Rola domów maklerskich w realizacji... funkcji

ANNALES
U N I V E R S I TAT I S M A R I A E C U R I E - S K à O D O W S K A
L UB L IN – POL ON IA
VOL. XLVI, 1
SECTIO H
2012
Zakáad Rynków Finansowych
Uniwersytet Marii Curie-Skáodowskiej w Lublinie
ANNA KASPRZAK-CZELEJ
Rola domów maklerskich w realizacji.. funkcji
mobilizacyjnej gieádowego rynku akcji
The role of brokerage houses in the mobilization function of stock market
Wprowadzenie
Gieádowy rynek akcji realizuje wszystkie funkcje przypisywane gieádzie papierów wartoĞciowych1. UwzglĊdniając powiązania miĊdzy nimi, za najwaĪniejsze
moĪna uznaü funkcje kapitaáowe związane z przepáywem Ğrodków finansowych od
podmiotów nadwyĪkowych do deficytowych. Obejmują one finansowanie inwestycji,
alokacjĊ, mobilizacjĊ i wycenĊ kapitaáów. Funkcje te związane są z podstawowymi
charakterystykami rynku gieádowego – podaĪą kapitaáu (funkcja mobilizacyjna),
popytem na kapitaá (funkcja finansowa oraz alokacyjna) i ceną (wycena kapitaáu).
Aby gieádowy rynek akcji mógá je wypeániaü, musi cechowaü siĊ m.in. efektywnoĞcią organizacyjną i wpáywającą na nią integralnoĞcią2. Pierwsza z tych cech odnosi
siĊ do sposobu i sprawnoĞci dziaáania instytucji finansowych w zakresie obsáugi
emitentów i inwestorów. Druga oznacza natomiast istnienie ustalonych i okreĞlonych
w przepisach relacji i zasad wspóápracy pomiĊdzy nimi.
Celem niniejszego artykuáu jest przedstawienie istoty mobilizującej funkcji
gieádowego rynku akcji oraz roli domów maklerskich w jej skutecznej realizacji.
1
Szerzej na temat funkcji gieády zob. P. Kulpaka, Gieády w gospodarce, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2007, s. 51–63. W dalszej czĊĞci artykuáu pojĊcie „gieádowy rynek akcji” i „gieáda”
bĊdą stosowane zamiennie.
2
J. Socha, Rynek papierów wartoĞciowych w Polsce, Olympus, Warszawa 2003, s. 20–21.
338
ANNA KASPRZAK-CZELEJ
Artykuá skáada siĊ z trzech czĊĞci. W pierwszej przedstawiono dziaáania związane
z mobilizowaniem oszczĊdnoĞci oraz instytucjonalne uwarunkowania sprawnej realizacji tej funkcji. CzĊĞü druga zawiera podstawowe charakterystyki krajowego rynku usáug
brokerskich oraz analizĊ wspóázaleĪnoĞci tych zmiennych ze skáonnoĞcią do oszczĊdzania w gospodarce. W czĊĞci trzeciej przedstawiono rozwój rynku asset management.
1. Funkcja mobilizacyjna Gieádowego Rynku Akcji
Funkcja mobilizowania oszczĊdnoĞci polega na dokonywaniu transformacji kwot
funduszy przekazywanych miĊdzy podmiotami sfery realnej3. Obejmuje ona trzy ĞciĞle
powiązane grupy dziaáaĔ. Pierwsza związana jest z tworzeniem instrumentów finansowych o relatywnie niskich nominaáach, co sprzyja lokowaniu nadwyĪek finansowych
o róĪnej wielkoĞci. Instrumenty te dostarczają gospodarstwom domowym moĪliwoĞci
posiadania zdywersyfikowanych portfeli inwestycyjnych oraz przyczyniają siĊ do zwiĊkszenia páynnoĞci aktywów4. Druga grupa dotyczy gromadzenia Ğrodków finansowych
od wielu oszczĊdzających, co z kolei pozwala na udostĊpnianie wiĊkszych kwot kapitaáu
podmiotom poszukującym finansowania swoich inwestycji. UwaĪa siĊ, iĪ poprzez samo
wspieranie dywersyfikacji ryzyka, páynnoĞci i finansowania wiĊkszych projektów, co wiąĪe siĊ z realizacją funkcji mobilizacyjnej, system finansowy poprawia alokacjĊ aktywów
w gospodarce5. Stwierdzenie to wydaje siĊ adekwatne równieĪ do gieády jako elementu systemu finansowego. Trzecią z wyróĪnionych grup stanowią dziaáania polegające na ksztaátowaniu zachowaĔ inwestorów, informowaniu o moĪliwoĞciach inwestycyjnych, Ğwiadczeniu usáug zarządzania oszczĊdnoĞciami oraz sprzedaĪy instrumentów finansowych.
Gieádowy rynek akcji w ramach realizacji funkcji mobilizacyjnej moĪe wpáywaü
na zwiĊkszenie skáonnoĞci do oszczĊdzania gospodarstw domowych, co w skali caáej
gospodarki moĪe skutkowaü wzrostem poziomu oszczĊdnoĞci, a zatem i Ĩródeá finansowania inwestycji realnych. Wzrost ten moĪe wynikaü przede wszystkim z moĪliwoĞci lepszego dopasowania sposobów lokowania oszczĊdnoĞci do indywidualnych
preferencji oszczĊdzających. RozwiniĊty rynek umoĪliwia bezpoĞrednie lub poĞrednie
(z wykorzystaniem funduszy inwestycyjnych) inwestowanie w papiery wartoĞciowe
o zróĪnicowanym poziomie ryzyka i co za tym idzie – róĪnej oczekiwanej stopie
zwrotu. Poza tym w odniesieniu do páynnych segmentów rynku umoĪliwia idealne
dopasowanie horyzontu (czasu trwania) inwestycji do potrzeb inwestora.
3
P. KaraĞ, Ewolucja postrzegania roli systemu finansowego w badaniach wzrostu gospodarczego [w:]
Problemy rozwoju rynku finansowego w aspekcie wzrostu gospodarczego, red. P. KarpuĞ, J. WĊcáawski,
Wydawnictwo UMCS, Lublin 2007, s. 33.
4
R. Levine, Financial development and economic growth: views and agenda, „Journal of Economic
Literature” 1997, vol. XXXV, s. 699.
5
E. R. Sirri, P. Tufano, The economics of pooling [in:] The global financial system: a functional perspective, eds. D. B. Chane et al., Harvard Business School Press, Boston MA 1995, s. 81–128 (cyt. za: R. Levine,
op. cit., s. 699).
ROLA DOMÓW MAKLERSKICH W REALIZACJI...
339
Wydaje siĊ, iĪ mobilizacyjna funkcja gieádowego rynku akcji zaleĪy od sprawnoĞci
funkcjonowania instytucji finansowych, które albo biernie poĞredniczą w obrocie
gieádowym (biura i domy maklerskie6), albo wykonują tzw. aktywne poĞrednictwo,
tj. kreują wáasne instrumenty finansowe niebĊdące pieniądzem, a pozyskane Ğrodki
lokują w szczególnoĞci na gieádowym rynku akcji (fundusze inwestycyjne, emerytalne,
towarzystwa ubezpieczeniowe, firmy typu asset management)7. Instytucje te mogą
równieĪ wpáywaü na warunki inwestowania na gieádzie, np. páynnoĞü rynku gieádowego
poprzez peánienie funkcji animatorów rynku lub emitenta8 i poprawĊ áadu korporacyjnego poprzez aktywne sprawowanie funkcji nadzorczych w posiadanych spóákach.
Poza tym, mając moĪliwoĞü udzielania poĪyczek papierów wartoĞciowych do celów
krótkiej sprzedaĪy, mogą równieĪ w ten sposób przyczyniaü siĊ do lepszej wyceny
walorów na gieádzie. Ich istnienie z punktu widzenia nabywców usáug finansowych
powinno ograniczaü koszty informacyjne (skutki asymetrii informacji). Wymienione
czynniki, mając przeáoĪenie na relacjĊ stopy zwrotu i ryzyka, mogą z kolei wpáynąü
pozytywnie na decyzje pozostaáych uczestników rynku finansowego odnoĞnie do
lokaty Ğrodków na gieádowym rynku akcji. Teoretycznie pewna rola w tym zakresie
przypada równieĪ poĞrednikom finansowym sensu largo, tj. podmiotom Ğwiadczącym gáównie usáugi w zakresie poĞrednictwa w zawieraniu umów finansowych,
informowania, doradztwa, a którzy nie wystĊpują jako strony wyĪej wymienionych
umów9. Tak rozumiani poĞrednicy finansowi mogą mieü znaczenie w aspekcie
upowszechniania wiedzy co do produktów związanych z gieádowym rynkiem akcji
oraz potencjalnie sáuĪyü jako kanaá dystrybucji jednostek uczestnictwa funduszy
inwestycyjnych, produktów strukturyzowanych czy produktów ubezpieczeniowych.
2. Domy maklerskie
Funkcjonowanie domów maklerskich umoĪliwia inwestorom samodzielne lokowanie Ğrodków na gieádzie, przez co bezpoĞrednio warunkuje realizacjĊ funkcji
6
Dom maklerski jest niebĊdącym bankiem podmiotem prowadzącym przedsiĊbiorstwo maklerskie w rozumieniu ustawy o obrocie instrumentami finansowymi, a biuro maklerskie jest wydzieloną organizacyjnie
w ramach banku jednostką prowadzącą dziaáalnoĞü maklerską. Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia
12 kwietnia 2006 r. w sprawie szczegóáowych zasad organizacyjnego wydzielenia dziaáalnoĞci maklerskiej
banku, Dz. U. z 24 kwietnia 2006 r., nr 68, poz. 483. W dalszej czĊĞci artykuáu, upraszczając, stosuje siĊ
pojĊcie domu maklerskiego w odniesieniu do tych dwóch rodzajów firm inwestycyjnych.
7
Ten podziaá instytucji finansowych zaczerpniĊto z: W. DĊbski, Rynek finansowy i jego mechanizmy.
Podstawy teorii i praktyki, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005, s. 20–22.
8
Animatorzy emitenta dziaáają na podstawie umowy zawartej z danym emitentem, a animatorzy rynku na podstawie umowy z GPW, której warunki okreĞla Zarząd Gieády. Na rynku akcji warunki te dotyczą
w szczególnoĞci maksymalnej dopuszczalnej wielkoĞci spreadu, minimalnej wartoĞci zleceĔ, czasu kwotowania,
maksymalnego limitu dziennego zaangaĪowania. Zob. Rozdziaá VI: Regulaminu Gieády.
9
J. Truszkowski, PoĞrednicy finansowi, [w:] PoĞrednictwo finansowe w Polsce, red. W. Przybylska-KapuĞciĔska, CeDeWu, Warszawa 2009, s. 289.
340
ANNA KASPRZAK-CZELEJ
mobilizacyjnej. DziaáalnoĞü maklerska obejmuje bowiem w szczególnoĞci czynnoĞci
polegające na przyjmowaniu i przekazywaniu zleceĔ nabycia lub zbycia instrumentów finansowych oraz ich wykonywaniu na rachunek dającego zlecenie (dziaáalnoĞü
brokerska), zarządzaniu portfelami instrumentów finansowych, doradztwie inwestycyjnym oraz oferowaniu instrumentów finansowych10. Firmy inwestycyjne w ramach
dziaáalnoĞci maklerskiej prowadzą równieĪ rachunki papierów wartoĞciowych oraz
rachunki pieniĊĪne sáuĪące do ich obsáugi, udzielają poĪyczek pieniĊĪnych na zakup
instrumentów finansowych, sporządzają analizy inwestycyjne i finansowe oraz inne
rekomendacje o charakterze ogólnym dotyczące transakcji w zakresie instrumentów
finansowych11. DziaáalnoĞü maklerska nie sprowadza siĊ zatem tylko do biernego
poĞrednictwa, ale obejmuje równieĪ istotne funkcje informacyjno-edukacyjne, czy
wrĊcz opiniotwórcze. Firmy inwestycyjne mogą przy tym powierzyü czynnoĞci
poĞrednictwa w zakresie prowadzonej przez siebie dziaáalnoĞci tzw. agentowi firmy
inwestycyjnej12, co moĪe mieü konsekwencje w aspekcie dostĊpnoĞci Ğwiadczonych
usáug oraz mobilizacji kapitaáu przez gieádĊ.
PrzedsiĊbiorstwa maklerskie jako instytucje zaufania publicznego podlegają licencjonowaniu i nadzorowi Komisji Nadzoru Finansowego, podobnie jak zatrudniani
maklerzy i doradcy inwestycyjni. Dodatkowo przed ryzykiem niewypáacalnoĞci
domu maklerskiego chroni inwestora system rekompensat. Elementy te naleĪą do
zespoáu czynników gwarantujących bezpieczeĔstwo obrotu i Ğrodków finansowych
inwestora, niezbĊdnych do sprawnej realizacji funkcji mobilizacyjnej przez gieádowy
rynek akcji.
Na krajowym rynku usáug maklerskich13 dominują podmioty powiązane kapitaáowo z bankami, a niebankowe domy maklerskie mają niszowy charakter14. Liczba
krajowych domów maklerskich jest relatywnie staáa z tendencją do zwiĊkszania siĊ
w okresach hossy (rys. 1). Nie moĪna zatem stwierdziü, iĪ wraz z rozwojem gieády
nasila siĊ konkurencja miĊdzy krajowymi firmami inwestycyjnymi. RównieĪ zaleĪnie
od koniunktury gieádowej ksztaátuje siĊ liczba otwartych rachunków inwestycyjnych,
co wynika po czĊĞci takĪe z faktu dokonywania publicznej sprzedaĪy akcji przez
Skarb PaĔstwa w okresach dobrej koniunktury gieádowej. Przykáadowo istotna
z punktu widzenia wpáywu na przyrost liczby rachunków inwestycyjnych byáa
oferta sprzedaĪy akcji PKO BP w 2004 r., która wiązaáa siĊ ze zwiĊkszeniem liczby
10
Ustawa z dn. 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi, (tekst jednolity) Dz. U. z 2010 r.
nr 211, poz. 1384 z póĨn. zm., art. 69, pkt. 2.
11
Ibid., art. 69, pkt. 4.
12
Ibid., art. 79–81.
13
W Polsce dziaáalnoĞü maklerską mogą równieĪ wykonywaü zagraniczne osoby prawne z siedzibą na
terytorium paĔstwa naleĪącego do OECD lub WTO oraz zagraniczne firmy inwestycyjne, tj. firmy inwestycyjne z siedzibą/centralą/miejscem zamieszkania na terytorium paĔstwa czáonkowskiego UE, prowadzące
dziaáalnoĞü maklerską na terytorium tego paĔstwa na podstawie zezwolenia wáaĞciwego organu nadzoru,
oraz zagraniczne instytucje kredytowe, bez koniecznoĞci uzyskania zezwolenia KNF, poprzez utworzenie
oddziaáu w Polsce lub z wykorzystaniem kanaáów porozumiewania siĊ na odlegáoĞü.
14
J. Truszkowski, W. S. Kowalski, Domy i biura maklerskie, [w:] PoĞrednictwo…, s. 318–319.
ROLA DOMÓW MAKLERSKICH W REALIZACJI...
341
rachunków o 81 tys. oraz PGNiG w 2005 r. – wzrost liczby rachunków o 20 tys.,
a w 2010 r. wyjątkowe pod tym wzglĊdem byáy sprzedaĪe akcji Tauron, GPW i PZU,
wiąĪące siĊ ze zwiĊkszeniem liczby rachunków o odpowiednio: 82 tys., 98,5 tys.
oraz 140 tys.15
Rys. 1. Liczba przedsiĊbiorstw maklerskich oraz prowadzonych
rachunków inwestycyjnych w Polsce w latach 1997–2009
ħródáo: Opracowanie wáasne na podstawie GUS, Wyniki finansowe domów i biur maklerskich, z lat 1997–2009 i Roczników gieádowych GPW w Warszawie z lat 2000–2010.
Liczba rachunków inwestycyjnych jest dodatnio (0,740) skorelowana ze stopą
oszczĊdnoĞci prywatnych brutto16, co moĪe oznaczaü, iĪ zwiĊkszeniu skáonnoĞci do
oszczĊdzania towarzyszy wzrost skáonnoĞci do lokowania Ğrodków na gieádowym
rynku akcji, obrazowany przez wzrost tej liczby rachunków.
Przychody firm inwestycyjnych z wáaĞciwej dziaáalnoĞci maklerskiej (z opáat za
prowadzenie rachunków inwestycyjnych, prowizji od realizacji zleceĔ, doradztwa
przy transakcjach kapitaáowych czy sprzedaĪy materiaáów analitycznych) oraz wyniki
finansowe domów maklerskich równieĪ zaleĪą od koniunktury na gieádowym rynku
akcji – maleją w okresie spadku obrotów w okresie dekoniunktury17 (rys. 2). Jest
to efekt zarówno zmiany liczby aktywnych klientów, jak i wielkoĞci oszczĊdnoĞci
15
Liczba rachunków inwestycyjnych w 2010 roku, na stronie http://www.pulspieniadza.pl/funduszeinwestycyjne/47-funds/828-liczba-rachunkow-inwestycyjnych-w-2010-roku (14.01.2011).
16
Wszystkie korelacje w artykule obliczono z wykorzystaniem wspóáczynnika korelacji liniowej
Pearsona i zbadano pod kątem statystycznej istotnoĞci. Podawane wspóáczynniki są statystycznie istotne na
poziomie Į=0,05.
17
Korelacja pomiĊdzy przychodami z dziaáalnoĞci maklerskiej i poziomem kapitalizacji oraz obrotami
na gieádowym rynku akcji wynosi odpowiednio 0,936 i 0,979.
342
ANNA KASPRZAK-CZELEJ
kierowanych w szczególnoĞci na gieádowy rynek akcji. Warto przy tym zauwaĪyü,
iĪ korelacja pomiĊdzy stopą oszczĊdnoĞci prywatnych brutto a przychodami z tytuáu
prowizji od operacji papierami wartoĞciowymi na rachunek zlecającego jest ujemna
(-0,573). Z jednej strony mogáoby to stanowiü jedynie potwierdzenie wystĊpowania
efektu bogactwa18, ale z drugiej moĪe oznaczaü, iĪ wzrost skáonnoĞci do oszczĊdzania
wiąĪe siĊ ze zmniejszeniem wielkoĞci Ğrodków lokowanych na gieádowym rynku
akcji i przez to wielkoĞci realizowanych transakcji i/lub spadkiem wielkoĞci pobieranych prowizji. ZaleĪnoĞü ta moĪe równieĪ przebiegaü w odwrotnym kierunku, tj.
spadek poziomu prowizji (kosztów transakcyjnych) prowadzi do wzrostu skáonnoĞci
do oszczĊdzania.
Rys. 2. Wynik dzialalnosci maklerskiej oraz udziaá przychodów z tej dziaáalnoĞci
w caáoĞci przychodów firm inwestycyjnych w Polsce w latach 1997–2009
ħródáo: Opracowanie wáasne na podstawie GUS, Wyniki finansowe domów i biur maklerskich, z lat 1997–2009.
Dla analizy funkcji mobilizacyjnej istotne są przychody domów maklerskich
z tytuáu prowizji od operacji papierami wartoĞciowymi na rachunek zlecającego oraz
wchodzące w skáad kosztów dziaáalnoĞci maklerskiej opáaty na rzecz regulowanych
rynków papierów wartoĞciowych, gieád towarowych, KDPW i gieádowych izb rozrachunkowych. Mają one bowiem związek z efektywnoĞcią operacyjną gieádowego
rynku akcji. Obie te wielkoĞci są uzaleĪnione od koniunktury gieádowej. RóĪnica
miĊdzy nimi (rys. 3) powiĊksza siĊ w okresie dobrej koniunktury i wzrostu obrotów
na gieádowym rynku akcji. MoĪe to Ğwiadczyü o relatywnie niezmienionym poziomie
opáat (kosztów transakcyjnych) za usáugi związane z operacjami papierami wartoĞciowymi pobieranych przez domy maklerskie, co dodatkowo potwierdzaáoby relatywnie
18
WiąĪe siĊ on ze zwiĊkszeniem poziomu konsumpcji w związku ze wzrostem poziomu majątku bez
dodatkowego wzrostu poziomu dochodu.
ROLA DOMÓW MAKLERSKICH W REALIZACJI...
343
niezmienny poziom konkurencji miĊdzy domami maklerskimi19 i mogáoby wpáywaü
negatywnie na realizacjĊ funkcji mobilizacyjnej gieády.
Rys. 3. RóĪnica miĊdzy przychodami domów maklerskich z tytuáu prowizji od operacji papierami
wartoĞciowymi na rachunek zlecającego oraz opáatami gieádowymi i na rzecz KDPW w latach 1997–2009
ħródáo: Opracowanie wáasne na podstawie GUS, Wyniki finansowe domów i biur maklerskich, z lat 1997–2009.
3. Instytucje asset management
W Ğwietle polskiego ustawodawstwa tzw. firmy asset management czy investment management są równieĪ domami maklerskimi, tyle tylko Īe specjalizują siĊ
w wykonywaniu jednej czynnoĞci maklerskiej – zarządzaniu portfelami, w skáad
których wchodzi jeden lub wiĊksza liczba instrumentów finansowych. W opracowaniach KNF traktowane są one jako niebrokerskie domy maklerskie, tj. podmioty
nieprowadzące rachunków instrumentów finansowych20. Od 1 lipca 2004 r. usáugi
te mogą równieĪ Ğwiadczyü towarzystwa funduszy inwestycyjnych, ale jedynie jako
dziaáalnoĞü rozszerzoną21. Zarządzanie to polega na odpáatnym podejmowaniu i realizacji decyzji inwestycyjnych na rachunek klientów, w ramach pozostawionych przez
nich do dyspozycji Ğrodków pieniĊĪnych i instrumentów finansowych, które mają na
celu pomnoĪenie wartoĞci posiadanych przez nich aktywów22.
19
Alternatywnie moĪe byü to efekt spadku poziomu pobieranych prowizji przy relatywnie wysokiej elastycznoĞci cenowej popytu usáug związanych z operacjami papierami wartoĞciowymi na rachunek zlecającego.
20
Zob. np. Raport dotyczący sytuacji finansowej domów maklerskich w 2009 roku oraz I póároczu 2010
roku, Urząd Komisji Nadzoru Finansowego, Warszawa 2010.
21
K. Gabryelczyk, Firmy asset management [w:] PoĞrednictwo…, s. 188.
22
Ibid., s. 181.
344
ANNA KASPRZAK-CZELEJ
Uwaga: Dane z lat 2008–2009 dotyczą wartoĞci aktywów klientów w zarządzaniu w domach maklerskich
(brokerskich i niebrokerskich).
Rys. 4. WartoĞü aktywów zarządzanych przez firmy asset management
w Polsce w latach 2000–2009 (w mld zá)
ħródáo: Opracowanie wáasne na podstawie K. Gabryelczyk, Firmy asset management [w:] PoĞrednictwo finansowe
w Polsce, red. W. Przybylska-KapuĞciĔska, CeDeWu, Warszawa 2009, s. 199, DziaáalnoĞü domów maklerskich i banków prowadzących dziaáalnoĞü maklerską w 2008 r. i I póároczu 2009 r., Urząd Komisji Nadzoru Finansowego, Warszawa 2009, s. 3.
W Polsce tego typu instytucje w wiĊkszej liczbie zaczĊáy powstawaü od 2000 r.
poprzez wydzielanie tych usáug z uniwersalnych do wyspecjalizowanych domów
maklerskich. Istotne zwiĊkszenie ich roli na rynku poĞrednictwa finansowego nastąpiáo wraz z hossą na polskim i Ğwiatowym rynku kapitaáowym (od drugiej poáowy
2004 r. do 2007 r.) i związanym z nią wzrostem aktywów funduszy inwestycyjnych
i osób fizycznych (rys. 4). Poczynając od 2004 r., prawie poáowa z krajowych domów maklerskich to niebrokerskie firmy inwestycyjne. O ile na pierwszym etapie
funkcjonowania tych firm gáównymi ich klientami byli inwestorzy indywidualni,
to aktualnie jako odbiorcy usáug asset management dominują wáaĞnie instytucje
finansowe, a udziaá inwestorów indywidualnych w caáoĞci aktywów zarządzanych
przez te instytucje nie przekracza ok. 3%23. Na koniec 2007 r. wielkoĞü aktywów
przekazanych w zarządzanie przez inwestorów niefinansowych wyniosáa ok.
9 mld zá, a pod koniec 2009 r. – 11,1 mld zá. Pierwsza wielkoĞü związana byáa
z ok. 4,7 tys. klientów, a druga ok. 3,9 tys.24 W ostatnich dwóch kwartaáach 2009 r.
23
K. Gabryelczyk, Firmy asset management [w:] PoĞrednictwo …, s. 197.
Por. K. Krasuski, Zyski wyĪsze niĪ w funduszach, „Rzeczpospolita” 04.02.2010 (na stronie www.rp.pl/
artykul/428755.html), idem, Wyniki są caákiem niezáe, „Rzeczpospolita” 20.05.2010 (na stronie www.rp.pl/
artykul/481963.html), idem, Akcje znowu zapewniają zyski, „Rzeczpospolita” 29.10.2010 (na stronie www.
rp.pl/artykul/384102.html).
24
ROLA DOMÓW MAKLERSKICH W REALIZACJI...
345
liczba klientów firm asset management wzrastaáa przeciĊtnie o 5–6% w ujĊciu
kwartalnym 25.
Zwraca siĊ równieĪ uwagĊ, iĪ czynnikiem wpáywającym na zwiĊkszenie liczby
klientów indywidualnych tego typu firm są oferty publiczne spóáek Skarbu PaĔstwa,
zachĊcanych moĪliwoĞcią uzyskania mniejszej stopy redukcji niĪ w przypadku indywidualnych zapisów na akcje26. JednoczeĞnie ograniczeniem jest minimalna kwota
wejĞcia na poziomie od kilkudziesiĊciu/kilkuset tysiĊcy záotych oraz opodatkowanie
dziaáalnoĞci firm asset management podatkiem VAT.
ZakoĔczenie
DziaáalnoĞü brokerska domów maklerskich bezpoĞrednio determinuje efektywnoĞü
operacyjną gieády, i przez to realizacjĊ funkcji mobilizacyjnej. Kolejnym kanaáem
wpáywu jest oddziaáywanie na warunki inwestowania na gieádzie (páynnoĞü, áad
korporacyjny), dziaáalnoĞü edukacyjno-informacyjna oraz zarządzanie aktywami.
W Polsce zarówno liczba domów maklerskich i ich wyniki finansowe, jak i liczba
prowadzonych rachunków inwestycyjnych oraz wielkoĞü zarządzanych aktywów
uzaleĪniona jest od koniunktury gieádowej. Wydaje siĊ, iĪ na przestrzeni lat konkurencja miĊdzy domami maklerskimi jest relatywnie niezmienna, co ma konsekwencje
w poziomie pobieranych opáat. Obliczone wspóáczynniki korelacji sugerują, iĪ wzrostowi skáonnoĞci do oszczĊdzania w gospodarce towarzyszy zwiĊkszenie aktywnoĞci
brokerskiej mierzonej liczbą prowadzonych rachunków inwestycyjnych oraz spadek
przychodów z tytuáu pobieranych prowizji. UwzglĊdniając powyĪsze obserwacje,
moĪna zaryzykowaü stwierdzenie, iĪ poprzez kanaá usáug brokerskich domy maklerskie w Polsce, mimo iĪ „technicznie” umoĪliwiają realizacjĊ funkcji mobilizacyjnej
przez gieádowy rynek akcji, to jej nie stymulują. Potencjalny pozytywny wpáyw na
wielkoĞü mobilizowanych oszczĊdnoĞci moĪe natomiast wiązaü siĊ z pozostaáymi
wymienionymi obszarami, przy czym ich analiza wykracza poza ramy niniejszego
opracowania.
The role of brokerage houses in the mobilization function of stock market
The mobilization function of stock market is associated with creation of financial instruments with
a relatively low-denomination, accumulation of funds from many savers and shaping of investors behaviour.
Its realization depends on the efficiency of financial institutions, in particular, the brokerage houses.
Brokerage activity determines the operational efficiency of stock market and thereby its mobilization function. Another channel of influence is the impact on investment conditions in stock market (e.g.
liquidity, corporate governance), educational and information activities and asset management services.
25
26
Idem, Zyski…
Ibidem.