Chemia związków węgla

strona 1/7
Chemia związków węgla
Dorota Lewandowska, Anna Warchoł, Lidia Wasyłyszyn
Treść podstawy programowej:
Węgiel i jego związki. Proste węglowodory nasycone i nienasycone, alkohole, kwasy karboksylowe, mydła, estry, tłuszcze, cukry, białka jako podstawowe składniki organizmów żywych, tworzywa sztuczne.
Zadania
Część A (0–5) – Standard I
Zadanie 1.
Jednym ze składników benzyny jest oktan – węglowodór, którego cząsteczka zbudowana jest
z 8 atomów węgla. Prawidłowy wzór sumaryczny oktanu to:
A.
B.
C.
D.
C8
C8
C8
C8
H12
H14
H16
H18
Zadanie 2.
Reakcji przyłączania mogą ulegać:
A.
B.
C.
D.
tylko węglowodory nasycone
tylko węglowodory nienasycone
węglowodory nasycone i nienasycone
nasycone pochodne węglowodorów
Zadanie 3.
Badając etanol wskaźnikiem stwierdzono, że ma odczyn:
A.
B.
C.
D.
obojętny
zasadowy
kwasowy
różny, w zależności od stężenia etanolu
Data utworzenia: 2008-11-30
strona 2/7
Zadanie 4.
W skład białek wchodzą głównie następujące pierwiastki:
A.
B.
C.
D.
O,
O,
H,
O,
N, Ba, Ca
H, S, Si
C, O, N
N, K, Na
Zadanie 5.
Cukier zawarty w ryżu to:
A.
B.
C.
D.
glukoza
sacharoza
skrobia
celuloza
Część B (0–5) – Standard II, III i IV
Zadanie 6.
Na poniższych ponumerowanych rysunkach przedstawiono modele odmian alotropowych węgla.
Zdanie nieprawdziwe opisujące te odmiany jest następujące:
A.
B.
C.
D.
1
2
3
Rysunek pierwszy przedstawia model diamentu, najtwardszego minerału
Model cząsteczki umieszczonej na rysunku drugim przedstawia fulleren
Rysunek trzeci przedstawia model diamentu
We wszystkich modelach kulki symbolizują atomy węgla
Zadanie 7.
Banany swój charakterystyczny zapach zawdzięczają związkowi o wzorze CH3COOC4H9. Aby otrzymać taki ester w laboratorium należy przeprowadzić reakcję pomiędzy:
A.
B.
C.
D.
CH3OH i C4H9COOH
CH3COOH i C4H9OH
C2H5OH i C3H7COOH
C2H5COOH i C3H7OH
Data utworzenia: 2008-11-30
strona 3/7
Zadanie 8.
W ponumerowanych probówkach znajdują się wodne roztwory:
I – kwasu mrówkowego, II – etanolu, III – glicerolu, IV – octanu etylu
Spośród nich przewodzą prąd elektryczny roztwory znajdujące się w probówkach:
A.
B.
C.
D.
tylko I
tylko II
tylko III
III i IV
Zadanie 9.
Substancję pozostawiającą tłuste plamy poddano silnemu ogrzewaniu:
brunatne
dymy
nieprzyjemny
zapach
Na podstawie obserwacji tego doświadczenia można stwierdzić, że tą tłustą substancją na pewno
nie jest:
A.
B.
C.
D.
masło
smalec
olej słonecznikowy
wazelina
Zadanie 10.
W zlewkach znajdują się cztery roztwory
Aby wskazać roztwór skrobi należy wykonać próbę:
A.
B.
C.
D.
z
z
z
z
kwasem azotowym(V)
wodorotlenkiem miedzi(II)
jodyną
fenoloftaleiną
Data utworzenia: 2008-11-30
strona 4/7
Odpowiedzi na pytania testowe zakreśl w poniższej tabeli:
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
B
B
B
B
B
B
B
B
B
B
C
C
C
C
C
C
C
C
C
C
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
Część C (0–5) – Standard II
Spalanie alkoholu
Zadanie 11. (0–2)
W reakcji całkowitego spalania jednej cząsteczki pewnego alkoholu powstają dwie cząsteczki tlenku węgla(IV) i trzy cząsteczki wody. Zapisz równanie reakcji całkowitego spalania tego alkoholu. Napisz jego nazwę.
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
Podział tłuszczów
Zadanie 12. (0–3)
Uzupełnij poniższy graf opisujący podział tłuszczów wybierając odpowiednie określenia:
stan skupienia; pochodzenie; zwierzęce; ciekłe; stałe; roślinne; olej słonecznikowy; masło; olej lniany
T£USZCZE
podział ze względu na
.................................
................
np. smalec,
tran
................
np. ...........
................
podział ze względu na
.................................
................
np. ...........
................
................
np. ...........
................
Data utworzenia: 2008-11-30
strona 5/7
Część D (0–5) – Standard III
Zastosowanie pochodnych węglowodorów
Zadanie 13. (0–3)
Kolumna pierwsza zawiera nazwy pochodnych węglowodorów. Uzupełnij tabelę dobierając do nich
określenia z kolumny drugiej.
I
II
A.
B.
C.
D.
E.
F.
G.
kwas metanowy
etanol
palmitynian sodu kwas etanowy kwas butanowy
nitrogliceryna octan etylu
A
B
C
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
dynamit
kwas mrówkowy
spirytus
mydło sodowe
kwas octowy
kwas masłowy
esencja zapachowa
D
E
F
G
Co to za kwas?
Zadanie 14. (0–2)
Cząsteczka pewnego nasyconego kwasu karboksylowego zawiera 8 atomów wodoru.
Podaj wzór sumaryczny tego kwasu oraz jego nazwę systematyczną.
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
Część E (0–5) – Standard IV
Estry
Dwa różne estry można zapisać jednym wzorem uproszczonym C3H6O2.
Zadanie 15. (0–3)
Napisz wzory sumaryczne i strukturalne tych estrów oraz podaj ich nazwy.
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
Zadanie 16. (0–2)
Zapisz równania reakcji otrzymywania tych estrów.
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
Data utworzenia: 2008-11-30
strona 6/7
Odpowiedzi i kryteria punktowania
Zadania zamknięte – część A i B
Lp
Sprawdzana umiejętność
Prawidłowa
odpowiedź
1
Wskazanie węglowodoru nasyconego zawierającego w cząsteczce 8 atomów węgla
D
2
Wskazanie substancji, które ulegają reakcji przyłączenia
B
3
Określenie odczynu etanolu
A
4
Wskazanie pierwiastków budujących białka
C
5
Określenie do jakiej grupy cukrów należy cukier zawarty w ryżu
C
6
Przypisanie modelom ilustrującym odmiany alotropowe węgla ich opisu lub nazwy
A
7
Wskazanie substratów reakcji estryfikacji, której produktem jest octan butylu
B
8
Wskazanie substancji organicznej przewodzącej prąd elektryczny
A
9
Wskazanie substancji tworzącej tłuste plamy, ale nie należącej do grupy związków
organicznych zwanych tłuszczami
D
Wskazanie próby wykrywającej skrobię
C
10
Zadania otwarte - Część C, D i E
Lp
Kryteria oceniania
11
1 pkt – określenie wzoru i nazwy
spalanego alkoholu
Suma
punktów
za zadanie
2
1 pkt – uzupełnienie 4 luk
C2H5OH – etanol
Uwagi
alkohol etylowy
C2H5OH + 3O2 → 2CO2 + 3H2O
1 pkt – zapisanie równania reakcji
12
Przykładowe rozwiązanie
3
rysunek pod tabelą
3
A–2
B–3
C–4
D–5
E–6
F–1
G–7
2
Wzór ogólny nasyconych kwasów Prawidłowa nazwa
karboksylowych to CnH2n+1COOH kwasu to również kwas
2n + 1 + 1 = 8
masłowy
n=3
Wzór sumaryczny to C3H7COOH.
Nazwa – kwas butanowy
2 pkt – uzupełnienie 6 luk
3 pkt – uzupełnienie 9 luk
13
1 pkt – 3 prawidłowo przyporządkowane
nazwy pochodnych
węglowodorów ich określeniom
2 pkt – 5 prawidłowo przyporządkowych
nazw pochodnych
węglowodorów ich określeniom
3 pkt – 7 prawidłowo przyporządkowanych nazw pochodnych węglowodorów ich określeniom
14
1 pkt – podanie wzoru sumarycznego
kwasu
1 pkt – podanie nazwy systematycznej
kwasu
Data utworzenia: 2008-11-30
strona 7/7
Lp
15
Kryteria oceniania
1 pkt – podanie wzorów sumarycznych
estrów
1 pkt – narysowanie wzorów
strukturalnych
1 pkt – podanie nazw estrów
strukturalnych
Suma
punktów
za zadanie
3
Przykładowe rozwiązanie
HCOOC2H5 – metanian etylu
H C
Uwagi
Mrówczan etylu
O
H H
O C C H
H H
CH3COOCH3 – etanian metylu
Octan metylu
H
O
H
C
C
H
O C H
H
H
16
1 pkt – zapisanie 1 równania reakcji
otrzymywania estru
2
HCOOH + C2H5OH = HCOOC2H5
+ H 2O
CH3COOH + CH3OH = H2O +
+ CH3COOCH3
T£USZCZE
podział ze względu na
pochodzenie
zwierzęce
np. smalec,
tran
roślinne
np. olej
słonecznikowy
podział ze względu na
stan skupienia
ciekłe
np. olej lniany
stałe
np. masło
Data utworzenia: 2008-11-30