interdyscyplinarne badania nad czynnikami warunkującymi

Seria III: ePublikacje Instytutu INiB UJ. Red. Maria Kocójowa
Nr 7 2010: Biblioteki, informacja, książka: interdyscyplinarne badania i praktyka w XXI wieku
Magdalena Seta*
Biblioteka Główna im. W. Grabskiego
Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego
Warszawa
INTERDYSCYPLINARNE BADANIA NAD CZYNNIKAMI
WARUNKUJĄCYMI ZACHOWANIA CZYTELNIKÓW
[INTERDISCIPLINARY RESEARCH ON DETERMINANTS
OF READERS’ BEHAVIORS]
Abstrakt: Czynniki warunkujące zachowania człowieka w różnych sferach jego życia są przedmiotem badań wielu dyscyplin naukowych. Zachowanie to każda reakcja na bodźce środowiska i ustosunkowanie się do tego środowiska, zazwyczaj mające na celu zdobycie środków do zaspokojenia potrzeb. Czytelnik, jako konsument usług
bibliotecznych, korzystając z nich zaspakaja swoje potrzeby czytelnicze i informacyjne. Zachowania konsumentów są warunkowane przez różnego rodzaju czynniki, które stanowią zintegrowany i wzajemnie na siebie oddziaływujący system. Socjologia, psychologia społeczna, nauki konsumenckie, a także bibliotekoznawstwo wykorzystują różne dostępne narzędzia badawcze do poznania uwarunkowań określonych zachowań człowieka. Na podstawie własnych badań ankietowych, przeprowadzonych od czerwca do września 2009 r. wśród absolwentów
Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, przedstawiono czynniki warunkujące zachowania czytelników oraz metody badawcze, stosowane w różnych dziedzinach nauki w celu poznania tych czynników.
BIBLIOTEKI AKADEMICKIE
CZYTELNIKÓW
– POTRZEBY
CZYTELNICZE – UŻYTKOWNICY BIBLIOTEK – ZACHOWANIA
Abstract: Many scholarly disciplines focus on their research on factors determining human behavior in various
areas of life. Behavior is defined as any response or reaction to the environment, usually aimed at satisfying one’s
needs. Reader, as a library service consumer meets his information needs by making use of the service.
Consumer’s behaviors are conditioned by various factors which are integrated in a self-reacting system.
Sociology, social psychology, consumer science and also library science use a wide range of research tools to
identify specific determinants of human behavior. Based on survey conducted between June and September
2009 among the graduates of the Warsaw University of Life Sciences, the article presents determinants
of readers’ behavior and characterizes a panoply of research methods used in various research fields to explore
these factors.
ACADEMIC LIBRARIES – LIBRARY USERS – READERS’ BEHAVIOR – READERS’ NEEDS
*
Dr inż. MAGDALENA SETA, starszy bibliotekarz w Bibliotece Głównej SGGW w Warszawie; absolwentka
technologii żywności i żywienia oraz studiów podyplomowych informacji naukowej i bibliotekoznawstwa w Uniwersytecie
Łódzkim. Dwie najważniejsze publikacje: (2009) Użytkownicy Oddziału Informacji Naukowej w Bibliotece Głównej Szkoły
Głównej Gospodarstwa Wiejskiego, dok. elektr. CD [W:] M. Kocójowa red. (2009). Biblioteki i ich klienci: miedzy płatnym
a bezpłatnym komunikowaniem sie w erze zasobów cyfrowych i sieci. Kraków: Instytut INiB UJ, s. 138–146; (2002) Sytuacja
gospodarstw domowych ludzi starszych na wsi w świetle wyników badań budżetów gospodarstw domowych. „Wieś
i Rolnictwo” nr 4, s. 76–85 [pod nazwiskiem Banasiak, współaut.: K. Gutkowska]. E-mail: [email protected]
[MAGDALENA SETA, PhD; librarian at the Main Library of Warsaw University of Life Sciences; M.Sc. in Food and
Nutrition Technology; diploma of LIS postgraduate studies at the University of Łódź. Two the most important publications:
(2009) Użytkownicy Oddziału Informacji Naukowej w Bibliotece Głównej Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego [Users
of the Information Department in the Main Library of Warsaw University of Life Sciences], e-doc. CD [In:] M. Kocójowa ed.
(2009). Biblioteki i ich klienci: miedzy płatnym a bezpłatnym komunikowaniem sie w erze zasobów cyfrowych i sieci
[Libraries and Their Clients: Free or Fee Services Supporting Social Communication in Digital Era]. Kraków: Instytut INiB
UJ, s. 138–146; (2002) Sytuacja gospodarstw domowych ludzi starszych na wsi w świetle wyników badań budżetów
gospodarstw domowych [Material Status of Elderly Inhabitants of Rural Zones in the Light of the Research on Households’
Budgets Outcomes]. “Wieś i Rolnictwo” nr 4, s. 76–85 [under the name Banasiak, co-author: K. Gutkowska]. E-mail:
[email protected]]
257
Seria III: ePublikacje Instytutu INiB UJ. Red. Maria Kocójowa
Nr 7 2010: Biblioteki, informacja, książka: interdyscyplinarne badania i praktyka w XXI wieku
WSTĘP
W literaturze znaleźć można różne definicje zachowań w zależności od perspektywy, w której postępowanie
człowieka jest rozpatrywane. Zachowanie się konsumenta jest częścią problematyki, którą zajmuje się głównie
psychologia, a dotyczącej wszystkich zachowań człowieka. Pojęcie to nie zostało jednak dość precyzyjnie zdefiniowane. Przyjmuje się, że zachowanie to każda reakcja na bodźce środowiska i ustosunkowanie się do tego
środowiska. Podkreślić przy tym należy związek zachowań z potrzebami lub środkami służącymi ich zaspokojeniu. Najogólniej przez zachowanie należy rozumieć wszelkie działania i czynności, mające na celu zaspokojenie
potrzeb człowieka przez zdobywanie dóbr i usług [Gajewski 1994, s. 8]. Zachowania te stanowią element szerszej problematyki zachowania się człowieka we wszystkich sferach jego aktywności. Ponieważ zachowanie jest
konsekwencją interakcji z innymi ludźmi oraz stosowania systemu norm, mających źródło w całokształcie społecznych doświadczeń człowieka, socjologia rozróżnia pojęcie zachowań społecznych. Zachowanie społeczne to
różnorodne formy aktywności społecznej, będące rezultatem oddziaływania środowiska lub sytuacji [Pacholski,
Staboń 2001, s. 229]. Nauki ekonomiczne natomiast odnoszą pojęcie zachowań do indywidualnych podmiotów
konsumpcji, czyli do konsumentów i gospodarstw domowych [Kieżel 2000, s. 57]. Z rozmiarów i sposobów
zaspokajania potrzeb wynikają określone zachowania konsumpcyjne [Bywalec, Rudnicki 2002, s. 14]. Według
Leksykonu marketingu zachowania konsumpcyjne to „spójna całość reakcji związanych z dokonywaniem wyborów w procesie zaspokajania potrzeb indywidualnych w określonych warunkach społecznych, kulturowych i ekonomicznych” [Altkorn, Kramer 1998, s. 276]. Należy pamiętać, że zachowanie konsumenta obejmuje również
użytkowanie środków zaspokajania potrzeb, co właściwie stanowi zasadniczą treść konsumpcji [Rudnicki 2000,
s. 17].
Szczególnym przypadkiem zachowań konsumenckich są zachowania na rynku książki. Książka jest dobrem
kultury, które może być konsumowane jednorazowo, nie wymagając przy tym posiadania go na własność. Jest to
dobro łatwo dostępne poza rynkiem, i udział właśnie pozarynkowej konsumpcji, między innymi korzystanie
z usług bibliotecznych, jest w tym przypadku wyższy niż w przypadku innych dóbr. Dlatego też zachowania
czytelników można rozpatrywać jako rodzaj zachowań konsumentów [Pacut 2004, s. 83]. Korzystanie z usług
biblioteki można zaklasyfikować do konsumpcji usług niematerialnych [Bywalec, Rudnicki 2002, s. 30].
CZYNNIKI DETERMINUJĄCE ZACHOWANIA
Zachowania człowieka są warunkowane przez różnego rodzaju czynniki, które stanowią zintegrowany
i wzajemnie na siebie oddziaływujący system. Na zachowania te oddziałuje wiele czynników ekonomicznych,
społecznych, psychologicznych i demograficznych. Nowoczesne ujęcia zachowań konsumentów zwracają uwagę przede wszystkim na znaczenie wpływu otoczenia społecznego i kultury, obyczajów oraz osobowości konsumentów. Dokonywane przez nich wybory produktów, czy też sposoby korzystania z usług, pozostają pod
wpływem zarówno uznawanych wartości, jak też przewidywanych sytuacji związanych ze stylem życia [Garbarski 2001, s. 15].
Według Rudnickiego [2000, s. 36] do czynników, wpływających na zachowania konsumentów należą:
•
czynniki zewnętrzne (uwarunkowania ekonomiczne, społeczno-kulturowe),
•
czynniki wewnętrzne (potrzeby, motywy, postrzeganie, postawy, osobowość, uczenie się, ryzyko związane z zakupem).
258
Seria III: ePublikacje Instytutu INiB UJ. Red. Maria Kocójowa
Nr 7 2010: Biblioteki, informacja, książka: interdyscyplinarne badania i praktyka w XXI wieku
Bardziej szczegółowy podział proponuje Gajewski [1994, s. 20], według którego determinanty te można podzielić na:
•
indywidualne (psychologiczne) (motywy, postawy, percepcja, osobowość, proces uczenia się i zapamiętywania),
•
społeczno-kulturowe (klasa, grupy społeczne, grupy odniesienia, rodzina, kultura),
•
ekonomiczne (dochody, ceny, podaż i polityka sprzedaży),
•
inne (przyrodnicze warunki życia, czynniki ogólnogospodarcze związane z poziomem rozwoju danego
kraju, ustrój społeczno-polityczny, system prawny).
Grażyna Światowy klasyfikuje potrzeby i aspiracje jako czynniki inspirujące zachowania konsumenckie,
a pozostałe czynniki zalicza do którejś z następujących grup:
•
determinanty psychiczne (emocje, motywacje, postawy, przyswajanie informacji, osobowość),
•
determinanty społeczne (rodzina, grupy społeczne, komunikacja masowa, reklama),
•
determinanty ekonomiczne (dalsze i bliższe otoczenie ekonomiczne, dochody, ceny, podaż) [1994,
s. 34].
Poza czynnikami warunkującymi zachowania indywidualnych konsumentów w literaturze rozróżnia się
również uwarunkowania konsumpcji gospodarstwa domowego. Bywalec i Rudnicki wyróżniają cztery grupy
czynników:
•
biologiczne i ekologiczne (właściwości anatomiczno-fizjologiczne, środowisko przyrodnicze),
•
ekonomiczne (zasoby majątkowe gospodarstwa domowego oraz jego dostęp do dóbr publicznych, dochody bieżące gospodarstw domowych, poziom i relacje cen artykułów konsumpcyjnych, podaż dóbr
konsumpcyjnych oraz sposoby ich dystrybucji),
•
społeczne (skład i charakterystyka członków gospodarstwa domowego – liczba członków, ich płeć,
wiek, wykształcenie, aktywność, pozycja zawodowa, więzi gospodarstwa domowego z otoczeniem, zasoby i struktura czasu wolnego członków gospodarstwa),
•
kulturowe (obyczaje, tradycje narodowe, lokalne, rodzinne, przyzwyczajenia, systemy wartości, oddziaływanie wzorców konsumpcji, edukacja konsumenta) [2002, s. 55].
Wśród determinantów konsumpcji w społeczeństwie autorzy wyróżniają poziom i tempo rozwoju gospodarczego, procesy demograficzno-społeczne, przemiany struktury społeczno-zawodowej oraz oddziaływanie
państwa.
Do czynników ekologicznych zaliczyć można położenie geograficzne, miejsce zamieszkania, klimat, warunki środowiska naturalnego i stopień jego zanieczyszczenia. Należy przy tym zwrócić uwagę na różnice w potrzebach i zachowaniach osób mieszkających na wsi i w mieście, które wynikają z rozbieżności w rozwoju infrastruktury techniczno-ekonomicznej i społecznej [Kieżel 2000, s. 145]. Jednakże w miarę rozwoju gospodarczego
można spodziewać się zmniejszenia znaczenia zarówno czynników biologicznych, jak i ekologicznych i wyrównania i unifikacji poziomów i sposobów życia [Bywalec, Rudnicki 2002, s. 56].
Czynniki ekonomiczne determinujące zachowania konsumenta to przede wszystkim dochody, ceny, podaż
(szczególnie ważna w przypadku konsumpcji bezpłatnych usług), a także czas wolny (czyli czas jakim dysponuje konsument poza pracą zarobkową) [Kieżel 2000, s. 70].
Według wielu ekonomistów najważniejszym czynnikiem warunkującym zaspokojenie potrzeb gospodarstw
domowych są dochody. Bywalec i Rudnicki [2002, s. 58] zwracają uwagę, że istotną rolę pełnią zarówno bieżą259
Seria III: ePublikacje Instytutu INiB UJ. Red. Maria Kocójowa
Nr 7 2010: Biblioteki, informacja, książka: interdyscyplinarne badania i praktyka w XXI wieku
ce dochody osobiste, jak też spodziewane dochody przyszłe. Wysokość dochodu wpływa bezpośrednio na wielkość całkowitych wydatków konsumpcyjnych i wyznacza ogólne proporcje, w jakich zostaje on przeznaczony
na konsumpcję i oszczędności [Rudnicki, 2000, s.110]
Na zachowanie konsumentów na rynku istotny wpływ ma także sam produkt i cechy z nim związane. Może
on w różnym stopniu zaspokajać potrzeby konsumenta. Złożoność jego funkcji, pozwalająca na dostarczenie
konsumentowi wielorakich korzyści, jest tym większa, im bardziej dotyczy dóbr wyższego rzędu [Rudnicki
2000, s. 124].
Najistotniejszym czynnikiem związanym z produktem jest cena. Stanowi ona istotne kryterium wyboru zarówno produktu, jak i miejsca zakupu, w przypadku bezpłatnych usług nie ma ona jednak istotnego znaczenia
a podstawowym kryterium stają się inne czynniki [Kieżel 2000, s. 132]. Oprócz ceny dla konsumentów bardzo
istotną cechą nabywanych produktów, a w szczególności usług, jest ich jakość, o której decydują wszystkie
czynniki, które wpływają na pełną satysfakcję konsumenta z nabytego dobra lub usługi [Nisel, 2001, s 224].
Na zachowania konsumentów istotny wpływ mają także pozaekonomiczne czynniki demograficzne. Szczególnie istotne są tu płeć i wiek konsumentów. Kobiety są bardziej samodzielne podejmowaniu decyzji i większe
znaczenie ma dla nich jakość produktów. Natomiast w miarę starzenia zmieniają się potrzeby konsumpcyjne
[Bywalec, Rudnicki 2002, s. 56].
Istotnymi czynnikami warunkującymi zachowania użytkowników bibliotek akademickich, którymi są najczęściej studenci, są czynniki związane z formą i kierunkiem studiów. Studenci korzystają z usług bibliotek
w zróżnicowany sposób w zależności od tego na jakim studiują kierunku i wydziale [Spaleniak, Szerksznis
2008, dok. elektr.; Krupa 2005, s. 233; Maughan 1999, dok. elektr., p. 359]. Na zachowania w tym zakresie
wpływa także tryb studiów, czyli czy są to studia stacjonarne czy niestacjonarne [Ismail 2009, dok. elektr.,
p. 558].
WYKORZYSTYWANE METODY BADAWCZE
Celem badań zachowania konsumentów jest zrozumienie i wyjaśnienie ich zachowania oraz przewidywanie
tego zachowania. Badania te obejmują rejestrację konkretnych zachowań oraz poznanie opinii konsumentów, ich
planów i wzorów postępowania, preferencji, motywów podejmowania decyzji i innych uwarunkowań konkretnych zachowań [Rudnicki 2000, s. 241].
Wiele dyscyplin nauki dla poznania czynników determinujących zachowanie człowieka stosuje różne metody badawcze. Mogą to być metody ogólno naukowe lub też metody nauk szczegółowych – socjologii, statystyki,
psychologii czy też bibliologii [Ratajewski 2002, s. 81]. W naukach społecznych i konsumenckich najczęściej
stosuje się metody oparte na pozyskanych danych wtórnych lub na podstawie źródeł pierwotnych. Można je podzielić ze względu na istotę uzyskiwanych informacji na:
•
b ad a nia ilo śc io we, których celem jest dostarczenie informacji na temat obiektywnych cech badanego zjawiska;
•
b ad a nia j ako ś cio we, których celem jest wyjaśnienie przyczyn badanych zjawisk.
Badacze dysponują przy tym różnymi metodami zbierania danych, które są ściśle związane z charakterem
pozyskiwanych informacji (jeśli informacje mają charakter jakościowy to będą zbierane za pomocą metod jakościowych – np. wywiadów pogłębionych, natomiast informacje o charakterze ilościowym będą zbierane za po-
260
Seria III: ePublikacje Instytutu INiB UJ. Red. Maria Kocójowa
Nr 7 2010: Biblioteki, informacja, książka: interdyscyplinarne badania i praktyka w XXI wieku
mocą metod ilościowych – badań ankietowych, wywiadów telefonicznych lub bezpośrednich [Woś et al. 2004,
s. 65].
Narzędzia badawcze stosowane w badaniach konsumenckich nie są uniwersalne. Zaliczane są do nich
przede wszystkim wszelkiego rodzaju kwestionariusze, ale również schematy i klucze kategoryzacyjne (w analizie treści różnego rodzaju dokumentów) oraz instrukcje i schematy umożliwiające gromadzenie informacji.
Metoda ankietowa należy do najczęściej stosowanych metod ilościowych. Polega ona na pisemnym komunikowaniu się badacza z respondentem. Jest to metoda pomiaru pośredniego charakteryzująca się tym, iż kwestionariusz ankietowy trafia bezpośrednio do rąk respondenta, który odpowiada pisemnie lub elektronicznie na
zawarte w nim pytania. Gromadzenie danych następuje poprzez zadawanie pytań określonej liczbie osób w wybranej populacji. Uzyskane dane na temat respondentów oraz ich deklaracje i opinie pozwalają na sformułowanie odpowiedzi na pytanie o czynniki warunkujące ich zachowania [Ratajewski 2002, s. 124; Rudnicki 2000,
s. 245].
MATERIAŁ I METODA
Badania własne nad czynnikami mającymi wpływ na zachowania czytelników przeprowadzono w oparciu
o ankietę skierowaną do absolwentów Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. Badanie to zostało przeprowadzone w miesiącach od czerwca do września 2009 roku. Rozdano 240 ankiet przy czym do dalszej analizy skierowano 235 poprawnie wypełnionych kwestionariuszy. Uzyskane dane przeanalizowano przy
pomocy programu STATISTICA 7.0 PL.
W badaniu wzięli udział przedstawiciele wszystkich wydziałów działających w Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. 85% badanych stanowili absolwenci studiów stacjonarnych, 13% absolwenci
studiów zaocznych, pozostali to absolwenci studiów wieczorowych. Kobiety stanowiły 2/3 badanych. Ponad
połowa respondentów pochodziła z Warszawy, co trzeci z innego miasta, natomiast pozostali ze wsi. Przedstawiono wyniki badań dotyczących korzystania z usług Czytelni Biblioteki Głównej oraz z usług Wypożyczalni,
w szczególności częstotliwość i zakres korzystania z tych usług w zależności od reprezentowanego Wydziału, na
którym absolwent studiował, trybu studiów, płci oraz miejsca zamieszkania.
ZACHOWANIA CZYTELNIKÓW
Deklarowana częstotliwość korzystania z Wypożyczalni Podręczników była bardzo zróżnicowana w zależności od Wydziału reprezentowanego przez respondenta (Wykres 1). Badani absolwenci Międzywydziałowego
Studium Turystyki i Rekreacji w większości nie korzystali z Wypożyczalni co może mieć związek z krótką historią tego kierunku studiów w SGGW w Warszawie i ograniczoną liczbą dostępnych w tej agendzie podręczników. Zaobserwowano natomiast, że absolwenci tego Wydziału korzystali z usług Czytelni (wykres 2). W deklarowanym korzystaniu z usług Czytelni przez absolwentów również zwrócić należy uwagę na duże zróżnicowanie w zależności od Wydziału. Najrzadziej tych usług potrzebowali studenci, którzy dysponowali Biblioteką
Wydziałową, a więc Wydziału Inżynierii i Kształtowania Środowiska, Wydziału Medycyny Weterynaryjnej
oraz Wydziału Nauk o Żywieniu Człowieka i Konsumpcji.
Również czas korzystania z usług Wypożyczalni był uwarunkowany reprezentowanym Wydziałem. Równomierne korzystanie, zarówno w trakcie semestru, jak i w czasie sesji egzaminacyjnej, deklarowali najczęściej
przedstawiciele Wydziału Rolnictwa i Biologii, Ogrodnictwa i Architektury Krajobrazu oraz Leśnego. W czasie
261
Seria III: ePublikacje Instytutu INiB UJ. Red. Maria Kocójowa
Nr 7 2010: Biblioteki, informacja, książka: interdyscyplinarne badania i praktyka w XXI wieku
trwania semestru najczęstsze korzystanie deklarowali natomiast absolwenci Wydziału Nauk Ekonomicznych,
Wydziału Nauk Humanistycznych oraz Wydziału Nauk o Żywności. Natomiast z usług czytelni respondenci
korzystali zdecydowanie bardziej równomiernie w trakcie semestru.
Wykres 1. Częstotliwość korzystania z Czytelni w zależności od Wydziału
Międzywydziałowe Studium T urystyki i Rekreacji
Międzywydziałowe Studium T owaroznawstwa
Miedzywydziałowe Studium Ochrony Środowiska
Międzywydziałowe Studium Gospodarki Przestrzennej
Międzywydziałowe Studium Biotechnologii
Wydział Zastosowań Informatyki i Matematyki
Wydział Nauk Humanistycznych
Wydział Nauk Ekonomicznych
Wydział Inżynierii Produkcji
Wydział Nauk o Żywieniu Człowieka i Konsumpcji
Wydzial Nauk o Żywności
Wydział Nauk o Zwierzętach
Wydział T echnologii Drewna
Wydział Inżynierii i Kształtowania Środowiska
Wydział Ogrodnictwa i Architektury Krajobrazu
Wydział Leśny
Wydział Medycyny Weterynaryjnej
Wydział Rolnictwa i Biologii
0%
20%
40%
nie korzysta
korzysta 1-2 razy w semestrze
korzysta 5-10 razy w semestrze
korzysta częściej
60%
80%
100%
korzysta 3-5 razy w semestrze
Źródło: opracowanie własne
Zgodnie z przewidywaniami częstotliwość korzystania z usług biblioteki była znacznie zróżnicowana w zależności od trybu studiów. Zdecydowanie częściej korzystali z usług studenci studiów stacjonarnych (ponad 70%
korzystało do 5 razy w semestrze zarówno z Wypożyczalni, jak i z Czytelni), natomiast ponad 30% studentów
studiów zaocznych w ogóle nie korzystało z Wypożyczalni. Jeszcze większy odsetek bo niemal 40% studentów
tego typu studiów nie korzystało z możliwości oferowanych przez Czytelnię. Nie odnotowano natomiast różnic
w deklarowanym czasie korzystania zarówno z Wypożyczalni, jak i z Czytelni. Respondenci reprezentujący
każdy tryb studiów najczęściej korzystali z usług w trakcie semestru.
Zaobserwowano nieznaczny wpływ na zakres korzystania z tej agendy Biblioteki w zależności od płci respondentów, mężczyźni nieco częściej deklarowali nie korzystanie z usług, natomiast spośród korzystających
częściej od kobiet wypożyczali podręczniki. W znacznie mniejszym stopniu natomiast mężczyźni korzystali
z Czytelni (co piąty nie korzystał w ogóle). Kobiety zdecydowanie częściej korzystały z wypożyczania książek
na początku semestru (5% – mężczyźni, 19% – kobiety), natomiast mężczyźni w czasie sesji egzaminacyjnej
(35% – mężczyźni, 25% – kobiety). Natomiast większy odsetek mężczyzn deklarował równomierne korzystanie
z usług czytelni (26% – mężczyźni, 19% – kobiety).
Ważnym czynnikiem wpływającym na sposób zachowania wobec usług biblioteki było również miejsce
zamieszkania respondentów. Osoby mieszkający w Warszawie, zgodnie z oczekiwaniami, znacznie częściej deklarowały korzystanie z Czytelni. Natomiast respondenci, którzy musieli dojechać spoza stolicy, mieszkający na
wsi, w ponad 20% nie korzystali z tych usług, nieco częściej jednak wypożyczali potrzebne pozycje. Nie odnotowano wpływu miejsca zamieszkania na częstość korzystania z usług Biblioteki.
262
Seria III: ePublikacje Instytutu INiB UJ. Red. Maria Kocójowa
Nr 7 2010: Biblioteki, informacja, książka: interdyscyplinarne badania i praktyka w XXI wieku
PODSUMOWANIE
Bibliotekoznawstwo jest jedną z wielu dyscyplin nauki, które czerpią informacje odnośnie do zachowań
człowieka z doświadczeń nauk społecznych. Wykorzystując ankietę jako interdyscyplinarną metodę badawczą,
uzyskano dane o zachowaniach użytkowników Biblioteki Głównej Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego
w Warszawie. Stwierdzono, iż na zachowania czytelników mają wpływ różnorodne czynniki związane z czytelnikiem, jak również te, które zależą od działań biblioteki. Przeprowadzone badania pozwoliły poznać niektóre
z uwarunkowań zachowania wobec usług biblioteki. Studenci poszczególnych Wydziałów Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie w zróżnicowany sposób korzystali z usług Biblioteki Głównej. Należy
również zwrócić szczególną uwagę na różne zachowania czytelników w zależności od trybu studiów. Wyniki
badania pozwolą na skierowanie działań promocyjnych i usprawniających pracę Biblioteki na tych studentów,
którzy najmniej korzystali z jej usług.
WYKORZYSTANE OPRACOWANIA
Altkorn, J., T. Kramer red. (1998). Leksykon marketingu. Warszawa: Polskie Wydaw. Ekonomiczne, 336 s.
Bywalec, C.; L. Rudnicki (2002). Konsumpcja. Warszawa: Polskie Wydaw. Ekonomiczne, 272 s.
Gajewski, S. (1994). Zachowanie się konsumenta a współczesny marketing. Łódź: Wydaw. Uniwersytetu Łódzkiego, 190 s.
Garbarski, L. (2001). Zachowania nabywców. Warszawa: Polskie Wydaw. Ekonomiczne, 183 s.
Ismail, L., dok. elektr. (2009). What They Are Telling Us: Library Use and Needs of Traditional and Non-traditional Students in a Graduate Social Work Program. The Journal of Academic Librarianship Vol. 35, No. 6, p. 555–564.
http://vls2.icm.edu.pl/cgibin/sciserv.pl?collection=elsevier&journal=00991333&issue=v35i0006&article=555_wtatuliag
swp&form=fulltext [odczyt: 25.03.2010].
Kieżel, E. red. (2000). Rynkowe zachowania konsumentów, Katowice: Wydaw. Akademii Ekonomicznej, 308 s.
Krupa, Z. (2005). Biblioteka Uniwersytetu Rzeszowskiego w opinii jej użytkowników. [W:] Tradycja i nowoczesność bibliotek akademickich. Materiały z ogólnopolskiej konferencji naukowej, Rzeszów-Czarna, 1–3 czerwca 2005 r. Rzeszów:
Biblioteka Uniwersytetu Rzeszowskiego, s. 229–241.
Maughan, P. D., dok. elektr. (1999). Library Resources and Services: a Cross-Disciplinary Survey of Faculty and Graduate
Students’ Use and Satisfaction. The Journal of Academic Librarianship Vol. 25, No. 5, p. 354–366.
http://vls2.icm.edu.pl/pdflinks/10022711254017035.pdf [odczyt: 25.03.2010].
Nisel, R. (2001). Analysis of Consumer Characteristics which Influence the Determinants of Buying Decisions by the Logistic Regression Model. Logistics Information Management Vol. 14, No. 3, p. 223–228.
Pacholski, M.; A. Staboń (2001). Słownik pojęć socjologicznych. Kraków: Wydaw. Akademii Ekonomicznej, 248 s.
Pacut, M. (2004). Rynkowe i pozarynkowe źródła pozyskiwania książek przez konsumentów indywidualnych. Handel Wewnętrzny nr 4/5, s. 83-90.
Ratajewski, J. (2002). Wprowadzenie do bibliotekoznawstwa czyli wiedza o bibliotece w różnych dawkach. Warszawa: Wydaw. SBP, 226 s.
Rudnicki, L. (2000). Zachowanie konsumentów na rynku. Warszawa: Polskie Wydaw. Ekonomiczne, 317 s.
Spaleniak, A.; Ż. Szerksznis, dok. elektr. (2008). Badania potrzeb użytkowników Biblioteki Uniwersyteckiej w Poznaniu.
Biuletyn EBIB nr 2, http://www.ebib.info/2008/93/a.php?spaleniak [odczyt: 25.03.2010].
Światowy, G. (1994). Zachowania konsumenckie. Wrocław: Wydaw. Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego, 160 s.
Woś, J.; J. Rachocka; M. Kasperek-Hoppe (2004). Zachowania konsumentów: teoria i praktyka. Poznań: Wydaw. Akademii
Ekonomicznej, 162 s.
263