Wstęp

Wstęp
Koncepcja pracy z serią Lokomotywa i podręcznikiem Nasz elementarz
Trzon działań edukacyjnych opiera się na edukacji polonistycznej zintegrowanej z edukacją przyrodniczą
i społeczną. Do kształcenia z zakresu tych edukacji przeznaczone są zeszyty ćwiczeń z serii Lokomotywa:
Mój pierwszy zeszyt oraz Czytam i piszę (w kilku częściach). Treści z zakresu edukacji matematycznej
są zawarte w dwóch zeszytach ćwiczeń Matematyka. Wszystkie te publikacje zostały wzbogacone o elementy wyprawki – naklejki, wycinanki i kartonikowe wypychanki, służące do ćwiczeń manipulacyjnych.
Na początkowym etapie nauki są one podstawową pomocą do kształtowania rozwoju dzieci i rozwijania ich umiejętności, a jednocześnie umożliwiają proponowanie dzieciom różnorodnych form pracy,
przypominających zabawę.
Praca z ćwiczeniami z serii Lokomotywa jest możliwa przy jednoczesnym korzystaniu z podręcznika
MEN pt. Nasz elementarz, co zostało uwzględnione w niniejszym rozkładzie materiału. W propozycjach
tygodniowego rozkładu materiału przy każdym temacie zostały wyszczególnione pomoce dydaktyczne,
z których można korzystać, z podaniem tytułów publikacji i numerów stron. Znalazły się tam również
odnośniki do wszystkich części podręcznika.
Pracę z wyżej wymienionymi ćwiczeniami można uzupełnić, korzystając z innych publikacji z serii Lokomotywa. Szczególnie polecamy Album, który zawiera plansze z treściami do edukacji społecznej i przyrodniczej, oraz Wiersze i opowiadania (wybór tekstów prozatorskich i poetyckich dla dzieci). Do edukacji
artystycznej przeznaczone są oddzielne zeszyty ćwiczeń, zatytułowane Muzyka oraz Plastyka, a ich integralną częścią jest teczka dla ucznia, w której znajdują się elementy wyprawki (kolorowe karty do prac
plastycznych, kartonikowe wypychanki oraz naklejki). Do zajęć komputerowych polecamy płytę CD-ROM
Zajęcia komputerowe wraz z tekturowym laptopem, którym można się posłużyć również poza pracownią
komputerową. W niniejszym rozkładzie materiału odnośniki do tych publikacji zostały oznaczone szarym
kolorem, gdyż stanowią ofertę dodatkową, która może jednak zainteresować nauczycieli i rodziców.
W książkach serii Lokomotywa, a także na płycie Zajęcia komputerowe pojawiają się bohaterowie serii:
pan Tomek (bibliotekarz i nauczyciel informatyki), pani Magda (nauczycielka) oraz czworo dzieci z jej
klasy: Ela, Iwonka, Antek i Oskar, a od czasu do czasu także inni uczniowie z tej klasy. Wyjątkową bohaterką jest papuga o imieniu Sylaba. Uczniowie z klasy pani Magdy towarzyszą dzieciom korzystającym
z serii Lokomotywa przez trzy lata nauki. Rosną i zmieniają się wraz z nimi, przeżywają takie same
problemy i sytuacje, z jakimi dzieci w tym wieku stykają się w domu i w szkole – dlatego łatwo się
z nimi identyfikować. Przy okazji uczniowie dowiadują się, jak postacie te spędzają wolny czas, wakacje,
święta, poznają też ich zainteresowania i niektórych członków rodziny.
Koncepcja edukacji polonistycznej, przyrodniczej i społecznej
oraz zeszytów ćwiczeń z zakresu tej edukacji
Na początkowym etapie nauki (pierwsze trzy tygodnie zajęć) edukacja polonistyczna, przyrodnicza i społeczna jest realizowana łącznie ze wszystkimi pozostałymi edukacjami z wykorzystaniem książki Mój
pierwszy zeszyt oraz kilku stron z podręcznika Nasz elementarz. W tym czasie priorytetowe znaczenie
mają: obserwacja i poznawanie każdego dziecka, diagnoza jego potrzeb i możliwości oraz sprawdzenie
u uczniów podstawowych umiejętności wyniesionych z etapu przedszkolnego.
Po okresie adaptacyjnym warto wykorzystać ćwiczenia Czytam i piszę, realizując treści z zakresu edukacji polonistycznej, przyrodniczej i społeczno-etycznej, sięgając przy tym po rządowy podręcznik Nasz
elementarz, a w miarę możliwości – po książkę zatytułowaną Album.
Na początkowym etapie nauki niepotrzebne jest stosowanie dodatkowych zeszytów, ale gdy pozwala
na to czas, warto korzystać z dodatkowej publikacji – Zeszytu do ćwiczeń grafomotorycznych i kaligrafii.
W drugim semestrze można wprowadzić dodatkowy zeszyt.
Copyright © Gdańskie Wydawnictwo Oświatowe
W początkowym okresie nauki uczniowie zaczynają poznawać litery, uczą się też czytać i pisać, przy czym
od samego początku, gdy tylko pojawiają się pierwsze wyrazy, które uczniowie potrafią przeczytać, wykonują ćwiczenia wymagające czytania ze zrozumieniem. Ta umiejętność doskonalona jest konsekwentnie
we wszystkich książkach Czytam i piszę. Pod koniec klasy 1, kiedy dzieci poznają już wszystkie litery,
przewidziano podsumowanie dotyczące liter, sylab, wyrazów i zdań oraz wprowadzenie alfabetu. Dzieci
poznają też litery X, V i Q, potrzebne m.in. do nauki języka angielskiego.
W ćwiczeniach Czytam i piszę podstawą planowania działań edukacyjnych są kręgi tematyczne (w klasie 1
jest ich 10), których dobór jest uwarunkowany przede wszystkim zapisami podstawy programowej. W celu
uwypuklenia zakresu treści kształcenia w ramach każdego kręgu sformułowano po kilka (2–4) bloków
problemowych. Do każdego bloku zaproponowano tematykę zajęć. Każdy blok problemowy rozpoczyna
się planszą lub zestawem ilustracji bogatych w szczegóły, nawiązujących do tematyki i słownictwa tego
bloku. Na planszach zaprezentowano różne sytuacje społeczne bliskie dzieciom, relacje międzyludzkie,
zagadnienia wychowawcze i związki przyczynowo-skutkowe.
W każdej z części Czytam i piszę zamieszczono – co pewien czas – zestawy ćwiczeń utrwalających, które
pozwalają sprawdzić, w jakim stopniu uczniowie opanowali wprowadzone treści edukacyjne. Na końcu
ostatniej (piątej) części znajdują się zadania do wyboru. Nauczyciel może je wykorzystać lub pominąć,
w zależności od umiejętności uczniów i tempa ich pracy.
Na początku nauki dzieci poznają piktogramy czynnościowe (czyli symboliczne rysunki oznaczające czynność, np. rysunek nożyczek = wycina), które pozwalają im dosyć szybko czytać i układać proste zdania.
Duży nacisk położono też na odkodowywanie piktogramów (również tych używanych powszechnie) i ich
sekwencji. Oswaja to dzieci z faktem, że znaki graficzne mogą być nośnikami informacji, a także przyzwyczaja do ustalonego porządku odczytywania elementów – od lewej do prawej, odpowiadającego
układowi liter w wyrazach i wyrazów w zdaniach.
Wprowadzono też około 30 wyrazów do czytania globalnego. Pojawiają się one sukcesywnie. Najpierw
7 wyrazów w książce na okres przedliterowy Mój pierwszy zeszyt, a potem po 3–4 nowe wyrazy przy okazji
wprowadzania kolejnych samogłosek (w książce Czytam i piszę. Część 1). Każdy wyraz jest powtarzany
co najmniej dwukrotnie, a niektóre – wielokrotnie. Pierwszymi wyrazami do czytania globalnego są
imiona bohaterów serii: Ela, Iwonka, Antek, Oskar oraz pani Magda, pan Tomek i Sylaba (imię papugi).
Umiejętność czytania globalnego imion bohaterów pozwala na czytanie zdań już przy wprowadzeniu
pierwszych liter oznaczających samogłoski.
W toku pracy z wykorzystaniem piktogramów i wyrazów do czytania globalnego ściśle przestrzega
się zasady stopniowania trudności: od odczytywania znaczenia piktogramów oznaczających czynności,
np. maluje, idzie, aż po rozbudowane zdania piktogramowe, np. Antek układa zielony klocek; Iwonka
podaje Oskarowi żółty klocek.
Na kolejnym etapie nauki czytania należy stosować metodę analityczno-syntetyczną. Szczególny nacisk
warto kłaść na posługiwanie się sylabami. Zaplanowano następujące rodzaje ćwiczeń z zakresu analizy
i syntezy sylabowej:
– odczytywanie sylab;
– rozkładanie wyrazów na sylaby i składanie wyrazów z sylab;
– określanie miejsca i kolejności sylab w wyrazach;
– dostrzeganie powtarzalności sylab w wyrazach i dobieranie wyrazów o podobnej sylabie końcowej lub
początkowej.
Gdy dzieci poznają już tyle liter, że mogą czytać zbudowane z nich wyrazy, w książkach dla ucznia
pojawiają się tylko takie słowa, które dzieci potrafią przeczytać. Jedyny wyjątek od tej reguły stanowią
strony rozpoczynające bloki problemowe. Pojawia się na nich tytuł bloku oraz czasem, w nielicznych
przypadkach, inne napisy zawierające litery, których dzieci wcześniej nie poznały.
W związku z przyjęciem takiego założenia na początku nauki w książkach serii Lokomotywa nie ma
poleceń do ćwiczeń. Pojawiają się one dopiero wówczas, gdy dzieci potrafią je samodzielnie przeczytać.
W ten sposób można przyzwyczaić uczniów do czytania poleceń. Dotychczasowa praktyka szkolna wskazuje, że umieszczanie poleceń w podręcznikach dla klasy 1, podobnie jak zrobiono to w podręczniku
Copyright © Gdańskie Wydawnictwo Oświatowe
Nasz elementarz – zapisanych małą czcionką i przeznaczonych do czytania przez nauczyciela – ma jedną
zasadniczą wadę. Gdy nauczyciel przez długi (początkowy) okres nauki czyta polecenia, to nie kształci
u dzieci nawyku ich czytania. W konsekwencji, kiedy uczniowie umieją już czytać, nie czytają poleceń do
zadań (lub czytają je bardzo pobieżnie), bo nie zostali do tego przyzwyczajeni. Ponadto zapisane małą
czcionką polecenia zaburzają percepcję uczniów, a brak miejsca sprawia, że w poleceniach często nie da
się zawrzeć wszystkich ważnych zagadnień.
Przy nauce czytania należy się konsekwentnie trzymać zasady stopniowania trudności. Dlatego wprowadzenie każdej nowej litery zaczyna się od wysłuchiwania głosek i czytania sylab, następnie dzieci czytają
wyrazy, a dopiero na końcu pojawiają się teksty elementarzowe. Znaki graficzne typu: kropka, znak zapytania, wykrzyknik, dwukropek, przecinek, wielokropek nie pojawiają się bez uprzedniego przygotowania
uczniów na taką sytuację. Zawsze gdy nowy znak zostaje użyty w tekście, nauczycielowi proponuje się
polecenia ukierunkowane na przybliżenie tego znaku dzieciom.
Zgodnie z zasadą stopniowania trudności istotne znaczenie przypisano również pracy nad technicznym
aspektem pisania. W książkach z serii Lokomotywa przy nauce pisania użyto zamkniętej wersji małych
liter p, b. Decyzję autorek poprzedziły wnikliwe analizy zniekształceń tych liter napotykanych w piśmie
uczniów klas 1–3. Okazuje się, że tradycyjne otwarcie liter p, b w wielu przypadkach skutkuje znaczącym
obniżeniem czytelności dziecięcego pisma, zwłaszcza u dzieci o słabej motoryce. Sprzyja, co prawda,
płynności ruchu ręki, ale utrudnia odczytanie zapisu. Uwagę na ten fakt zwracają także autorzy publikacji
poświęconych nauce pisania (J. Brudzewski, M. Brudzewska, A. Jakubczyk, Nauka pisania metodą płynnego
ruchu, Oficyna Wydawnicza Szkolna, Katowice 2005). Wpływ na decyzję o wyborze zamkniętej wersji
liter p, b miały także wyniki badań ankietowych, przeprowadzonych wśród około 500 nauczycieli klas
1–3. Około połowa badanych stwierdziła, że zamknięcie liter p i b jest bardzo wskazane, a jedynie kilka
procent nauczycieli uznało proponowaną zmianę za niekorzystną. Jak wykazały badania, wśród losowo
wybranych osób dorosłych i starszych uczniów niemal 100% zapisuje litery p i b w formie zamkniętej.
Zmiana kroju liter p, b wydaje się szczególnie uzasadniona teraz, gdy naukę trudnej sztuki pisania
rozpoczynają również dzieci sześcioletnie.
Zagadnienia związane z edukacją przyrodniczą i społeczno-etyczną omawia się przy okazji nauki pisania
i czytania, są to bowiem ważne obszary zintegrowanego kształcenia w klasach 1–3. Składają się na nie
treści wielu dziedzin, w tym: biologiczne, geograficzne, fizyczne, historyczne, kulturowe i inne. Poznawanie ich przez dzieci najczęściej odbywa się na dwa sposoby: poprzez samorzutne, spontaniczne działania
i niezamierzone uczenie się oraz dzięki celowo i systematycznie realizowanemu procesowi edukacyjnemu,
ukierunkowanemu na stopniowe budowanie systemu wiadomości, umiejętności i postaw. Oba te sposoby uznaje się za komplementarne. Nauczyciel musi najpierw poznać znaczenia nadawane przez dzieci
określonym terminom i pojęciom (tzw. przedwiedzę), by móc projektować dalsze zadania i działania,
efektywne dla konkretnych uczniów.
Edukację przyrodniczą i społeczną należy traktować jako: edukację o środowisku, w środowisku i dla
środowiska społeczno-przyrodniczego. Szczególne miejsce warto wyznaczyć zatem takim sposobom pracy
jak: wycieczki, wywiady, doświadczenia i eksperymenty badawcze, ćwiczenia dramowe. Do realizacji
wymagań podstawy programowej z zakresu tych edukacji warto wykorzystać Album. Jego zawartość
stanowią plansze rysunkowe (rysunki realistyczne, bardzo bliskie rzeczywistości) i zdjęcia, ilustrujące
różne składniki środowiska, w tym m.in. antroposfery (środowiska społecznego), fitosfery (środowiska
roślin), zoosfery (środowiska zwierząt), hydrosfery (środowiska wodnego) i atmosfery.
Koncepcja edukacji matematycznej oraz zeszytów ćwiczeń z zakresu tej edukacji
Na początku klasy 1 (pierwsze trzy tygodnie zajęć) edukacja matematyczna jest realizowana łącznie
z pozostałymi edukacjami (polonistyczną, przyrodniczą i społeczną, a także muzyczną i plastyczną)
z wykorzystaniem książki Mój pierwszy zeszyt. W tym czasie priorytetowe znaczenie ma obserwacja
i poznawanie każdego dziecka, jego potrzeb i możliwości, a także sprawdzenie podstawowych umiejętności matematycznych uczniów, wyniesionych z etapu przedszkolnego. Po okresie adaptacyjnym edukacja
matematyczna jest już realizowana oddzielnie, z wykorzystaniem dwóch zeszytów ćwiczeń z serii Lokomotywa – Matematyka. Część 1 i Matematyka. Część 2 oraz podręcznika Nasz elementarz.
Copyright © Gdańskie Wydawnictwo Oświatowe
W zeszytach ćwiczeń działania edukacyjne zostały zaplanowane wokół najważniejszych zagadnień matematycznych zapisanych w podstawie programowej. Każde z nich rozpoczyna kolorowa plansza lub zestaw
ilustracji. W ramach tych zagadnień sformułowano kilka bloków problemowych, do których została opracowana tematyka zajęć.
Przy wprowadzaniu nowych zagadnień zaleca się wykorzystywanie doświadczeń i sytuacji życiowych
bliskich dzieciom i wskazujących na użyteczność matematyki. Takie podejście zaciekawia i motywuje
do poznawania, uczenia się. Nawet w najprostszych zadaniach ważne jest znalezienie kontekstu z życia
codziennego, aby działania matematyczne i inne aktywności matematyczne czemuś służyły (np. gdy dzieci
mają zliczyć elementy z dwóch grup, można im zaproponować przeliczenie elementów w opakowaniu
i elementów luzem, odejmowanie dobrze modeluje sytuacja zabierania produktów z półki do koszyka,
a umiejętność posługiwania się zegarem zaczynamy od omówienia zegara elektronicznego, z którym
dzieci mają zdecydowanie częściej do czynienia).
Każde nowe pojęcie matematyczne powinno być poprzedzone jego modelowaniem, które wywołuje zainteresowanie i aktywność dzieci (np. zanim poznają pojęcie kilograma, budują własną wagę, ważą różne
przedmioty, odkrywają potrzebę użycia jednakowych elementów jako odważników). Gromadzenie tego
typu doświadczeń wpływa inspirująco na dalsze uczniowskie badania oraz próby przewidywania i sprawdzania własnych pomysłów. Dzieci nabywają wówczas odpowiednich intuicji matematycznych i właściwie
rozumieją nowe pojęcia.
W książce Matematyka. Część 1 nie ma poleceń. Pojawiają się one dopiero w Części 2. Są tak sformułowane, aby uczniowie mogli je przeczytać – składają się tylko z tych liter, które (zgodnie z rozkładem
materiału) zostały wprowadzone na zajęciach z zakresu edukacji polonistycznej. W ten sposób dzieci
przyzwyczajają się do samodzielnego czytania poleceń.
Wyprawka umieszczona na końcu każdego zeszytu ćwiczeń została skonstruowana tak, że dzieci muszą
dokonać wyboru odpowiednich jej elementów lub ich liczby. Dzięki temu mają szansę nauczyć się otwartości w myśleniu, i uświadamiają sobie prawo do wyboru własnego sposobu rozwiązania zadania (byle
był on prawidłowy).
Przy okazji wprowadzania zagadnień matematycznych wpleciono wiele rozmaitych treści z innych edukacji (polonistycznej – np. ćwiczenia w opowiadaniu o tym, co się dzieje na ilustracji, słuchanie i nauka
wierszyków, ustalanie liczby liter w wyrazach; przyrodniczej – np. rozpoznawanie wybranych gatunków
roślin na podstawie wyglądu liści, ptaków, grzybów jadalnych i trujących, nazwy kwiatów, klasyfikacja
warzyw i owoców, symetria w przyrodzie; społecznej – np. bezpieczeństwo na ulicy, ruch prawostronny,
znaki drogowe, plan mieszkania, monety i banknoty, numery alarmowe).
Naukę pisania cyfr przewidziano po kilku miesiącach nauki, gdy dzieci nabiorą już sprawności grafomotorycznej. Dzięki temu trudna sztuka pisania nie dominuje nad zdobywaniem odpowiednich umiejętności
matematycznych. Zanim dzieci przystąpią do nauki pisania cyfr, powinny sprawnie liczyć (co najmniej
do 10), posługiwać się kostką do gry, utrwalić zagadnienia związane z orientacją przestrzenną, porównywać obiekty, a także – rozpoznawać cyfry od 1 do 9 oraz liczbę 10, poznać liczbę 0 i nauczyć się
rozpoznawać polskie monety i banknoty. Powinny także intuicyjne rozumieć aspekt kardynalny i porządkowy liczb. Dzięki takiemu układowi treści nauczania przy nauce pisania cyfry 1 uczniowie mogą na
przykład od razu zapisać liczbę 10, a nawet 100. Symbol dodawania i znak równości pojawiają się
dopiero po nauce pisania cyfry 5. Z kolei umiejętność zapisywania cyfr utrwalana jest także przy okazji realizacji zagadnień geometrycznych. Późne rozpoczęcie nauki pisania pozwala też na wprowadzanie
ćwiczeń łączących umiejętność czytania i liczenia. Przy realizacji kolejnych treści nauczania według proponowanego rozkładu materiału, oprócz systematycznej pracy z zeszytami ćwiczeń, można wykorzystywać
ćwiczenia znajdujące się w podręczniku Nasz elementarz (w rozkładzie materiału przy odpowiednich
zagadnieniach wprowadzono odnośniki do zadań z podręcznika rządowego).
W klasie 1 należy dogłębnie utrwalać dodawanie i odejmowanie w zakresie 10. Szczególny nacisk należy
położyć na rozwijanie i utrwalenie umiejętności rozkładania liczb na składniki, ponieważ ta umiejętność
daje dzieciom szansę nauczenia się sprawnego odejmowania liczb i będzie również konieczna przy
dodawaniu i odejmowaniu z przekroczeniem progu dziesiątkowego (w klasie 2).
Zadania tekstowe pojawiają się regularnie w trakcie całego roku szkolnego. Naukę ich rozwiązywania
zaczynamy od sytuacji, w których informacje potrzebne do rozwiązania przedstawione są na rysunku.
Copyright © Gdańskie Wydawnictwo Oświatowe
Następnie wprowadza się zadania, w których część informacji jest podana na rysunku, a część – w tekście.
Po tym etapie można dzieci zapoznać z zadaniami tekstowymi. W zeszytach ćwiczeń z serii Lokomotywa
zadania tekstowe, przewidziane do rozwiązania i zapisania przy tym odpowiednich działań, kończą się
odpowiedzią zapisaną pisanymi literami (niebieskim kolorem), którą dzieci uzupełniają. Dzięki temu
pierwszoklasiści, którym zapisanie odpowiedzi zajęłoby dużo czasu, przyzwyczajają się, że odpowiedź
jest ważna (o czym często zapominają starsi uczniowie).
Oprócz typowych zadań tekstowych, wymagających zapisu rozwiązania pojawiają się zadania (także tekstowe), które uczniowie powinni rozwiązywać w pamięci, bez zapisywania działania. Nauczyciel uczący
w klasach najmłodszych powinien pamiętać, że ważniejsze jest dbanie o właściwe zrozumienie przez
dzieci treści zadania niż o zapis działania, zwłaszcza że uczniowie stosują różne metody, a narzucanie
formy zapisu może ich zniechęcić do samodzielnego myślenia. Takie podejście pozwala też na rozwiązywanie zadań tekstowych, które są w zasięgu możliwości ucznia, ale zapis rozwiązania jest bardziej
skomplikowany niż uzyskanie właściwej odpowiedzi. Nauczyciel powinien zwracać szczególną uwagę na
sytuacje, w której uczeń zna odpowiedź, ale nie wie, jak zapisać rozwiązanie, bo metoda, którą wybrał jest
inna niż ta, którą zastosowaliby dorośli. Zadaniem nauczyciela jest zachęcanie uczniów do stosowania
różnych metod rozwiązania, pozwalanie na wykonywanie rysunków i dowolnych notatek oraz pobudzanie do samodzielnego myślenia. Można też pozwalać dzieciom rozwiązywać zadania metodą prób
i błędów. Ważne jest, aby początkowo, gdy dziecko poda błędną odpowiedź, wstępnie ją zaakceptować,
a następnie zainspirować ucznia do sprawdzenia poprawności.
Należy pamiętać, że w nauczaniu matematyki niezwykle istotne jest kształtowanie wyobraźni geometrycznej. W zeszytach ćwiczeń serii Lokomotywa można znaleźć wiele zadań, które temu służą – warto
na nie zwrócić uwagę. Uczniowie na ogół bardzo lubią geometrię. Wymaga ona odmiennej aktywności
i dzięki temu często stwarza słabszym uczniom okazję do zrekompensowania niepowodzeń, a nawet
osiągania sukcesów. Dzieci powinny jak najczęściej poznawać własności figur geometrycznych, zwłaszcza czynnościowo: wycinając, mierząc, sklejając itp. W niektórych przypadkach możliwe jest wówczas
odejście od statycznej geometrii i pokazanie niezmienności pewnych własności figur przy ich obracaniu,
przesuwaniu, zmianie kształtów. Nie należy wymagać, szczególnie na tym początkowym etapie, by dzieci
używały właściwej nomenklatury matematycznej. Można im pozwolić wymyślać swoje własne nazwy
i określenia (np. bok jest dla dziecka często brzegiem), ważne, by nie hamować przed twórczym pojmowaniem geometrii. Materiały manipulacyjne znajdujące się w wyprawce dołączonej do zeszytów ćwiczeń
dają wiele możliwości takich konkretnych działań.
Ważnym elementem edukacji matematycznej jest rozwijanie umiejętności czytania tekstu ze zrozumieniem, odczytywanie informacji podanych w różnych sytuacjach (tabele, grafy, diagramy) oraz nauka
porządkowania i interpretowania pozyskanych informacji. W zeszytach ćwiczeń serii Lokomotywa zostały
zamieszczone zadania służące doskonaleniu tych umiejętności. Należy uświadomić dzieciom fakt, że
matematyka to nie tylko rachunki, ale także wnioskowanie, czytanie ze zrozumieniem i porządkowanie
informacji.
Materiał nauczania matematyki w kl. 1 został rozłożony tak, aby nauczyciel mógł zatrzymywać się przy
danym zagadnieniu, dopóki nie uzna, że może przejść do kolejnego. Pod koniec książki Matematyka. Część
2 zamieszczono rozdział zawierający rozmaite zadania matematyczne. Jest on nieobowiązkowy, zatem
nauczyciel, który będzie musiał pracować z dziećmi wolniej, może go pominąć i więcej czasu poświęcić na ćwiczenie podstawowych umiejętności przewidzianych w podstawie programowej. W rozkładzie
materiału gwiazdką oznaczono wszelkie zagadnienia nieobowiązkowe, które nauczyciel może pominąć –
według własnego uznania.
Koncepcja edukacji plastycznej i zeszytu ćwiczeń z zakresu tej edukacji
Zeszyt ćwiczeń Plastyka z serii Lokomotywa pomaga kształcić umiejętności w zakresie ekspresji i percepcji sztuki. Dzieci poznają architekturę, malarstwo i rzeźbę. Ważne jest wyzwolenie radości płynącej
z działań twórczych, dlatego nauczycielowi proponuje się wiele różnorodnych technik i pomysłów na
prace plastyczne dla uczniów.
Copyright © Gdańskie Wydawnictwo Oświatowe
Edukacja plastyczna w serii Lokomotywa została oparta na trzech fundamentach: Tworzymy, Podziwiamy
i Prace plastyczne na różne okazje. Stąd zeszyt ćwiczeń do plastyki jest podzielony na trzy działy. Dział
Tworzymy stanowi swojego rodzaju kurs działań twórczych, połączony z poznawaniem podstawowych
środków wyrazu plastycznego, takich jak punkt, linia, kształt, barwa, a także podstawowych technik
plastycznych. Dział Podziwiamy służy przygotowaniu uczniów do odbioru sztuki. Dział Prace plastyczne
na różne okazje jest poświęcony wykonywaniu różnych prac tematycznych (ozdób, laurek itp.). Dzięki
temu układowi treści nauczyciel jest w stanie dostosować zajęcia z edukacji plastycznej do kalendarza
roku szkolnego i możliwości zorganizowania wycieczek do muzeum, skansenu, pracowni artysty, galerii
itp. W niniejszym rozkładzie materiału proponujemy tematy na 33 godziny zajęć z plastyki w klasie 1, przy
realizacji których warto skorzystać z zeszytu ćwiczeń Plastyka, do którego odnośniki zostały oznaczone
szarym kolorem.
Uzupełnieniem zeszytu ćwiczeń jest teczka zatytułowana Materiały do plastyki i muzyki. Znajdują się
w niej kolorowe, sztywne karty do prac plastycznych, kartonikowe wypychanki i naklejki. Materiały te
podnoszą atrakcyjność zajęć z plastyki i zachęcają uczniów do twórczej pracy i działań praktycznych.
Koncepcja edukacji muzycznej i zeszytu ćwiczeń z zakresu tej edukacji
Zajęcia z muzyki z serią Lokomotywa polegają na zabawach z piosenką, rytmem i melodią oraz na muzykowaniu. Dzieci uczą się śpiewać. Ponadto aktywnie słuchają różnych utworów muzycznych, uczą się
określać cechy muzyki, samodzielnie improwizują i odtwarzają proste utwory, a także poznają podstawowe elementy muzyki i znaki notacji muzycznej.
Zeszyt ćwiczeń pt. Muzyka jest podzielony na 3 działy: Muzykujemy, Album muzyczny i Nasze piosenki.
W ramach pierwszego działu dzieci poznają elementy teorii muzyki. Dział drugi przygotowuje uczniów
do odbioru muzyki. W dziale trzecim zaproponowano zestaw piosenek, których dzieci uczą się śpiewać.
Treści zawartych w poszczególnych działach nie realizuje się chronologicznie. W niniejszym rozkładzie
materiału proponujemy tematy na 33 godziny zajęć z muzyki w klasie 1, przy realizacji których warto
skorzystać z zeszytu ćwiczeń Muzyka. Odnośniki do stron książki zostały oznaczone szarym kolorem.
Uzupełnieniem zeszytu ćwiczeń są elementy wyprawki do wykorzystania w czasie zajęć, zamieszczone
w teczce Materiały do plastyki i muzyki.
Przy realizacji treści muzycznych nauczyciel może również skorzystać z dwóch płyt CD, na których znajdują się nagrania piosenek w wersji z tekstem i w wersji z linią melodyczną (CD1 – Nasze piosenki.
Muzykujemy) oraz nagrania służące do realizowania treści zawartych w pierwszych dwóch częściach
zeszytu ćwiczeń (CD2 – Album muzyczny).
Koncepcja zajęć komputerowych
Zajęcia komputerowe z serii Lokomotywa zostały przygotowane z myślą o wykształceniu w dzieciach
odwagi i kreatywności podczas pracy z komputerem. Duży nacisk położono na samodzielność w znajdowaniu rozwiązań. Dzieci zdobywają wiedzę, umiejętności motoryczne i kształcą odruchy konieczne do
prawidłowego rozwijania kompetencji komputerowych na dalszych etapach nauczania.
Płyta CD-ROM zawiera program komputerowy, który pozwala na zdobycie umiejętności komputerowych,
ale również na powtórzenie i utrwalenie umiejętności zdobywanych na zajęciach z innych edukacji
(w szczególności matematycznej). Ponadto na płycie uczniowskiej zamieszczono zadania pozwalające
ćwiczyć pisanie na klawiaturze wszystkimi palcami. Jest to szczególnie ważne w pierwszych latach nauki,
by wytworzyć u dzieci właściwe nawyki, które pomogą doprowadzić do pisania bezwzrokowego. Opakowanie płyty, którym jest tekturowy laptop (z foliowym ekranem i ścieralnym pisakiem w komplecie),
można wykorzystać do prowadzenia zajęć poza pracownią komputerową.
W niniejszym rozkładzie materiału proponujemy tematy na 33 godziny zajęć komputerowych w klasie 1,
przy realizacji których warto skorzystać z płyty CD-ROM Zajęcia komputerowe. Odnośniki do konkretnych
ćwiczeń zostały oznaczone szarym kolorem.
Copyright © Gdańskie Wydawnictwo Oświatowe
Koncepcja zajęć z wychowania fizycznego
Wychowanie fizyczne oznacza przede wszystkim kształtowanie sprawności fizycznej dzieci. Słowo
„wychowanie” wskazuje również na aspekt wychowawczy: wpajanie dzieciom ducha sportowej rywalizacji, zasad fair play i reguł współdziałania – na przykład podczas gier zespołowych. Ważne są: pozytywna
motywacja do zajęć fizycznych, uwzględnianie predyspozycji uczniów i proponowanie ćwiczeń zgodnych
z ich możliwościami.
W ramach codziennych zajęć z uczniami z zakresu wszystkich edukacji proponuje się częste przerwy na
zabawy ruchowe, które stanowią część czasu przeznaczonego na zajęcia wychowania fizycznego.
Istotne jest planowanie działań ukierunkowanych na:
– kształtowanie orientacji przestrzennej;
– doskonalenie koordynacji receptorowo-ruchowej;
– rozwijanie cech motorycznych, czyli zwinności, szybkości, siły, gibkości i wytrzymałości;
– wdrażanie do prawidłowych postaw ciała – w staniu, siadzie i leżeniu;
– budowanie świadomości związków ruchu i relaksu dla profilaktyki zdrowotnej;
– rozwijanie umiejętności współdziałania w zespole, małej grupie, parze.
Nauczyciel samodzielnie dobiera różnorodne ćwiczenia i aktywności w zależności od możliwości dzieci
i warunków lokalowych, w których odbywają się zajęcia, oraz dostępnego sprzętu sportowego. Wśród
zalecanych procedur realizacji celów wychowania fizycznego warto wymienić na przykład: zabawy i gry
integracyjne, ćwiczenia porządkowo-dyscyplinujące, zabawy terenowe i podwórkowe (z przyborami i bez
nich); ćwiczenia bieżne i skoczne, rzuty do celów, ćwiczenia doskonalące podania i chwyty, opowieści
ruchowe, zabawy rozwijające inwencję i ruchową ekspresję twórczą, elementy metody ruchu rozwijającego W. Sherborne, zabawy naśladowcze, rytmizacje ruchu, metodę C. Orffa.
W niniejszym rozkładzie materiału proponujemy szczegółowe tematy zajęć z wychowania fizycznego
w klasie 1. Propozycje przeprowadzenia tych zajęć (w formie scenariuszy lekcji z opisami gier i zabaw
ruchowych oraz ćwiczeń gimnastycznych) są udostępnione nauczycielom korzystającym z serii Lokomotywa na stronie internetowej GWO.
Dodatkowe materiały dla nauczyciela
Dla nauczycieli korzystających z zeszytów ćwiczeń (i innych publikacji) serii Lokomotywa w klasie 1
zostały opracowane szczegółowe przewodniki – podzielone na odrębne tomy. Są one spójne ze wszystkimi materiałami dla ucznia. I tak: pracując z zeszytami ćwiczeń Czytam i piszę, nauczyciel otrzymuje
przewodniki zawierające szczegółową tematykę dni i propozycje zajęć dydaktycznych z zakresu edukacji
polonistycznej, przyrodniczej i społeczno-etycznej (z elementami edukacji zdrowotnej i wychowania do
techniki); korzystający z ćwiczeń Matematyka mają do dyspozycji podobnie skonstruowany przewodnik do edukacji matematycznej. Jeśli nauczyciel zdecyduje się na pracę z zeszytami ćwiczeń Plastyka
i Muzyka, otrzymuje przewodnik do edukacji artystycznej, w którym uwzględniono pracę z płytami CD
oraz wszystkimi materiałami z teczki. Również do zajęć komputerowych został opracowany przewodnik –
zawarto w nim wskazówki do pracy z płytą CD-ROM Zajęcia komputerowe, propozycje pracy z programem
graficznym Tux Paint oraz wskazówki dotyczące nauki poprawnego pisania na klawiaturze.
Jeśli nauczyciel dysponuje tablicą interaktywną lub komputerem i rzutnikiem, może skorzystać z wersji
multimedialnej książek.
Więcej informacji można znaleźć na stronie: www.lokomotywa.gwo.pl. Tam również znajduje się program
edukacji wczesnoszkolnej (klasy 1–3 szkoły podstawowej) zgodny z nową podstawą programową oraz
dodatkowe publikacje przydatne w pracy dydaktycznej.
Copyright © Gdańskie Wydawnictwo Oświatowe