Co warto wiedzieć o gospodarce

Co warto wiedzieć o gospodarce
2017-02-07 16:55:20
2
Od dwóch lat PKB tego kraju wzrasta najszybciej w ramach UE
Gospodarkę Irlandii można w skrócie przedstawić jako małą, nowoczesną i zależną od eksportu generowanego
głównie przez działające tu korporacje międzynarodowe. Niski podatek CIT w wysokości 12,5%, ale też
dostępność wykwalifikowanych pracowników dla sektorów technologicznych przyczyniły się do napływu wielu
inwestycji zagranicznych w tym obszarze. Przyjazna polityka fiskalna i elastyczne podejście do kwestii rezydencji
podatkowej były ważnymi przesłankami dla przenoszenia na zieloną wyspę siedzib wielu koncernów
międzynarodowych poszukujących możliwości zmniejszenia obciążeń podatkowych. Od 2002 r. Irlandia należy do
strefy Euro. W latach 1995-2007 średni wzrost PKB tego kraju wynosił około 6% przez co Irlandia zyskała
przydomek celtyckiego tygrysa. Świetność jej gospodarki gwałtownie zgasła wraz z nadejściem światowego
kryzysu finansowego, załamaniem miejscowego rynku nieruchomości, sektora budowlanego a w konsekwencji
niewydolności systemu bankowego.
Od 2014 r. gospodarka irlandzka wróciła na ścieżkę dynamicznego wzrostu. W 2015 r. na rozwój gospodarczy
Irlandii wypływało wiele korzystnych czynników. W ubiegłym roku bardzo dynamicznie rósł irlandzki eksport i
utrzymywała się spora przewaga nad importem. Poprawie uległy nastroje wśród miejscowych konsumentów.
Drugi rok z rzędu sprzedaż detaliczna pod względem ilości i wartości osiągnęła wartości dodatnie. Dobrą
koniunkturę napędzały również nowe miejsca pracy oraz malejące bezrobocie. Duży wpływ miała także rosnąca
produkcja przemysłowa.
W miarę upływu kolejnych miesięcy 2015 roku prognozy rozwoju gospodarki irlandzkiej przygotowywane przez
Ministerstwo Finansów, Bank Centralny i inne instytucje finansowe były stopniowo podwyższane. O ile jeszcze w
styczniu 2015 r. oczekiwano wzrostu na poziomie 3,7%, tak już w październiku ubiegłego roku podwyższono
szacunki do 5,8%. Jednak dane ostateczne zaskoczyły nawet największych optymistów.
PKB w 2015 r.
Informacja na temat tempa rozwoju gospodarki irlandzkiej stała się ciekawostką dnia w światowych mediach.
Stało się to zaraz po tym jak Centralny Urząd Statystyczny Irlandii ogłosił ostateczne dane dotyczące PKB za rok
2015. Okazało się, że gospodarka tego kraju w ubiegłym roku wzrosła o 26,3%. PKB osiągnął wartość nominalną
243,9 mld EUR, w porównaniu do 193,2 mld EUR w 2014 r. Wynik ten ponad trzykrotnie przewyższa dane
prezentowane na początku roku. Wówczas spodziewano się wzrostu o „zaledwie” 7,8%. Żaden kraj nie osiągnął
takiego rezultatu w ostatnich latach. Informacja ta zwróciła m.in. uwagę cenionego na świecie amerykańskiego
ekonomisty Paula Krugmana, który uszczypliwie określił irlandzki fenomen mianem ekonomii krasnoludka.
Produkt Narodowy Brutto Irlandii w ubiegłym roku również uległ poprawie. Jego obecny poziom to +18,7%.
Wstępne szacunki na początku roku wskazywały wzrost o 5,7%.
Tak szybkie tempo wzrostu gospodarka irlandzka zawdzięcza zaledwie garstce firm zagranicznych, które w
ubiegłym roku zdecydowały się na przeniesienie swoich aktywów na Zieloną Wyspę w celu skorzystania z niskiej
stawki podatkowej CIT wynoszącej tu 12,5%. Osiągnięcie takiego wyniku powinno budzić ogólnonarodowy
entuzjazm. Tymczasem jest on raczej powodem zakłopotania miejscowych analityków. Gigantyczne wzrosty
uwidaczniają niestabilność wskaźników ekonomicznych kraju, którego mała gospodarka zdominowana jest przez
zagranicznych inwestorów, zwłaszcza przez firmy z Doliny Krzemowej i globalne firmy farmaceutyczne.
Niektórzy ekonomiści wskazują, że PKB i PNB przestały być wiarygodnymi wskaźnikami stanu gospodarki
irlandzkiej, gdyż ich ostatnie wyniki zostały sztucznie zawyżone na skutek operacji księgowych kilku firm.
Działania te nie miały związku ze wzrostem zatrudnienia czy faktycznymi inwestycjami. Obecnie gospodarkę
irlandzką lepiej odzwierciedla np. konsumpcja indywidualna.
3
Handel zagraniczny
Według danych irlandzkiego Centralnego Urzędu Statystycznego irlandzki eksport w 2015 r. wyniósł 111.038 mln
EUR i był o 19,9% wyższy niż w 2014 roku. Irlandzki import wzrósł w tym samym czasie o 10,2% do poziomu
67.023 mln EUR. Na koniec grudnia 2015 r. nadwyżka obrotów irlandzkiego handlu zagranicznego wyniosła
44.015 mln EUR, co oznacza wzrost w stosunku do analogicznego okresu roku poprzedniego o 38,5%.
W okresie styczeń-grudzień 2015 r. głównymi rynkami zbytu dla towarów irlandzkich były Stany Zjednoczone
(23,6%) oraz kraje Unii Europejskiej (53,3%) z dominującym udziałem Zjednoczonego Królestwa (Wielka Brytania
łącznie z Irlandią Północną) oraz Belgii. Na dalszych miejscach klasyfikowały się: Niemcy, Niderlandy, Szwajcaria,
Francja, Japonia, Hiszpania i Włochy. W irlandzkim eksporcie Polska zajmowała 13. pozycję i jej udział w całości
irlandzkiego eksportu wynosił 1,07%.
Rynek pracy
W ubiegłym roku miała miejsce dalsza poprawa na irlandzkim rynku pracy. W ciągu roku liczba zatrudnionych
wzrosła o ponad 44 tys. osób. Od 2012 r. rząd Irlandii realizuje roczne plany działania na rzecz tworzenia nowych
miejsc pracy (ang. Action Plan for Jobs). Pod tą nazwą kryją się inicjatywy mające na celu poprawę środowiska
biznesowego, wspieranie firm, które tworzą nowe miejsca pracy oraz likwidowanie barier hamujących wzrost
zatrudnienia. Początkowo rząd irlandzki przez okres 5 lat, czyli do końca 2016 r., zamierzał zwiększyć
zatrudnienie o 100 tys. osób. Cel ten został zrealizowany prawie dwa lata przed terminem. Od czasu ogłoszenia
pierwszego programu w 2012 r. bezrobocie w Irlandii spadło z 15,2% do 8,8% i stworzono ponad 135 tys.
nowych miejsc pracy. Dobre wyniki gospodarki irlandzkiej zachęciły rząd do wyznaczenia bardziej ambitnych
celów. Zaplanowano, że w 2016 r. powstanie 50 tys. nowych miejsc pracy, a do 2020 r. - 200 tys., co oznaczać
będzie, że łączna liczba zatrudnionych osiągnie 2,2 mln osób.
Produkcja przemysłowa
W 2015 r. produkcja przemysłowa w wyrażeniu ilościowym i wartościowym w stosunku do roku poprzedniego
zwiększyła się o odpowiednio o 46% i 44,2%. Indeks PMI (ang. Purchasing Managers Index) w sektorze
wytwórczym przedstawiający nastroje wśród kadry kierowniczej w Irlandii przez cały 2015 r. odnotowywał
wysokie wartości. Najwyższe wskazania miały miejsce w lutym: 57,5 pkt., a najniższe w listopadzie: 53,3 pkt.,
gdzie już przekroczenie 50 pkt jest równoznaczne z dobrą koniunkturą.
Sprzedaż detaliczna
W ubiegłym roku poprawa widoczna była także w zakresie konsumpcji indywidualnej. Według danych CSO w
2015 r. sprzedaż detaliczna w Irlandii wzrosła w wyrażeniu wartościowym o 4,9%, a w ujęciu ilościowym o 8,2%.
Dobre nastroje konsumentów w Irlandii potwierdzały też badania przeprowadzane przez bank KBC oraz irlandzki
Instytut Badań Społeczno-Ekonomicznych (ESRI). W grudniu ubiegłego roku wskaźnik opracowany przez obie
instytucje osiągnął poziom 103,9 punktów (w porównaniu z 90,5 pkt. w grudniu 2014 r.). Badani konsumenci
irlandzcy generalnie prezentowali większą pewność siebie i swobodniej podejmowali decyzje dotyczące
wydatków domowych.
4
Przykładem ożywienia konsumpcji były m.in. wyniki sprzedaży samochodów. W 2015 roku zarejestrowano w
Irlandii 153.850 nowych pojazdów silnikowych. Wśród nich 121.110 stanowiły auta osobowe (wykorzystywane do
celów prywatnych), a 22.939 auta dostawcze. W porównaniu z poprzedzającym rokiem oznacza to wzrost o
31,1% jeśli chodzi o samochody osobowe i o 41,1% jeśli chodzi o samochody dostawcze. Tak potężny wzrost
nastąpił na skutek poprawy gospodarki irlandzkiej, a co za tym idzie nastrojów wśród konsumentów i
przedsiębiorców.
Inflacja
W 2015 r. wskaźnik inflacji (ang. Consumer Price Index - CPI) kształtował się w Irlandii na poziomie -0,3% (w
stosunku do roku poprzedniego). Wskaźnik cen detalicznych mierzony szeroko stosowanym w Unii Europejskiej
wskaźnikiem HICP (ang. Harmonised Index of Consumer Prices), który nie uwzględnia m.in. wpływu zmian
kosztów kredytów hipotecznych, w skali roku wyniósł -0,1%.
Finanse
W dniu 15 grudnia 2013 r. Irlandia z powodzeniem zakończyła
trzyletni program ratunkowy administrowany przez Komisję Europejską, Europejski Bank Centralny i
Międzynarodowy Fundusz Walutowy. Od tego czasu Zielona Wyspa odzyskała pełną kontrolę nad finansami kraju
lub jak mówili niektórzy irlandzcy politycy – pełną suwerenność ekonomiczną.Pakiet pomocowy wraz z
funduszami na rekapitalizację banków i pożyczkami dwustronnymi wyniósł 85 mld EUR. Irlandia była pierwszym
krajem, któremu udało się wyjść spod kurateli KE, EBC i MFW i od grudnia 2013 roku sama jest w stanie
finansować swoje wydatki, emitując obligacje na międzynarodowym rynku.
W 2015 r. deficyt budżetowy tego kraju uległ poprawie i wyniósł 1,8% PKB. Dla porównania w roku 2010 deficyt
osiągnął 32,1%. Przewiduje się, że w kolejnych latach będzie następowała dalsza poprawa kondycji finansów
państwa. Według prognoz miejscowego Ministerstwa Finansów w 2016 r. deficyt budżetowy ma osiągnąć poziom
1,2%. W ubiegłym roku zmniejszył się także dług publiczny. Na koniec grudnia 2015 r. wyniósł 78,7%. Przewiduje
się, że w kolejnych latach zadłużenie rządu będzie ulegało dalszej redukcji. Należy przy tym pamiętać, że około
jednej trzeciej długu publicznego Irlandii powstało w związku z koniecznością ratowania miejscowego systemu
bankowego.
Problemy
Poza wysokim poziomem długu publicznego inną trudną kwestią w Irlandii jest ograniczoną podaż na rynku
nieruchomości. Po załamaniu się sektora budowlanego w 2007 r., nowe budownictwo mieszkaniowe uległo
drastycznemu zmniejszeniu. O ile jeszcze w 2009 r. pojawiały się sygnały o dużej ilości mieszkań
niezamieszkałych, budowanych w celach spekulacyjnych licząc na dalszy wzrost cen, tak od 2013 r. agencje
nieruchomości sygnalizują, iż baza dostępnych lokali jest na wyczerpaniu. Z kolei zainteresowanie domami lub
apartamentami utrzymuje się corocznie na poziomie około 20 – 25 tys. W rezultacie ceny nieruchomości
gwałtownie rosną. Jeszcze w 2014 r. zjawisko to występowało głównie w stolicy, ale już w 2015 r. rozlało się po
całym kraju. W ubiegłym roku średni wzrost cen domów w Dublinie w stosunku do 2014 roku wyniósł 9,7%
(apartamentów o 14,4%). Poza Dublinem w skali roku ceny domów wzrosły o 10,4%. W porównaniu z początkiem
2007 r. ceny nieruchomości w Dublinie pozostają nadal niższe o 34,2%, zaś apartamentów o 40,6%. W
5
przypadku reszty kraju domy utrzymują niższą wartość o 35,4%.
Sektor budownictwa mieszkaniowego w Irlandii powoli odżywa, jednak rynek nieruchomości nadal będzie
podatny na wzrost cen do czasu aż rozwiązany zostanie problem ograniczonej podaży i niezaspokojonego
popytu.
Prognozy
W dniu 26 stycznia 2017 r. Centralny Bank Irlandii (CBI) opublikował kwartalny raport nt. bieżącego stanu
gospodarki irlandzkiej oraz perspektyw jej rozwoju do roku 2018. W porównaniu do danych przedstawionych w
poprzednim raporcie (z października 2016 r.) skorygowano prognozę w zakresie szeregu wskaźników
makroekonomicznych.
Szacunki odnośnie tempa wzrostu Produktu Krajowego Brutto za miniony rok zostały utrzymane na
niezmienionym poziomie tj. 4,5%. Jednak prognoza rozwoju gospodarki irlandzkiej na rok 2017 została obniżona.
Przewiduje się, że w 2017 r. PKB wzrośnie o 3,3%, w miejsce planowanego wcześniej 3,6%. W kolejnym roku
tempo wzrostu gospodarki irlandzkiej ma znowu nieznacznie spaść. Według prognoz w 2018 r. PKB wzrośnie o
3%.
Eksport, który jest ważnym czynnikiem wzrostu gospodarki irlandzkiej, w bieżącym roku ma zwiększyć się w
stosunku do 2016 r. o 4,1%. W kolejnym roku oczekuje się jego wzrostu o 3,9%. Eksperci wskazują jednak na
rosnące obawy przedsiębiorców związane z Brexitem i przyszłymi relacjami ze Zjednoczonym Królestwem.
Irlandzka gospodarka będzie kontynuować wzrost na stabilnym poziomie również dzięki rosnącemu zatrudnieniu
i zwiększającym się dochodom obywateli tego kraju. Zatrudnienie w br. ma zwiększyć się o 2,2% i 1,6% w 2018
r. Towarzyszyć będzie temu również malejący poziom bezrobocia (6,9% w br.). Oczekuje się, że proces ten
będzie kontynuowany i do końca 2018 r. stopa bezrobocia powinna zmniejszyć się do 6,1%.
Prognoza do 2018 r. zakłada, iż szybszy wzrost irlandzkiego dochodu narodowego będzie również następstwem
rosnących nakładów na środki trwałe oraz utrzymujących się dobrych nastrojów konsumentów indywidualnych.
Szacuje się, że w 2016 r. konsumpcja wzrosła o 3,4%, aby w kolejnych latach rosnąć dalej odpowiednio o 2,5% w
2017 r. i 2% w 2018 r. Wydatki sektora publicznego w 2017 r. i w roku następnym mają wzrosnąć o 2%.
Inflacja (CPI), jak i zharmonizowany wskaźnik cen detalicznych (HICP) mają utrzymywać się na poziomie 0,8% w
2017 r.
Z punktu widzenia interesów zagranicznych, w tym polskich eksporterów sprzedających swoje towary do Irlandii,
istotny jest prognozowany poziom irlandzkiego importu. W najnowszym raporcie CBI przewiduje, iż w br. import
wzrośnie o 4,9%, a w kolejnym roku tempo to ma wynieść 4,7%.
Najważniejsze wskaźniki prognozy rozwoju gospodarki Irlandii opracowane przez Centralny Bank Irlandii
przedstawiają się następująco:
Wskaźniki
2014
2015
2016
(szacunek)
2017
(prognoza)
2018
(prognoza)
6
Produkt Krajowy
Brutto (zmiana w %)
8,5
26,3
4,5
3,3
3,0
Konsumpcja
indywidualna
(zmiana w %)
1,7
4,5
3,4
2,5
2,0
Wydatki sektora
publicznego (zmiana
w %)
5,4
1,2
5,5
2,0
2,0
Nakłady brutto na
środki trwałe
18,2
32,7
5,1
7,4
7,0
Eksport towarów i
usług (dynamika w
%)
14,4
34,4
4,8
4,1
3,9
Import towarów i
usług (dynamika w
%)
15,3
21,7
4,8
4,9
4,7
Wskaźnik cen
detalicznych (CPI)
(zmiana w %)
0,2
-0,3
0,0
0,8
1,2
Wskaźnik cen
detalicznych (HICP)
(zmiana w %)
0,3
0,0
-0,2
0,8
1,1
Liczba
zatrudnionych
(zmiana w %)
1,9
2,5
2,8
2,2
1,6
7
Stopa bezrobocia (w
%)
11,2
9,4
8,0
6,9
6,1
Źródło: Central Bank of Ireland Quarterly Bulletin 1, 26 January 2017
W komentarzu towarzyszącym tej publikacji ekonomiści Centralnego Banku Irlandii zwracają uwagę na ryzyko
spowolnienia irlandzkiej gospodarki na skutek niepewności wśród przedsiębiorców wywołanej zamiarem
opuszczenia Unii Europejskiej przez Zjednoczone Królestwo. Dokładne wyliczenia wpływu Brexitu na sytuację w
Irlandii nie są możliwe gdyż dopiero w trakcie negocjacji ustalone zostaną warunki wyjścia i dalszej współpracy.
Autorzy raportu wskazują jednak, że zarówno w krótkiej, jak i długiej perspektywie będzie to niekorzystne dla
gospodarki irlandzkiej. W przeciągu kilkudziesięciu lat Irlandia zmniejszyła swoje uzależnienie od rynku
brytyjskiego. Jednak nadal Zjednoczone Królestwo jest ważnym partnerem handlowym dla wielu rodzimych
producentów, a w szczególności w sektorze rolno-spożywczym, odzieżowym, obuwniczym i turystycznym.
Wobec znaczącej korekty PKB i PNB za lata 2014 i 2015 analitycy wskazują, że ocena stanu i perspektyw
gospodarki irlandzkiej stała się problematyczna. Operacje księgowe inwestorów zagranicznych zaburzają
faktyczny obraz, stąd obecnie lepszymi miernikami jest konsumpcja indywidualna oraz sytuacja na rynku pracy.
8