latach dorosłości.
Na przykład względne ryzyko zgonu z powodu choroby wieńcowej biernego palacza wynosi
1, 2–1, 7 w porównaniu z osobami nie narażonymi na dym tytoniowy.
E-papierosy.
Wiele osób postrzega e-papierosy, jako środek wspierający walkę z nałogiem tytoniowym.
E-papierosów nie można jednak traktować jak środków nikotynowej terapii zastępczej.
Z przeprowadzonych i opublikowanych dotychczas badań wynika, że e-papierosy mają
równie zły, a nawet gorszy wpływ na organizm człowieka. Po pierwsze okazuje się,
że e-palacze wdychają więcej szkodliwych substancji, gdyż częściej korzystają
z e-papierosów niż gdyby palili papierosy tradycyjne. Po drugie, w e-papierosach również
znajduje się szkodliwa dla organizmu nikotyna, tylko w płynnej postaci. Po trzecie trzeba
również pamiętać, że e-papieros to wciąż nowy produkt na rynku, modyfikowany przez
kolejne firmy chcące zarobić na „elektronicznym nałogu”, który nie został dogłębnie
przebadany medycznie, więc nie można określić jednoznacznie wszystkich skutków
ubocznych i jego szkodliwości. E-papierosy mogą zawierać nawet do 10 razy więcej
szkodliwych i toksycznych substancji niż tradycyjne. Elektroniczny papieros, poprzez
ogrzewanie aromatyzowanej cieczy, która się w nim znajduje, i którą użytkownik wdycha
w postaci pary jest znacznie bardziej przesycony szkodliwymi substancjami niż ten
tradycyjny. Ciecz, która znajduje się w bardzo popularnych elektronicznych papierosach
często zawiera nie tylko nikotynę, ale także bardzo wiele innych rakotwórczych substancji
takich jak formaldehyd, aldehyd octowy, czy chemikalia. Niektóre marki e-papierosów
zawierają nawet 10 razy więcej substancji, które mogą być kancerogenne niż tradycyjny
papieros.
Obecnie, po e-papierosy sięgają nie tylko osoby, którym rzekomo miały one pomóc
ograniczyć lub rzucić palenie, traktując je, jako nikotynową terapię zastępczą, ale również
ludzie, którzy do tej pory nigdy nie palili, nabierając się na te same chwyty marketingowe,
które stosowane były przed laty przez koncerny tytoniowe promujące sprzedaż własnych
wyrobów.
Nałóg tytoniowy bez względu na postać, pod jaką występuje kryje w sobie nikotynową
pułapkę, której ulegają palacze. Należy jednak pamiętać, że konsekwencje zdrowotne,
jakie ponosimy poddając się nałogowi są nieodwracalne, a dodatkowo zbyt często
płacimy za to najwyższą cenę, jaką jest nasze życie i życie najbliższych nam osób.